Morgunblaðið - 29.01.1933, Blaðsíða 7

MORCUNBLAÐIÐ
7
BE5TU egypsku sigaretturnar í
20 stykkja pökkum, 'sem kosta
kr. 1.10 pakkinn eru:
í hverjum pakka er ein gullfalleg mynð úr
hinni gullfallegu A'þingishátíðarseríu (1-50)
Reyniö þessar ágœtu cigarettur.
Fást i öllum verslunum.
H. B. i GO.
Kaupmenn!
Mttoið e tir, »ð OTA Ov OTLDEN AX haframjðlið,
sem ern heimsþekt fyrir gæði, seijnm við mjðg
ðdýrt------R yuið það.
. i e a i d i i i S 3 3 y & Co,
Sími 1228 (þrjár línur).
MÁSKINFIRMA.
Firma indfört iios Maskinfabriker, Værksteder og Værfter
söges af Metalværk, der fra Kgnsignationslager önsker af sælge
Hvidtmetal og Loddetin. Billet mrk. 9464 modtager Sylvester
Hvid. Frederiksberggade 21, Köbenhavn K.
sveit í Anstur-BarSastrandarsýslu
14. febrúar 1851 og- voru foreldrar
hans Magmzs Magnússon og kona
hans Helga Einarsdóttir. A ung-
dómsárum sínum fluttist hann til
Vatneyrar við Patreksfjörð, og
dvaldi þar síðar til dauðadags. —
Starfaði hajin þar um mþrg ár
sem verslunarmaður. Fyrst hjá
hinum alþekta sæmdarmanni Sig-
nrði sál. Bachmann er lengi rak
verslun á Vatneyri, en síðan um
nokkurt skeið hjá verslun þeirri
er P. J- Thorsteinsson á Bíldu-
dal rak þar. Jafnframt þessari
starfsemi rak hann greiðasölu fyr-
ir e’gin reikning á Patreksfirði um
mörg ár. Nokkrum árum eftir sein-
ustu aldamót, Ijet hann hann þó
a" því starfi, en byrjaði á verslun
með bækur og fleira fyrir eigin
reikning. Að því starfi varð hann
þó að láta fyrir nokkrum árum,
sökum sjóndepru og annarar van-
heilsu.
Einar sál. var tvíkvæntur. —
Fyrri konu sinni, Guðbjörgu Ei-
ríksdóttur á Vatneyri, kvæntist
hann árið 1883, en misti hana eftir
10 ára sambúð. Ekki varð þeim
hjónum barna auðið, en ólu upp
eina fósturdóttur. Seinni konu
sinni, Steinunni Jónsdóttur frá
Djúpadal í Austur-Barðastrandar-
sýslu, kvæntist hann árið 1894,
en misti hana eftir 31 ára sambúð.
Sambúð hans og beggja þessara
kvenna, var hin ánægjulegasta,
þær líka liinar mestu sæmdarkou-
ur og hann sem heimilisfaðir með
sínu alþekta prúðmannlega dag-
fari og sífelt glaðri umgengni hinn
prýðilegasti.
Einar sál. var einn af þeim
fáu mönnum, sem eru sístarfandi,
og rækja hvert það starf er þeir
taka að sjer, með sjerstakri alúð
og trúmensku. Hann mun hafa
verið einn af fáum er segja má
um að hafi verið sto lánsamur að
vinna sjer traust og álit allra
samferðamannanna vegna grand-
varleika í hvívetna. Enginn mun
heldur til þess hafa vitað að hann
hafi átt einn einasta óvildarmann.
Seinustu ár æfi sinnar dvaldi
Einar hjá Ára Jónssyni fóstursyni
sínum og seinni konu Steinunnar
Jónsdóttur.
Það mun álit flestra er þektu
Einar sál. að með honum sje bor-
inn til moldar einnaf bestu borg-
urum þess sveitarfjelags er hann
starfaði í nálega allan sinn þroska
aldur. Þegar jeg i huganum lít
yfir æfiferil þessa látna heiðurs-
manns (eða. þann hluta • er jeg
þekti), sem nú hefir haft bú-
staðaskifti og kominn er til fyrir-
heitna landsins og föðurhúsanna,
detta mjer í hug þessi fallegu orð
eins af bestu mönnum þjóðar okk-
ar, er hann sagði í eftirmælum
eftir vin sinn:
„Heim með snild þú heldur á,
hjör og skildi þínum.“
Barðstrendingui’.
Fltuinnuuegirnir
og útgjölöin.
Öllum hugsandi mönnum kemur
saman um, að við sem nú lifum,
sjeum uppi á framfara tímum í
vissum skilningi. Sá skilningur á
einkum við sívaxandi þekkingu á
öllum sviðum. Virðist hún einkum
hafa komið að gagni í vísinda-
legum og verklogum efnum, enda
breytt mjög skoðunarháttum þjóð-
ar vorrar eigi síst álítinu á gæðum
okkar lands. IJm aldamótin síðustu
mun álit almennings yfirleitt hafa
verið á þá leið að landið gæti ekki
boðið álitleg lífsskilyrði fyrir
nokkuð til muna fjölmennari
þjóð en þá var um að ræða. Nú er
þetta álit gersamlega breytt, sem
betur fer og sú breyting er fyrst
og fremst að þakka aukinni þekk-
ingu, aukinni tækni. Nú veit það
hver maður, sem vill vita, að land-
ið okkar er gott land, frjósamt og
auðugt að náttúrugæðum, er skap-
að getur skilyrði fyrir miklu fjöl-
mennari þjóð, en nú byggir land-
ið, til að lifa sæmilega góðu lífi
aðeins ef rjett er á haldið.
Á þeim þriðjungi tuttugustu
aldarinnar, sem þá og þegar er
liðinn hafa atvinnuvegir okkar
lands tekið stórstígum framförum
í verklegri kunnáttu. Sjávarútveg-
urinn hefir breyst frá því, að
vera rekinn með árabátum og
Ijelegum seglskipum, í það horf,
að taka auðæfi hafsins f jarri landi
á gufuskipum, sem fær eru í flest-
an sjó.
Landbúnaðurinn hefir breyst frá
því, að vera rányrkjubúskapur,
með mjög litlu, og að mestu þýfðu,
ræktuðu landi. í það, að vera að
talsverðu leyti ræktunarbúskapur
rekinn á vjelafæru ræktarlandi.
Mikið vantar að vísu til, að vel sje
í því efni, en þó er sýnt af því,
sem þegar er unnið, að landið
okkar hefir skilyrði til að fram-
fleyta á ræktuðu landi margfaldri
tölu þess fólks, sem nú stundar
þann atvinnuveg. — Iðnaðurinn
hefir ,á þessu tímabili fengið fyrir
nukna þekkingu, st.órum betri skil-
yrði en áður til að taka vjelaaflið
í sína þ.jónustu til að framleiða
nauðsynlegar neysluvðrur úr þeim
hráefnum sem framleidd eru í
landinu.
Þessir þrír atvinnuvegir: Sjáv-
arútvegur, landbúnaður og iðnað-
ur eru þær einu framleiðslugrein-
ar, sem enn eru reknar í landinu
og þjóðin lifir af. Þegar til þess
er litið, sem þegar er fram tekið,
og þá jafnframt haft í huga, að
síðasti áratugurinn að minsta
kosti hefir verið eitt hið mesta ár-
gæskutímabil, bæði til lands og
sjávar, þá mætti ætla, að nú væri
alt á góðri leið. Nú væri glæsilegt
um að litast í íslensku atvinnulífi,
og nú væru brautirnar bjartar og
blómzim skreyttar, sem stæðu fyrir
augum íslenskra framleiðenda. Þó
er nú svo eins og alkunnugt er,
að hinn kaldi veruleiki er alveg
gagnstæður því, sem efni standa
að ýmsu leyti til, því þrátt fyrir
allar framfarir, alla hina auknu
þekkingu, öll hin miklu náttúru-
gæði okkar lands og fágæta ár-
gæsku, eru atvinnuvegir landsins
nú, að vissu leyii, í meiri háska
staddir, en dæmi eru til áður.
Sjávarútvegurinn er þannig sett
ur, að forráðamenn hans telja, að
fá þau fyrirtæki sem hann reka,
eigi fyrir skuldum.
Landbúnaðurinn stendur þann-
ig, að bændur eru taldir skulda
38 miljónir króna og mikill meiri
hluti bændanna'á að likum minna
en ekki neitt, þegar alt kemur til
alls. Báðir þessir aðal-atvinnuveg-
ir landsins hafa haft þær byrðar
við að fást, að þeir bera sig ekki
nema ár og ár, og hafa eins og
sakir standa nauðalitlar líkur til,
að geta vandræðalaust staðið
straum af þeirn skuldafúlgum, sem
á þá hafa hlaðist.
TJm ástand iðnaðarins er minst
kunnugt af opinberum skýrsl-
um sem almenningi eru þekt
ar. En bæði er, að iðnaður er hjer
á landi tiltölulega ungur, sem
sjerstakur atvinnuvegur. og hefir
auk þess haft við þannig skilyrði
að búa, að allar líkur eru til, að
hann standi eigi föstum fótum
f járhagslega.
Ofan á öllu þesu hvílir svo að
auki sú alkunna mara, sem mest
hefir þyngd verið á síðustu árum
og sem er tugir miljóna króna af
ríkisskuldum.
Ef algerlega ókunnugur maður
kæmi fram á sjónarsviðið og rendi
augunum yfir þær gífurlegu and-
stæður, sám í þessum efnum eru
milli skilyi’ða og þekkingar ann-
ars vegar og veruleikans hins veg-
ai’, þá mundi sá stórlega undrast
hversu slíkt mætti verða. Hjá hon-
um mundi hver spurningin reka
aðra, en vafalaust yrðu svörin
mismutiandi, eftir því hver fyrir
yrði. Sannleikurinn er lílca sá, að
þeir sem lifað hafa alt byltinga-
tímabilið zit, og fylgst með atburð-
um lífúns á einn og annan veg,
hafa Skaflega skiftar skoðanir á
bví, bverjar höfuðorsakir sjeu þess
valdandi að ástandið er slíkt. —
Ýmsir þeir sem mest ráðin
hafa haft að undanförnu, þar á
meðal núverandi forsætis- og fjár-
málaráðherra, halda því fram, að
öll vandræðin, sem nú ganga al-
ment undir nafninu kreppa, sjeu
að komin einhversstaðar utan úr
heimi, næstum eins og vindarnir,
sem fara og koma án þess nokkurt
mannlegt afl geti haft þar áhrif á.
Þessari sbýringu er mjög á loft
haldið og hún básúnuð landshorn-
anna milli, ef verða mætti, að al-
þýðan, sem gert er ráð fyrir a9
viti lítið og- sjái skamt, trúi þeim
geðfelda málflutningi, að engin
íslenskur maður hafi í þessum efn
um fyrir sakir að svara. Nú er það
rjett, enda alkunnugt mál, að verð
fall íslenskra afurða hefir komið
fljótar yfir og orðið méira, en lík-
legt hefir mátt telja. Orsakir þess
eru og sprottnar af atvikum, sem
enginn hjerlendur maður hefir
liaft ráð á. Hinu neitar og enginn,
að í þessu stóra atriði felst, að
talsvert miklum hluta, það hvað
vandræði íslenskrar framleiðslu
eru sterk. En verðfallið hefir haffc
líkar afleiðingar fyrir þjóðina ein*
og stórhríð með löngum augsýni-
legum aðdraganda fyrir hirðulaus-
an fjáreiganda, eða harður vetur
fyrir heylítinn og fyrirhyggju-
snauðan bónda, sem allar sínar
eignir á í gangandi fje. Harðir
vetur á okkar kalda landi, hafa
altaf ill áhrif á alt sem lifir, en
þeir eru engin grundvallarorsök
þess þó illa fari, heldur hitt, að
viðbúnaður hefir eigi verið í sarn-
ræmi við alkunnugt náttúrufar
landsins. Eins er með verðfallið 6-
viðráðanlega að það er engin und-
irstöðuorsök yfirstandandi vand-
ræða heldur hitt, að þannig liefir
verið búið að framleiðendum lands
ins, um langt árabil, að atvinnu-
vegirnir hlutu að standa berskjald
aðir og öllum vopnum illa búnir,
fyrir hverju því óhappi sem að
höndum bæri, og vissulega geta
þau verið fleiri en verðfall, þó
engum yfirnáttiirlegum atburðum
væi’i til að dreifa
Að rekja og draga í dagsbirt-
una alla þræði í þeim mislita vef,
sem leitt hefir til þess, að atvinnu-
rekendur landsins stóðu svo illa
búnir. sem raun bar vitni, til a8
mæta þeim náttúrlegu harðindum,
sem yfir hafa skollið, er eigi fært í
blaðagrein. En við einum sterk-
asta liðnum vil jeg ofurlítiS
hreyfa, ef verða mætti að fleiri en
ella, leiddu hugann að því, betur
en aðgerðir benda til, hverra á-
hrifa er þaðan að vænta.
Það sem um er að ræða eru op-
inberu gjöldin sem atvinnuvegirn-
ir eru krafðir um. Flestir eru þann
ig gerðir, að þeir eru viðkvæmir
fyrir sínum eigin hag, og sem
betur fer hafa margir til að bera
svo mikinn drengskap og það ríka
rjettlætistilfinningu, að þeir eru
einnig viðkvæmir fyrir annara
hag, breyta sanngjarnlega við alla
sína viSskiftamenn. og fara með
annara fje, sem og þeir mundu
með sitt eigið fara, Reynsla lið-
inna ára. hefir þó því miður sýnt,
að slíku er næsta lítið að treysta,
og því síður, því fleiri sem eru
eigendurnir að þeim fjármunum
sem um er að ræða. — Eins og
kunnugt er, þá eru þau lög í landi
voru, að skattaálöguvaldið er á
þremur höndum: 1. hjá Alþingi.
2. hjá bæjarstjórnum og sýslu-
nefndum og 3. hjá hreppsnefnd-
um. Sýslunefndir leggja raunar á
hreppa en eigi einstaklinga, en.
eigi að síður er vald þeirra sterkt.
Þessu þrefalda álöguvaldi, sem
lengi hefir í lögum verið, hef-
irr verið misjafnlega beitt á
ýmsum tímum. .— Yfirleitt
mun þó óhætt að telja, að
því hafi verið beitt með sæmilegri
gætni og óbrjálaðri tilfinningu