Morgunblaðið - 24.03.1932, Blaðsíða 7

T
. ......- rr
5jálfsmorð
elðspýtnokóngsins.
Eldspýtnakongurinn Ivar Kreu-
£er kom til Parísar föstudaginn
Í>ann 11. þ. m. eftir all-langa
dvöl í Bandaríkjunum. I París
tóku ýmsir nánustu samverka-
menn hans á móti honurri. Hann
talaði við þá um ýmsa erfiðleika,
sem Kreuger-fjelögin áttu við að
stríða. Ennfremur talaði hann
um heilsubilun sína. — Kreuger
hafði að undanförnu þjáðst af
hjartasjúkdómi. Hann hafði leit-
að til ýmissa lækna í U. S. A.
En þeir gátu ekki veitt honum
neina bót, en ráðlögðu honum
nð leita til fransks læknis, sem
■er frægur sjerfræðingur í hjarta-
sjúkdómum. En þrátt fyrir þetta
virtist Kréuger vera í góðu skapi.
Daginn eftir, laugardaginn þ.
12. þ. m. átti Kreuger að taka
þátt í fundi á ,,Hotel du Rhin“ í
París. Þar átti hann að hitta
ýmsa samverkamenn sína, þ. á.
m. Littorin varaforseti eldspýtna
hringsins, og sænsku bankastjór-
ana Marcus Wattenberg og Ryd-
heck. Á laugardagsmorgunin var
Kreuger snemma á fótum. Um
hádegisleytið talaði hann yið
einkaritara sinn, Frk. Bockmann,
og sagði: „Flýtið þér yður til
„Hotel du Rhin“; eg kem svo
■eftir nokkrar mínútur“. — En
Kreuger kom ekki til „Hotel du
Rhin“ á tilteknum tíma. Mönn-
nm þótti þetta einkennilegt, því
Kreuger var vanur að mæta alt
af' stundvíslega. Menn biðu hans
í þrjá stundarfjórðunga. Svo
var Littorin sendur til bústaðar
hans, og fann Kreuger í svefn-
herberginu. Kreuger hafði skot-
:ið sig í hjartað og dáið strax.
Á borði í svefnherberginu voru
■3 brjef: til systur hans í Stock-
hölmi, til vinar hans í Svíþjóð,
■og til Littorin. I brjefinu til
Littorin segist Kreuger hafa
framið sjálfsmorð vegna heilsu-
bilunar. „Jeg er þreyttur og far-
5nn á sál og líkama“, segir hann.
Hann segist því ekki vera fær
um að stjórna fyrirtækjum sín-
>um áfram.
Fregnin um sjálfsmorðið kom
bllum óvænt, þótt hinsvegar öll-
um hafi lengi verið ljóst, að
Kreugér-fjelögin hafa átt við
mikla erfiðleika að stríða. Heims
kheppan hefir bitnað hart á
Kreuger-fjelögunum, sem eiga
mikilla hagsmuna að gæta í næst
um öllum löndum. — Gangverð
hlutabrjefa þesSa fjelaga hefir
fallið mikið á síðastliðnum árum.
T. d. má nefna, að gangverð
hlutabrjefa Kreuger & Tolls var
34—35 £ árið 1929, en að eins
6% £ vlð árslok 1931. I febrúar
voru reikningar fjelagsins birt-
Ir; samkvæmt þeim er tekjuaf-
gangurinn á árinu sem leið 123
miljónir króna. Eftir þetta hækk
aði gangverð Kreuger & Toll-
hlutabrjefana upp í 10 £. En svo
kvisaðist, að fjelagið skorti fje
til þess að greiða hluthöfunum
arð, þótt tekjuafgangur sje á
pappírnum. I byrjun mars fóru
hlutabrjefin aftur að falla. Hinn
10. mars var gangverð þeirra
0V2 £ og eftir sjálfsmorðið fjellu
hau niður í 2% £. 1 byi jun mars
1931 var kauphallarverð allra
hlutabrjefa Kreuger & Tolls og
M O R G r :>r B L A Ð 1 Ð
>
Ivar Kreuger á ferðalagi.
Hús eldspýtnahringsins í Stokkhólmi.
láninu sumpart til þess að geta 'arinnar, þegar þeir hafa tekið
Húsið í París, þar sem Kreuger skaut sig.
eldspýtnahringsins um 1900 milj-
ónir kr„ en í byrjun mars 1932
að eins 900 miljónir. Gengis
fallið á einu ári nemur þannig
1000 miljónum kr. Þar að auki
stjórnaði Kreuger mörgum minni
blutafjelögum, og gangverð
greitt hluthöfunum arð, sumpart
og einkum til þess að borga
skuldir. Kreuger-fjelögin hafa
lánað mörgum ríkjum stór-fje.
Sum þessara ríkja hafa orðið að
stöðva allar skuldagreiðslur til
útlanda. Inneignir Kreuger-fje-
laganna eru þannig „frosnar
inni“, bæði í Þýskalandi, Pól-
landi og Suður-Ameríku. Kreu-
ger á að sögn 1000 miljónir hjá
Þjóðverjum. — Kreuger-fjelögin
urðu að taka lán og það til
skams tíma, þegar inneignir
þeirra „frusu inni“ erlendis. En
nú falla þessi lán í gjalddaga á
næstu dögum.
Kreuger tókst ekki að fá lán
í Ameríku. I Frakklandi gekk
honum ekki betur. Þetta er vafa-
laust orsök sjálfsmorðsins.
Um afleiðingar eða framtíð
Kreuger-fjelaganna verðiír ekki
sagt að svo stöddu. Þó má búast
við að sjálfsmorðið valdi mikl-
ábyrgð á því, að líkanmingar og
iönnur dularfull fyrirbrigði gerð-
ust, en að sömu blöðum hefir
orðið jafntíðrætt og áður er sagt,
ef einhver miðill hefir verið borinn
svikabrigslum.
Sennilega kemur sá tími einhvern
tíma, að þetta atferli blaðanna verð
ur talið hneykslanlegt og háðulegt.
Og af öllum blöðum veraldarinnar
hafa dönsku dagblöðin að öllum
líkindum verið hneykslanlegust í
þessu efni. Þar liefir, mjer vitan-
lega, aldrei bólað á nokkurum
skilningi á sálrænum efnum. En
þar hefir hvert tækifæri verið
gripið til þess að æsa upp danskan
almenning, gersamlega ófróðan um
sálræn efni, hvenær sem einhver
vitleysan hefir verið á boðstólum,
til þess að ná æsinga-markmiðinu.
Um þessa ásökun Carstensens
er það að segja, að hún virðist
ekkert sanna, annað en það, hvað
maðurinn er óhæfur til rannsókn-
um erfiðleikum 1 Sviþjoð. Rikis- „ „ . ,
, . . ... Tr ar, annaðhvort tynr megna orað-
bankmn sænski hafði veitt Kreu-|_
ger víxillán, 120 miljónir króna
yendni eða fádæma bjálfaskap.
Jeg hefi enn ekki lesið ritling
að upphæð. Lánið fellur í gjald- . , „.
daga þann 1. apríl. Heyrst heíir liam' "taalega heftr etkert
hlutabrjefa þeirra hefir líka fall-
ið mikið.
að ríkisbankinn hafi líka veitt
Kreuger önnur lán. Aðrir sænsk-
ir bankar eiga vafalaust stór-
fje hjá Kreuger-fjelögunum. Þar
að auki urðu Svíar fyrir miklu
tapi vegna gengisfalls Kreugers-
hlutabrjefanna.
Strax eftir sjálfsmorðið sam-
þykti ríkisþingið að heimila
stjórninni að veita hlutafjelög-
um og einstaklingum gjaldfrest
ef þörf gerist.
Sjálfsmorðið og erfiðleikar
Kreuger-fjelaganna hafa veikt
erlendis traustið á Svíum. —
Sænska krónan fjell í verði strax
eftir sjálfsmorðið. Hinn 14. þ. m.
hækkaði gengi sterlingspunds í
Svíþjóð úr 18,12 upp í 18,50 kr.,
þótt gullgildi pundsins væri ó-
breytt.
Khöfn, 14. mars 1932.
Einer Hielsen
og nýjustu svikabrigslin.
Kreuger hefir að undanförnu
reynt að fá lán í Bandaríkjunum.
En það hefir ekki tekist. Vafa-
laust hefir hann ætlað að verja
Mig langar til að vara menn við
því að taka mikið mark á ásök-
uninni á hendur Einer Nielsen, sem
getið er um í Morgbl. 13. þ. m.
Hún virðist vera eitt af þeim of-
sóknar-uppþotum, sem svo tíð hafa
verið gegn miðlum, einkum líkamn-
ingamiðlum, og ekkert hafa sann-
ð, nema þá helst vanþekking eða
samviskuleysi ákærendanna.
Það hefir verið siður blaðanna
aó blása út fregnirnar af* slikum
ásökunum, eins og þar væri um
einliverja stórviðburði veraldárinn-
ar að ræða. —- álveg eins þó að
menn, sem venjulegt vit liafa á
þessmn máíum hafi sýnt og sannað
að svikabrigslin voru á engum
rökum reist, og sönnuðu ekkert,
nema ef þau bentu ótvíræðlega á
svik af hálfu uppljóstarmannanna
sjálfra. Það kynlega fyrirbrigði
er alkunnugt þeim mönnum, sem
nokkra þekkingu hafa á sögu sál-
arrannsóknanna, og spiritismans,
að blöðin hafa að ölHum jafnaði
'gengið þegjandi fram hjá yfirlýs-
þeirra manna, sem allur
ingum
eintak af honum borist hingað til
lands. En jeg hefi lesið nákvæmt
ágrip af þeim kafla ritlingsins, er
flytur ákæruna. Ekki verður ann-
að sjeð, en að það ágrip sje hlut-
drægnislaust samið og engin til-
raun sje gerð til þess að stinga
neinu undir stóil, sem áfellisdómur
gæti verið bygður á. Carstensen
virðist hafa verið gefið óskorað
tækifæri til þess að athuga og
geta lagt fram óyggjandi sann-
anir fyrir svikum, ef þeim var til
að dreifa, Hann situr í öðrum
enda. hálfhringsins (fast við byrg-
ið) og getur gert alt, sem hann
vill. Ilann segist greinilega hafa
sjeð Nielsen taka hvíta pjöt’lu und-
an brókarlinda sínum, sjálfsagt
til þess að láta. mönnum sýnast
það vera útfrymi. — Hann vekur
ekki athygli neins fundarmanns
á þessu. Enginn annar fundarmað-
ur sjer það, svo að hann verður
einn til frásagnar. Og hann gerir
enga tilraun til þess að ná í þessa
pjötlu, þó að hann sje rjett hjá
miðlinum.
í annað skifti segist hann hafa
verið kallaður inn í byrgið til mið-
ilsins. Hann segist hafa haldið
báðum höndum hans þar, en svo
hafi Nielsen losað aðra hönd sína,
þreifað bak við sig í stólinn, þar
sem hvíta efnið hafi verið og
farið að veifa því fram og aftur.
Ekki verður Carstensen að vegi
að reyna að ná í þetfa efni, þó að
hann standi fast hjá miðlinum.
Hver verður að ráða sinni skoð-
un um það, hvað líklegt það sje,
að Nielsen hafi farið að taka sjer
þetta fyrir liendur, með manninn
fast hjá sjer, ef liann var með
öllum mjalla, Um hitt geta tæp-
lega orðið skiftar skoðanir, að það
var skylda Carstensens að þrífa
til sín þessa pjöt.lu, ef hann var að
rannsaka nokkuð, og ef hann segir
satt frá — sem engin ástæða er
til að ætla.
Þá hefir hann þriðja fundinn
með Nielsen, og þar eru viðhafðar
íniklar va.rúðarráðstafanir. Þær eru
fundnar upp af Carstensen sjálf-
um, og Nielsen fær ekkert um
þær að vita fyrir fram og getur
kki neinar ráðstafanir gert í til-
efni af þeim. Þær voru gerðar
heimurinn telur í flokki mestu
vitringa og lærdómsmanna verald-'með rafmagnsleiðslum, sem áttu að