Morgunblaðið - 12.03.1933, Qupperneq 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
ÍTlinningarorð.
Frú Guðrún Olína Benedikt»-
dóttir andaðist 21. des. 1932. Guð-
rún sál. var fædd í Vogum syðra
1. maí 1863. Ung fluttist hún til
Reykjavíkur frá móður sinni og
stjúpa, því hún misti föður sinn
á unga aldri. Þá komst hún til
sæmdarfólks og ávann hún sjer
þar kærleika og virðing húshænda
sinna.
11. apríl 1889 giftist hún eftir-
lifandi manni sínum, Guðjóni Bin-
arssyni pentara, og lifðu þau sam-
an í farsælu hjónabandi í 44 ár.
Þau eignuðust fimm sonu, tveir
Guðrún Benediktsdóttir.
dóu í æsku en þrír lifa fullorðnir
og giftir hjer í bæ: Benedikt,
Einar og Gunnar Helgi, allir hinir
bestu og myndarlegustu menn.
Húsmóðurstörfin vann hún með
sannri prýði og miklum myndar-
skap. Það var ánægja að koma á
heimili hennar. Agæt eiginkona
var hún, sem mátti ekkert mein
manns síns vita, og sVo var hún
góð móðir að jeg hefi aldrei þekt
blíðari og betri en hana. Mikið
var Guðrún sáluga góð við alla
bágstadda og oft var þar inni
fult af einstæðismanneskjum, sem
húsmóðirin var að gera gott og
gleðja á alla lund.
Nú þegar vegir skiljast þá hugsa
jeg til seinustu komunnar þinnar
til okkar, þó jeg hugsaði ekki þá,
að jeg aldrei sæi þig framar þar.
Við sátum úti á túninu á Árbæ,
og blessuð sólin vermdi veika lík-
amann þinn, og þxi varst að segja
eins og oft áður: „Mikið er fallegt
á Árbæ“ ; blessuð sólin skein
svo fagurt á okkur, og jeg held
hún hafi verið að gleðjast yfir
þjer, en nú vermir þig eilíf Drott-
ins náðar sól, sem aldrei dregur
nokkurt ský fyrir, og þú þarft
aldrei að skilja við um alla eilífð.
Hin langvarandi veikindi bar
hún með hinni mestu stillingu og
hugarró. Jeg kom oft til hennar,
oftar en á nokkurt annað vanda-
laust heimili í Reykjavík og altaf
var það svar, þegar jeg spurði
um líðan hennar: Mjer líður ekki
ver; var hún þá kannske fjarska
mikið þjáð. En aldrei var höndín
svo máttlaus og tungan stirð, að
hún ekki hugsaði um að gera mjer
gott og greiða götu mína og vera
mjer sem best, eins og hún var
öllu mínu fólki
Jeg hefi aldrei átt betri vin en
frú Guðrúnu sálugu og mun jeg
minnast hennar með þakklæti,
meðan jeg lifi.
Árbæ, 12. febrúar 1933.
Kristjana Eyleifsdóttr.
Uinnuðrið ( þýskalandi
og vinnuskóli Rangvellinga.
1 Deutsehe med. Wochenschrift
6. janúar er frá því sagt, að Þjóð-
verjar hafi komið á fót hjá sjer
nokkurskonar þegnskylduvinnu
fyrir ungt fólk, innan 25 á.ra.
Tóku 270.000 menn þátt í vinnu
þessari árið sem leið, svo hjer er
um ekkert smáræði að ræða. Til
vinnu þessarar var stofnað út úr
atvinnuleysinu. Þegar unglingarnir
komust af skólaaldri fengu þeir
ekkert að gera, en gátu ekki unað
við þetta og buðust til þess að
vinna ókeypis, eða öllu heldur fyr-
ir svo lágt kaup (2—2.50 rmk. á
dag), að það gerði ekki betur en
hrökkva fyrir, fötum og fæði. Þó
þetta væru engin kostakjör, þá
var það þó ólíkt betra en að sitja
yðjulaus í heimahúsum og hafa
oft lítið fyrir sig að leggja. Þetta
stóðust ekki sveitir og bæjastjórn-
ir og Ijetu þessa vinnuflokka fá
margt að vinna, sem annars hefði
verið látið ógert vegna fjeleysis.
Að sjálfsögðu varð það óumflýj-
anlegt að koma föstu skipulagi á
vinnuna, og meðal annars var
unga fólkinu sjeð fyrir nokkurri
kenslu samhliða vinnunni.
Það lítur út fyrir, að þessi sjálfs
bjargarviðleitni unga fólksins hafi
blessast sæmilega og vinnumenn-
irnir verið rnægðir með hana, því
að samþykt var á almennu stú-
dentaþingi x fyrra, að stúdentum
væri gefinn kostur á að taka eitt
ár þátt í vinnu þessari. Margir
þeirra eru, hvort sem er, atvinnu-
lausir að loknu stúdentsprófi og
vita ekki hyað þeir eiga við sig
að gera, því ekki er atvinnuleysið
minna nú orðið meðal háskólageng
inna manna en alls almennings.
Þessu var talíð til gildis, að stú-
dentum væri holt að vinna eitt ár
iíkamlega vinnu, að þeir kyntust
fjölda jafnaldra sinna úr ýmsum
stjettum, að þeir kæmust betur
inn í alt daglegt líf og starf þjóð-
arinnar og að þeir gætu betur
eftir en áður áttað sig á því, hvað
þeim væri hentast að taka fyrir.
Það varð þó niðurstaðan, að byrja
fyrst með hálfs árs vinnu.
Ekki er það óhugsandi, að upp
úr þessu spretti þegnskylduvinna
fyrir allan landslýð, sem komi í
stað langrar herskyldu áður. Hug-
mýndin er í fyrstu íslensk, en
hún hefir orðið að engu hjá oss.
Aðrar þjóðir hafa framkvæmt
hana.
Þetta tiltæki Þjóðverja minnir
mig á vinnuskólahugmynd Rang-
æinga. Þar áttu ungir menn, sem
óskuðxx þess, að vinna 7 vikna
tíma að vorinu og fá að launum 6
mánaða skólavist að vetrinum. —
Þetta myndu Þjóðverjum þykja
kostakjör, jafnvel þó vinnan st.æði
lengur en 7 vikur.
Jeg skal ekki um það dæma
hvort slíkur skóli gæti borið sig
fjármunalega eða ekki, en það er
nýjabragð að þessari hugmynd.
Hjer eiga nemendurnir ekki að fá
eingöngu bókmentun heldur einn-
ig vinnumentun, sem gæti komið
að góðum notum, ef vel væri hald-
ið á. Þeir eiga að vinna sjáJfir
fyrir mentun sinni og þurfa því
ekki að vera upp á aðra komnir.
Og beri þetta sig, þá geta sýslu-
búar sagt „skák“ við önnur hjer-
uð, sem ekkert geta nema með rík-
isstyrk. f öllu þessu er einhver
lieilbrigð sjálfstæðis- og sjálfs-
bjargarviðleitni, sem er fásjeð á
þessum tímum.
I Rangárvallasýslu eru árlega
um 40 karlmenn á þeim aldri, sem
helst myndi tekinn til kenslunnar.
Slíkur hópxir gæti afkastað miklu
á mánuði hverjum ef vel er stjórn-
að. Það mætti ekki eingöngu bæta
vegi og leggja nýja, heldur byggja
bæi, rækta land o. fl. þvíl. Nóg
eru verkefnin á þessu hálfbygða,
óræktaða landi.
Það er ekki ólíklegt, að innan
fárra ára færi sýslan að bera aug-
ljós merki þessara sýsluvinnu-
manna, færi að skara fram úr
öðrum hjeruðum í verklegum fram
kvæmdum. Ekki væri það heldur
óhugsandi, að eitthvað yrði bygt
og ræktað af nýbýlum.
Björgvin sýslumaður hefir mik-
ið fyrir því haft að herja út heim-
ildarlög fyrir Rangvellinga til þess
að koma slíkum skóla upp, en Al-
þingi hefir hvað eftir annað neitað
vendingu. Hver veit nema þetta
þing slái til og leyfi Rangæingum
að ríða á vaðið með þessa ný-
breytni. Mikið sýnist ekki í húfi
en mikið í aðra hönd ef vel gengi.
G. H.
Slæmt skölafyrirkomulag
J Vafalaust hafa allir þeir, sem í
keisarans fylgd voru, í æfintýrinu
„Keisarans nýju föt“, sjeð að keis-
arinn var ekki í neinum fötum,
en það var aðeins barnið — ein-
lægnin og • hreinskilnin — sem
þorði að segja sannleikann. Vafa-
iaust sjiá allir hugsandi menn það,
að fyrirkomulag skóla hjer á
landi og víðar er slæmt, já, næst-
um óþolandi að sumu leyti. Mjer
er fyllilega kunnugt um. að
margir kennarar sjá þetta og al-
menningur einnig, en því nenna
menn ekki að laga gallana.
Ef skólar og mentastofnanir
ekki ná því takmarki að maima
menn, bæði andlega og líkamlega,
þá koma þær ekki að tilætluðum
notum fyrir einstaklingslíf og
þjóðlíf, og eiga þá ekki skilið
að heita mentastofnanir. Til þess
að heita vel úr garði gerður mað-
xxr og vel hæfur til þess að lifa,
þarf menning mannsins að vera
mjög jafnvægisgóð, því lífið er
fjölþætt. Skólar verða því að sjá
um, að nemandinn auðgist ekki
af fróðleik á kostnað líkamlegrar
vellíðunar og heilsu. Því verður
ekki neitað, að ýmislegt er gert
til þess að fyrirbyggja að svo
geti farið, en að áliti mínxx eru
gallar fyrirkomulagsins enn mjög
áberandi.Jeg skal hreinskilnislega
j.áita það, að jeg er sjálfur enginn
skólamaður, en jeg hefi rætt þetta
skólafyrirkomulag við margan
góðan mann, bæði lærðan og leik-
an. Þar að auki á jeg börn, sem
hafa gengið í skóla frá 7—13 og
14 ára aldurs. Það hefir gefið
mjer tækifæri til þess að sjá,
hvaða áhrif skúlavistin hefir á
börnin, sjerstaklega um dimmasta
tíma ársins. Börnin hafa líka not-
ið þess, sem kallað mundi verða
sæmilega góð heilsa, en það er
stundum full erfitt að halda í
horfi og sjá um, að fjör og kraft-
ar sjeu það, sem samboðið er
blómaskeiði lífsins.
Hvað á annars allur þessi ógn-
ar tími í skólunum að þýða? —
Verða þeir sem í skóla gangaí
frá 6—20 ára aldxxrs, sex daga í
viku og níu mánuði af árinu,
betur hæfir menn til þess að kom-
ast áfram í lífinu, heldur en hin-
ir, sem litla eða enga skólament-
un hafa fengið? Flestir munu nxx
svara: „Já“, og er það ekki á-
stæðulaust. Það má heldur engin
skilja mig þannig, að jeg kunni
ekki að meta skólamentun. Jeg
vildi að jeg hefði fengið meira
af henni, en mjer hlotnaðist.. En
spurningin er þessi: Þarf ungling-
urinn allan þennan tíma í skól-
um til þess að geta heitið ment-
aður maðxxr ? Verður þetta ekki
óeðlilegt æskulíf og eins konar
þrældómur? Hvað verður af björt-
um æskuárum, sem gefur blóminu
fult svigrúm til þess að þroskast
og vaxa heilbrigðum vexti ? Er
æskumanninum það holt og eðli-
legt að tjóðrast þannig á skóla-
bekk allan þennan tíma? Eiga
ekki einmitt skólarnir að verða
sú uppsprettxxlind vísdóms og
þekkingar, sxi hjxxkrandi móðxxr-
hönd í þjóðlífnu, sem sannan og
ófúinn grundvöll leggur að fram-
tíðar hamingju mannsins, og það
engu síður líkamlega en andlega.
Er til dæmist nokkurt vit og
nokkxxr sanngirni í þessu, sem nú
skal vikið að? Börn og unglingar
verða að alast upp með fullorðn-
um, haldast við í húsum þeirra og
semja sig að mestu að hiáttum
þeirra, en nú er það orðin ríkj-
andi hefð, í borgum og jafnvel
bygðum, að menn slæpast fram
á miðjar nætxir. Samsætis- og
skemtanalíf tískumannsins út-
heimtir þetta. Börn og unglingar
verða oftast að berast með
straumnum. Víða er ekkert hugs-
að um að koma börnum snemma
í rúmið, en sums staðar leyfa
hxxsakynni börnunum engin slík
rjettindi fyr en fullorðnir hafa;
gengið til hvílu. Ef gestir eru,
verða börnin víða að vaka fram
eftir kvöldinu líka. Þetta fólk,
sem vakir á nóttunni, sefur flest
á daginn. Það fer seint á fætur,
nema þeir, sem þurfa að rífa upp
blessuð bömin og reka þau af
stað í skóla. Verslunarbúðir opxx-
ast ekki fyr en klukkan níxx, póst-
hús og skrifstofur ekki fyr en
klukkan tíu,' en börn á þeim aldri,
sem rnikinn svefn xxtheimtir, eru
rifin á fætur — vakin — klukkan
sjö á morgnana til þess að komast
í skóla klukkan átta. Væru þau
ekki vakin mundu þau sofa til kl.
níu eða tíu, og veitir þeinx börn-
um ekkert af þeim svefni, sem
seint hátta. Meðan jeg hafði hús
alveg út af fyrir mig og nægilegt
fyrir fjölskyldxx og gat látið börn-
ixi mín fara að hiátta klukkan á.tt
á kvöldin, þurfti aldrei að vekja
þaxx til þess að fara í skóla, ön þar
sem jeg þá átti heima, byrjuðu
skólar ekki heldur fyr en klukkan
níxi og voru ekki heldur nema
fimm daga í viku.
Það er ekki aðeins að þessi langi
skólatími sje óheppilegur fyrir
heilsu og líðan barna og ung-
linga, heldur gerir hann fullorðn-
um líka mikil óþægindi. Þettá
skapar eins konar annríki allan
veturinn, menn verða að rífa sig
Raflagn r,
nýjar lagnir, viðgerðir og
breytingar á eldri lögnnm.
Unnið fljótt, vel og ódýrt.
Jnllns Björnsson,
löggiltur rafvirki
Austurstræti 12.
Sími 3837.
á fætur eins og um háslátt í sveit.
Það er gott að fara snemma á
fætur, ef hægt er að komast í ró
á kvöldin, en hvernig má það
verða í þessu sambýlis- og tísku-
lífi borgaranna. Það lendir líka
oftast á þeirri manneskjunni, sem
mesta hvíld þarfnast og mesrt
þreytandi störfin vinnur — kon-
unni — móðurinni — að farft
snemma á fætur til þess að hjálpa
börnunum, gefa þeim að borða og-
koma þeim af stað í skóla. Vilji
fólk flytja úr borgum út á lanci
eða ráðstafa sjer á einhvern sjer-
stakan hátt með vorinu, til þess
að bjargast betur af, þá er þetté
einnig gert næstum ómögulegt með
þessum langa skólatíma, því skól-
ar eru þá ekki úti fyr en seinfc <
í júní. Jeg vissi til þess, að þetta.
gei’ði mönnum, til dæmis í Kanada„
oft töluverð óþægindi. Vorið kom
þar snemma og tækifærin með því,
en fjölskyldan varð að sætta sigr
við þessar hömlur, sem sumarvist
skólanna lagði á hana. Að vita
börn þar sitja inni dag eftir dag,
mikinn hluta dagsins, þegar kom-
inn var 30 stiga hita (celsius)
og náttúran kallaði þau að öðrur
— var ömurleg tilhugsun.
Til þess að ráða bót á þessu
mætti vafalaust sleppa siimixns
skyldu-náimsgreinum. Þeir ung-
lingar, sem vilja og gáfunx eru
<yæddir, þurfa ekki allan þennan
tíma til^þess að læra hið nauðsyn-
lega, en hinir, sem ekki geta lært„
verða aldrei lærðir að neinu gagni„
hvort heldur er.
Jeg hefi vakið máls á þessu
í þeirri góðu von, að menn, sem
málið er enn meira skylt, hefjisfc.
ú handa og heimti bót á þessu.
Það er nóg að kenna fimm daga
í viku og nóg að byrja skóladag-
inn klukkan níu að morgni. —
Kennarar ættu að fá nóg af þvx
að troða alls konar dauðum fræð-
um, og oft í hálfgerða tossa, fimm
daga í vikú, þó ekki væri nema
átta mánuði af árinu og 5—6 tímæ
á dag.
Þótt orðum mínum verði nú
enginn gaumur gefinn, þá er jeg
sannfærður um, að komandi tím-
ar munu gera rökstuddar og eft-
irtektarverðar athxxgasemdir við
skólafyrirkomulag það, sem nú sit
ur af völdum. Námslýður ætti að
gefa sig meira við líkamlegrí
vinnu. Ymislegt, bendir á að betur
færi ef svo væri. Alls konar
])rót,tleysis sjiikdómar ógna upp-
vaxandi kynslóðum. „Lífið er
meira en maturinn og líkaminn
meira en fötin“, stendur þar. 1—
Hraustleiki og hamingja er meiræ
vii*ði en mikið nám, ef hvort
tveggja getur ekki fylgst að. Hið
fyrsta á altaf að koma fyrst.
Pjetur Sigurðsson.