Morgunblaðið - 06.09.1931, Blaðsíða 10

MORGTTNBLAÐTÐ
má aiárei vanta á
borðið, ef matnrinn
á að bragðast vel.
Borðstofnborð.
Borðstofustólar.
Skrifborð.
Skrifstofustólar.
Nýja/r gerðir.
Ný verð.
Húsg-ag-naverslun Reykjavíkur.
Vatnsstíg 3. Sími 1940.
Athugasemdir við frumvarp til
laga um kirkjur.
Kirkjumálanefndin hefir meðal
annars samig frumvarp um kirkj-
ur; vil jeg leyfa mjer að fara um
það nokkrum orðum.
slíta fræðslukerfi þessara skóla úr
tengslum við aðra skóla, og að
brjóta niður þá hugmynd hlutað-
eigenda, a.ð þetta yrðu heimavist-
arskólar, regluleg mentaheimili. í
staðinn hefir þess verið vandlega
gætt að fá þessum skólum rauða
leiðtoga.
Óvild núv. stjórnar til Menta-
skólans í Rvík er alkunn. Hún hef-
ír borið ba.naorð af tillögum Sjálf-
stæðismanna, um að gera skólann
að heimavistarskóla, svo að að-
komunemendur stæðu svipað að
vígi til náms þar, eins og Reyk-
víkingar, og skólinn nálgaðist það
meira en nú er, ag verða sjálfstætt
mentaheimili. í staðinn lokaði hún
skólanum að hálfu leyti fyrir nýj-
um nemendum og fjekk honum
ungan kommúnista fyrir rektor. j
Hefir síðan a.lt logað þar í ósam-
lyndi. Þá á það að liafa verið
dýrðleg sólarupprás fyrir skólann,
að Jónas frá Hriflu gekk sig þang-
að heim alveg ótilkvaddur og átfi
fa.l við rektor.
Og loks á að hafa hafist ný há- s
mentaöld í Háskólanum fyrir að-
gerðir stjórnarinnar. En ekki er
ljóst í hverju 'þessi umbót felst,
nema ef vera skyldi í níði því, sem
þarna er flutt um skólann og um;
forgöngumenn háskólafræðslunnar
li^jer á landi, því. varla verður það
talið stjórninni til lofs, að Reykja-
víkurbær hefir boðið að gefa mynd
arlega lóð undir háskólabyggingu.
Með 3., 4., 5., 6. og 28. gr. frv.
eru öll ráð um gerð og búnað
kirkna lögð að öllu leyti á vald
prófasta, biskups og „húsameist-
ara“. Söfnuðir eða kirknaeigendur
eiga ekkert að hafa yfir því að
segja eða ráða nokkru um það. Það
sýnist nú samt hálf andkannalegt
að söfnuðir megi engu ráða um
að sníða sjer stakkinn eftir vexti,
þann er þeir einir eiga að biia við.
Heldur skuli það lagt aðallega á
vald hvxsameistara, sem ef til vill
aldrei hefír haft annað fyrir aug-
um en húsin dým og kirkjumar í
Reykjavík eða þá útlendu kirkj-
urnar frá miðöldum, sem þykja
prýðilegar að byggingarstýl og
öðrum útbúnaði, þar sem ekki
lxeldur þurfti að horfa í skilding-
inn, þó ;það fje væri stundum mis-
jafnlega fengið. Það mun nxx sum-
um þykja vel ráðið að láta húsa-
meistara ríkisins ráða öllu um
gerð kirkna.; en þótt hefir bera á
því, að honum hafi tekist að gera
sumar þær byggingar æði dýrar, er
gerðar hafa verið að hans fyrir-
sögn. Húsaméistari þarf ekki, hvað
kirkjurnar snertir, að fara eftir
neinu nema geðþótta sínum, og
getur látíð fjáratriðið sjer ó-
viðkomandi, frumvarpið gefur hon
um enga ástæðu til þess.
Þótt kirkjixmálanefndin virðist
ekki hafa haft áhyggjur af fjár-
bagsatriðinu, hvað kirkjumar
snertir, þá hefir henni þó komið
til hugar að svo geti farið að
sjóður safnaðarkirkju, ef byggja
þyrfti hana innan 10 ára, ekki
myndi nema hálfum byggingar-
kostnaði hennar. Pinnxxr hún þá
það ráð að heimila prófasti að
hækka kirkjxxgjaldið um 10%. Ef
kirkja hefir í árstekjur 100 kr., þá
tekst prófasti með þessu móti að
nuria saman fil viðbótar sjóði henn
ar í mesta lagi 100 kr. á 10 ánim!
í greinargerð frv. er þess getið
og biskup borinn fyrir, að flest-
um bændakirkjum sje ver viðhald-
ið en safnaðarkirkjum og því sje
ástæða tii að gera greiðari að-
ganginn til að knýja kirknaeig-
endur til að „gera skyldu sína“.
— Það er víst óhætt að segja það,
að frv. þetta miði að því að auka
og herða á „skyldu“ kirkqaeig-
enda. Hitt er bersýnilegt að nefnd-
in hefir ekki haft rjett þeirra, eða
svo sjeð verði, rannsakað hvort
ekki væri ástæða tíl þess. En mjög
er hætt við að tekjur bændakirkna
hrökkvi illa þeim til viðhalds eftir
þeim kröfxxm sem nú er farið að
gera, og eftir að smíðarefni óg
einkum vinna hafa hækkað svo
mjög, sem raun ber vitni um, nú á
síðari árum, og engar líkur benda
á að það fari lækkandi.
í „Yerði“ 1927, 13. tbl. var
skýrt frá dæmi þar sem kirkja sú,
er dæmi var tekið af, ekki hafði
á síðustu 10 árum haft nema sem
% í tekjxxr, af því sem sterkar
líkur vorxx færðar fyrir að hún
hefði haft ef gjaldmáti sá, er gilti
til 1907 hefði verið enn í gildi.
Þótt skýrslxxr vanti xxm það, er
hætt við að fjárhagsafkoma ann-
ara bændakirkna sje eitthvað svip-
uð þessu. En þegar jafnframt þess
er gætt, að viður og vinna eru nú
% dýrari en var fyrir 12—15 ár-
um, verðxxr ljóst live ósanngjamt
er að herða á kröfum á hendur
kirknaeigenda að óránnsökuðu
máli, eða búa til harðýðgislegt á-
kvæði þeim á hendur þó ekkert
sje að sem máli skifti, eða sann-
girni mælir með, eins og gert er
með 20 gr.
Þegar nú xxrslita valdið um gerð
ltirkna er lagt í hendxir húsameist-
ara (og biskxxps að sumu leyti)
mundi hann fara í því efni eftir
sínu höfði, og e‘. t. v. því sem hann
hygði sjer til frægðar, eða eftír
því, sem vel þætti fara á í
Revkja.vík, án tillits til aðstæðna
út um land. Gæti þá vel farið svo,
að kirkja sú er bygð yrði eftir fyr-
irmælum hans, yrði margfalt dýr-
ari en sjóði hennar nemur. Yrði þá
það sem til vantar, pínt út úr
kirkjueiganda, eða svo mikið sem
eigur hans hrykkju til; eða þótt
hann einhvern veginn gæti klofið
það, þá fengi hann það aldrei end-
ixrgoldið, entist ekki aldur til þess.
Með þessu móti væri hann svift
ur þeim náttúrlega rjetti, sem öll
siðuð þjóðfjelög hafa viðurkent
með stjórnarskrár ákvæðum, sem
tryggja það, að enginn skuli vera
skyldur að láta af hendi eign sína
nema gegn fullu endurgjaldi.
Þennan náttúrurjett trygði
kristnirjettur hinn forni á þennan
hátt: Svo skal kirkju gjöra sem
fje hennar endist, en framar eigi.
A ýmsum fornbrjefum má sjá
xess vott að biskuparnir í lcaþólsk-
um sið, Ijetu sig nægja, ef þeim
voru gerð skil fyrir „kirkjunnar
portíon“, vorxx þeir þó síst fyrir
jað að gefa eftir af „rjetti kirkj-
i’nnar/1 Kirkjustjórn síðari tíma
kom því svo fyrir, að að því leyti
sem sjóðir kirkna ekki nægðu til
að byggja þær, skýldu sóknamenn
leggja fram vinnxx til efnisflutn-
ings og torfverks við kirkjugerð-
ina. Þessi fyrirmæli byggjast auð-
sjáanlega á því, að ósanngjamt
hefir þótt að kirkjuhaldari bíði
fjárliagslegan halla af kirkjuhald-
inu. Á Alþingi 1907 voru þeSsi
fyrii-mæli xxm skylduvinnuna feld
úr gildi; telur próf. Einar Am-
órsson að með því hafi verið fram-
ið stjórnarskrárbrot gagnvart
kirkjueigendum.
Að svo hafi verið litið á, sem
gerð kirkna skyldi miðuð við sókn
artekjur þeirra einungis, er ljóst
nxeðal annars af því, að bænda-
kirkjujarðir em seldar og keypt-
ar rjett- eins og hverjar aðrar
kvaðalausnar eignir. Enn fremur
erxx kirkjujarðir metnar og skatt-
lagðar, eihs og hverjar aðrar
kvaðalausar jarðir. Þetta mundi
ekki hafa verið reynt, ef reynsl-
an hefði sýnt að kirkna eigendur
gætu komið til að bíða tjón af
lcrikjueigninni. Þetta að kirkna-
eigendur komi til að bíða tjón
fjárlxagslega af kirkjxxeigninni hef-
ir ekki |þótt sæma, þótt svo hafi
þótt 1907 og enn þyki sæma, ef
frv. xxm ldrkjur verður óbreytt
löglegið á Alþingi; því afleiðingin
af því verðxxr sú að kirkjxxhaldið
verður gert dýrara en hingað til
hefir verið. Eða hvað þýðir þá
að vera að halda kirkjureikning,
ef fje kirkjxxbóndans væri jafn-
heimilt til kirkju þarfa sem „porti-
on“ kirkjunnar. Nei, kirkjureikn-
ingshaldið þýðir það, að svo hefir
verið litið á sem fjárhagur henn-
ar og kirkjuhaldara væri hver
öðrxxm óviðkomandi. Annað mál
er það, þó kirkjuhaldari hafi, er
svo stóð á, að sjóður kirkju ekki
hrökk til endxirbyggnigar henni,
orðið að lána henni fje sem til
vantaði. En það hefir verið álitið
jafnsjálfsagt að hann fengi endur-
gréitt af tekjxxm hennar jafnóðum
og þær til fjellu, rjett eins og
hver annar sem kynni að hafa
lánað henni fje.
Það þótti fyrrxxm góð regla, að
setjast niður og reikna kostnaðinn
er byggja átti. Fjárhagsatriðið
hefði kirkjunefnd átt að rannsaka
áður en hxín fór að bxxa til ákvæði
er geta haft í för með sjer, að
farið sje ránshendi ofan í vasa
kirkjnaeigenda, þverfá móti nátt-
xirlegxxm og stjómarskrártrygðum
rjetti þeirra.
Þjóðin er því miður ekki svo
efnum búin, að hún ekki um langt
skeið enn, verði að láta sjer lynda
að bxia við fátæklegri húsakynni
en æskilegt væri, hús sem búa
verður við nótt og dag, ár eftir ár.
Sýnist því ekki misræmi í því,
þQ hún einnig verði að búa við,-
ef fjárhagxxr ekki leyfir annað,
fátæklegri kirkjur en æskilegast
væri, einkxxm þar sem þær nú ekki
eru notaðar nema fáar klxxkku-
stundir á ári. Þó fegurð sje æski-
leg, verðux þó nytsemdin að ganga
fyrii', ef efni bresta til að full-
nægja hvoru tveggja.
Fi’umvarpið gerir nú ráð fyrir
því með 14. gr., að kirknaeigendur
geti losnað við kirkjuhaldið, í
hendxir safnaða, en 15, gr. gerir,
er kirkja er afhent söfnuði, ráð
fyrir álagi er miðast skuli við
fyrningu og byggingarkostnað á
hverjum tíma sem er.
Að minni hyggjxx er það eitt
rjett, að söfnuður taki við kirkju,
áhöldum hennar og sjóði. Með því
fær söfnuðui' alt sem hann hefir
Notið ávalt
gefur fagran
dimman gljáa
Áteiknaðar hannyrðir
fyrir hálfvirði.
Til þess að auglýsa verslun vora og gera
áteiknaðar vörur vorar kunnar um alt Is-
laud á sem skjötastan hátt,, bjáðum vjer
öllu islensku kvenfólki eftirtaldar vörur:
áteikn. kaffrdúk . . . 130X130 cm.
1 — ljósadúk . . . 65X £5 —
l — „löber“. . . . 35X100 —
1 — pyntehandkl.. . 65X100 —
1 — „toiletgarniture11 (4 stk.)
fyrir danskar kr. 6,85 auk burðar-
gjalds.
Við ábyrgjnmst, að hannyrðirnar sjeu úr
1. fl. Ijerefti og með fegnrstu nýtisku
munstrum Aðeins vegna mikillar fram-
leiðslu getum við gert þetta tilboð, sem
er hatið yfir alla samkepni.
Sjerstök trygging vor. Kí þjer eruð óá-
nægð, sendnm við peningana til baka.
Pöntunarseðill. Morgunbl. ®/9—'31
Nafn.................................
Heimili..............................
Póststöð.............................
Undirrituð pantar hjermeð gegn eftir-
kröfn og bu ðargjaldi...........sett
hannyrðaefLÍ á danskar kr. 6,85 sett ð, 3
sett send burðargjaldsfritt.
Skandinavisk Broderifabrik,
Nörrevoldgade 54.
(tidl. Herluf Trollesgade 6,)
Köbenhavn K.
ESGEHT CLAESSEH
hæstarjettarmálaflutningsmaður.
tíkrifstota: Hafnarstræti 5.
•iími 871. Viðtalstími 10—12 f. h.
Fyririiggjandi:
Þurkaðir ávextir:
Rúsínur, steinlausar
Aprieots, Ex. Choiee
Blandaðir ávextir Ex. Choice
Perur, Ex. Choice
Ferskjur, Ex. Choice
Sveskjur 80—90
tíveskjur 30—40
Epli Ex. Choice.
Mjólkurfjeiag Reykjavíkur.
Heildsalan.