Morgunblaðið - 15.01.1933, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
sem eftir eru af samferðahópnum,
sem nú er að vísu verulega tekinn
að skerðast, minnast þess og þá
eigi síst Vestmanneyingar er komu
hjer í bæinn, og þau hjón af ein-
stakri trygð tóku á móti opnum
öj-mum á heimili sitt og greiddu
fyrir ý- alla lund.
Með Jóni Arnasyni er genginn
einn af hinum gömlu og góðu
frumherjum hins unga höfuðstað-
ar vors. Blessuð veri minning
hans.
Kunnugur.
Bcrnöafunöur
ö Kjalamesi.
Eftirfarandi fundargerð liefir
blaðinu borist til birtingar:
Ar 1933, liinn 7. janúar, var
haldinn almennur bændafundur á
Kljebergi á Kjalafnesi, til þess að
ræða um skulda- og viðskiftamíál
bænda. Fundinn sóttu menn úr öll-
um sveitum Kjósarsýslu og af
Álftanesi. Fundarboðendur voru:
Ólafur Bjarnason, Kolbeinn Högna
son, Þ. Magnús Þorláksson, Jónas
Björnsson og Björn Birnir.
Ólafur Bjarnason í Brautarholti
setti fundinn og nefndi til fund-
arstjóra Kolbein Högnason í Kolla
firði. Tók hann þá við fundar-
stjórn og tilnefndi sem fundar-
skrifara Ellert Eggertsson á Með-
alfelli.
Störf fundarins voru sem hjer
segir:
Ólafur Bjarnason hóf umræður.
Rakti hann fyrst í stórum dráttum
ástæðurnar til skuldasöfnunar
bænda, s. s. stórum auknar húsa-
og jarðabætur á síðustu árum, en
á sömu árum stórkostlegt verðfall
á afurðum bænda. Síðan kom
hann að viðreisnarstarfinu, sem nú
vrði að hefja á þessu sviði, taldi
hann upp nokkrar leiðir sem bent
hefði verið á til björgunar út úr
þessum ógöngum, en stefna frum-
mælanda og annara fundarboð-
enda kemur skýrast fram í tillög-
um þeim, sem lagðar voru fyrir
fundinn Allmargir fundarmenn
tóku til máls og komu ýmsar skoð-
anir •fram.
Tillögur fundarboðenda eru svo-
hl jóðandi:
„Fundur bænda í Kjósarsýslu
samþykkir að skora á Alþingi og
rikisstjórn að hlutast til um:
1. Að samþykkja nú þegar al-
hliða löggjöf um sölu búnaðaraf-
urða, með hliðsjón af löggjöf Norð
manna um sama efni.
2. Að öll þau lán, sem trygð eru
með fasteignaveði og ábyrgð
hreppsfjelaga sjeu lengd í 60 ára
lán, er greiðist með jðfnum afborg
unum árlega og vðstum 3%.
3. Að víxilskuldunum sje breytt
í sjálfskuldarábyrgðarlán, sem
greiðist á 25—30 árum, með jöfn-
um afborgunum árlega og vextir
2%—3%. Fyrstu 5 árin skulu lán-
ir: vera afborgunarlaus.
4. Að ósamningsbundnar skuldir
(verslunarskuldir o. fl.) sjeu gerð-
a. upp og viss afborgun sje greidd
árlega. Sje þessi afborgun miðuð
víð gjaldþol hlutaðeiganda að
dómi skilanefndar, sem skipuð er
samkvæmt lögum um „gjaldfrest
bænda“. Samningstíminn má eigi
vera skemri en 10 ár (og vaxta-
laust).
5. Að breyta lögum um skila-
nefndir í samræmi við undanfarn-
ar tillögur og rjettur til að kom-
ast undir þau verði: a) að eign-
inni hafi verið og sje vel við hald-
ið. b) að atvinnurekstur hlutað-
eiganda hafi verið rekinn á heil-
brigðum grundvelli hin síðari ár.
6. Að gera þær breytingar á
nauðasamningalögunum, að þau
nái betur til bænda, og greiða fyr-
ir því með styi’k úr ríkissjóði að
þeim veitist auðveldara að ná slík-
um sainningum“.
Allar þessar tillögur voru sam-
þyktar í einu hljóði. Ennfremur
var þessi tilaga frá fundarboð-
endum:
„Fundurinn lítur svo á, að á
slíkum þrengingatímum, sem nú
standa yfir, sje það sjálfsögð
skylda allra, að gæta hins ítrasta
sparnaðar á öllum sviðum. Telur
fundurinn nauðsynlegt., að ríkis-
stjórn og Alþingi hafi forgöngu í
þessum efnum, og skorar því á
ríkisstjórnina að leggja fyrir
næsta Alþingi víðtækar sparnað-
artillögur er hnígi að því að spara
svo sem hægt, er á ríkisbúskapn-
uin. Fyrst og fremst. með því að
fækka. starfsmönnum og embættis-
mönnum ríkisins, samræma laun
þeirra, sem nauðsyn er að hafa, og
lækka eftir því sem fært þykir“.
Tillagan var samþykt í einu
hljóði.
Svohljóðandi tillaga kom fram
frá Sigurjóni Pjeturssyni:
„Fundurinn skorar á Alþingi
og ríkisstjórn að samþykkja nú
þegar á næsta þingi lög um vinnu-
frið einstaklinga í landinu og sjá
um að hver maður fái rjett til þess
að vinna hverja löglega vinnu er
hann óskar, öhindrað af óviðltom-
andi mönnum“.
Samþykt með öllum greiddum
atkvæðum gegn 1.
Tillaga frá sama:
..Fundurinn skorar á ríkisstjórn
ina að gangast fvrir lækkun á
gengi íslenskrar myntar í rjettu
hlutfalli við framleiðslukostnaðinn
í landinu. eða í kr. 30.00 fyrir
pund sterling“. Um þessa tillögu
urðu miklar umræður; að þeim
loknum var hún feld með 20 at-
Kvæðum gegn 2.
Tillaga frá Gesti Andrjessyni:
„Að hefja nú þegar undirbúning
undir löggjöf um að ríkið kaupi
allar jarðir í landiuu og veiti þær
aftur í erfðaábúð með sanngjörnu
afgjaldi, eða samþykkja aðra þá
löggjöf, er komið geti í veg fyrir
óeðlilega verðhækkun jarðar“. —
Feld með 20 atkv. gegn 6.
Tillaga frá B. Birnir:
„Að hefja nú þegar undirbún-
ing undir löggjöf uir. erfðaábúð og
óðalsrjett. eða annað er komið
geti í veg fyrir óeðlilega verð-
hækkun jarðar“. Samþykt, með 11
atkvæðum gegn 2.
Tillaga frá Jónasi Björnssyni:
„Fundurinn skorar á næsta Al-
þingi að Ijetta sköttum af at-
vinnuvegum þjóðarinnar svo sem
mögulegt er, en ná inn því fje
sem ríkið þarf á annan hátt, og
má í því sambandi benda á eftir-
farandi:
a. Hátekjuskatt, svo háan, að
enginn hafi hærri laun nettó, en
kr. 8000.00.
b. Skemtanaskatt, mjög hækk-
aðan.
c. Veitingaskatt, sem væri hár,
o. fk“
Samþykt með iillum greiddum
atkvæðum.
Tillaga frá Stefáni Jónssyni:
„Fundurinn skorar á alþingi að
styrkjá bændur til kaupa á til-
búnum áburði eins og að undan-
förnu, með því að greiða flutn-
ingsgjald til lándsins á honum.“
Samþykt í einu hljóði.
Tillaga frá B. Birnir og Kol-
beini Högnasyni:
„Fundurinn lítur svo á, að 'sam-
vinnufjelög bænda sjeu um alla
afkomu sama og bændurnir sjálf-
ir, og beri því að veita þeim
sama styrk og bændunum í þess-
um málum“. Samþ. í einu hljóði.
Tillagk frá B. Birnir:
„Fundurinn skorar á Alþingi að
styrkja framleiðslusöíuf jelög
bænda til þess að koma á fót og
starfrækja fullkomna sútunai verk
smiðju.“ Samþ. með öllum greidd-
um atkvæðum.
Að síðustu þakkaði fundafstjóri
fundarmönnum fyrir fundaraókn
og góð störf á fundinum og hvatti
menn til að standa fast saman um
rjettlátar kröfur bændanna.
Upplesið og samþykt.
Fundi slitið,
Kolb. Högnason.
Ellert Eggertsson.
}
Skðlholt ð sænsku.
Nokkur ummæli.
Þrjú fyrstu bindin af sögu Guð-
mundar Kambans, Skálholt, eru
nú komin út á sænsku og skipa
höfuðblöð Svía bókinni eínróma
á bekk með hinum mestu verkum
í nýrri bókméntum. Hjer fara á
eftir ummæli eftir nokkra af
merkustu ritdómendum í Svíþjóð.
Anders Österling, eitt af nafn-
kunnustu skáldum Svía og einn
af hinum átján meðlimum sænska
akademísins, skrifar formála fyrir
sænsku útgáfunni og segir þar m.
a.: „Þessi sögulega skáldsaga frá
17. öldinni á íslandi, sem nú kem-
ur út í sænskri þýðingu, er tví-
mælalaust eitt hið mesta stórvirki
í þessari tegund bókmenta. Hjer
er lýst ógæfusftmri konu, sem virð-
ist eiga ætt ;að rekja beint til
hinna stórfenglegustu kvenhetja,
í íslendingasögum, og hvergi miss-
ir skáldið sítí frábærlega sterku
tök á þessú efni. Skáldið lýsir
baráttu bennar eins og hann hefði
sjeð hana og lifað.... Sagan hefir
mikilfenglegan episkan hrynjanda.,
menn og konur koma fram á sjón-
arsviðið með föstum, skýrum
dráttum, og hvert atvik er aðdá-
anlega svipríkt, vegna innra, lífs
og ytri dramatísks krafts. Sem
söguleg skáldsaga þolir Skálholt
að mörgu leyti samanburð við
meistaraverk Sigríðar Undset,
Kristínu Lavransdóttur. og hið
Islenska skáld hefir vissulega með
þessari bók unnið stórvirki, sem
svo er þungt á metum, að ekki er
líklegt að það gleymist“.
Torsten Fogelqvist skrifar í
„Dagens Nyhéter“ : „Það er tæp-
ast of mikið sagt, að með Skál-
holti sje íslenska ættarsagan end-
urvakin, og að meira en ein mann-
lýsing í verkinu eigi rót. sína í
scnn í sögunum og í lífinu. Bisk-
upsdótturinni í Skálholti hefir ver-
ið líkt við Kristínu Lavrahsdóttur.
Slíkan samjöfnuð er erfitt að
gers, enda þótt hann virðist liggja
H. B. i Go.
Kanpmenn!
Hrísmjðl og kartðflnmjðl í 50 kg. sekkjnm
sðljum viö mjðg odýrt.
. « ' %. • ■ & Co.
Sími 1228 (þrjár línur).

Sitmisk fatateeittstt# ttttm
í34 «$ímts 4300 J(e]íijaotk.
Fullkomnar vjelar. Nýjnstu og bestu efni. Þaulvant starfsfólk.
10 ára reynsla.
beint við. Ef til vill nægir að
segja. að i báðurn verkum hafi
skapancli imyndunarafl notast við
sögulegt efni, en losað sig úr
fjötrum þess. Og því má bæta við,
að þetta er að minsta kosti eins
fjett um Kamban og um Sigríði
Undset. En í þessu sambandi yrði
manni þó ef til vill belst á að velja
nafn Ibsens.. .. I samanburði við
Hjördísi og Ragnheiði er Kristín
Lavransdóttir fremur móðurdýr,
og síður valkyrja. Yerk Kambans
er hinsvegar jafnvel úr garði gert
að mannlýsingum og sögulegri lýs
ing tíðaranda og umhverfis. Sann-
hermi þess í einstökum dráttum er
verk vísindamanns, samhengið og
hin skýra heildarsýn. verk skálds-
ins“.
G. M. Silverstolpe skrifar í
„Stockholms Tidning“ : „Skáldið
og vísindamaðurinn vinna vel sam
an í þessu verki, og þó að manni
finnist sem allir smámunir sjeu
þjóðfræðilega og sögulega rjettir,
þá hrærist hið volduga efni stöð-
ugt í sterku Ijósi skáldlegrar
andagiftar. Anders Osterling tal-
ar rjettilega í formála sínum um
hiua „skygnu návist“ skáldsins í
þeim horfna heimi, sem hann lýs-
ir. Skáld, sem hefir Kambans
sterka og frjálsa ímyndnnarafl,
þarf hvorki á að halda, pírumpári
í orðfæri nje ómerkilegum sögn-
legum samtýningi, til þess að
anka litskrúð lýsingarinnar. —
er.gin pappírslvkt „sögnlegrar
skáldsögu* ‘ loðir við þenna fleygi-
frjálsa epos nm heitar ástríður
og óhugandi vilja. — Annars er
fult af skýrt dregnum andlitum í
þessu stóra málverki. og hinu töfr-
andi umhverfi er lýst af hug-
kvæmni, sem hvergi hregst. Jeg
held jeg hafi aldrei komist í nán-
ari kynni við prótestanismann á
17. öld en í þessari lýsing'frá hans
vstu heimkynnum- — Skál-
liolt Gnðmundar Kamhans er til-
komumikill vottnr nm það, að hið
unga ísland heldnr við sinni frægi-
legu og tígulegu bókmentalegu
hefð með krafti og glæsileik. Þar
norðnr frá er sýnilega lögð rækt
við þá hörðu mannþekkingn og
siðferðilegu alvöm, sem eru frjó-
mold alls mikils skáldskapar.“
G-östa Attorps skrifar í „Svenska
Daghladet“ : „Höfundurinn segir
sjálfur, að sumt af því fólki sem
hann héfir reynt að lýsa, hefði
getað komið fyrir í sögunum. Það
hefir ekki rninkað í hans höndum.
Hann blæs lífsanda í þær persón-
ur, sem hann eygir í aldafjarlægð,
og sýnir hvernig hin eilífa barátta
hjartnanna og viljanna rennur sitt
skeið, í þungum og dimmum boða-
föllum“.
Dr. Harald Schiller skrifar í
„Sydsvenska Dagbladet“ : „Eitt
er víst, að ineð Skálholti hefir
Kamban reist landi sínu og sjálf-
um sjer óbrotgjarnan minnis-
varða. Þriðja bindi Skálholts svar-
ar til allra þeirra vona, sem leg-
endurnir höfðu gert sjer nm
Kamban. Verkið hefir episka
breidd og fylling. í því er arn-
súgur, sem minnir á íslensku sög-
urnar, sem vafalaust hafa verið
fvrirmynd Kambans. Mörgum at-
vikum (og þar á meðal er hin
meistaralega lýsing, þegar Hall-
grímur Pjetursson kemst að því
að hann er holdsveikur) er sagt
frá í þeim fáfróða, einbeitta stíl,
sem einkennir sögurnar og skapað
liefir sjerstöðu þeirra í bókment-
nm heimsins- Kamhan hefir líka
tckið að arfi list íslendingasagna
í mannlýsingum. — Enginn gétnr
neitað því, að Skálholt sje ein
mesta sögulega skáldsaga vorra
tíma“.
Stalin tekur ráðherra fasta.
Milli jóla og nýárs kom sú fregn
að Stalin hefði látið talca fasta
þrjá ráðherra (eða þjóðarumboðs-
menn, eins og þeir eru kallaðir í
Rússlandi). Voru það þeir Smirn-
off landbúnaðarráðherra, Tolma-
tjeff samgöngumálaráðherra og
Eismond matvælaráðherra. Er
þeim gefið það að sök. að þeir
hafi tekið höndum saman um það
að steypa Stalin. Auk þess voru
handteknir margir af fnlltrúum
stjórnarinnar, sem talið er að hafi
verið í vitorði með þeim.
Atlantshafsflugið.
Franski flugmaðurinn, sem lagði
upp frá Marseilles nýl. til þess
svo að fljúga frá Afríku til flnður
Ameríku, hefir orðið að lenda í
Norðvestnr-Afríku sökum leka á