Morgunblaðið - 13.10.1931, Page 2

2
MORGUNBLAÐIÐ

»•••••••
::
HCKÍverS Kanpið
> •
»•
*•
• •
GOLD-
MEDAL
Jams
Fr«ah j
di« Orcluurá
to tlM .
Chrran*
Patent
Hrfiank
C«r«r
vörnr.
Heildsölubirgðir hjá
O. Johnson & Kaaber.
::
:!
• _
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
:•
:•
•
:
•1
• •
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
Carl Nielsen
tónskáld.
Nokkur minningarorð.
Gera .má ráð fyrir, ag fregnin um
andlát Carl Nielsens hafi eigi þótt
jafnmikil tíðindi hjer á „útjaðri
vitheims“, eins og víða annars
staðar. Yæri slíkt jafnvel ofur-eðli-
legt, því að enn þá erum við ís-
að vísu, en „sannt.rúaður' ‘ og harð-
snúinn. Hefir sá söfnuður farið
vaxandi jafnan síðan og þó mest á
seinni árum, enda mun enginn lista
maður hafa notið meiri virðingar
og aðdáunar í Danmörku nú en
Carl Nielsen. Ur ríkissjóði hafði
hann 7500 króna heiðurslaun ár-
lega -— æfilangt.
Mörg og mikil eni þau verk, sem
liann lætur eftir sig, í flestum
greinum tónlistar (þ. á. m. smálög,
lendingar, flestir, gagnókunnugir
J)eim stórverkum, sem hafa skipað sem kvert mannsbam í Danmörku
honum í öndvegissæti meðal tón- k&fcn).- Óg ferfitt er að dæma um
skálda á Norðurlöndum — og það
at! mjög skiljanlegum ástæðum. —
Mun hann því verá fremur lítið
hver þeiri-a muni verá með mest-
um ágtetúm. 'Kynnu sumir að
bentla á óperur („Maskérhde“ eða
kunnur á voru landi, nema ef vera j „Sái og Davíð‘ ), aðrir á symfóní-
akyldi af smálögum. Bn þótt auð- ul’- „orkester-suiter“ (t. d. Al-
fundnar sjeu perlur á meðal l>eirra, bambra-flokkinn), strok-kvartetta,
sem glitra með einkennilega hlý- kórverk o. s. frv. En hvað sem því
legri birtUj þá eru þó til eftir hann Ifðúr, munu nú flestir á einu máli
öiinur verk, sem eru meiri og bjart- um sem til þekkja, að af
ari geislum stöfuð. fyrgreindum og ótöldum verkum
,-Carl Nielsen fæddist 9. júní 1865, haus sieu allmörg á meðal Mim-
í námunda við Óðínsvje á Fjóni. legustu, snjöllustu og mikiilfeng-
Fjekk ltann byrjunartilsögn í föð- legustu tónsmíða, sem gerðar hafa
urgarði og hjá söngstjóra íber- verið á síðustu áratugum, ekki
mannfihiýómsvertorinrtar í fyr- eins á Norðurlöndum heldur og
tiefndri borg ,en síðar komst ltann hvar sem farið er.
í kgl. tónlistaskólann í Kaupmanha Carl Nielsen var fremur lítill
höfn fyrir tílstillí Niels W. Gade rcaður vexti, gáfulegur og hvat-
og var þar um þriggja ára skeið legur og ljet lítt á sjá, þótt heilsan
Árið 1888 kom Út tónsmíð eftir bilaði á síðustu árum, enda óvenjtt-
hann í fyrsta skiftí — Suite fyrir lega unglegur ásýndum. En ýtrasta
hljómsveit, óg strokkvartett ári h.ófs varð hann að gæta í öllu og
síðar. Hlaut hann unt það leyti ftii'a mjög varlega með sig. Gat
fiðluleikaraistöðu í kgl. hljómsveit- hann því ekki gefið sig mjög við
inni (2. hljómstjóri hennar varð því að ryðja verkum sínum braut
hann allmörgttm árum síðar, en nteðal fjarlægra stórþjóða, og þótti
ljet af þvi starfi). Árið 1889 var sumum illa farið, jafnvel þótt telja
ltonunt veittur utanfararstyrkur megi vafasamt, að hann hafi litið
(Anekerslegat), og ferðaðist hann svo á sjálfur, að það skiftí afar-
]>á tíl Parísa.r og ítalíu. I þeirri för miklu máli. ,Jeg má ekki dirigera1,
giftíst Þann eftírlifandi konu sinni, sagði hann við þann, sem þessar
•Önnu Mariu, vsem er nafnkttnnur línur ritar, „en jeg kemst ekld
ntyndhöggvari og hdn mesta ágæt- hjá því“. Nú hefir það riðið hon-
iskona. utn að fullu, að því er frjettst hef-
Það kom snemma í ljós. að tón- ir. — Hann var maður óvenjulega
shííðar Carl Nielséns voru nókkuð blátt áfram, frjálslyndur í skoðun-
fjarri því að vera góðar eftir fyr- um, blej’pidómalaus, alúðlegttr og
innyndum annara. Hann fór þá og skemtílegur í viðræðum, fróður um
síðar eigin götur. Gekk mönnum margt, enda skarpgáfaður. Hefi jeg
því illa að átta sig á list bans, það frá merkum manui í Kaup-
framan af. Virtist þeim fitundum mannaltöfn, að því hafi jafnan
svo, sem hann væri ósvikinn bylt- verið borgið, er Carl Nielsen studdi,
ingamaður, en þó ekki með öllu ó- hvort sem um tónlistamenn eða
skyldur tónvitringum löngu liðinna tónlistastarfsemi var að ræða, en
alda. Vortt því skoðanirnar á list hinum hafi reynst ]>ungur róðtir-
hans ærið sundurleitar í þá tíð. En inn, er hann lagðist á móti. Góð-
brátt tók að hópast í kring um viljaður og hjálpsamur mttn hann
er honttm þótti einhvers urn vert,
og hygg jeg jafnvel að þeir ís-
lcndingar sjeu til, er gætu borið
vítni um það. Hann var prýðilega
ritfær og fór eigi dult með skoð-
anir sínar, er því var að skifta.
Æfisögu sína var hann tekinn að
rita, og er komið út fyrsta bindið.
— Um síðustu áramót tók hann
við forstöðu kgl. tónlistaskólans í
Kaupmannahöfn að prófessor Ant-
on Svendsen látnum. Ljet hann
sjer mjög ant um gengi þeirrar
stofnunar, er nú áttí að hefja nýja
uppeldisstarfsemi út á við, undir
hans stjóm, með fyrirlestrnm og
hljómleikum fyrir alþýðu. Skarð
lians á þeim stað verður ekki fvlt,
og svo mun fara víða annars staðar.
Þegar Carl Nielsen fjell í valinn,
mústu Norðurlönd einn af mætustu
afreksmönnum sínum.
í Danmörku veldur lát hans al-
þjóðar-sorg.
Sigfús Einarsson.
merklileg björgun.
Landflugvjel, sem flýtur á sjónum
í 6y2 sólarhring.
Fyrsti farþeginn í flugvjel yfir
Atlantshaf, var Levine. Hann ætl-
aði sjer að fljúga frá Evrópu til
Ameríku i fyrra, en varð að hætta
við það og seldi flugvjel sína, sem
kölluð var „Queen of the Air“
(Loftdrottningin). Það var land-
flúgvjel, með einum hreyfli, og
var smíðuð í Jitnkers-verksmiðj-
unum. Var hún frábrugðin öðrum
landflugvjelum að því leyti, aS
undir vængjunum voru loftfyltir
gúmmíbelgir, sem áttu að geta
haldið henni á floti þótt hún dytti
sjóinn.
Sá, sem keypti flugvjelina, var
danskur flugmaður, Chr. Johansen
að nafni, og hann keypti hana til
iess að fljúga á henni yfír Atlants-
haf. Fjelagi hans lieitír Rody. —
Lögðn ]>eír á stað frá Lissabon
og var portúgalskur farþegi, Veige
að nafni, með þeim.
Ferðin gekk vel fyrst í stað, og
er þeir áttu ófarnar um 80 sjó-
mílur að strönd Nýfundnalands,
mættu þéir gufuskipi og gerðn)það
)á að gamni sínu að fljúga nokkra
ringa í kring um það. En skömmu
eftir að þálr skildu við skipið, bú-
ði hreýfíllinn og þeir urðu að
setjast á sjóinn.
Á fjórða degi eftír að þeir sett-
ust, fór skip fram hjá þeim svo
sem mílu vegar. Þeir skutu þá
séfinustu rakettum sínum, en það
var dimt veður, svo að skipið sá
hvorki flugeldana nje flugvjelina.
Og þegar það hvarf sjónum, gáfu
þeir upp alla von um að sjer mnndi
bjargað, og bjuggust við hungur-
dauða. Nestinu, sem þeir höfðu
haft með sjer, höfðu þeir lokið,
enda var það ekkri annað en nokk-
ur bjúgaldin, epli og tvær sneiðar
af brauði. Vatnið var líka drukkið
upp, og þeir kvöldust óumræðilega
af þorsta. Þeir Johansen og Rody
skiftust á um að halda vörð, en
Veige varð að halda kyrru fyrir,
>ví að hann -bafðsi meitt sig í fætí.
Vjelin flaut eins og soþpur og
>eim hafði tekist að reisa á henni
stöng og setja þar á veifu, ef ske
kynni að eitthvert skip skyldi hjá
hana.
6y2 sólarhrfing eftir að þeir höfðu
norska skipið ,,Belmoira“ eftir
veifunni og bjargaði þeim. Þótt
ust allir hafa heimt þá úr helju,
og þykir það furðu gegna að flug-
vjeMn skyldi geta flotið svo lengi.
Er það tii hróss .Junkers-verk-
smiðjunni, sem fann upp á því, að
hafa loftbelgi undir vængjunum á
vjelinni.
Ln þetta er svo sem ekki í íyrsta
skifti, að. bjargað er flugmönnnum,
sem ætluðu yfir Atlantshaf, en
duttu niður á sjóúnn. Árið 1919
ætlaði Hawker flugmaður að
fijúga frá Ameriku tíl Evrópu, en
varð að setjast á miðri leið og
var bjargað af gufnskipi. Það
skip hafði ekki loftskeyti og var
Hawker iþví fyrlir löngu talinn' af,
er hann kom í höfn. Ruth Elder,
sem nú er orðin kvikmyndaleik-
kona, ætlaði að fljiiga yfír At
lantsbaf í fyrra við annan mann,
en datt niður á sjóinn. — Þeim
bjargaði skip, sem bar þar að
— Enski kapteinninn Courtney
ætlaðli að fljiiga vfir hafíð í „N.
25“> n orðurf ararflugvj el Amund-
sens. En það kviknaðí í henni á
leiðinni. Skip bar þar að og bjarg-
aði lionum. Og allir muna eftir
italska flugmanninnm Locatelli, er
bingað kom sumarið 1924 og ætl-
aði vestur um haf. Hjá Grænlandi
bilaðí flugvjel hans og þeir fje-
lagar voru nokkra daga að velkj-
ast á hafínu, þangað til amerískt
herskip, sem átti að vera þeim
Nelson og Smith til aðstoðar, fann
þá og bjargaðli þeim.
09
í tilkynningu frá sendiherra
Dana segir, að Stanning hafi farist
þannig orð í þingræðu á fimtn-
daginn:
— Um Færeyjar er það að segja,
að jeg hefí livað eftir annað tekið
fram hvað það er, sem vjer verð-
um að halda fast við í sambúðinni
við þennan bluta Danmerkur. (Let-
urbreyting Ihjer). Grundvallarlög
ríkisins gilda í Færeyjum, danski
fáninn er bið sameiginlega þjóð-
ernis tákn, sem verður að viður-
kennast, og dönsk tunga verður að
vera sá tengiliður milli íbúanna í
Danmörk og Færeyjum, sem eng-
inn Dani má án vera. Þessi aðal-
atriði verður að halda fast við, en
svo álít jeg líka, að Færeyingar
eigi að verða svo óháðir, að hjá
þeim nái að dofna sú ábyrgðartil-
finning og ánægja, sem fylgir því,
að stýra sínum eigin málum.
Það er einkennileg ástríða, sem
alt af kemúr fram hjá Stauning,
að vilja gera Færeyinga aðDönum.
Hvíar vðrur
teknar upp í dag:
Kápuefni, falleg og ódýr.
Kjólaefni, margar teg.
Sloppaefni í mörgum litum.
Sloppar, Iivítir, frá 4.50.
Silkiundirföt, afar ódýr.
Sokkar, svartir og mislitir.
Engin verðhækkun.
Alt með sama lága verginu.
Verslnn
Karðlínn Benediktz
Njálsgötu 1. Sími 408.
Þrátt fyrir
gengisbreytíngu, sel jeg enn þá
alt með gamla verðinn. Til dæmis
Sykur á 25 aura og 30 aura. —
Hveiti á 20 aura og pokann á kr.
2.00. — Haframjöl á 25 anra. —
Kílóclós af fiskabollum á 1.30. —
Og sólarljósolía á 27 aura lítrann.
Verslið þar sem vairajn er best
og ódýrust.
Hagnns Pálmason,
Þórsgötu 3. Sími’ 2302.
„Dettifoss"
fer annað kvöld klukkan 8
til ísafjarðar, Siglufjarðar,
Akureyrar og Húsavíkur og
kemur hingað aftur .
Flarseðlar óskast sóttir
fyrir hádegi á moi^un.
„Dnllfoss11
fer annað kvöld klukkan 10
til Breiðafjarðar og: Vest-
fjarða.
Farseðlar óskast sóttir
fyrir hádegi á morgun og
vörur afhendist fyrir sama
tíma.
Gullið kemur aftur.
liann dálítill söfrmður, fámennur hafa reynst ungum listamönnum, orðið að setjast á sjóinn, tók
Seinustu dagana í september tók
gull að streyma aftur inn í Rík-
isbankann í Stokkhólmi. Var á-
stæðan til þess talin sú, að bann-
að hafði verið fyrirvaralaust að
flytja gull úr lancli, og þeir, sem
höfðu rifig gull út úr bankanum
áður en gullinnlausnin var stöðv-
uð, sátu því uppi með það og gátu
ekki breytt ]>vf í erlenda mynt.
Á sama hátt fór í Noregsbanka.
Þangað fór gullið að koma aftm
scinast. í september, en þó ekki
jafn ört og í Stokkhólmi.
Stór sending af himun
góðkttnnu
Karlmannshötitum
„C E R V 0“
„MOSSANT",
nú nýkomitn.
Fallegir liti’r og snið.