Morgunblaðið - 01.09.1934, Page 5

MORGUNBLAÐIÐ
5
Fimtugsafmæli
í dag á fimtugsafm. Ólafur Ó.
Lárusson hjeraðslæknir í Vest-
njannaeyjum, fæddur 11. sept.
1884 að Sjónarhóli á Vatns-
leysuströnd.
Þegar á unga aldri hneigðist
hugur Ólafs að læknavísindum
, sem vænta mátti mikið fyrir á-
' hrif frá föður hans, Lárusi Páls
; syni prakt. lækni, sem þjóð-
kunnur var fyrir læknisstörf sín
og sjálfur er Ólafur hinn fæddi
iæknir, sem hefir helgað sig
því starfi og staðið að því ó-
; skiptur og haldið sjer utan við
pólitískar deilur og dægurþras,
alt frá því að hann lauk prófi
við læknaskólann í Reykjavík
.28. jan. 1910. Sama ár var:
hann settur læknir í Hróars-
tunguhjeraði og fekk veitingu
fyrir því 1911. Árið 1912 fekk
' hann veitingu fyrir hjeraðslækn
isembættinu í Fljótsdalshjeraði
og gegndi þessu víðáttumikla
' og erfiða hjeraði í 13 ár, starf-
rækti jafnframt sjúkrahús á á-
býlisjörð sinni, Brekku, og rak
þar stórt bú og farnaðist vel.
Var heimilið víðfrægt fyrir gest
risni og heimilisprýði.
Það hafa kunnugir sagt, að
• ómetanlegt sje það starf, er
! Ólafur læknir inti af hendi í
hjeraði sínu bæði í þarfir sveit-
, arfjelagsins og sem læknir, eink
um og sjer í lagi gegn berkla-
veikinni, sem þá var útbreidd
allmjög á Hjeraði, altaf hafi
læknirinn verið jafn áhugasam-
ur og ótrauður þótt erfið ferða-
iög o'g vitjanir til sjúklinga yf-
ir fjallvegi í hríðum og illviðr-
um að vetrarlagi væri fyrir
hendi.
Kvöddu Fljótsdælir lækni
sinn og frú hans með veglegu
; samsæti og höfðinglegum gjöf-
um við burtför þeirra þaðan
1925.
Það ár var Ólafi veitt hjer-
;,aðslæknisembættið í Vestmanna
eyjum, er hann hefir gegnt síð-
an. Þar hefir hann og starfrækt
eigin spítala, einkum fyrir út-
lenda sjómenn, jafnframt því
að stunda sjúklinga á spítala
bæjárins. Hefir hann að verð-
leikum hlotið miklar vinsældir
alls þorra Eyjabúa og nýtur þar
• óskoraðs trausts sem læknir og
sem maður.
í Vestmannaeyjum hefir Ól-
afur læknir, eins og gefur að
skilja, verið laus við erfið ferða
lög á landi að vísu, en-óteljandi
eru sjóferðirnar, oft í háska-
veðri, er hann hefir mátt fara
til að vitja sjúklinga út í skip.
Hann er einn þeirra dugmiklu
lækna landsins, sem hvergi
hopa undan skyldustörfunum,
\r

Imhæfur í iUMMl
þótt þeir fái sig fullreynda, er
slíkt karlmennum einum hent.
Ólafur læknir Lárusson verð-
ur jafnan talinn í fremstu röð
lækna hjer á landi. Hjá honum
fer saman lærdómur, stök reglu
semi, elja og ástundun í sínu'
starfi, auk þess er hann glögg-
,ur og gætinn og vandasamar
skurðlækningar hafa honum
heppnast einkar vel, enda hefir
hann oft síðan hann varð hjer-
aðslæknir, dvalið svo mánuðum
'skiftir erlendis til þess að afla
sjer frekari þekkingar í starfi
sínu og til að geta betur fylgst
með í framförum læknavísind-
anna, og kostað til þess miklu
fje.
Ólafur læknir er kvæntur
framúrskarandi ágætiskonu frú
Sýlvíu Guðmundsdóttur ísleifs-
sonar á Háeyri á Eyrarbakka,
þau hjón giftust árið 1906.
Hún hefir auk húsmóður-
starfa sinna verið manni sínum
ómetanleg stoð í hans mikla
starfi, svo sem, við starfrækslu
spítalanna á Brekku og í Vest-
mannaeyjum.
Heimili þeirra hjóna hefir
jafnan verði rómað fyrir mynd-
arskap alúð og gestrisni. Þau
hjónin hafa eignast 10 börn. er
öll lifa, efnisbörn.
Úr vinahópi Ólafs læknis Lár-
ussonar og þeirra hjóna, en
jsá hópur er vissulega stór, munu
honum berast margan hugheilar
óskir á þessum tímamótadegi
æfi hans, og þess biðjum vjer
og vonum, að þjóð vorri megi
auðnast að njóta óskertra starfs
krafta hans enn þá um ærinn
árafjölda.
Vinur.
—_—-------------
9 »
Vond samviska.
Svo er að.sjá, sem hann sje eitt-
hvað órólegur þessi ,,Lictor“, sem
skrifar hjer um daginn, um
„síra Guðmund og Þingvelli“. •—•
Býst auðsjáanlega „Hriflu-andi“
sá við því, að erfitt verði að telja
fólki trú um að friðun Þingvalla
og friðurinn^ í Þingvallasveit væri
fremur í liættu, þótt prestur kæmi
að Þingvöllum, heldur en við það
skipulag, sem nii er þar í sveit. •—
Fyrir því tekur hann það ráð, að
skrökva því, að lesendum Alþýðu-
þlaðsins, að það hafi verið sam-
antekin ráð okkar síra Þorsteins
Briem að koma síra Guðmundi Ein
arssyni á Mosfelli aftur að Þing-
völlum!
Síra G. E. er svo það til for-
áttu fundið, að hann hafi skrifað
skorinorða ádeilugrein í Bjarma
fyrir 7 árum, og því liafi nýja
stjórnin orðið að taka í taumana
og’ fella niður veitinguna til að
koma í veg fyrir að eklti yrði
„stofnað til nýrra útskúfnnar og
miðalda-predikama á Þingvöllum“.
Setjum svo að þetta tvent væri
satt, ■—• sem raunar m- alveg
rangt — „samanteknu ráðin“, og
„miðalda-predikanir síra Guð-
mundar“, en þá leyfi jeg mjer
,,að skjóta því undir heilbrigða
dómgreind alls almennings, hvort
giftusamlegra muni vera“, að þess
ar „miðalda-predikanir“(!!) sjeu
fluttar í stóru og fjölmennu
prestakalli, Grímsnessprestsius,
þar sem sjálfur Laugárvatnsskól-
inn er innan verkahrings prests-
ins — eða í sárafáménnu Þing-
vallaprestakalli.
Annaðhvort er dómgreind
„Hriflu-andans“ talsvert frábrugð-
in „heilbrigðri dómgreind alls al-
mennings“, — eða liann trúir ekki
sjálfur að prédikanir síra Guð-
mundar sjeu nokkuð varasamar.
— Ella mundi liann vitaskuld
verða því sárfeginn að verkahring-
ur síra G. E. yrði minni en nú er.
En vitleysan hjá þessum „'Lic-
tor“ er ekki öll þar með búin. Það
er sem sje enginn flugufótur fyrir
þessum „samanteknu ráðum“ okk-
ar síra Þ. Br.
Við höfum rneira að segja aldrei
minst á síra G .E. í því sambandi,
og jeg’ hefi aldrei spurt síra G. E.
að hvort hann ætlaði að sækja um
Þingvelli, — en var að vona að
hann gerði það ekki, — vissi, að
hann var þar svo vinsæll, að hann
yrði kosinn, ef hann sækti, —
rógtungur „Hriflu-andans“ mundu
ékkert geta spilt fyrir honum hjá
söfnuðum. sem áður höfðu notið
prestsstarfs hans. — En satt best
áð segja, langaði mig til að alt
annar maður kæmist að Þingvöll-
um, og mjer er sama, eins og nú
er koinið, þótt jeg nefni hann.
Það var Lárus Sigurjónsson, guð-
fræðingur í Ohicago. — Af ljóðum
hans, sem fáein hafa komið í
Bjarma og verða nú væntanlega
endurprentuð í Alþýðublaðinu,
vissi jeg að hann er vel kristinn
maður, og hitt var mjer kunnugt
af viðtali og brjefum, að hann
þráir að komast heim til íslands
og verða hjer prestur.
Þegar hann kom hingað til
iands snög'gva ferð árið 1930,
treysti hann því, að g'óðkunningi
hans frá fyrri árum, sem þá var
við völd hjerlendis, mundi stuðla
að því, að hann yrði settur að
Þingvöllum, eða í eitthvert annað
lítið prestak.all, þar sem þau lijón
gætu notið sín. — Lárus er
kvong'aðrfr ágætri konu enskri, sem
altaf stnndar kenslustörf, en börn
eiga þau engin.
Valdamaðurinn neitaði að greiða
götu hans í þessum efnum, og mun
það' lielst liafa milli borið. að Lár-
us þverneitaði að skifta sjer af
„pólitík“.
Hafi nokkur maður horfið brott
*
frá alþingishátíðmni nréð svikn-
ar vonir, þá Var það Lárus Sig-
urjónsson. Hann hafði búist við
að hitta hjálpfúsan og voldugan
vin, — en hitti í þess stað þröng'-
sýnan stjórnmálamann, sem ekk-
ert vildi aðra styðja en vikalið-
uga pólitíska jábræður.
Um þetta var mjer alt vel kunn-
ugt, og jeg lijelt að' þau Lárus og
kona lians mundu njóta sín vel á
Þingvöllum.
En þóft jeg' segi frá þessu, má
enginn misskilja það svo, að þeir,
Sem vildu og vilja enn endurreisa
Þingvallaprestakall. hafi gert það
vegna einhver ■í'ú-'-s'.tak ; manns.
Prestar koma og fara, og' eru mis-
heildaráhrif þeirra verða til bless-
unar hverri sveit og hve'rju presta-
kalli þegar til lengdar lætur, sje
verkahringurinn ekki sato stór. að
þeir fái ekki notið sín.
Því á ekki að leggja niður
prestaköll — og allra síst á Þing-
völlum, ]aatí að það er beinlínis til
minkunar fyrir þjóð vora í aug-
um margra erlendra ferðamanna,
sem þangað koma.
S. Á. Gíslason.
Það er óblandað ánægjuefni að
sjá, hversu skólamenn og kennar-
ar gefa sig AÚð áhugamálum sín-
um og umbótum á kensluaoðferð-
um. Jeg er ekki skólamaður, en
mjer hefir jafnan skilist, að skóla-
nám, eins og það löngum liefir
verið, hlyti að vera hálfgerð mis-
þyrming á æskulýð og jafnvel full-
tíða mönnum, og eiga ekki lítinn
þátt í því, að drepa frumleik
manna og glata þar með að nokkru
leyti einhverju hinu dýrmætasta í
manneðlinu. Ályktanir þessar hefi
jeg dregið að eins af þeirri við-
kynningU, sem jeg hefi liaft af
almenningi yfirléitt.
Eitt er það, sem gert hefir mjer
gramt í geði, aftur og aftur, og
það er skrift skólabarna og- ungl-
inga lijer, og eru börn mín þar
engin undantekning. Það mundi
þó verða sagt um annað þeirra, að
það skrifaði sæmilega vel, en oft
liefi jeg' fundið að því við þau,
hvað skriftin væri óregluleg, og
satt að segja ber hún ekki vott
um neina kenslu. Jeg get ekki sjeð
að þessi fjögur síðustu árin, sem
])au hafa gengið í skóla hjer á
landi, liafi þeim farið neitt fram
í skrift, það er stafagerð snertir.
Það lítur helst út fyrir að skóla-
börn fái hjer gott tækifæri til þess
■að A-enjast á Ijóta skrift. Mjer
finst- það blátt áfram óþolandi. að
ranglingar, sem í skóla ganga ár
eftir ár, læri ekki að skrifa fallega
rithönd, þótt jeg og ýmsir aðrir,
sem . aldrei liafa lært að skrifa.
skrifi illa.
Nú liafa blöðin fyrir skömmu
getið þess, að á þessu. vilji menn
reyna að ráða bót, og þær ráð-
stafanir, sem þegar hafa verið
gerðar í þessa átt, sýna og. sanna,
að fleiri hafa fundið til þess eu
ijeg, að þarna. var skólaltenslunni
mjög ábótavant. Jeg- þori ekki að
fullyrða neitt um það. en mig
grunar að í þessum sökum tala
framhaldsskólarnir barnaskólun-
um ekki fram. Jeg var að minsta
kosti ánægðari með skrift barna
minna á meðan þau gengu í barna-
sltóla, heldur en jeg hefi verið
síðan.
Þær umbætur í skólamálum, sem
mestu skifta og maður hlýtur að
fagna sjerstaklega, eru þær, að
gera alt nám sem eðlilegast og
liollast, og- koma því sem best í
samræmi við alt eðli námsmanna
og barna, og' liæfileika þeirra. —
Blöðin hafá, nú upp á síðkastið,
verið að vékja athygli manna á
þessu, og vil jeg þá nota tæki-
færið til þess að hrófla á ný við
ínikilvægu atriði í sambandi aúö
skólamál. Og' það er þetta. —
Skólatíminn er of langur og óþarf-
lega langur. Skólinn byrjar of
snemma á morgnana, gengur of
langt fram á sumarið, og' það er
óþarfi að kenna nema fimm daga
1 viku. Jeg veit livaða mótbárur
koma gegn þessu að stytta skóla-
tímann allavegá, en jeg svara þeim
lxiklaus't: á þessa leið: Sleppið ein-
hverju af náminu, það sakar eng-
ann og heimurinn mun standa eft-
ir sem áður, en námið verður Ijett-
ara fyrir unglinga og skemtilegra,
og kenslan verður Ijettari fyrir
kennara. Ástæðurnar fyrir því, að
skólatímann ætti að stytta þannig',
ei’U' þessar: Það er í alla staði
óverjandi að rífa börn og unglinga
uþp úr fasta svefni klúkkan 7 að
morgni dags, en það snemmaf verða
þau að vakno, ef þau eiga að vera
komin í skóla kl. 8. Yjer búum í
bæ, sem varla veit af hát'tatíma
fyrir miðnætti, ef hægt væri að
breyta þessu, þá mætti líka fara
snemma á fætur, en hver vill taka
að sjer að snúa Reykjavík í þess-
lum efnum ? Húsakynni manna eru
ekki alment þannig, að unglingar
feeti komist í ró, þótt fullorðnir
sjeu á fótum. Það er ekki nóg ao
heimta læknis-eftirlit með börnum
f skólum og prjedika lýsi og ýms-
ar umbætur í matarhæfi, ung'ling-
,arnir verða einnig að fá nægilegan
svefntíma, og það er engan vcgin
þýðingarminsta atriðið. Þessi
fótaferð unglinga, er líka
mjög ósanngjörn gagnvart mæðr-
um, sem oft verða að siíina gest-
um, eða húsverkUm langt fram
á kvöld, og eiga svo að rífa sig
upp snemma, eins og um háslátt.
Mig hefir mjög undrað aðgerða-
leysi manna í þessum sökum, og
jeg veit að nokkrir verðá mjer
ósammála. Jeg vildi gjarnan ræða
þetta við þá frekar, liélst á al-
m e n n u m b o rg ar afu n dum.
Börn og ungling'ar þurfa að
læra fleira en skólabækur sínar,
þau þurfa að kynna sjer bók-
men'tir vfirleitt, ýmislegt verk-
legt í heimahúsum, hljómlist, söng
og margt fleira, en til þess þurfa
þau að fá tíma, og þess vegna er
nóg að kenna í skóla 5 daga í
viku. Það er óþarfi að gera líf
manna, og þá sjerstaklega æsku-
4m
manna, að þrældómi. Jeg liefi eng'-
an fyrirhitt ennþá, hvorki kenn-
ara eða aðra, sem ekki eru þessu
samþykkir, að 5 daga kensla í
viku væri nægileg. Því þá ekki
að breyta gömlu og þreytandi
fyrirkomulagi ?
Efnalítið fólk á oft erfitt með
að kosta unglinga í skólá, og vei'ð-
ur þess vegna að láta börnin sín
vinna á sumrum, þegar þau bafa
fengið aldur til þess, og vinna er
unglingUm nauðsynleg, ef þeir
eiga að mannkst og kynnast lífinu
í’jett. Jeg var svo heppinn að
kynnast mjög fjölbreyttum vinnu-
brögðum á xxnglingsárum mínum,
og get því mælt með vinnunni.
Með því að láta skólana ganga
Iangt'fram á sumar, er súmarið
að rniklu leyti evðilagt fyrir náms-
lýð,- sem að vinnu þarf að g'anga.
Þess A'eg'na þarf að stytta skóla-
tímann yfirleitt.
Þá vil jeg að lokuin minnast á.
eitt ati'iði enn í sambandi við
skólamál, og það ekki þýðingar-
lítið. — Alménningur á að krefj-
ast þess, að skólar kenni æskulýð,
sjerstaklega börnurn, almenna og'
nauðsynlega lsurteisi. Eitthvað er
sjálfsagt. gert í þessu,, en betur
má ef duga skal. Heimilin þyrftu
einnig að bata sig á þessu sviSi.
Enginn maður með sæmilegan
smekk kærir sig neitt um væmnis-
lega knrteisi, en allur dónaskapxxr
er þreytandi og ber vof:t um ó-
mennsku og menningarleysi. Börn
lxjer í Reykjavík oru ekki kurteis.
Þeim er ekki kent að vera kxxrteis.
Það kemur alclrei fvrir, að barn
eða unglingur snúi sje.r að manni
á götu og spyrji kurteislega um
xíma eða eitthvað annað. Það er