Morgunblaðið - 16.10.1932, Qupperneq 7

MORGCJNBLAÐIÐ
f
nonBHBnMBMHnBBaHnBHDIinMHBHHHHHi
'Jiykist jeg vita, að þáð sje jafn ósatt
■og annáð í greininni. Og enda þótt
.jeg hafi hvorki sjeð nje .heyrt sr. Kn.
A. síðan hann, kom hingað suður, get
jeg fullyrt, að það er vitleysa, að
heimatrúboðið eigi nokkurn þátt í því
"beinlínis eða óbeinlínis, að sr. Kn. A.
vildi ekki vera lengur á Húsavík. En
;þegar „óþekta stœrðin' ‘ segir, að
Húsvíkingum sje „sómi að því að
hafa rekið heimatrúboð Ástvaldar af
höndum sjer“, þá get jeg snúið 'því
við og frætt „stærðina“ uni, að Hús-
víkingar tóku mjer sjálfum prvðilega.
í fyrra sumar, eina skiftið sem jeg
hefi talað þar í kirkju, og þá ekki síð-
ur eina „heimatrúboðan’Um“, er þang-
að hefir farið að minni tilhlutun. Er
eltki lengra iiðið en um 3 vikur síðan
;sr, Sigurður Þorsteinsson frá Bjarkey
"kom til Húsavíkur í heim&trúboðsför
um Vestfirði og Korðríand, hjeit hann
3 kristilegar samkomur á Húsavík og
lætur hið besta vfir öllur viðtökum
þar. Get jeg þessa Húsvíkingum til
■sóma og tii leiðrjettingar fvrgreindu
ranghermi.
Sem sagt öll uppistaðan er ofskyn.j-
anir eða oflieyrnir og ívafið ósann-
indi í allri Tímagreininni, og er því
•eðlilegt að höf. hennar vilji vera í
skugganum. En hver sem svo sparkar,
hann sparkar í sjálfan sig, og ætti
■éiðrum að vera það méinlaust.
S. Á. Gíslason.
Rozsi Cegleöé.
Hver er Rozsi Cegledé ? munn marg-
Ir spyrja.
Árið 1918 hjelt fimm ára gömul
telpa hljómleika í stærsta hijómleika-
húsinu í Budapest. Áheyrendur rjeðu
ejer varla fyrir hrigningu. Barnið ljek
A-dúr sónötu Mozarts. Blöð og list-
'dómendur hófu undrabarnið til skýj-
anna. Nafn hennar flaug um alla
Miðevrópu.
Árið 1925 spilar hún C-moll con-
sert Beethovens víðsvegar í Ungverja-
landi, Þýskalandi og Austurríki við
fádæma orðstír, ásamt Symphoni
hljómsveit. Þá er sigannatelpan Rozsi
'Cegledé aðeins 12 ára.
Þrjú næstu árin fór frægð hennar
stöðugt vaxandi, meðan hún lengst af
Ijck í konsertnm sendíherrasveitar
Austurríkis og Ungverjalands.
*Árið 1929 er hún einleikari í hinni
heimsfrægu sigauna-symphoni hljóm-
sveit Henry Bersuys. Og hin fagra
16 ára sigauna mey vakti eindæma
hrifningu um alla Evrópu. Sigurför
hennar lá frá einni ihöfuðhorg til
annarar, Róm, París, Berlín, London
o. s. frv. Og á þeirri ferð kom hún
í fyrsta sinn til Norðurlanda.
Eyrir einu ári, þegar Bersuy dó, og
hljómsveitin ieystist upp, byrjaði hún
að ferðast um og balda eigin hljóm-
leika.
f þessari viku gefst okknr kostur
á að hlusta á hana, því að hún er
hingað komin og ætlar að halda hjer
hljómleika. X.
Skipulagsferðir 1932.
lifur og hjörtu.
Eftir Guðm. Hannesson,
Frh.
Næsti áfanginn var Stykkishólmur.
Bæjarstæði er þar fagurt og ein-
kenniiegt,- bærinn snotur og þrifaleg-
ur, en stendur að mestu í stað. 1910
voru íbúarnir 591, 1920 680 og 1930
642. Þeim hefir því fækkað á síðasta
áratugnum. Þar er fremur erfitt að
reka útgerð og landið umhverfis gam-
alt hraun, lítið um ræktanlegt land.
Takist ekki bæjarbúum að reka arð-
sama útgerð, getur bærinn ekki tekið
vernlegum stakkaskiftum, en hann get-
ur verið snotur og vingjarnlegur fyrir
því, ef vel er á haldið. Tilraun hefir
verið gerð til þess að efla útveginn
en óvíst hversu hún tekst. Það er eins
og bæjarbúar hafi ekki mikla trú a
honum, því nú hafa þeir tekið land,
sem hentaði útvegnnm vel, og gefið
það ti'l myndarlegs sjúkrahúss, sem
kaþólskir bvggja. Þeir treysta sjálf-
sagt betur guði en mammoni, en það
gera fáir nú á dögum. Sjúkrahúsið og
kaþólska kirkjan, sem bygð verður við
það, verða sjáifsagt bæjarprýði, þó
ekki litist mjer allskostar á útlit
[x'irra. Nýmóðins kassi að mestu.
Skipulag er sæmilegt í Stykkis-
hóimi, en annars hefir verið gerður
hráðabirgða-skipnlagsuppdráttur, sem
getur verið til nokkurrar leiðbeining-
ar. Hefði hann yerið gerður fyr,
myndi hafskipabryggjan hafa verið
öll önnur. Hún er hið mesta mann-
virki og furðuverk, óralöng og öll í
hlykkjum.
Tíminn leyfði mjer að heimsækja
Jón Steingrímsson sýslumann og sjera
Sigurð Lárusson. Yar mjer vel tekið
á báðum stöðnm. Barst meðal annars
í tal, hvorum myndi betur farnast,
strangtrúuðum mönnum eðn, kommún-
istum, ef hvorir um sig ættu að nema
land eða ráðast í önnnr stórræði. Þótti
líklegt, að trúmennirnir myndu falla
á knje og biðja til guðs óður en þeir
'legðu hönd á plóginn, en hinir syngja
alþjóðasöng sinn. Kom mönnum sam-
an um það, að trúmennirnir mvndu
bera hærri hlut og farnast betur, eins
og sjá ffiá á landnámi í Bandaríkj-
unum. En af öllum þeim aragrúa af
tilraunum, sem socíalistar hafa gert
til þess að stofna þjóðfjelag fyrir sig,
hefir engin hepnast. Hvað úr Rúss-
iandi verður veit enginn að ,svo
stöddu, en ekki er sýnilegt að reglu-
legur socíalismus ætli að verða lang-
gæður þar.
Jeg get varla sagt jeg kæmi á Pat-
reksfjörð, og kom jeg þó snöggvast í
land. Bærinn stendur í undirlendislít-
illi hlíð með nokkru skriðufalli. Hús
eru flest úr timbri, skipulagi ábóta-
vant og væri þörf að bæta það sem
fyrst, því bærinn er að vaxa. Árið
1920 voru þar 436 íbúar en 1930 606.
Þessi fjörkippur er eflaust að þakka
Ólafi Jóhannessyni konsúl, sem hefir
hafið þar togaraútgerð. Ganga þaðan
2 togarar og bjargast vel, að því mjer
var sagt. Yæri það nmhugsunasefni
fyrir Reykvíkinga hvers vegna út-
gerðin ber sig betur þar en í Rvík.
Á Þingeyri við Dýrafjörð athugaði
jeg ekki skipulagið sem skyldi, því
jeg stóðst ekki freistinguna að líta
inn til Gunniaugs læknis og spjalla
dálítið við hann. Skipulag hefir ekki
verið gert þar, en bærinn er tiltölu-
lega þrifalegur og landrými nóg, ef
vöxtur hlypi í hann. Annars stendur
hnnn að mestu í stað. Árið 1920 voru
þa- 366 íbúar, en 1930 360. Þetta er
ijeieg afkoma á þessari fólksfjölgun-
aröld. Jeg er að vísu ókunnugur öllum
staðháttum, en mjer virðist að þetta
myndi óðara breytast, ef bæjarbúar
væru samtaka um að auka útveginn.
Þó getur þetta því aðeins blessast, að
hæfur maður standi við stýrið og hafi
nokkur skildingaráð. Hvað sem þessu
líður, þá veitti ekki af því að gera
skipulag fyrir bæinn áður langt um
líður.
Loksins komst jeg til Flateyrar á
Önundarfirði. Eyrin sjálf er einskonar
furðuverk, sem sjórinn hefir sennilega
myndað: Langur og mjór tangi, sem
gengur frá norðurströnd fjarðarins
beint til suðurs út í fjörðinn, eins og
risavaxinn hafnargarður, flatnr og
hæðalaus, eins og nafnið bendir til,
nema að efst á eyrinni er allhár hóll,
Goðhóll, og má hamingjan vita hvern-
ig hann hefir orðið til. Sagt er að þar
sje haugur fommanns, en ekki er þó
hóllinn gerður af mannahöndum. Eyrin
hefir verið græn og grasi vaxin óður
en bærinn tók að byggjast, en nú er
mestur hluti hennar sandorpinn með
hærri grastorfum hingað og þarigað,
sem enn hafa staðist uppblásturinn.
Jarðvegurinn er að mestu sandur
klæddnr þnnnu grasigrónn moldarlagi,
svo uppblástnr byrjar hvar sem það
trampast sundur.
Ofan eyrinnar teknr við hratt fjallið
og er þar víðast snjóflóðahætt. Þar
stóð áður á dálitlum hjalla bærinn
Eyri. Er þar fagurt hæjarstæði og þar
hafa iSnjóflóð ekki komið. Fornmenn
kunna að velja sjer bæjarstæði.
Svo virðist sem innan eyrinnar sje
hin ágætasta höfn, en í raun og veru
er þar svo mikið útgrynni, að víkin er
að méstu þnr nm háfjöru, og haf-
skipabryggjan er því úti undir evrar-
odda. Eigi að síður er þar góð höfn.
Skamt fyrir innan eyrína er Só.1-
bakkasíldarverksmiðjan og eru þar
nokkur íbúðarhús. Þar er að sjálf-
sögðu góð hafskipahryggja. Pyrrum
höfðu Norðmenn þar hvalveiðastöð.
Hún hefir sennilega átt mestan þátt
í því, að bær tók að myndast á eyr-
inni.
íbúatalan á Fiafceyri hefir vérið
þessi: 1910 218, 1920 302, 1930 327.
Framförin hefir verið smávaxin síð-
asta iáratuginn, og ekki lík því sem
eiganda jarðarinnar, Kristján heitinn
Torfason, dreymdi um. Hann hafði þá
trú, að hafið fyrir utan væri ótæm-
andi gnllnáma, ef menn kynnu að
bera sig eftir björginni. Þar var fisk-
urinn, síldin, hvalirnir og fleiri auðs-
uppsprettur, en járnsteinn og aðrir
málmar í fjöllunum og ótæmandi afl-
gjafi í fossnm þar í nágrenninu. Á
Flateyri var höfnin sjálfgefin, tii
þess að koma auðæfunnm í iand og
breyta þeim í hvers konar verðmætar
vörnr, þar var auðvelt að reisa verk-
smiðjur til málmvinslu o. fl. Hann sá
fyrir sjer þjettbygðan, ötulan npp-
gangsbæ á eyrinni, og alla leiruna
þakta verksmiðjum og útvegshúsnm.
— Draumur var þetta en ekki veru-
leiki, en það eru þessir og þvílíkir
draumar, sem hafa skapað allar fram-
farir. Síldarverksmiðjan kom, og hver
veit nema fleira rætist af hugsjónum
Kristjáns heitins. Víst er um það, að
þar sem engum dettur neitt nýtt í hng,
þar verður framförin engin.
Jeg er vanur að ljúka því af, sem
jeg á að gera, áður en jeg fer að hngsa
um annað, og tók strax að vinna að
KI e i n,
Baldursgötu 14. Sími 73.
skipulaginn. Jeg fjekk að nota stofu í
barnaskólanum til þess að vinna í, og
fór þangað með uppdrætti mína og
hafurtaisk. Það var tiltölulega fljót-
unnið verk að skoða bæinn, og eina
reglulega gatna, sem var þar, og lá með
sjónum meðfram höfninni, var auðsjá-
anlega á rjettum stað og hyggilega
lögð. Þá hafði og verið hugsað fyrir
annari götu ofan hennar eftir endi-
iangri eyrinni, og hafði nokkrum hús-
um verið skipað með tilliti til þess.
Þriðjá gatan gat síðan legið með sjón-
um vestast á eyrinni. Með þessum
hætti var skipulagið nýtilegt en fá-
breytilegt, ekkert í því sem gæti
„glatt mannisins h jarta* ‘. Þá kom
það og npp úr kafinu, að bæjarbúar
höfðu nýlega lagt vatnsveitu ofan
úr fjalli, og höfðu þeir ekki gáð þess,
að láta hana fylgja þessari fyrirhug-
uðu götu, nema að nokkru leyti. Þá
var og erfitt að finna góðan stað fvrir
kirkju, skóla, samkomuhús og fleira
með þessu einfalda skipulagi. Jeg sá
því eftir nokkrar „umþenkingar", að
ekki var þetta einfalda skipulag alls
kolstar gott.' Eittíhvert salt þurfti í
þessa súpu!
Þannig gengur það oft með skipu-
lag, að það sem manni dettnr fyrst í
hug, eða vakað hefir fyrir öðrnm,
reynist svo gallað við nánari athugun,
að manni finst það ekki nothæft. Og
þá gildir um að láta sjer detta eitt-
hvað gott í hug, helst margt og fjöl-
breytt, svo mörgu sje úr að velja.
Það er nú hægar sagt en gert, að
láta sjer detta fleira eða færra gott
í hug. Margt flýgur að vísu gegnum
hugann, stundum fjölda margt. En
þegar svo farið er að reyna að prófa
h\erja hugmynd á fætnr annari, þá
vill oftast fara svo, að hún rekur sig
illilega á eitthvað. Stundum er pl'ássið
of .lítið, stundum of stórt, en oftast
stendur eitthvert stæðilegt hús eins
og þrándur í götu, og þá fer sparn-
aðardjöfullinn í mann, svo allur loft-
kastalinn hrynur. Stundum sýnist alt
koma heim og saman á nppdrættinum,
en svo rekur maður sig á nýtt stein-
hús, sem bygt hefir verið síðan hann
var gerðnr. Og það getnr farið svo,
þegar fleiri hugmyndir reynast ekki
nothæfar, að fleirum skjóti ekki upp
og þá líður manni illa. Maður snýr
sjer þá að einhverjn öðrn, sem gera
þarf eða lætur þetta óleysta vanda-
mál bíða næsta dags. Þá fer oftast
svo, að alt í einu sjer maður ráð,
dettur það alt í einu í hug, og ekki
sjaldan reynist það þá nýtilegt eða
jáfnvel gott. Það er ekki nóg við
skipulagsgerð, að sjá fyrir sæmilegum
götum með hæfilegum haHa, hæfilega
breiðum hyggingareitum o. þvfl. Fvrir
öllu slíku þarf að sjá, og það er til-
tölulega hægur galdur, en hitt er erf-
iðara að sjá jafnframt fyrir því, að
bærinn verði fagur og skemtilegur að
búa í, alt svo smekklegt sem landslag
og önnur atvik leyfa. Og þó manni
finnist að lokum, að nú sje þessi vandi
leystur, þá getur maðnr ekki varist
þeirri hngsun, að hefði ágætur lista-
maður í bæjagerð gert uppdráttinn,
þá hefði hann orðið allur annar, orðið
eins og innhlásið kvæði í samanburði
við hversdegs Vísu. í þetta sinn sakn-
aði jeg auðvitað vinar míns próf.
Guðjóns Samúelssonar, sem annars
ræður mestu um það, sem að listinni
lítur og er oft fundvís á úrræði. Það
IUUarkjólatau.
Gardínur.
Stores.
Drengjapeysur
Matrósaföt.
Náttföt. |
Manchester.
Lauagveg 40. Sími 894.
Reckitts
Þvottablámi
G i ör i r* I inid
f h n n hvitt
Heii ávalt
tiibúnar líkkistur frá allra ódýrnstu
ti.1 fullkomnustu gerðar. Leigi vand-
aðasta líkbílmn fvrir lægstu leigu.
Sje um útfarið að öllu leyti.
Tryggvi Árnason,
Njálsgötu 9. Sími 862.
WKQIIIÍ:
Matarstell — Þvottastell —
Kryddsett — Kæfuílát —
Skálasett 6 st. 5.25 — Bolla-
pör 0.55 — Matardiskar —
Barnadiskar — Mjólkur-
könnur — Ölglös — Vínglös
— Vatnsglös með stöfum og
margt fleira.
[fiH Ifinssn
Bankastrœti 11.
EGGERT CLAESSEN
hæstarjettarmálaflutningsmaður.
Skrifstofa: OddfeUowhúsið,
Vonarstræti 10.
(Inngangnr um austnrdyr).
Sími 871. Viðtalstími 10—12 árdegis.
hún er jafngild bestn er-
lendri, en er ódýrari og
þar að anki Innlend.
1 Kjósið C-listann.