Morgunblaðið - 28.07.1934, Qupperneq 5

MORGUNBLAÐIÐ
5
Einar Þorgilsson
/kaupmaður og- útgerðarmaður í
Hafnarfirði Ijest á Landakotssþít-
ala liinn 15. þ. m. eftir þunga legu.
A þriðjudaginn kemur verður lík
hans í'lutt með Gullfossi til Kaup-
: mannahafnar, þar sem bálför hans
fer fram. En áður þann sarna dag,
fer fram húskveðja á heimili hans
■ og kveðjuathöfn í Hafnarfjarðar-
ltirkju.
Éinar Þorgilsson var fæddur að
. Ásmúla í Áshreppi í Rangárvalla-
sýslu, hinn 25. ágúst 1865. For-
> eldrar hans voru Þorgils Gunnars-
- son, bóndi í Meiritungu í Holtum,
- og ltona hans Helga Ásmundsdótt-
ir Gíslasonar, bónda á Syðri-
Rauðalæk í sömu sveit.
Þegar hann var þriggja ára,
: fluttist hann með foreldrum sínum
. að Hlíð í Garðahreppi í Gullbringu
■ sýslu, og ólst þar upp hjá þeim,
' þar til hann um tvítug's aldur
misti föður sinn. Þá tók Einar við
búsforráðum í Hlíð, og bjó þar
með móður sinni, þar til hann
þrítugur að aldri giftist eftirlif-
■ andi konu sinni Geirlaugu Sigurð-
ardóttur bónda í Pálshúsum í
1 Garðahreppi. Bjuggu ungu hjónin
síðan í Hiíð í næstu 5 ár, eða þang
að til þau keyptu jörðina Oseyri
við Hafnarfjörð og fluttu þangað.
Var Einar-þá nýlega órðinn hrepp-
stjóri í Garðahreppi, og mun ekki
síst hafa flutt inneftir vegna þess.
Því þá var það orðið æði umfang's-
mikið starf, meðan hvorttveggja
var einn hreppur. og Hafnarfjörð-
■ ur hraðvaxandi bær. Þessu starfi
geng-di Einar með sóma í sam-
fleytt 12 ár, eða þangað til Hafn-
arfjör'ður öðlaðist bæjarrjéttindi,
árið 1908.
Síðar fluttust þair, 1907 frá Ós-
> eyri inn í Hafnarf jarðarbæ, bygði
hann þar stört og myndarlegt
verslunarhús í miðjum bænum. Þá
keypti hann uin svipað leytiáveru-
hús Þorsteins heit. Egilsen kaupm.
> og liefir búið í því síðan. Heimili
" þeirra hjóna er hin mesta fyrir-
mynd enda er frú Geirlaug hin
mesta ágætiskona. Þau hjón hafa
haft mikið barnalán. Þau eru öll
' hin mannvænlegustu og bestú
' börn. Þau eru 9 alls, tveir synir
• og sjö dætur. Dagbjört, Dagný og
Helga í heimahúsum. Svafa gift
. Árna Matliiesen, sem um nokkur
. ár hefir stjórnað versluninni. Val-
gerður, gift Karli Jónassyni lækni
í Vestmannaeyjum, Ragnheiður,
gift Sigurði Maghússyni verslun-
armanni. Sigurlaug, gift Þórarni
Böðvarssyni útgerðarmanni, Ólaf-
ur Tryggvi, og Þorgils Guðmunds-
ur, sem báðir hafa rekið með hon-
um útgerðina í seinni tíð og áttu
hlut í henni með lionum. Eru þeir
• báðir hinir efnilegústu menn og
líklegir til að feta í fótspor föð-
ur síns.
Þegar jeg hugsa um ævi Einars
Þorgilssonar, dettur mjer í hug
það sem, Jón biskup Ögmundsson
sagði um ísleif biskup Gissurar-
son. „Hann kemur mjer æ í hug,
er jeg lieyri g'óðs manns getið,
hann reyndi jeg svo að öllum
hlutum' Þetta sama er játning
mín og vitnisburður um Einar'Þor
gilsson, eftir samfleytt 18 ára
reynslu við náin kynni. Að í hvert
sinn er jeg heyri góðs manns get-
ið, dettur mjer liann í hug. Um
hann ge't jeg sagt án umhugsun-
ar: Hann var sá er jeg' mat mest,
allra jieirra manna vandalausra,
er jeg hefi kynst, því jeg hygg,
að mjög fáir, aðrir en hans allra
nánustu, hafi þekt hann eins vel,
hvað þá betur.
Þegar jég lít yfir öll þessi ár,
sem kynni okkar stóðu, ryðjast
minningarnár fram. Þær eru allar
1 júfar, fagrar og lærdómsríkar.
Jeg minnist víkingsins, minnist
lians sem þungrar brimöldu. þar
sem flest verður undan að láta,
fyrir því sem einu sinni hefir
verið ákveðið. En jeg' minnist
hans engu síður sem blíðrar báru,
því svo gat hjarta hans verið und-
urblítt og barnslegt.. Jeg minnist
manns, sem altaf vildi vera s.jálf-
um sjer samkvæmur, sanngjarn
maður og drengur góður, liins
hófsama, reglusama manns í öllu
lífi, minnist hins besta gestgjafa
er jeg liefi þekt, þar sem hús stóð
altaf opið, þar sem g'estum var
fagnað eins og bróður eða barni,
og umhyggja hjónanna var sem
Iijá bestu foreldrum. Jeg minnist
hins hjálpfúsá hjartagóða manns,
sem ekkért aumt mátti sjá, hins
ráðhollp, drengskaparmanns, sem
hv'ers manns vandræði vildi leysa,
brautryðjandans til stórvirkra
framfara, þar sem hyggindi og
atorlca hjeldust í liendur, minnist
manns sem var næmur á fegurð,
hreinleik og g'öfgi. Sem elskaði
sveitasæluna, börn náttúrunnar og
blómin.
Jeg tel mjer mikinn ávinning,
að hafa hitt slíkan mann á veg-
í'erð lífsins. Það er mikils virði
fyrir eitt bæjarfjelag, og fvrir
lítið þjóðfjelag að eiga slíkan
mann. En þó er það mest virði
fyrir konuna og börnin, að hafa
átt slíkan maka og föður. Hann
var altaf vakandi fyrir lieill og
liag-sæld heimilisins .Það er þess-
veg'na mikils mist við fráfall slíks
manns. En það er bótin, að starf
góðra manna fyrnist seint. Það
getur borið margvíslega ávexti í
bráð og lengd.
Deyr fe, deyja frændnr,
deyr sjálfur it sama.
En orðstír deyr aldregi,
hveim sjer góðan getur.
Vinur minn! Starf þitt var mik-
ið og giftudrjúgt, þess sjer nú
víða merki, og svo mun enn lengi
vérða. Mjer finst. að gæfan hafi
altaf leitað að þjer, en þú hafir
aldrei elt liana. Og þeir sem þektu
þig best, þurfa ekki Iarýgt áð
leita skýringar. Það var bein af-
leiðing af mannkostum þínum og
bæfileikum. Þii varst sannkallað
gæfunnar barn, enda kvaddirðu
lífið glaður og hugrór, fagnandi
jiess sem verða vildi, vitandi vits
jiess, að hið milda dag'sverk felli
ekki fyrir þeim aiulblæ, sem kipti
þjer sjálfum af sviði mannlífsins.
k
Það sýnir best, hvernig starf þitt
var bygt upp, hvernig þú hafðir
búið þá undir lífið sem við áttu að
taka, að halda merkinu á lofti.
Einar Þorgilsson var maður
mjög vel gefinn, gjÖrliugull og
liygginn svo mjer fanst af bera.
Hann vildi kryfja hvert máþ til
mergjar og lagði ekki sinn dóm á,
fvr en það var búið. Og það fanst
víst mörgum að lians ráð væru
best, enda sóttu þangað margir
ráð. Hans eigin rekstur ber og
þess Ijós merki, að hans ráð voru
ekki ómerk eða einslíisvirði. Því
er viðbrugðið með hve miklum
myndarskap hann stóð fyrir búi
móður sinnar, hve hann vár hepp-
inn. úrræðagóður ög stjórnsamur
formaðui’. Hann var frumkvöðull
að mörgum fjelagsmálum í Garða-
hreppi. Framarlega í stórskipaút-
gerð á g'amla vísu, og engu síður
eftir nýjustu tísku. Því nú átti
hann fullkonmasta togarann í öll-
um íslenslia flotanum. Hann fak
umfangsmikla verslun og fiskkaup
í stórum stíl með sömu rögg og
Xirýði og alt annað. Einar var sá,
er fyrstur hóf togaraútgerð á Is-
landi, með nokkrum f.jelögum sín-
um. Sýnir það best framsýni hans
og dugnað. Margir hafa siglt í
kjölfarið, landi voru til hins mesta
gagns.
Einar átti miltinn hlut að ppin-
berum málum. Hann átti um
langt ske'ið sæti í bæjarstjórn
Hafnarfjarðar. Á Alþingi sat hann
eitt kjörtímabil sem fyrsti þingm.
Gullbringu- og Kjósarsýslu, en
bauð sig ekki fram aftur. Hann
var Goodtemplar og unni bind-
indi af heilum hug. Hann unni
Flensborgarskóla og' var mikill
stuðningsmaður hans. Mun það
hvorttveggja hafa vefið vegna
]>ess að þar fekk liann sína bók-
leg-u mentun. Og ef til vill engu
síður vegna þess að stofnandi skól-
ans var sá er Einar hafði miklar
mætur á. Mikið fanst mjer tiþum
trygð Einars, mannást hajis og
göfg'i. Hánn var. jafnaðarmaður í
þess orðs rjettu merkingu. Jeg’
man hve liann pltaf talaði vel uni
sitt verkafólk.' Hye hann langaði
til að vera vinur þess alls. Jeg
minnist og draums eins e: liann
sagði mjer fyrir mörgum árum.
Honum skildist í draumnum. að
hann ætti að . lijálpa einhverju
fólki í Firðinum, én hann gat
ekki í draumnum gert sjer grein
fyrir hverjir það væru. Morgun-
inn eftir gekk hann suður í Fjörð.
Hann hitti þar við hús eitt, eina
persónu, og eftir skarnma stund
aðra frá sama heimili. Þau tóku
öll tal saman. Draumurinn var
kominn fram. Hann sag'ði við þau:
Þið sækið þetta og' hitt til mín,
meðan þið þurfið þess með. Svip-
aðar sögúr gæti jeg margar sagt,
um -drengskap hans og lijálpfýsi.
Það þekkja þéir Hafnfirðingar og
enda fleiri sem notið hafa.
En eitt faiist mjer mest til um
af öllu í fari hans. Það var trú
hans á æðri mátt og’ liandleiðslu.
Þar mætti taka liann til fyrir-
myndár ekki síður en á mörgum
öðrum sviðum.
Eitt sinn ræddum við um sjó-
mensku að fornu og' nýju ,sjó-
mannslíf, og þær liættur sem þeirri
atvinnu fylgja fram yfir aðra.
Hann þekti þetta vel frá yngri ár-
lum, og var minnug'ur þess alla
ævi eins og síðar verður að vikið.
Þó hann hætti sjálfur að stýra
skipi, átti liann altaf skip undir
öðrum, og stundum fleiri en eitt.
Voru þau að minsta kosti á síð-
ari árum, ólík að stærð og' styrk-
leika skeljunum í gamla daga. Jeg
minnist þess enn, hve fallega hann
talaði um þá ábyrgð, sem á sjer
hvíldi út af þessum mórgu manns-
lífum. Það var engu líkara en
hann væri um borð í skipinu, og
vildi verja þau áföllum. Og svo
sagði liann svo innilega, með lát-
lausri alvöru, að hann mintist allra
þessara manna í bænum sínum
áður en hann færi að sofa á kvöld-
in." Þetta er fagurt og Ijóst dæmi
um trú lians og ábyrg'ðartilfinn-
ingu fyrir því. starfi, sem hann
tók sjer fýrir hendur og honum
fanst sjer vera trúað fyrir.
Einar Þorgilsson var höfðingi í
sjón og raun. Hann byrjaði daginn
snemmá og hann notaði hann vel
til enda. Áður en hann fell frá
ráðstafaði hann sínu vel ,og vitur-
lega. Meðal annars gerði hann svo
ráð fyrir að gefnar yrðu Hall-
grimskirkju í Saurbæ 10 þúsund
krónur, til minningar um foreldra
sína, og' 5 þiísund krónur í Björg-
unarskútusjóð til minningar um
bróður sinn Þorgils, sem hann
unni mjög, en hann drukknaði af
skipi, um þrítugs aldur.
Hann var í engu meðalmaður.
Mun lengi mega rekja sporin til
þess sem hann áorkaði með lífi
sínu. Enda var hann maður, sem
í engu vildi vamm sitt vita.
Hann var sæmdur riddarakrossi
Fálkaorðunnar.
,Jeg' gæti sagt margt fleira um
þennan látna vin minn. Það kemst
elvki fvrir í stuttri blaðagréin.
Það er efni í langa ævisög'u. En
það minsta sem jeg gat gert til að
lieiðra minningu hans er að láta
hann njóta sannmælis. Með því að
minna á hið fagra dæmi er hann
hefir gefið okkur liinum. Það er
virðingarvert. Það er eftirbreytn-
isvert.
piessuð sje minning Einars Þor-
gilssonar.
, Ól. B. Björnsson.
Vinning-ur í happdrætti.
Fvrir nokkru keyptu 6 f jelagar
í Poitiers í Frakklandi saman 1
miða í franska ríkishappdrættinu.
Við fyrstu 5 drættina unnu þeir
ekkert. En við 6. drátt, voru þeir
svó hepnir að fá stærsta vinnittg
240.000 krónur. Eins og geta má
nærri urðu þeir himinlifandi. En
nú vildi svo til að einn þeirra f je-
laga dó. En það g'at jafnvel eklti
spilt ánægju liinna. Dag- þann,
er átti að borga vinningana, komu
])eir saman til þess að gera sjer
g'laðan dag. En nú kom það upp
úr kafinu að þeir mundu als ekki
eftir, liver þeirra liafði geymt mið
ann og gátu ómögulega komið sjer
saman um hvar liann ætti að vera,
en týndur var hann. Þráttuðu
þeir nú um Stund og ljetu all
fjandsamlega.
En alt í einu' datt einum þeirra í
hug' að það gæti verið að hinil
látni fjelagi þeirra hefði geymt
miðann, og tekið hann með sjer í
gröfina.
Nú var fengið léyfi vfirvald-
anna til þess að opna gröfina, og
þar fanst miðinn. Hinn látni vin-
ur var grafinn á ný með mikilli
viðhöfn og peningunum skift á
milli þeirra lagsbræðra.
Athiigaseiiid.
Viðvíkjandi grein í blaði yðar
þann 22. þ. mán. með yfirskrift-
inni „Varasamir menn“, vil jeg
biðja yður, hr. ritstjóri, að birta
eftirf arandi:
Jeg vil straks taka það fram,
að þar sem jeg liefi mikil viðskifti
við A. Obenhaupt,þá geta ummæli
þau, sem um hann eru höfð í
nefndri grein, haft áhrif ,á við-
skifti mín við hann í framtíðinni,
mjer ekki til neinna hagSmuna.
Mjer er óskiljaníegt, að úr því
að greinarhöfundur fer á annað
borð að skrifa um verslunarvið-
skifti erlendra umboðssala við ís-
land, að hann skuli þá taka A.
Obenhaupt sjerstaklega út úr, og
ráðast að honum, en minnast ekki
neitt á þann f jölda annara manna,
sem eins er ástatt um.
Afsökun greinarköfundar fyrir
því, að hann tekur þennan um-
boðssala út úr, á að vera sú, að
Obenhaupt liafi kvartað um það,
að hann fengi ekki innflutnings-
og gjaldeyrisléyfi fyrir vörum
þeim, sem hann vildi selja á ís-
landi.
Mjer er spurn. Hefir greinar-
höfundur sjeð umkvörtunarbrjef
frá A. Obenhaupt, til erlendra
stjórnarvalda? Ef svo er, er þá
ekki getið um það í brjefinu,
livei’svegna að umkvörtunin er
fram kominf En jeg er alveg
sammála g'r.höf. um það, að víta
verður þessa framkomu, ef A.
Obenbaupt hefir hegðað sjer svo,
sem sagt er, og það að ástæðu-
lausu.
En hvernig horfir málinu við,
ef A. Obenhaupt skyldi hafa
fylstu ástæða til að kvarta?
Jeg get upplýst, að mjer er
liunnugt um eitt atriði, sem A.
Obenhaupt hefir fylstu ástæðu til
að kvarta yfir, og' það er fram-
koma íslenskra stjórnarvalda
gagnvart honum, út. af því, að þau
ekki efna gefin löforð um gjald-
eyrisleyfi fyrir ákveðinpi upphæð,
en hjer er aðeins um eitt tilfelli
að ræða, sem mjer er kunnugt um.
Jeg mun síðar, ef ástæður verða
til, upplýsa frekar, hvernig' á því
stendur, að íslensk stjórnarvöld
lofuðu A. Obenhaupt gjaldeyris-
leyfi fyrir ákveðinni upphæð.
Framanritaða grein leyfi jeg
mjer kurteislega að fara fram á,
að þjer birtið í blaði yðar.
Virðingarfylst.
Jón Bergsson.
Út, af framanritaðri athugasemd
hr. Jóns Bergssonar, vill blaðið
taka þetta fram:
Að hr. A Obenhaupt var einn
tilnefndur i áðurnefndri grein,
stafaði ^mgöngu af því, að blað-
inu var kunnugt um hans kvart-
anir til erlendra stjórnarvalda,
sem sjálfsagt og rjettmætt var að
víta, enda er hr. Jón Berg'sson
sammála um þetta. Það má vel
vera, að aðrir erl. umboðssalar
hafi gert sig seka um sama verkn-
að og hr. Obenhaupt; um þa^ er
blaðinu ekki kunnugt. En það
getur á engan hátt rjettlætt gerð-
ir lir. Obenhaupts.
— Ef þú segir eitt einasta orð
ennþá, Haraldur, þá skil jeg við
þig!
— Góða, segðu mjer hvaða orði
það er.