Morgunblaðið - 15.05.1932, Blaðsíða 5

Shmnudag 15. maí 1932,
Ö
Kirkjan og kirkjuráðið
Eftir Gísla Sveinsson.
Kanpmonn!
Höfum fyrirliggjandi „Shell“-húsgagnaáburð, sem
þektur er fyrir gæði. Verð sama og áður.
H. BENEDIKTSSON & CO.
Sími 8 (4 línur).
Hillupaopir og miiuborðar.
kreppnpappír. nmbáðapapplr og
teiknlstifti hvít og mlslit i
Bókaverslun Sigfósar Eymundssonar
og Bókabtið Anstnrbæjar B. S E. Lv. 84.
Fáam með e.s. Brnarfoss
Appelsfnnr, Jaffa og Brasfl, — Epli Josathans,
Lank aðeins litið ðselt.
Eggert Kristjánsson & Ce.
Símar: 1317 og 1400.
* APfKttP
ílcmt*kfatateittstttt 0$ (ittm
f/y/l. á.augancj 34 <$úntt 1500 <Ke£Ítiautk.
PaUkonmar vjeiar. Nýjustu og bestu e£ni. Þanlvant starfsfólk. —
16 ára reynsla.
Hin íslenska þjóðkirkja, sem
ríkið samkvæmt stjórnarskránni á
að halda uppi, og að æðstu vfir-
ráðum er á vegum hins veraldlega
valds, á nxi að fá — má segja —
nýja bót á gamalt fat, sem ber
nafnið kirkjuráð. Lög um það voru
samþykt á Alþingi í fyrra (1. nr.
21, 1931), en fimmvarpið kom þó
iyrir þingið árið áður (1930). Að-
alhöfundur þess er kirkjumála-
nefnd stjómarinnar, sem sat að
störfum þau árin. — Og á þessu
ári (1932) eiga svo lögin að koma
til framkvæmda og kirkjuráðið að
taka til starfa, enda, er það þegar
að nokkru skipað. — Þessi löggjöf
virðist hafa vakið minni eftirtekt
ei: að rjettu lagi lxefði átt að vera.
Það virðist nú svo á síðari ár-
um, að rjett allir ráðandi menn
íneð þjóðinni, ef dæma má eftir
athöfnum þeirra í orði, sjeu fylgj-
andi ,,þjóðkirkjunni‘ ‘. Príkirkju-
hreyfingar þeirrar, er vart varð
hjer á landi á síðustu tugum lið-
innai' áldar og fyrstu tveim tugum
þessarar aldar, gætir nú alls eigi;
að m. k. er það ekki haft í há-
niælum. —- Síðasta vitni hennar
mun vera þingsályktunartillaga
sú, er jeg ásamt nokkrum öðrum
þingmönuum bar fram á Alþingi
(neðri deild) 1919, ,,um undirbún-
ing skilnaðar ríkis og kirkju“, og
eí, auk umræðna um hana þá, að
finna greinargerð fyrir henni í
nefndaráliti á þskj. 500 frá því
þingi. En hvort sannur áliugi á
þrif’um hinnar evang.-lút. kirkju,
eða krist.ni landsins alment, hefir
að sama skapi aukist eða eflst síð-
an, skal látið ósagt. Margt ber
vott hins gagnstæða.
Ýmsir mundu hafa' búist við
nokkrum aðgerðum í áttina til
fulls frelsis í kirkju- og txmmálum,
er svokallaðir framsóknar- og jafn
aðarmenn komust til valda hjer á
landi, en raunin hefir orðið öll
önnur. Jafnvel svo róttækur nxað-
ur að ýmsu leyti, sem núverandi
dóms- og kirkjumálaráðherra er,
hefir annað hvort ekki þorað eða.
'viljað láta til sín taka í þeirri
grein. Hann hefir unað því vel að
brölta með embætti þjóðkirkjunn-
ar — og skipað (heimildarlanst af
Alþingi) milliþinganefnd í kirkju-
málum, til þess beinlínis að d.ytta
að hinni gisnu íbúð hinnar lög-
festu ríkiskirkju. Og jafnaðarmenn
hafa svo rækilega gleymt stefnu-
skránni (,trúmálin einkamál', sama
sem frjáls kirkja í landi), að einn
fulltrúi þeirra í neðri deild, sá er
níi hefir á sjer mestan bægslagang
þeirra í „lögsmíðum“, síðan er
dómsmálaráðherra gerði bann að
landlækni, vill ekki afnema þjóð-
kirkjuna — eftir tillögum hans að
dœma -, en aðeins rýra gildi hennar
og störf (og fær fylgi í deildinni
með því); mun hann að vísu mjög
snortinn af óvild „sameignar-
manna‘ ‘ til kristninnar, en Mna
sjálfsögðu. og reyndar hina einu
sæmilegu leið, sem stefnuskrá
flokksins bendir til, kemur hon-
um ekki til hugar að fara., sem
sje skilnaðarleiðina. Er þetta n a.
gott dæmi um, hvernig sá flokknr
muni framkvæma sínar „stefnur“,
»f svo býður við horfa.
Jeg hefi verið og er þeirrar
skoðunar. að eins vissulega og
eigi ber að leggja niður ríkis-
kirkjuna og stofna til alls herjar
„fríkirkju“ í landinu fyr eu þjóð-
in vill hverfa að því ráði, eins
víst sje það, að til þessa rekur að
síðustu, enda ekki útlit fyrir,
að þeirn málefnum verði til
fullnustu borgið með öðrum
hætti. — Jeg trxxi því. að þá
fyrst renni upp glæsileg trú-
málaöld, heilbi'igðara trúarlíf með
lándsmönnum. Því að það tel jeg
ekki heilbrigt eða ákjósanlegt, að
þjóðltirkju sje lialdið við svo „rúm
góðri“, að liún „telji“ sem flesta
til xneðlima sinna, þótt ef til vill
margir þeirra sjeu hreinir vantrú-
armenn og sumir guðníðingar, og
er óþarft að fjölyrða um það hjer.
Allir þekkja líka aðdragandann
að „upplausninni“ (sem ekki er
cinstakur hjá oss), að kjörnir
„styðjendur" ltirkju og kristni
hafa eigi fáir oi'ðið frumkvöðlar
að ringulreiðinni með kenningum
sínum o. s. frv.. þótt jeg efi ekki.
að þeir hafa .,meint“ gott eitt með
því. En — eins og sálmaskáldið
segir: „Góð meining enga gerir
stoð ............“. —
Og nú er stofnað kirkjuráð. —
Verkefni þess er — samkvæmt
lögumim — allvíðtækt og gæti
orðið þýðingarmikið, ef (en líka
að eins ef) sjeð væri fyrir í alla
staði hæfu fulltrúavali til jreirrar
samkundu. — Kirkjumálanefndin,
sem undirbjó málið í upphafi, gerði
að ]>essu lejúi tilr. til l>ess að gera
það sem best úr garði (enda átti
þar sæti, að hinum nefndarmönn-
um ólöstuðum, einn valinn maður
úr prestastjett, Þ. Br.); en Alþ..
undir forustu mentamálanefndar
Nd.. færði það stórum úr lagi,
þótt dálítil bót. yrði á því ráðin
með breyt.till. einstaks þingmanns.
Kirkjuráðið á að vera skipað 5
mönnum, eftir ákvæðum laganna.
Það gefur að skilja, að það er alt
of fátt, ef af starfi þeirra ætti að
geta leitt, eins og kirkjumálan.
kveðst vilja, „meira samstarf milli
safnaða, kirkjustjórnar og Alþing-
is“. Færri en 7 hefðu þeir ekki
átt að vera, eiula telur nefndin
það hafa verið æskilegt. en af ein-
hverjum óskiljanlegum ástæðum
hefir hún liorftð frá því, sem er
þeim mun leiðara sem hún virðist
liafa ætlast til, að þá vrðu 4 ]>eirra
kosnir af hjeraðsfundum. Því að
nefndin sá rjettilega, og tekur ]>að
fram. að einn liöfuðtilgangurinn
með kirkjuráðinu — og það vænt-
anlega, sem skapaði því tilveru-
rjett — , var að „sameina starfs-
áhugann imian kirkjunnar1 með
því ekki síst. að „leikmenn fengju
betra tækifæri til að taka þátt í
starfi kirkjunnar“, sem auk ann-
ars, er aukið gæti kristniþroska
þjóðarinnar, mætti verða til þess
— eins og nefndin segir ,
kirkjan yrði betur undir það búin
að halda áfram starfi sínu, ef til
skilnaðar drægi síðar meir milli
liennar og ríkisins“.
Eftir tiHögum kirkjumálanefnd-
arinar áttu í þessu (5 manna)
kirkjuráði að eiga sæti: í fyrsta
lagi biskup landsins, og mætti það
tilhlýðilegt kalla, þútt eigi sje það
að öllú nauðsynlegt. I öðru lagi
lögfræðing'ur, sem var höfuðnauð-
syn, bæði vegna þeirra málefna,
sem ráðinu ber að hafa með hönd-
um, þar á meðal, eins og nefndin
orðar það, „að kirkjuleg löggjöf
væri betur undirbúin og athuguð“,
og eins vegna liins, að þar var
fyrirfram gefinn leikmaður að
störfum við kirkjumálin, sem mátti
til góðs verða. Að liann átti að
vera tilnefndur af dóms- og kirkju
málai'áðunejúinu, var aukaatriði,
sem og mátti liaga á annan vegr
ef tryggara hefði þótt. — Þá
sltyldi koma (einn) guðfræðingur,
kosinn af kennurum guðfræðideild
ar Háskólans og sóknarprestum
þjóðltirkjunar, og var það við
liæfi. Loks skj’ldu 2 fulltrúar kosn
ir af hjeraðsfundum, og skil jeg
nefndina ótvírætt svo, að hún hafi
ætlast til. að það jrrðu leikmenn,
enda ber öll greinargerð hennar
með sjer, að hún væptir einkum
árangurs af þátttöku fulltrúa safn
aðanna í þessum störfum.
En hvað verður? Þegar til Al-
þingis kemur, þá spillir það þessu
öjlu. Það vill fjrrst (mentamálan.
Nd.) það endemisfyrirkomulag, að
leikmenn verði þar allsendis burt-
reknir, — ráðið skipi að eins bisk-
up og 4 (fjórir) guðfræðingar,
kosnir af sóknarpr. og guðfr.kenn-
urum. En fjrrir tillögu eins þingm.,
eins og getið var áður, urðu á-
kvæðin þó ein.s og nú er. að guð-
fræðingar skyldu vera 2 (auk
biskups), en 2 fulltrúar kosnir af
hjeraðsfundum, sbr. 4. gr. laganna,
— Kirkjumálanefnd ætlaðist til,
að varamenn jrrðu og kjörnir, en
því sleppti Alþingi, og geta menn
þá sjeð í hendi sjer, hversu merki-
legt „ráðið“ yrði, ef einhverjir
þessara 5 manna forfölluðust, sem
]>ó gæti átt sjer stað. — —
Eins og nú er komið, og frá því
sjónarmiði, sem hjer er fært. fram.
verðnr þá mest undir því komið,
hvernig tekst með val hjeraðs-
funda á þeim 2 fulltrúum, sem
þeim bera, sem sje hvort það verða
vel hæfir menn úr flokki leik-
manna, þ. e. annara en klerka eða
guðfræðinga. Prestarnir eru að
vísu mikilsverður hluti „kirkjunn-
a.r“, en þeir eru þó minni hlutinn.
Meiri hlutinn eru söfnuðirnir. Fjrr-
ir þá er leikurinn í raun og veru
gerður, en ekki fyrir prestana;
enda ber almenningur fjárhags-
byrðarnar m. m. Um kosningatil-
högunina segja nú lögin ekkert, en
vísa því atriði til reglugerðar
kirkjumálaráðuneytis (kirkjumála
nefnd tók ]>ó kosningarreglurnar
upp í frv. sitt). Þessi reglugerð
ráðherra var gefin út í vetur (8.
febr. 8.1.). en eigi er að henni sjer-
leg bragarbót, fremur en ýmsum
Ntjómarreglugerðum nú um liríð.
Fvrir kosningunum á hjeraðs-
fundum hafði kirkjumálanefndin
sýnilega ekki gert sjer fulla grein,
og því um síður að Alþ. gerði það.
Ráðun. gerði sjer því liægt um hönd
og setti í reglugerð það minsta,
sem hugsanlegt var að komast af
íneð. Þegar hjeraðsfundarmenn
hafa greitt atkvæði (rg. 10. gr.),
eru ltjörgögnin send yfirkjör-
stjórn í Reykjavík, —- og ákvarðar
hún þá 2 kjörna, sem flest hafa
fengið atkv. á fnndunum (ll.gr.),
—• Með þessu er f>Trirfram til þess
stofnað, að það hj«raðið (prófaste-
dæmið), sem er fulltrúaflest á
hjeraðsfundi, þ. e. sem er stærst
eða hefir flestar sóknir (söfnuði),
getur fengið þessa tvo menn báða,
og hin önnur hjeruð hafa engar
líkur ein sjer; að eins sameining
um ákveðna fulltrúa gæti bjargað
þeim. Nú má vafalaust gera ráð
fjrrir, að ýms hjeruð kjósi heldur
fulltrúa frá sjálfum sjer en að-
fengna, svo að útilokun hinna
minni hjeraða jrrði þann veg full-
komin (og oft hindra þar einnig
torfærur viðunanlega fundarsókn).
— Þessu hefði vitaskuld mátt
koma fjrrir á alt annan veg og
miklu heppilegri og rjettlátari, en
um það skal rætt frekar; jeg hefi
lej-ft mjer að skrifa biskupi um
þenna ágalla á lögnnum og reglu-
gerðinni fyrir nokkru, en hjeðan
af er vart að vænta, að hann geti
þar mikið bætt úr. Hann mun og
ekki vera sjerlega hrifinn af þessu
kirkjuráði, eftir því sem ráða má
al: umsögn hans til Alþingis í
hitteð fyrra. En eigi verður sjeð,
að hann hafi þá gert nokkra til-
raun til þess að hafa áhrif á með-
ferð málsins til bóta.
— Hjeraðsfundakosningarnar á
þessum 2 umtöluðu fulltrúum eiga
að fara frani í júnímán. n.k., svo
að eigi er nú langur dagur til
stefnu; en kjörið gildir til 5 ára.
Hefði um þetta þurft að vera
góður undirbúningur, en er nú
komið í eindaga. Guðfræðingarnir
2 eru þegar kjörnir af prestunum,
svo að klerkdómurinn hefir sína
3 tilbúna. En borist hefir mjer til
evrna, þar eð jeg á að heita safn-
aðarfulltrúi til hjeraðsfundar fyr-
ir mína sókn, að „sál“ þeirra sje
ekki enn þá fylt, og hafi stjórn
Prestafjelags íslands tekið sjer
iyrir hendur nýverið að skrifa öll-
um klerkum landsins og hvetja þá
til þess að gangast fyrir því, að
tilteknir menn, er hún nafngreinir,
verði kosnir á hjeraðsfundunum,
og vill liún, að annar þessara full-
trúa sje einnig úr prestastjett. —
Þótt það sje öðrr> nær en að jeg
hafi nokkuð út á prest þann að
setja, er fjelagsstjórnin mælir með
(hann mun hafa komist næst að
verða fjrrir prestakjörinu), tel jeg
það samt ekki ná nokkurri átt að
hugsa til þess að skipa ráðið þann-
ig, að þar sjeu eintómir prestar
eða því sem næst. og er um það
talað áður. Með þessum hætti, sem
Prestafjel. fer fram á, yrðu þeir 4,
af 5 kirkjuráðsmönnum. — Sem
fjrrsta mann í annað sætið bendir
Prestafjelagsstjórnin á mann, sem
þó að vísu er leikmaður, en full-
mikið við aldur til þess að veru-
legra athafna eða jafnvel afskifta
sje af honum að vænta.
Nú er til biskup í þessu landi,
svo sem nógsamlega er kunnugt;
meira að segja 2 nafnbótarbiskup-
ar að auki. Biskup hefir að miklu