Morgunblaðið - 01.11.1931, Qupperneq 5

Sunnudaginn 1. nóvember 1931.
•ðnmiWadiD
— /
Vandrœðin i U. S. H.
Verður afnám gullinnlausnarinn-
ar í Bnglandi byrjunin að nýju
tímabili í peningasögu þjóðanna
eins og enski hagfræðingurinn
Keynes vonarf Svo sem kunnugt
er álíta margir, að gengislækkun
enska pundsins sje síðasti þáttur
heimskreppunnar. Kreppan hafi
náð hámarki. Hið hnignandi við-
skiftalíf fari ná að örvast smátt
og smátt. Gengislækkunin í Bng-
landi muni leiða til þess, að ráðin
verði bót á þeim meinum, sem
valdið hafa heimskreppunni. —
Bandaríkin og Prakkland muni
neyðast til að endurskoða striðs-
sku'lda og skaðabótasamningana og
fallast á ráðstafanir, sem ráði bót
á því hve ójafnt gullforði heims-
ins skiftist á milli þjóðanna. Það
er þó erfitt að segja, að hve milrlu
leyti þessar vonir muni rætast.
Bn eftirtektar'vert er að líta á,
hvaða áhrif gengislækkun punds-
ins hefir liaft á ástandið í „gull-
löndunum“, Bandaríkjunum og
Frakklandi.
í sumar jólrst kreppan í Banda-
ríkjunum að miklum mun. Utan-
ríkisversiunin hefir stöðugt mink-
að ,atvinnuleysið aukist stórkost-
lega. Sem stendur eru að minsta
kosti 8 miljónir manna í U.S.A.
atvinnulausir. Kaupgetan í Banda-
ríkjunum hefir stöðugt farið mink-
andi og vörurnar fallið að nýju
í verði. Vegna vöruverðfallsins
hafa margir atvinnurekendur ekki
getað staðið í skilum við bankana.
og hefir það valdið bankagjald-
þrotum í hundraðatali. í ágiist-
mánuði urðu t. d. 154 bankar
gjaldþrota, og á fyrstu 8 mánuð-
unum á þessu ári. hafa 932 bank-
ar í Bandaríkjunum orðið gjald-
]>rota.
Eftir afnám guílinnlausnarinn-
ar í Englandi jukust erfiðleikarn-
ir að miklum mun. Utanríkisversl-
un Bandarikjanna fekk fljótlega
á því að kenna, að gengislækkun
pundsins hefir aukið samkeppnis-
getu Englendinga. En einkum
liafa þó viðburðirn.ir í Englandi
valdið vandræðum á peningamark-
aðnum í Bandaríkjunum. Evrópu-
menn eru farnir að flytja inneign-
ir sínar í Bandaríkjunum heim.
Astæðurnar til þess eru aðallega
tvær: fjárskorturinn í Evrópu og
vaxandi vantraust á bönkunum
í Bandaríkjunum. Gu'llið streymir
])ví nú frá Bandaríkjunum til Ev-
rópu. Gullforði Bandaríkjamanna
hefir minkað um 607 miljónir
dollara á tæplega 1 mánuði síðan
að gullinnlausnin í Englandi var
numin úr gildi þ. 21. sept. Gull-
flutningurinn til Evrópu hefir þó
eklri bætt neitt fir gullskortinum
þar. Því gullið hefir svo að segja
eingöngu verið flutt til þeirra
landa, sem höfðu áður meira en
nóg af gulli. Ameríalfa gullið hefir
fyrst og fremst verið flutt til
Fraklriands og þar að auki til Hol-
lands og Sviss.
Gullstraumurinn frá Bandaríkj-
unum hefir vakið ótta um það, að
Bandaríkin neyðist til að nema
gulHnnlausnina úr gildi. Einkum
óttast, Frakkar að svo muni fara,
og hefir það aulrið gullinnflutning-
inn frá Bandaríkjunum til Frakk-
lands.
Guliflóttinn frá New York hefir
líka valdið hræðsluuppþotum í
Bandaríkjunum. Margir hafa flýtt
sjer að taka út innistæðufje sitt.
Fólk hefir blátt áfram gert aðsúg
að bönkunum. Þetta hefir haft þá
afleiðingu að marga banlca skortir
fje til þess að veita atv-innurek-
endum nauðsynleg lán. Þar að auki
hefir bankagjaldþrotum stöðugt
fjölgað. Fyrir skömmu urðu 19
banltar gjaldþrota á einum degi.
Seðlabankarnir ráða stöðugt, yfir
svo milrium gullbirgðum, að þeir
gætu hjálpað hinum bágstöddu
bönkum og sjeð atvinnulífinu fyrir
nægilegu fje, ef þeir mættu gera
það. Astandið er svo óeðlilegt, að
seðlabankarnir hafa meira en nóg
af peningum, aðra banka og at-
vinnurekendur skortir reiðupen-
inga. En seðlabankarnir mega ekki
veita lán nema gegn veði í sjer-
stökum verðbrjefum. Og haridhaf-
ar þessara verðbrjefa eru flestir
þannig stæðir að þeir þurfa eklri
á lánum að halda.
Hoover liefir nú gripið ti’l þeirra
úrræða að stofna nýjan banka sem
ekki er bundinn við hin ströngu
ákvæði um lánveitingaskilmála
seðlabankanna. Þessi banki fær 500
miljónir dollara til yfirráða. Ráð-
stafanir Hoovers miða að því, að
skapa einkabönkunum greiðari að-
gang að lánum, efla aðstöðu þeirra
og auka traustið á bönkunum og
um le.ið að reisa skorður við gull-
straumnum frá Bandaríkjunum.
Þar að auki virðist Hoover stefna
að því að auka peningamergðina og
skapa þannig ,,inflation“, þ. e. a.
s almenna vöruverðhækkun eins
og Me Millon-nefndin í Englandi
lagði til í sumar .En á þessu stigi
málsins verður ekkert um það sagt,
hvernig þetta muni takast.
Menn liafa lengi búist við, að
Hoover muni koma fram með nýjar
tillögur viðvíkjandi stríðsskuldun-
um og hernaðarskaðabótunum. En
Iloover vill auðsjáanlega tala fyrst
við Laval, stjómarforaeta Frakka.
Laval er á leið til Ameríku, þegar
þetta er ritað.
Gengislækkun pundsins og Norð-
urlandakrónanna hefir þegar vald-
ið miklum vandræðum í Frakk-
landi. T. d. má nefna að Frakk-
landsbanki hefir t.apað 2000 miljón
um franka vegna gengislækkunar
enskra víxla og seðla, sem Frakk-
landsbanki hefir undir. höndum.
Enn fremur skaðar gengislækkunin
utanríkisverslun Frakka. Og þar
að auki veldur framtíð dollarsins
Frökkum miklum áhyggjum. Eins
og þegar hefir verið minst á, óttast
margir í Frakklandi, að Banda-
ríkjamenn neyðist til að nema gull-
innlausnina úr gildi. Og það mundi
valda stórkostlegu efnahagslegu
hruni í FrakMandi.
Alt bendir til þess að Frakkar
vilji slaka eitthvað til í skaðabóta-
utálinu og peningamálunum yfir-
leitt, jafnvel einnig í afvopnunar-
málinu, en þó vafalaust ekki skil-
yrðis'Iaust. Ymsar fregnir hafa bor-
ist um það, hvaða tillögur Laval
muni leggja fyrir Hoover. En fregn
irnar eru svo óábyggilegar, að
UTSALA
Þrátt fyrh’ alt innflnlningsbanii tsyrjar
okkar áriega kanst-átsala á morgnn,
mánnáaginn 2. nárember, og verfla þá all-
ar rfirnr Torslnnarinnar setdar með
mitlnm afslætti, og margt með sjer-
stðkn tækifæriSTerði.
Nn ættn allir, »em eittbrað þnrfa að
kanpa af Tefnaðarrðrn og tilbnnnm
fatnafi að birgja sig npp
Virðingarfyllst.
Maiteifln Einarsson k Go
menn vita í rauninni ekkert um til-
lögur Lavals fyr en hann og Hoo-
ver hafa talast við.
Kliöfn í október 1931.
P.
Reykiavíkurbrjef.
31. okt.
Af útveginum er það helst
að frjetta síðustu viku, að ís-
fiskmarkaður hefir verið slæm-
ur í Englandi — afleitur á
íöstudag, þá markaður yfirfull-
ur — en í Þýskalandi seldi Gull
toppur þá fyrir 25 þús mörk.
Um verðbreytingar á fiski er
ekkert ákveðið að segja að
þessu sinni. —- Fisksölusam-
lögin í Vestmannaeyjum og
hjer í Reykjavík hafa nú ráðið
Ólaf Propþé til þess að standa
íyrir útflutningi á fiski samlag-
anna, og sigldi hann áleiðis til
Spánar um síðustu helgi til
þess að vinna þar að fisksöl-
unni.
Kosningaósigur sósíalista í
Englandi hefir undanfarna daga
verið hjer mesta umræðuefnið.
Sigur þjóðstjórnarinnar var
meiri en bjartsýnustu fylgis-
menn hennar dreymdi um. —
Tæplega fimti hluti af þeim
þingmönnum verkamannaflokks
ins, sem snerust gegn Mac Don-
ald, náðu kosningu.
Hinn geypilegi ósigur hinna
ensku sósíalista hlýtur að fá á-
kaflega víðtæk áhrif. Hann er
svo lærdómsríkur. Þeir menn
flokksins, sem mesta hafa út-
sýn yfir fjármál og hag þjóð-
Síra fhmnar Benediktsson
endurtekur erindi sitt um kristilegt barnauppeldi og nýja
kverið, í Varðarhúsinu við Kalkofnsveg í dag kl. 4 síðd’egis.
Húsið opnað kl. 3y2. Aðgöngumiðar seldir við innganginn
og kosta 1 kr.
arinnar, þeir Mac Donald, Snow
den og nánustu fylgismenn
þeirra, víkja af alfaraleið sósí-
alista og fallast á eða bjóða
þátttöku í samvinnu við aðra
stjórnmálaflokka við víðtækt
viðreisnarstarf. Hinir ,,rauðari“
í liði þeirra reyna að stimpla
þessa forystumenn sem svik-
ara. Svikarauppnefnið á þeim
Mac Donald og Snowden hrín
ekki við þá, því það er aug-
ljóst, að gerðir þeirra stjórnast
af umhyggju fyrir alþjóðarheill.
Þegar þeir þurftu að velja um,
hvort þeir ættu að meta meira,
þjóðai'heill eða flokksheill, kusu
þeir heldur að standa þjóðar-
megin.
Foringjarnir, sem völdu þá
leið, að hamra á sósíalistiskum
slagorðum og loka augunum
fyrir nauðsyn viðreisnarstarfs-
ins, hafa fengið sinn dóm hjá
ensku þjóðinni. Tíu fyrverandi
ráðherrar sósíalistastjórnarinn-
ar lágu í valnum eftir kosning-
arnar.
Síðan Bretinn hristi af sjer
% af sósíalistaþingmönnuhum
í einu, er sú trú bráðdauð, og
verður ekki endurvakin, hvorki
í Englandi eða annarsstaðar, að
sósíalistahreyfingin í heiminum
sje sterk hreyfing og vaxandi..
Hún er það ekki lengur.
Hjer úti á íslandi skrifa fá-
fróðir menn og skammsýnir í
blað eins og Alþýðublaðið. Þar
hefir Mac Donald verið úthúð-
að fyrir flokkssvikin! Þar var
þeirri skoðun haldið fram, að
íorsætisráðherra Breta hefði
skilyrðislaust átt að fylgja
meiri hlutanum af þingmönn-
um flokks síns, enda þótt það
væri gegn sannfæringu hans.
Þess konar er pólitískur þroski
íslenskra sósíalista. ,,Allt fyrir
flokkinn“, segja þeir.
Nú er það komið á daginn,
að meðan sú stefna ríkti í hin-
um óskifta flokki sósíalista í
Englandi höfðu þeir á tiltölu-
lega skömmum tíma, leitt hið
breska heimsveldi í heljarþröm
f.iárhagslegs sjálfstæðis. Má af
því leiða getum að, hve ljett
verk og fljótlegt það er fyrir
sósíalistiska angurgapa, að
eyða því litla bolmagni, sem
hin líttreynda og miður efnum
búna íslenska þjóð hefir haft
yfir að ráða fyrst England
þoldi ekki lengur sósíalista-
stjórnina.
Með degi hverjum koma í
ljós fleiri og fleiri agnúar á
innflutningshöftunum. Þau aug-
lýsa landið út á við eins og það
hangi á horrim óviðráðanlegra