Morgunblaðið - 04.09.1932, Blaðsíða 6

6
* O R aiTNBLARTR
Reykjavikurörjef.
3. september.
Veðráttan.
Fraraan af vikunni var ein-
dregin sunnanátt með úrkomu á
Suður- og Vesturlandi. Helst svo
til föstudags, þá snerist í norðr-
ið, með hvassviðri á Norður-
landi, einkum vestantil, og snjó-
aði í fjöll, en hitastig í sveitum
varð 2—3°. Fyrrihluta vikunn-
ar var gott veður norðan og
austanlands.
Síldin.
Síldarmarkaður er daufur sem
stendur. Er mælt að Svíar fari
sjer hægt með kaup, uns Norð-
menn þeir, sem veitt hafa hjer
við land eru komnir með afla
sinn út. — Og sala síldar til
Þýskalands er hætt í þetta sinn.
Talið er, að tiltölulega mikið
af síld þeirri sem íslenskir út-
gerðarmenn hafa veitt í sumar,
sje nú seld. Hafa sumir selt all-
an afla sinn. Og verð hefir fram
til þessa verið það sæmilegt, að
útgerð er sögð að hafa borið
sig. Hlutur sjómanna stórum
betri, en meðan einkasöluhörm-
ungin stóð.
Þegar litið er yfir síldarver-
tíðina alla, má heita að síldar-
afli hafi verið góður í ár. Og í
gær kom skip inn til Siglu-
fjarðar með all-mikla síld, enda
þótt veður væri óhagstætt, norð
anátt með haustsjó.
Síldarfarmur fer frá Siglu-
firði þessa daga til Danzig.
Atviimuleysið.
Atvinnubótanefnd bæjarstjómar
telur að um 1200 karlmenn sjeu
nú atvinnulausir hjer í bænum.
Hefir bærinn 200 manns í vinnu,
6 klst. á dag fyrir kr. 1.36 um
txmann, við vegalagning, gatna-
gerð og ýmislegt þess háttar. Til
þess að geta haldið þessari vinnu
áfram, hefir ríkisstjórnin heitið
liðsinni sínu við útvegun lánsfjár
fyrir bæinn.
Sósíalistabroddar bæjarins hafa
bent á eitt ráð til að bæta úr at-
vinnuleysisvandræðunum: — Að
fjölga mönnum í bæjarvinnunni
upp í 350. Hafa þeir lagt til, að
þessi viðbót yrði gerð, án þess að
sjeð væri fyrir því, að bæjarsjóður
hefði íxokkurt fje til að greiða
þessum atvinnulausu mönnum
kaup.
En þegar fásinna sósíalista-
broddanna í bæjarstjórninni hafði
náð þessu hámarki, þá reis upp
einn úr þeirra hóp, Ágúst Jósefs-
son og tók undir það, sem margoft
hefir verið bent á hjer í blaðinu,
að mest, best og varanlegust at-
vinnubót væri það, að koma því
til leiðar, að framleiðslufyrirtæki
landsmanna gætu starfað. Ágúst
vill, að bæjarstjórnin leitist við að
koma fiskiflota bæjarmanna á
veiðar.
Verðlag og kaupgjald.
Þegar athuguð er framtíð ís-
lenskrar framleiðslu, rekamenn
sig á hið mikla ósamræmi, miHi
kaupgjalds og verðlags fram-
leiðsluvaranna. Það er augljós-
ara en svo, að f jölyrða þurfi um
að eftir því sem atvinnuvegir
landsmanna geta borið hæira
kaup, eftir því vegnar þjóðinni
yfirleitt betur. En jafnvíst er
það, að ef framleiðslufyrirtæk-
ín verða máttvana, sakir þungr-
ar kaupgjaldsbyrði, þá kemur
slikt ólag mest og verst niður á
því fólki, sem hefir fengið lífs-
framfæri sitt við rekstur hinna
lömuðu og kollvörpuðu fyrir-
tækja.
Manni er t. d. spurn. Hvaða
framleiðslufyrirtæki eru það
hjerlend, sem geta nú, með því
afurðaverði sem fáanlegt er,
greitt verkafólki sínu það kaup,
sem verkamannafjelagið Dags-
brún heimtar, kr. 13.60 á dag?
Og hvaða vit er í því, að
skattleggja Reykvíkinga, ríka
og fátæka, til þess að halda
uppi því kaupi, sem í raun og
veru á sjer eigi stað í veruleik-
anum? En það er gert með þess
ari ,,atvinnubótavinnu“ sem
hjer er rekin. Það er ekkert að-
alatriði fyrir þá menn, sem fá
hlaupavim.u hjá bænum,
hvort þeir vinna klukkustund-
inni lengur eða skemur, fyrir
því kaupi sem þeir fá. En með
því að miða kaupgjaldið við kr.
1.36 um tímann í þessari vinnu,
er blátt áfram verið að telja
fólki trú um, að atvinnurekstur
landsmanna geti greitt þetta
kaup.
f Danmörku.
Danskir bændur hafa nú um
uppskerutímann greitt verka-
fólki þetta kr. 1.80—2.00 á dag
auk fæðis, og fengið nægan
vinnukraft fyrir það verð, hefir
maður nýkominn frá Danmörku
sagt blaðinu. Það kaup töldu
bændurnir í ræktuðum síekrum
Danmerkur vera í samræmi við
afrakstur búanna. 1 ,,gósen-
landinu“ fslandi er sú upphæð
greidd fyrir li/2 klst. vinnu við
vegagerðir í nágrenni Reykja-
víkur.
Miljónir bankanna.
í einni af ópgreinum sínum
um aukna ,,atvinnubótavinnu“
hjer á dögunum, sagði Alþýðu-
blaðið, að „fundist“ hefðu milj-
ónir af sparifje manna, sem
,,fald&r“ hefði verið í bönkun-
um. Þessar ,,sparifjármiljónir“
vildi blaðið nú fá til „atvinnu-
bóta“. Menn, sem þannig skrifa
eru á sama þroskastigi í fjár-
málum, eins og krakkinn, sem
fengið hafði 10 króna gullpen-
ing, og lagt hann í sparisjóð.
Hann kom eftir mánuð og vildi
fá að sjá „gullpeninginn
sinn“(!)
Alþýðublaðsritarar virðast á-
líta, að sparifjár miljónimar,
hvort sem þær eru „faldar“
eða ekki, liggi kyrfilega ó-
snertar í fjárhirslum bankanna,
og megi ganga að þeim þar,
eins og tíukróna gullpeningn-
um, sem átti að vera í spari-
sjóðnum á sínum stað.
Þessir óvitar gæta þess ekki,
að sparifje þjóðarinnar er sá
grundvöllur, sem alt atvinnulíf
hennar byggist á, er það fje,
sem bygt er fyrir í landinu, hús
og heimili, og sá atvinnurekst-
ur, er veitir þjóðinni lífsfram-
færi. Vegna þess, að þjóðinni
hefir tekist, á undanförn-
um árum, að auka sparifje sitt,
þá hefir af því leitt, vaxandi
framleiðsla, vaxandi atvinna,
vaxandi tekjur og vaxandi vel-
megun allrar alþýðu.
Takist aftur á móti óvitum
þessum að stöðva söfnun spari-
fjár og eyða því sem til er í
vörslum þjóðarinnar og bundið
í atvinnufyrirtækjum hennar,
þá þverra framfarir, atvinna
minkar, tekjur rýma, vesaldóm
ur og örbirgð magnast meðal
alþýðu manna, sem fengið hafa
lífsuppeldi sitt frá fyrirtækjum
þessum, er áttu uppruna sinn
og líf sparifjenu að þakka.
Músagildrur.
Nýlega birtist grein í Tíman-
um sem nefnd var „smásaga
um framtak einstaklingsins“. —
Var sagt, að grein þessi væri
tekin úr tímaritinu „Readers
Digest“. Það var satt. En lengra
komst blaðið ekki í vandaðri
meðferð málsins. Því fyrirsögn
greinarinnar var fölsuð. Og þýð
ing greinarinnar var fölsuð. —
Komu hjer fram tveir eiginleik-
ar Tímaritaranna, sem þjóð-
inni eru ku.xnir, hin óslökkv-
andi hneigð til ósanninda, sam-
fara frábærri heimsku.
Greinin, eins og hún birtist
í hinu umrædda tímariti, birtist
í Lesbók Morgunblaðsins í dag,
með sinni rjettu fyrirsögn —
sem er „Tvær aðferðir við músa
gildru framleiðslu.“
Tíminn birtir aðeins kafla úr
greininni, og ætlast til þess að
sá kafli út af fyrir sig eigi að
sýna, hve einstaklingsframtak-
ið gefist illa. En greinin í heild
sinni skýrir frá, hvex*su ein-
staklingsframtakið er giftusam-
legt, meðal gætinna og heið-
arlegra manna, en um leið hve
mikla bölvun ög spillingu þeir
menn leiði yfir þjóðirnar, sem
eins og Kreuger hinn sænski,
leiðast út x svindl og flottræf-
ilshátt. Svindlarinn fer á höf-
uðið og á hvorki í sig eða á, og
hinn mikli verkamannaskari
hans fer á vcnarvöl þ 'gar krepp-
an skellur yfir. En hinn gætni og
heilbrigði Emerson, sem er heið-
virður maður, er kann að sníða
sjer stakk eftir vexti, hefir get-
að haldið iðju sinni áfram allan
krepputímann, og haft nægi-
lega atvinnu handa öllu sínu
verkafólki.
Hver er sinnar
gæfu smiður.
Grein sú, sem Tíminn glæpt-
ist á að falsa hefði gjaman
mátt heita svo. En mjög er það
eðlilegt, að þeir Hriflungar eigi
erfitt með að festa hugann við'
þetta gamla spakmæli.
Því þeim hefir hvorki tekist
að verða gæfusmiðir fyrir sjálfa
sig eða þjóð sína. Þeim hefir
sem sje svipað all mikiþ til
mannsins, sem lýst er í síðari
hluta músagildru-greinarinnar,
svindlarans ,sem ginnir fólk
með f ögrum loforðum, lofar
gulli og grænum skógum, lifir
sem flotræfill í góðærinu, en á
ekkert, getur ekkert og veit
ekki sitt rjúkandi ráð, þegar
harðnar í ári.
Sjálfum forsprakkanum, J.
J., svipar mikið til mítea-
gildru svindlarans, Long, sem
stendur atvinnulaus, vegalaus
og allslaus eftir góðærin, lend-
ir á vergangi.
Hin öflugu sambandskaupfje-
lög munu að vísu sjá hinum
hrjáða foringja fyrir lífsupp-
eldi, í niðurlæging hans, meðan
hann ferðast um landið, sem
pólitísk flökkukind, sveit úr
sveit, til þess að líta á hin „tal-
andi verk“, ellegar öllu heldur
hina þögulu minnisvarða um
hans eigin eyðslu, óforsjálni og
vitleysu, meðan hann hafði ó-
hindraðan aðgang að ríkisfjár-
hirslunni.
Neyðaróp.
En meðan J. J. ferðast um
landið, og heimsækir skuldum
sligaða bændur, vanmáttug
kaupfjelög, sveitabýli, sem
menn eru í þann veginn að
flýja, óvistlega fámenna bæja-
kumbalda, í bygginga- og land-
námssjóðsstíl og innantóma
hjeraðaskóla, skrifar Tímarit-
stjórinn grein í blað sitt, þar
sem hann bendir á með rökum,
að aldrei hafi verið eins erfitt
og nú, að halda fólkinu í sveit-
unum, unga fólkið fari þaðan,
staðnæmist þar ekki, uni ekki í
sveitunum við yl hinna póli-
tísku loforða þeirra Hriflunga,
kunni ekki við sig í faðmi hinna
pólitísku kaupfjelaga, vilji ekki
þýðast ándrúmsloft sveitanna,
mengað af ólyfjan pólitískra
illinda og úlfúðar, sem Tíma-
dótið hefir alið í brjóstum hins
unga sveitafólks.
Tímaritstjórinn heldur því
fram, að bráðra umbóta þurfi
við, til að bjarga sveitunum frá
auðn.
Orð hans skulu ekki rengd.
Og hugur hans til sveitanna er
virðingarverður. En sennilega
verður ekki auðvelt að koma
honum í skilning um, að ein-
hver mesta hætta sveitanna,
mesta yfirvofandi bölvun þeixra
er ófriðarvafstur og illindabrölt
þeirra Hriflunga sjálfra.
Heitir skólar.
Það hefir berlega komið í
Ijós, að hjeraðsskólar þeir, sem
reistir hafa verið við jarðhita á
síðari árum geta dregið nafn
sitt, „heitir skólar“ af öðru en
jarðhitanum einum. Ekki alls
fyrir löngu kom skólanefnd
Reykjaskólans saman á fund.
Þar fóru fram einskonar reikn-
ingsskil milli starfsmanna skól-
ans, þar sem þeir þökkuðu hver
öðrum fyrir samstarfið með
svo miklum hita, að skólanefnd
pá sjer ekki annað fært, en
víkja bæði skólastjói"a og kenn-
ara frá starfinu.
Starfsemi Reykjaskólans fram
til þessa tíma er áþreifanleg
' sönnun þess, að meira þarf en
upphituð steinhús til að veita
æskulýð sveitanna holl upp-
eldisáhrif. Það eru ekki bygg-
ingarnar með tilheyrandi vatni,
sem gera skólana að menta-
stofnunum og menningarsetr-
um, heldur eru það þeir menn,
sem við skólana starfa.
Jafnvel svona einfalt mál
skildi ekki fyrverandi kenslu-
málaráðherra, og skilur varla
enn.
Við jötuna.
Skýrsla sú, sem hjer birtist í
blaðinu nýlega, um laun þeirx-a
^starfsmanna, sem Hriflungar
hafa sett við ríkissjóðsjötuna,
hefir vakið eftirtekt um land
alt. —
Ennþá verður sú skýrsla
merkilegri, þegar hún er borin
saman við skýrslu þá, sem birt-
ist hér í blaðinu í dag um launa
kjör annara starfsmanna rík-
isins, samkvæmt launalögum.
Munu margir blaðalesendur
glöggva sig á þeim samanburði.
Þar kemur margt einkennilegt
fram.
„Aftappari“ víneinkasöluma.-
ar fær sýslumannslaun, •£
sendisveinn hjá ríkisútgerðinni,
innheimtumaður, fyrverandi
„þefari“ fær álíka laun og
dósentar við háskólann. Gjald-
keri víðtækjaverslunarinnar
svipuð laun og ríkisféhirðir. Og
bii'gðavörður Spánarvínanna,
sem á að sjá um varðveisl«
þeirra hjer á staðnum fær álíka
laun og yfirmaður heilbrigðis-
mála, landlæknirinn, fær sam-
kv. launalögum.
Svo ekki sje talað um hiaa
dyggu fylgifiska Hriflunga, for-
stjóra hinna nýju ríkisstofa-
ana, sem eiga það sammerkt
að vera á engan hátt störfuat
sínum vaxnir. Laun þeii*ra ým-
ist jafngild eða yfirstíga lau«
ráðherra og hæstarjettardóm-
ara.
Lesendur festi sjer það í
minni, að menniimir, sem koma.
þessu ósamræmi í launagreiðsl-
ur ríkisins höfðu um allmörg ár
lofað þjóðinni því, að færa lau*
opinberra starfsmanna í rjett-
látara horf en áður hefði ver-
ið. —
Afram.
Rók O. Sweet Marden, í þý8-
ingu Ólafs Björnssonar ritstjóra
Þessi vinsæla bók er nýkomút
út, 2. útgáfa. Um bók þessa
skrifar kennari, sem ekki vilt
láta nafns síns getið:
„ .. . Þúsundir ágætra manna,
af öllum þjóðum, hafa boiiS
,ni um það, að hyrningar-
steinn gæfu þerrra hafi veriö
lestur góðra bóka — oft og ein-
att einhverrar sjerstakrar bók-
ar. Það er með undrum hve sál
ungmennisins getur mótast á
þann hátt. Góð bók getur veriS
það veganesti, sem endist mann-
inum alla æfi, hina lengstu, sent
honum er ásköpuð. Hún getur
kynt þann vita, sem verður hon-
um leiðarstjarna til æfiloka.
Hún getur kent honum að taka
lífið rjettum tökum og verða
sinnar eigin gæfu smiður. Eitt
þeirra rita, sem reynst hafa
slíkir „vitar á strönd eilífðar-
innar“, svo að jeg viðhafi ort
skáldsins er hin fræga bók O.
S. Mai’den „Áfram“, sem Ól-
afur sál. Björnsson ritstjóri
þýddi á íslensku og ísafoldar-
prentsmiðja gaf út. Enginn get-
ur sagt hve mörgum hún hefir
blásið í brjóst trausti iá hið
besta í meðfæddu eðli þeirra og
löngun til að glæða það og
rækta, eða kent, að þeir höfðm
vald á lyklinum að örlögum síh-
um og annara. En margir erw.
þeir, víst ákaflega margir. Alls
staðar hefir þessari bók veri*
vel tekið af hinum vitrari rnönn
um, á hvaða máli sem hún hef-
ir birst, og íslendingum er það
til sþma, að fyrsta íslenska út-
'gáfán seldist upp á skömmuna
tírna. Svo var bókin um hríð
ófáanleg á íslensku, en nú er
komin út ný útgáfa af henni og
fegurri að ytra frágangi en hi»
fyiri; auk þess ótrúlega ódýr.
Þess er að vænta að henni verði
ekki miður tekið en fyrri útgáf-
m og að foreldrar fái han*.
bömum sínum í hendur. Fáar
bækur eru betur fallnar tM
gjafa handa unglingum ... “.