Morgunblaðið - 15.01.1933, Page 5

Sunmidaginn 15. jan. 1933.
0
JAovjðttttblafttö
Frá Hússíandí.
Ðaráttan viD bændurna.
Eins og flestum er kunnugt,
Iiefir rfissneska stjórnin lagt mik-
ið kapp á það, að gerbreyta öllum
sveitabiiskap í landinu. Sveitafólk-
ið er 85% af þjóðinni og það vill
feúa að sínu, en hefir fæst trú á
sameignarstefnu • st jórnarinnar,
sem krefst þess að fá mestan hlut-
ann af framleiðslu bændanna fyr-
ír lítið sem ekkert. Þá hefir og
stjórnin ofsóft alla efnabændur af
hinni mestu grimd, en það telur
hún })á vera sem eiga 2 kýr eða
fjeiri, jafnvel eina sláttuvjel. Má
af því marka fátæktina í Rúss-
íandi.
Það liggur í augum uppj, að
stjórnin stendur á völtum fótum
meðan sveitafólkið er fráhyerft
henni. Ur þessu vill liún bæta með
þvj að útrýma sjálfstæðum bænd-
um og Iáta ríkið reka búskapinn,
a<5 svo miklu leyti, sem unt er
Bændurnir verða þá sljettir og
rjettir verkamenn yíkisins, og þá
vonar stjórnin að sjer takist að
fá þá í lið með sjer með illu eða
góðu.
Að }>essu hefir verið kappsam-
lega unnið síðustu árin. Smájörð-
uuum rússnesku hefir verið slegið
saman í risavaxna ríkisbúgarða og
stóreflis samvinnujarðir. Auk þess
sem þetta kom vel heim við sam-
signarstefnuna, þá var ekki ólík-
?egt. að þetta gæti borgað sig.
Jarðrækt rússneskra bænda hefir
verið á fremur lágu stigi en á
þessum nýju risajörðum, sem taka
snmar yfir heil hjeruð, mátti reka.
alt í stórum stýl, og nota full-
komnustu vinnuvjelar og vinnu-
aðferðit. Tækist þetta með góð-
tm árangri, svo að fólkinu gæti
liðið brtur en áður, var ekki ó-
mögulegt að það sætti sig smárn
saman við breytinguna, jafnvel
bó sjálfstæðir bændur hyrfi úr
sögunni. Stjórnin hefði þá komið
sínu fram og brotið bændurna á
bak aftur.
Vísi er um það, að stjórain hef-
ir verið umsvifamikil í búskapar-
brask i sínu, og er nú talið að
ekki færri en 250.000 ríkis- eða
samvirmúbúgarðar hafi komist á
fót.. Það er látið í veðri vaka. að
þeim Ita'fi farnast ágætlega, en þó
fer tvennum sögum um það.
Frakkneskur fræðimaður. Price
Hubevt. segir nokkru nánar frá
þessu í tímaritinu Mercure de
France (ág.). Er hann kunnugur
í Rússlandi og tilfærir fjölda
heimilda úr rússneskum skýrslum
og blöðuui. Hjer er getið um fátt
eitt úr grein kans.
Á samvinmibúgörðunum er
bæudunum skift í flokka og ei-
flokksstjóri fyrir hverjum, bæjar-
maður sem kommúnistar hafa. ráð-
ið. Flokksstjórinn segir fyrir Öll-
um verkum hjá sínum flokksmönn-
um og eru þeir sltyldir að hlýða
boði hans og bjmni, ekki aðeins
a búgarðinum, heldur má hann
senda þá til annara starfa hvar
sem er, t. d. setja þá í námugröft.
Þung refsing er lög við því, ef
nokkur neitar að lilýða fyrirskip-
lUinm forstjórans. Það má þá reka
hann bnrtu, og missir hann þá
jafnframt allan rjett til þess að fá
vinnu uokkurs staðar. Hann missir
og sinn part af jörð og búi, og
stendur allslaus eftir.
Eun stærri og margbi-otnari
eru stjómarbúgarðarnir (kolk-
hoz) Stundum er þar tugum af
sveitaþorpum slegið saman í eitt.
Er talið að yfir 2 miljónir manna
lifi nú 4 slíkum jörðjim. Fjöldi
manna hefir þar stjórnina á hendi,
borgarmenn sem kommúnista-
stjórnin sendir þangað „til þess
að hjálpa bændunum“, en í raun
og veru eru þeir flestir þungir
ómagar á vinnandi fólki á bú-
garðinum, því mikið af vinnu
þeiri-a eru endalausar skýrslu-
sbriftir og skrifstofustörf. Er það
að orðtæki haft, að „þar sje meira
um skriftir en um nauðsynleg á-
höld“. — Bændurnir á þúgörðum
þessum eiga að vísu að hafa fje-
lagsskap með sjer, en alls engu
ræður hann um rekstur javðarinn-
ar. Það lætui- því nærri, að bænd-
urnir sjeu aftur orðnir að þrælum,
eins og þeir voru fyrrum. Þeir
hafa aðeius um tvent að hugsa.
að hlýða og vinna.
Hvernig una svo bændurnir
þessari mikhi þreytingu á högum
sínum? Nauð,ugir Ijetu þeir jarðir
sínar og fjenað af hendi til stjórn-
arinnar, eins og sjá má á þvi, að
þeir slátruðu 85.700.000 gripa, svo
þeir kæmust ekki í hendur henn-
ar. Voru þetta hin mestu örþrifa-
ráð, því síðan skorti hesta til
plægingar o. s. frv. Eigi að síður
beygðu þeiv s.ig fyrir kröfum
stjórnarinnar og gerðust verka-
menn á búgörðum hennar, því þeir
áttu ekki annars úrkosta. Þeir
tóku þann kostinn af tveim illum,
sem þeim þótti skárri. Stjórnin
taldi þetta „heimsfrægan sigur“
í'yrii' sig. og sagði að brátt yrði
Eússland hið rrjesta akuryrkju-
land heimsins og myndi standa
öllum framar í vinnubrögðum. Það
var fullyrt, að búskapurinn gengi
þegar miklu betur á stórjörðunum
en nokkru sinni hjá bændum á
tnájörðunum. Þá átti og hugsun-
arháttur fólksins að hafa breyst
stórum, er það kyntist lifinn á j
stórjörðunum. Kæmi þettá meðal
anuars fram í því, að kirkjum
þar væri lokað og fólkið orðið frá-
hverft trúarbrögðum.
Síðar hefir þó stjórnin kannast
við, að ekki væri bitið úr náliuni
með ríkisbúskapinn. Yakölef bún-
aðarráðherra (eommissiore) sagði
um þetta í fvrra: „Ríkisbúgaro-
avnir eru eins og hús í smíðum.
Utveggirnir eru komnir en alt
jsmíðað að inuan. Þar er hvorki
loft nje gólf nje skilrúm ennþá
smíðuð“. Mætti það og mikið vera,
bændui', sem reknir voru nauð-
ugir af jörðnm sínum vrðu á
kömmum tíma hrifnir af því að
vei'a orðnii' ósjálfstæðir vei'ka-
’menn misjafnra húshænda. Það
;ar meinið við alla þessa bylt-
ingu, að hún var alls ekki sprott-
ii' af óskum og þörfum bændanna
heldur knúð fram af stjórninni,
af pólitískum ástæðmn.
Óánægjá bændanna kemur marg
víslega í ljós, meðal annars í því,
að þeir láta sjer á sam'a standa
hversu búskapurimi gengur. Rit-
höfundtirmn Gladkof, sem skoðaði
stóru búgarðana ber þeim þannig
söguna:
,.011 vimmstjórn þav er lje.leg og
í.'lt er lát-iS einhvernveginn drasl-
ast. Skipulag á vinnunni eí* ófull-
koinið og mikill skortur á plæg-
ingai'hestum ogdráttarvjelum.Hest
arnir eru útþrælaðir og fullnr
þriðjnngur dráttarvjelanna í lama-
sessi, af því að nauðsynlega hluti,
sem skemst hafa,vantar i þær.Yíða
liggur slegið hveiti á ökrunum,
án þess að um það sje birt. Þresk-
ing hveitis gengus- seint og korn-
birgðirnar vaxa Iítið“.
Ekki er vitnisburðurinn betri
hjá kommúnistanum Kisselef, sem
skoðaði búgarðana í Volgahjerað-
inu sunnan til.
„Oft er kvartað um illa stjórn á
öllum vinnubrögðum og að hún
hafi ill áhrif á bændurna, sem áð-
ui' voru iðjusamir og hugsuðu
um sitt. Skepnurnar eru illa hirt-
ar, kýr ldeprugar og skítugar,
og meðferð hesta svo ljeleg, að
miklu fleiri drepast en vera
skyldi“. Fóðurskorti er aðallega
kent um, en auk þess kulda og Ije-
legum húsum. Prawda segir t. d.
frá því, að af 2237 hestum hafi
464 drepist úr hor og harðrjetti.
Um vinnuhrögðiu á sumum sam-
vinnubúgörðunum segir búnaðar-
ráðherrann (1931): „Fólkið fer á
fætur kl 8 á morgiiana, þegar sem
mest er að gera á ökrunum. —
Klukkutímum saman spjalla svo
mennirnir saman, leita að hestum
sinum, dytta að plógi og aktýgj-
um og komast svo að lokum til
vinnunnar um það bil sein þeir
voru áður vanir að borða miðdeg-
ismat“.
t
lón Rrnason
fyTverandi kaupmaður.
Hann ljest þann 9. þ. m. að
heimili sínu. Sólvallagötu 7, á 78.
aldursári.
Jón Árnason var fæddur á Vil-
borgarstöðum í Vestmannaeyjum
24. maí 1855 og voru foreldrar
hans sæmdar- og merkishjónin
daunebrogsmaður Árni Einarsson
bóndi á Vilborgarstöðum, hrepp-
stjóri og alþingismaður og kona.
hans Guðfinna Jónsdóttir Aust-
mann, prests á öfanleiti í Vest-
manvaeyjum og konu hans Þór-
dísai' Magnúsdóttur umboðsmanns
á Þykkvabæjarklaustri, Andrjes-
sonar, en foreldrar síra Jóns Aust
manns voru þau síra Jón Jónsson
prestnr á Kálfafelli, af hinni al-
kunnu Ilöfðabrekkuætt og kona
hans Guðný Jónsdóttir prófasts
Steingrípissonar á Kirkjnbæjar-
kla.ustri ’ og Þorunnar Hannesdótt-
ur Scheving, sýslumanhs í Vaðla-
sýslú, Lárussonar Schevings, sýslu
ntánna á Möðrúvölum í Hörgárdal,
ife nssonar.
Jón ólst upp hjá' foreldrum sin-
um á Vilborgarstöðum fram yfir
tvítugt og þótti snemma afbragð
aauara ungra manna að atgjörvi
og vaskleik; minnast gamlir Vest-
manneyingar hans ennþá sem for-
ingja og' þrekmannsins bæði í sjó-
íerðum og fjallaferðum. Jón byrj-
aoi sjómensku innan við fermingu
og formaður var hann orðinn 16
ára gamall á vertíðarskipi, tein-
æring.
En hugurinn leitaði víðar. 24
ára garnall fór hann úv foreldra-
Ný bö .:
Sveinbjörn Sveinbjörnsson: Tólf sönglög fyrir karlakór: (Inni-
iiald: Lofsöngur — Til stjörnunnar — Sumarkveðja — Ó, fögur er
vor fósturjörð — Aldamótaljóð — Töframynd í Atlantsál — Ingólfs
miimi — Dettifoss (með undirleik) — Fífilbrekka — Móðurmálið —
Olafur og álfamær — Þar sem elfan er tær.) 48 bls. 4vo, með mynd
höf. Kostar ób. 4.00. Gefið út af sambandi ísl. karlakóra.
Ágæt jólagjöf handa söngvinum. Fæst hjá bóksölum.
B . ve u Síöiq i í vii. ouar
(og bókabúð Austurbæjar BSE, Laugaveg 34).
húsum til Kaupmannahafnar og
lærði þar verslunarfræði; kom
heim aftur 1881, staðnæmdist lítið
eitt í Eyjunum, fór með sveit-
unga sínum, Axel Möller, seinna í
Keflavík, upp í Landeyjar áleiðis
til Reykjavíkur, þangað var þá
kominn bróðir Jóns, Éinar Árna-
son, kaupmaður i Reykjavík, dá-
inn fyrir nokkrum árum. Fóru
beir fjelagar Axel og Jón fót-
gangandi úr Landeyjum á
tveimur dögum til Reykja-
víkur um hávetur í verstu færð,
óðu árnar. Þótti þetta rösklega
gert. Þessa er getið hjer, því það
sýnir glögt samgönguerfiðleikana
við Reykjávík í þá daga.
Jón rjeðist verslunarmaður hjá
J. P. T. Brydesverslun hjer í bæ
1881 og var t því starfi til 'ái'sins
1906. er hann stofnaði eigin versl-
■ mi í húsi sínu, Vesturgötu 39,
em hann rak í mörg ár.
Sumarið 1883 gekk hann að eiga
heitittey sína Juliane S. M. Bjarna-
sen frá Vestmannaeyjum, dóttur
Pjeturs J. Bjarnasen verslunar-
stjóra í Vestmannaevjum, hins
mætasta menns, d. 1869, systur
hiuna kunuu Bjarnasensbræðra
hjer í bæ, Nieolaj Bjaraason og
þeirra bræðra.
Frú Juliane, sem lifir mann
sinn, er svo vel þekt af mörgnm
Reykvíkingum, að óþarfi er að
fjölyrða um hana hjer, eu þáð er
víst. að ástúðlegri og betri eigin-
kona manni sínum og' betri móðir
sonum sínum en hún, verður uaum
ast fundin, enda var hjónaband
beirra, sem varð. tæpum 5 mánuð-
um fátt í 50 ár, hið farsæl-
asta og sö.nn fýrirmynd. Það sem
og- sjerstaklega einkeudi samlíf
þessarar fjölskvldu var hið óvenju
sterka kærleiksband og virðing
milli foreldra, og sona, sem allir
hlutu að dást að, sem þektu.
.Fyrstu hjúskaparár sín. bjuggu
þau hjón í húsi Björns Guðmunds-
sonar múrara við Skólastræti, nú
hús Hans Petersen kaupm. og þar
er fæddur elsti sonur þeirra Pjet-
ur Árni Jónsson. hinn alþekti ó-
perusöngvari, sem er nýlega kom-
inn hingað til lands og náði að ■
vera við dánarbeð föður síns; er j
hanu kvæntur danskri konu, Kar-'
en Louise að nafni, f. Köhler.
Eignuðust þau hjón tvo aðra syni,
Þorstein Jónsson fulltrúa í Lands-
hanka íslands og Carl, sem dó
ungbarn. Ilafa þau hjónin um öll
hin síðari ár húið með Þorsteini
syni sínum og átt góða ellidaga
hjá honum. Eitt ár voru þau í
Bremen í Þýskalandi hjá Pjetri
syni sínnm. Sonnm sínum veittu
þau ágætt uppeldi og kostuðu til
mentn. Pjetur nm mörg ár riS
náni erlendis, af eigin efnum.
Jón heitinn var í orðsins eigin-
legu merkingu þjettur á velli og
þjettui' i lund, skapgerðarmaður,
sem eigi Ijet undan er hann átti
' rjettu að standa, allur undir-
lægjuháttur var honum fjarlægur,
hann var einarður og ‘hispurslaus.
en óhlutdeilinn við aðra og vildi.
‘.'iigum rangt. gera.
Hann var starfsmaðui', og heira-
ilisfaðir ágætur, fjelagslyndur og
tók hann mikinn þátt í fjelagslífi
bæjayins og athöfnum á hlómaár-
urn sínum. Stjettarmálum sínum
studdi hann ætíð mjög að og var
um tíma í stjórn Verslunarmanna-
fjelags Reykjavíkur.
Hann var einn af þeim 4 reyk-
vískvi borgurum, sem um alda-
mótin stofnnðn til kartöflnrækt-
unar á Melunum í allstórum mæli-
kvarða, á þess tíma visu. Eins og
fíeiri móðurfrændur hans var Jón
heit. söngmaðm- góður. Afi hans
síra Jón Austmann, var orðlagður
raddmaður, og víða er þess ætt-
tolks getið lengra fram fyrir á-
gæta sönghæfileika. Þeir Vilborg-
arsteðabræðnr glæddu mjög söng-
Ut' í Vestmannaeyjum, Sigfús
Árnason alþm., dáinn 1922, hróðir
Jóns æfði fyrstur manna söng í
Vestmannaeyjum, sem Bryujólfur
sonuv hans. organisti þar við kirkj
uná, heldur áfram.
Jón var með í stofnun söngfje-
lagsins ,.IIarpa“ hjer í bæ 1881,
sem Jóuas Helgaso’n stýrði, hann
var og í söngfjelaginu ,,14. janú-
ar“, sem Steingrímur Johnsen
frændi hans stofnaði hjer 1892.
A heimili þeirra Jóns og Juliane
komu margir. og var þar að mæta
sannri ísl. gestrisni, sem þeim
háðum var í blóð runnin. Munu
margir reykvískir vinir þeirra,