Morgunblaðið - 16.03.1934, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
5
Utvarpið og tónllstm.
I.
T'urðu virðist það gegna, hve
lítinn áhuga ínúsík útvarpsins lief-
'ir vakið hjá lilustendum, svo mjög
mikinn þátt sem þar er um að
ræða í starfi þeirrar stofnunar, og
svo mjög sem útvarpið hefir ein-
mitt á því sviði, hina mestu mögu-
leika. Jeg’ minnist þess varla að
hafa á prenti sjeð getið um tón-
listina í útvarpinu, nema til að
aiiðra grammófóninum. En slíkt er
hið mesta rangiæti. þar sem það
ar einmitt þeirra vjel að þakka,
að útvarpið getur lofað oss að
'hejra liinar ágætústu og stórkost-
legustu hljóðfærasveitir samtíðar-
ínnar — svo að jeg nefni það sem
mjer þykir mjög mikils um vert.
Og síðan jeg eignaðist viðtæki,
1ra]la jeg grammófóninn góðglym.
II.
Mjer virðist mega fullyrða, að
útvarpinu hafi ennþá ekki orðið
nema lítið ágengt í að kenna al-
menningi að meta það sem best
•er í tónlist. Fólkið hefir hvorki
ílært að meta söngleiki (óperur)
aije hljómkviður (symfóníur). Nú
-eru að vísu til hálfleiðínlegar ó-
perur — eins og t. d. Rigoletto —
og' meir en hálfleiðinlegar sym-
fóníur, sem jeg lái hlustendum
•ekki að löka fyrir. En mjer er
hunnugt um að það er lokað, jafn-
wel þegar Carmen er á boðstólum,
þetta dýrðlega sriildarverk Bizets,
•sem ber af flestum samskonar tón-
verkum, méir en gull af eíri, og
útvarpið á í fórum sínum á til-
takanlega góðum plötum, en lofar
-oss svo afarsjaldan að lieyra. Eigi
uð lienna fólkinu að nieta slík
verk eins og ber, þá verður að
fara öðruvísi að en gert hefir ver-
ið. Ef vjer fáum langan söngleilt
-ullan á einu kvöldi þá hljóta oss
uð koma í hug orð skáldsins
(Goéthe) er hann segir :
Vernunft wird Tlnsinn.
Wohltat Plag’e —
Það verður tit að þreyta, sem
■gæti orðíð til að hressa og gleðja.
Hin r.jetta aðferð er að láta oss
fá einn þátt í einu og oft. Leik-
-sagan 1 söngleiknum kemur hvort
sem er, sama sem ekkert til greina
í útvarpinu, heldur eingöngu tón-
listin. Sama er að segja um hljóm-
kviðurnar (symfóriíurnar): einn
kafla á kvöldi þangað til kviðurn-
ar eru orðnar góðir kunningjar,
•og hlustendur gleðjast, þegar rödd
útvarpsins seg'irhð vou s.je á þeim.
Og vitanlega verður að velja það
isem er verulega gott.
III.
Tvö tónskáld þykja mjer betri
<en önnur —■ þó að niörg sjeu góð
— og eru mjer nokkuð svipað og
-Tónas Hallgrímsson og Þorsteinn
Erlingsson í ljóðlist: (íeorges Biz-
•et og Pjotr Tsjaikovski. Eftir
hinn síðarnefnda er hin óviðjafn-
:anlega rurihljóma, sem nefnd er
Nussknackersuite. En þar er feg-
ursta danslagið sem til er —
þeirra sem jeg' hefi heyrt —
blómaválsinn. Vals þessi ber langt
af jafnvél 'því 'hesta sem til er
eftÍT' sjálfan válsakónginn, -Tó-
hann Strauss. Og þó er ? Nuss-
knaeker (Tlnotabrjót), annað lag,
: rússneskur dans, sem er nálega
1 eins framúrskarandi að snild. Út-
• varpið á ennfremur eftir Tsjai-
^ kovski þrjár ágætar liljómkviður,
sem vjer fáum aítof sjaldan að
hieyra. Það er ekki af því að jeg
hafi neinar sjerstakar mætur á
rússneskri og slavneskri tónlist,
sem mjer þykir svo mikið til
Tsjaikovskis koma, heldur af því
að liann er einn af mestu snill-
ingum mannkynsins á sínu sviði,
og þar sem honum tekst best,
finst mjer hann nálega sem nor-
rænn, eða nánar tiltekið, sænskur;
6. symfóníuna hefi jeg með sjálf-
um mjer nefnt sænsku h'ljóm-
kviðuna. Mjer þótti því gaman
að heyra, að maður sem hefir svo
margfaldlega miklu betur vit á
þessum efnum en jeg, tónskáldið
-Jón læífs, veik að því í útvarps-
orindi, hversu sænskur blær væri
á hljómkviðu eftir Tsjaikovski.
Ekkert tónskáld kemur mjer eins
og þessi rússneski snillingur, þeg-
at jeg fæ að heyra það sem best
er eftir hann, til að minnast orð-
anna um það sem kemur frá hjart-
anu og fer til hjartans.
IV.
l'tvarpið sneiðir of mjög hjá
tónlist Norðurlanda. Eftir -Tohan
Svendsen, eitt hið ágætasta tón-
skáld Norðurlanda, höfum vjer t.
d. aðeins fengið að heyra ástar-
sönginn fagra, og þó of sjaldan.
en aldrei Fest-polonaise, sem ná-
Icga má kalla þjóðsöng Norð-
manna. Og hvers 'vegna heyrist
vai-la aldrei neitt eftir annan eins
snilling og N. W. Oade. Getur
það verið að hinn yndislegi Oísi-
ans-forleikur — sem minnir mig
dálítið á ..Lágriætti'1 Þorsteins Er-
lingssonar — s.je ekki til á plöt-
um ? —
Það er ekki»af því að jeg hafi
músíkmentun til að bera, sem jeg
er að skrifa þetta, heldur af því
að jeg hefi þrátt fyrir skort á |
slílcri mentun, dálítið sjerstaklega i
góðar ástæður til að dæma um!
gildi tónverka. í baráttu við
vandræði af þreytu sakir svefn-
skorts hefir mjer orðið þýð-
ing tónlistarinnar Ijósari en áður,
og' næmleikinn mikið aukist gagn-
vart því, hvað er í sannleika
músík, og- hvað varla. annað en
liávaði og gútl.
— Seinna vona jeg a.ð geta
skrifað nokkuð um hvern-
ig' tónlistin er notuð lengra fram,
sem ómissandi hjálp við lækning-
ar og líkamningar, og virðist mjer
það mál alt stórfróðlegt. Miðil-
fundir mundu takast betur, ef
kostur væri á hinni rjettu nnisík.
Og mikill hugur er mjer á að svo
gæti orðið á Stjörnustöðum, húsi
því sem reisa þarf hjer innan vfð
bæinn til sambands við betri jarð-
stjörnur en vor er ennþá.
5. mars. 1934.
Laadsfonjlor bænda.
Afgreiðsla mála.
Helgi Pjeturss.
Landburður af fiski var í Ólafs-
vík frá 25. febrúar til 11. mars,
en nú seinustu dag.ana hefir afli
verið tregur.
Eftirfarandi tillögur voru sam-
þyktar á þriðjudag:
Lánakjör landbúnaðarins.
1. Landsfundur bænda skorar á
Alþingi að framlengja heimild-
arlög nr. 79, frá 19. júní 1933,
og g-era þau bindandi fyrir
allar lánsstofnanir sem hafa
ríkisábyrgð.
2. Landsfundúr bænda skorar á
ríkisstjórn að láta fara frarn
rannsókn fyrir næsta alþiugi
hvort ekki reynist tiltækilegt:
a) að lækka innlánsvexti,
b) að legg.ja vaxtaskatt á verð-
brjef.
c) að lækka útlánsvexti í öll-
um lánsstofnunum til sam-
ræmis við gjaldþol atvinnu-
veganna. ,
;3. Landsfundur lítur svo á að.eins
og nú Iiorfir afkomu landbún-
aðarins fái bændur eigi risið
undir liinum mikla vaxtaþunga
skuldanna. og skorar því á
ríkisstjórn og Alþingi að hlut-
ast til um að fasteignavéðs-
lánum sje breytt í lengri lán
með lægri vaxtakjörum. Láns-
tími sje alt að 40—50 ár og
greiðist lánin með árlegri
greiðslu með 4—4f4% (vextir
og afhorgun).
Verðgildi peninga.
1. Landsfundur bænda lítur svo
á, að fjármálum þjóðarinnar
verði ekki komið á heilbrigðan
grundvöll nema með bví, nð
afnema g’ullið sem myntfót. en
taka í þess stað upp landaura
sem verðgildisgrundvöll, Rkor-
ar fundurinn því fastlega á
ríkisstjórnina að leggja fyrir
næsta Alþingi frumvarp að
lögum um nýja íslenska mynt.
sem hyggist á verðgildisgrund-
velli.
2. Landsfundur bænda skorar á
ríkisstjórnina að lækka gengi
íslensku krónunnar um 25%
að minsta kosti.
Samþykt með 28 atkv. gegn 5.
Tillögur framleiðslunefndar.
1. Fundurinn skorar á næsta bún-
aðarþing að koma á eftirliti
með innflutningi á refum þann-
ig, að ekki sjeu flutt inn nema
1. flokks dýr og að haldnar
s.jeu sýningar á innlendum dýr-
um, og verðlaun veitt. þeim sem
skara fram úr.
2. Fundurinn skorar á Búnaðar-
fjelag’ tslands að liefja sem fvrst
gagngerða leiðbeiningarstarf-
semi fyrir alifuglaræktina í
landinu.
3. Fundurinn skora-r á næsta bún-
aðarþing að taka til rækilegrar
athngunar tilraunir þær sem
nú er verið að gera með erlend
sauðf járkyn, og- beina þeim
tilraunum inn á þær leiðir, er
til mestra hagsbóta horfir.
Á miðvikudag voru sam-
þyktar eftirfarandi tillögur frá
framleiðslunefnd:
1. Fundurinn telur nauðsynlegt
að meiri verkaskifting sje inn-
an bændastjettarinnar í fram-
leiðslu, með tilliti til þess
að ? sumum hjeruðum eða
landshlutum er t. d. ódýrara
að
Hekla var i
tók þar fisk.
Olafsvík í gær
efni, í sambandi við markaðs-
skilyrði, og- veita bændum nm
þetta upplýsingar og' leiðbein-
ingar.
2. Þar sem sýnilegt er að þröngt
er fyrir dyrum hjá bændnm
með sölu á framleiðsluvÖrum
þeirra, skorar fundurinn mjög
eindregið á alla bændur lands-
ins að reyna að bæta afkomu
sína með þv?.
5) Að minka framleiðslukostn-
að með bættum búfjárstofni
og meðferð hans og ódýrari
heyöflun og samvinnu.
b) Að lifa sem mest á heima-
fenginni fæðu með því að
aulta garðyrkju, hafa nóga
mjólk, gera meira að heim-
ilisfæðii það kjöt, sem verð-
lítið er til sölu og' spara
kaup á erlendum matar-
föngum og- munaðarvörum.
e) Að efla heimilisiðnað á
fatnaði og allskonar hús-
munum.
d) Að vanda sem mest alla
framleiðslu, og á þann hátt
vinna að þv? að söluvara
þeirra komist ? sannvirði á
markaðinum.
3. Með því að bersýnilegt er að
garðrækt sveitanna og notkun
þeirra á garðmat er ekki nema
v?sir viðast hvar á. móti því
sem verið gæti og heppilegt
væri, jafnt frá sjónarmiði af-
komu sem hollustu, þá skorar
fundurinn á Búnaðarfjelag fs-
lands og- búnaðarsamböndin að
leg'gja enn áherslu á:
a) aukning kartöfluræktar.
rófnaræktar og næpna,
b) að ganga fast fram i því að
ræktun grænmetis, kálteg-
u-nda o. fl. garðávaxta sje
tekin upp sem fastur liður
? framleiðslu hvers sveita-
heimilis. eftir því sem nátt-
úru og markaðsskilyrði eru
til.
c) að beita sjer fyrir að aukinn
sje stvrkur til aukningar
garðræktar, miðað að
nokkru við aukið flatarmál
gai'ða. en að nokkru við
aukna uppskeru.
d) að alþýða manna ? kanp-
stöðum sem sveitum sje gef-
in kostur á að læra sem
fyrst einföldustu aðferðir
til matreiðslu beirra garð-
ávaxt.a. sem menn liafa ekki
vanist fram að þessu, en
telja verður sjálfsagt, að
framleiða og stuðla þannig
að aukinni notkun.
4. Með tilliti til hinnar miklu fjöl-
breytingar og tilfærslu og
aukningar ? framleiðslu land-
búnaðarins, er nú þykir sjál-
sagt að keppa að, þá beinir
fundurinn þv? til Búnaðarfje-
lags íslands að veita alþýðlega
leiðbeinandi búnaðarblaði ræki-
legan stuðning, og' skorar á
búnaðarf jelög sveitanna að
greiða götu þess með stuðning’i
við iitbreiðslu og innheimtu.
5. Fundurinn skorar á búnaðar-
samböndin að gangast fyrir því
að fá mann til þess að læra
sútun skinna til heimanotkun-
ar.
Ag'úst B. Jónsson frá Hofi bar
framleiða mjólk en kjöt, frani eftirfarandi tillögu, er sam,-
o. s. frv. Skorar því fundurinn þykt var ? einu hljóði:
á Búuaðarfjelag fslands að Fundurinn skorar á rikis-
hefja þegar rannsókn ? þessn stjórn og Alþingi, að stuðla að
því. að sauðfjáreigendur gefi
fengið vátryggingu á verðháum
einstakling'um af erlendum
sauðfjárkynjum, sem keyptir
eru til framleiðslubóta.
Tillögur fjárhags- og lánakjara-
nefndar.
1. Fundurinn beinir því til ríkis-
stjórnarinnar. að húri hlutist
til mn að lánað verði milli
deilda Verkfærakaupasjóðs til
þeirra deilda hans. sem ekki
hafa nú fje til umráða. upp á
væntanlegar tekjur sjóðsins, til
að styrkja kaup á nauðsynleg-
um jarðræktar og lieyvinnu-
verkfærum.
2 Fundurinn skorar á þing og
ríkisstjórn að láta Verkfæra,-
kaupasjóð fá framvegis það
fje. sem honum hefir borið að
fá. og ber samkvæmt jarð-
r æktarlö gunum.
3. _ Sökum aðkallandi þarfa, skor-
ar fundurinn á Alþingi og rík-
isstjórn að veita alt að helm-
ing framlags á heyvinnuvjelar
úr sjóðnum.
4. Landsfundur bænda skorar á
Alþingi að lækka vexti bygg-
inga- og landnáinssjóðs, svo að
lántakendur greiði eigi meira
en 4°/c ? vexti og afborganir.
Tillögur og álit landssambands-
nefndar.
Nefndin hafði klofnað. Meiri-
hlutinn jieir: sjera Eiríkur AI-
bertsson, Jón H. Þorbergsson,
Jakab H. Líndal. Rúnólfur
Björnsson, Pjettir Þórðarson og
Guðmundur Þorbjarnarson lögðn
fram eftirfarandi tillögu:
..Landsfundur bænda ?
Reykjavik 1934 ákveður að
stöfnað verði landssambarid ís-
lenskra, bænda, er vinni að þv?
að grundvalla og skipúíeggja
hagsmunamál þeirra er land-
búnað stunda, og þar sem hann
álítur að þv? verði ekki náð
nema með stjórnmálalegum
samtökum. telur hann nauðsyn-
legt að stofna þvílíkt lands-
samband, sem. kjósi sjer nú
þegar miðstjórn og semji starfs-
skrá þess.“
Minnililutinn þeir; Jón Hann-
esson. Davið Þorsteinsson og
Björn Birnir báru fram svohljóð-
andi tillögu:
..Landsfundur bænda 1934
skorar á Búnaðarfjelag íslands
að láta halda landsfund bænda
fyrir næsta búnaðarþing. Jafn-
framt ákveður fundurinn að
• kjósa 7-manna nefnd, til þess að
vera stjórn Búnaðarfjel. ísl.
til aðstoðar við undirbúning'
fundarins, og leggi þessi nefnd
fyrir þann fund tillögur nm
hvernig þessari fundarstarf-
semi skuli hagað ? framtíð-
iunid'
TTm þetta mál urðu umræðnr
? hjerumbil 5 klnkkustnndir,
Tillaga meiri hlutans var fvrst
borin nndir atkvæði, og var feld
með 19' atkvæðnm gegn Ifi. 4
greiddu ekki atkvæði. en 5 voru
fjarverandi. Þá var eftir að af-
greiða tilögu minni Idutans og
nokkrar aðrar tillögur í þes«n
máli, en afgreiðsln þeirra var
frestað til næsta fnndar.
Árni Jóhannesson major. sem
var yfirforingi Hjálpræðishersins
hjer á landi, hefir verið skipaðnr
,,General-Secretary“ í Suður-Am-
eríku, og mun hann, ásamt fjöl-
skyldu sinui. hafa lagt á stað frú
Loudon ? gær áleiðis vestur
haf
un