Morgunblaðið - 30.11.1934, Síða 5

MORGUNBLAÐIÐ
5
skora á Alþingi að sam-
þykkja frnmvörp Sjálfstæð-
ismanna í út^erðarmálum.
Þeir wilja styðja Fisksðlu-
sambandið og mótmæla
liarlllega einkasölu.
*v
í fyrrakvöld var haldinn á Alþingi, að fá Fisksölusamlag-
Akureyri almennur fundur sjó- inu í hendur, þau sömu umráð
manna og útgerðarmanna til yfir málum sjávarútvegsins, er
/þess að ræða um fjárhagsástand felast í frumvörpum þeim um
.sjávarútvegsins og framtíðar- Fiskiráð og Fiskimálanefnd, er
'horfur. nú liggja fyrir Alþingi, enda
Á fundinum voru gerðar eft- haldi Sölusambandið því skipu-
irfarandi sályktanir, sem send- lagi sem samþykt var á síðasta
. ar hafa verið Alþingi: fulltrúafundi þess. Ennfremur
Fundurinn vill alvarlega vekja að Sölusambandinu verði veitt-
. athygli hins háa Alþingis á ur fullur umráðarjettur yfir
því, annarsvegar hve útvegur- verðjöfnunarsjóði fiskframleið-
inn er illa staddur, og hinsveg- enda og að það megi nota sjóð-
..-ar þeirri lífsnauðsyn þjóð.arinn- inn á þann hátt, sem væntan-
,,-ar vegna, að allir flokkar og legt fulltrúaráð þess ákveður
stjettir, sameinist um að bjarga með fundarsamþyktum sínum.
sútgerðinni, svo hún hjer eftir En mótmælir hinsvegar alvar-
sem hingað til, geti að sínu lega að gengið sje á nokkurn
leyti fætt landslýðinn og stað- hátt inn á þá braut, er geti leitt
tð undir þörfum lands og þjóð- til þess að tekin verði ríkiseinka
. ar, útávið og innávið. sala á saltfiski.
Þarafleiðandi leggur fundur- Fundurinn skorar á þing
Inn áherslu á: og stjórn, að beita sjer fyrir
því, að sjávarútvegurinn geti,
1. Að Alþingi samþykki frum fengið hagfeld lán með vægum
'vörp þau um Skuldaskilasjóð vöxtum, og góðum borgunar-
-og frumvarp um Fiskiveiðasjóð, skilmálum, þannig: a) Að vext-
sem nú liggja fyrir Alþingi. ; ir af föstum Iánum gegn veð-
2. Fnndurinn ber fult traust um í fasteignum og skipum,
til Sölusambands íslenskra fisk bæði af þeim lánum, sem út-
framleiðanda og skorar á þing vegsmenn nú hafa og fá hjer
■ og stjórn, að efla þessi samtök eftir, verði 5% og reiknist eft-
*og styrkja þannig, að þau fái n' á. b) Að vextir af fiskvíxl-
aðstöðu til þess, að selja allan . um °g öðrum rekstrarlánum,
saltfisk landsmanna. f þessu | verði 5 V2 % forvextir og fram-
sambandi skorar fundurinn á lengingargjald verði ekki
i
urt, því að svo mikla stund legg
jeg á íslenskuna, að mjer skyldi
svíða sárt, ef jeg- að embættis-
prófinu afstöðnu og nokkrum ár-
um liðnum skyldi skilja eða rita
nokkuð útlenskt mál betur en ís-
lensku“.
Annað, sem helst virðist valda
Eftir Einar □!. SueinssDn1 nokkru um> ]lve Rask umgengst
I mikið íslendinga, er sjálfræðið í
Hjer birtist síðari kafli lund hans. fslensku stúdentarnir
af grein dr. Einars Ól. voru útlendingar í Höfn og vönd-
Sveinssonar, um Rask, þar ust á að fara nokkuð sínu frarn.
sem höf. minnist sjerstak- Fátækt-in var þeim • og flestum
lega á þýðingu hans, Jó- sameiginleg, og af öllu þessu skap-
hannes von Háksen. aðist sú tilfinning, „að vera utan
|við“. Hins vegar hef jeg ekki sjeð
Niðurl. j nema eitt merki þess, að neitt
II. 1 pólitískt blandaðist saman við
íslendingum kyntist Rask á þennan kunningsskap, livorki til
vstúdentsárum sínum; urðu þau styrktar honum nje tálma, en það
'kynni mikil, og spratt margt af er kafli í brjefi til Bjarna Thor-
þeim. Það sem dró Rask að þeiin, steinssonar, eftir að Finnur Magn-
virðist einkum hafa verið^ tvent.' ússon hafði ort lofsamlegt kvæði
Þeir fóru með liin helga dóm: ís- til Rasks, þá er málfræði lians
lenskuna, og átti hann lijá þeim hin íslenska kom út, en hann er
kost á að læra hana miklu betur á þessa leið: „Helst þykir mjer
■ e ná eigin spýtur, læra hana eins það vanta, sem .jeg lief áður sagt,
er nú á dögum, lifandi, að allt of lítið og ótöluvert er
talað mál. Rækt hans við þetta efnið, enda veistu, Bjarni minn,
•efni kemur Ijóslega fram í brjefi að meira verk mundi jeg vinna
'til Gríms Jónssonar; hann gerir 0g frásagnarverðara, eða að
athugasemdir víð málið á brjefi minstu hafa vilja að vinna, et’
‘ Gríms og' biðnr liann aftur á. móti jeg vissi að það væri mögulegt, ]>á
„logfæra og leiðrjetta, hvað rangt . skýidu þeir lýðir
• er ritað eða of gamalt eða ófag- lönduín ráða,
UiBsjá morgunblaðsin5 30. nóu 1934
Rasmus Rask
og aóhannes
uon Báksen.
reiknuð þó lánan standi leng-
ur en 3 mánuði.
4. Fundurinn skorar á þing
og stjórn, að beita sjer fyrir
því, a) Að stimpilgjald af víxl-
um og öðrum lánum útvegs-
manna, verði ekki reiknuð
nema einu sinni, þannig: Að ef
víxill eða annað lán er fram-
lengt, þá falli stimpilgjaldið
niður. b) Að bankatrygging
vegna kaupa á útgerðarvörum
verði ekki yfir 14 % eins 0g áð-
ur tíðkaðist.
Tilllaga nr. 1. var samþykt
í einu hljóði. Tilllaga nr. 2 sam-
þykt með öllum greiddum at-
kvæðum gegn tveimur.Tillögur
nr. 3 og 4 samþ. í einu hljóði.
S. Guðmundsson.
(fundarstj.)
Jón Sigmundsson
(fundarVitari.)
i f1] Y' ■ 'ffjt 'T jý
Dœmöur til Iíflöts]
en „Iánaöur4< fyrst
til sex ára.
Berlín, 29. nóv. FÚ.
Járbrautartilræðismaðurinn Ma-
tuseka, sem nýlega var dæmdur til
lífláts í Budapest, var fluttur í
bifreið til austurrísku landamær-
anna í gær. Þar tólc austurrísk
lögregla við honum, og flutti hann
til fangelsisins Stein við Donau,
en þar á hann eftir að sitja af sjer
fangelsishegningu, sem llann var
dæmdur til i Wien.
Matusehka liafði í tvö ár
sprengt járnbrautarlestir í loft
upp víðsvegar um Evrópu. Stór-
kostlegustu slysi olli hann þegar
hann sprengdi járnbrautarbrúna
lijá Biáorbagy í Ungverjalandi.
Sá glæpur háns kostaði 32 menn
lífið, en 100 særðust.
Það var af tilviljun að upp
er útskaga
áðr um byggðu;
og gjarnan mundi jeg fram gefa
líf mitt, ef það yrði Fj'óni til
freísis, því frelsið tel jeg íslandi
þarfasta gjöf. Fyrir fám nóttum
dreymdi mig um þetta efni mark-
verður draumur (sic), sem þjer
er helst seg'jandi munnléga, þó
það er meir (minna) en ólíkt, að
liann verði uppfyltur. En eklti
veit jeg; hvernig jeg með öðru
móti get borgað þá miklu skuld,
sem jeg tel mig íbundinn við ís-
lendinga, því að ofurmikla ást
sýna mjer frónskir, þótt jeg þyk-
ist lítið hafa til unnið eða ekk-
ert“.
Þeir fslending-ar. ' sem Rask
kvntist best á þessum árum, munu
hafa verið Arni Helgason og
Bjarni Thorsteinsson1), Hallgrím-
ur Seheving og- Grímur Jóiísson.
Bjarni Thorsteinsson seg’ir, að vin-
atta hans hafi verið einna nán-
ust við sig og Árna, og liafi liann
metið það mest hjá Árna, hvílíkur
mætismaður og lærdómsmaður
en hjá sjer hafi hann funfl-
ið glaðlyndi og nokkra hæfi-
J) Hann hefir skrifað HaiVs K.
Rask langt brjef nokkru eftir
dauða Rasmusar Rasks, og er þar
ágæt lýsing’ á honum; hef jeg
mjög stúðst við hana.
komst um hann, því að hann var í
talinn virðingarverður borgari og
franiúrskarandi heimilisfaðir.
í Austurríki liafði hann aðeins
eitt. járnbrautarslys á samviskunni
ög þar liafði enginn maður farist.
Fekk hann því vægan dóm þar,
‘sex ára fangelsi. Þetta þótti fjarri
öllum sanni, og heimtuðu nú bæði
Þ.jóðverjar og' Ungverjar haini
framseldan, svo að þeir gæti dæmt.
hann fyrir þau afbrot, sem hann
hafði gert í þeinj löndum. Varð
það úr að Austúrríki „lánaði“
fangann til Ungverjalands með
því skilyrði að honum yrði slcilað
aftur þegar dómur væri fallinn
yfir honum, svo að liann tæki út
Iiina tildæmdu hegningu í Aust-
urríki.
Útiönd.
Kirkjuöeilan
í Pýskalanði.
Nazistar urðu aS Iáta í
minni pokann.
I skeytum hefir hjer verið
sagt frá ýmsum atburðum í sam
bandi við kirkjudeiluna 1 Þýska
landi.
En rjett er að rifja upp aðal-
gang málsins, nú, þegar komin
eiu sýnileg kapítulaskifti.
Það var eiginlega fyrst í sam-
bandi við kirkjuþingið sem hald
ið var á Fanö í sumar, 9,ð trú-
máladeilunni í Þýskalandi var
veitt alment athygli utanlands.
Þar voru fulltrúar Nazista.
Þeir fóru ekki dult með, að
kirkjan ætti skilyrðislaust að
lúta valdi Nazista. Þeir fengu
líka að kenna á alveg eindreg-
inni andúð gegn þeirri ofbeldis-
stefnu í garð kirkjunnar.
Frá fornu fari eru Þjóðverjar
mjög skiftir í trúmálum, þar
sem mikill hluti þjóðarinnar er
kaþólskur, en hinn Lúterstrúar.
leika til að umgangast
fólk. Finni Magnússyni kjmtist
hann fyrst, þegar hann orti til
hans kvæðið, en síðan urðu þeir
tryggðavinir. Auk þess var kunn-
ingsskapur með Rask og Jóni 01-
afssyni frá Svefneyjum, sem þá
var orðinn gamall, en var manna
fróðástur. Auðvitað kyntist Rask
öðrum Islendingum en þessum,
sem nú voru taldir, en þessi kynni
voi'u nánust og traustust,
Að sjálfsögðu hafði Rask lengi
langað að ferðast til íslands, sem
von er til, þegar annars vegar
var ferðalöngun lians, hins vegar
mætur hans á íslenskunni og vilji
hans til að læra hana sem best,
Það var þó ekki fyr en 1813. að
úr því varð; bauð íslenskur kaup-
maður honum ókeypis far með
sjer, en reyndist honum svo ekki
betri, þegar til kom, en að liann
Ijet hann gjalda 300 ríkisdali fyr-
ir farið, og 50 ríkisdala þóknun
greiddi hann til skipsfólksins. En
ferðin virðist annars hafa verið
skemtileg, og- veður var hið blíð-
asta alla leiðina. Þegar hingað
kom, var Rask í Reykjavík fram
til jóla, en fór þó t.vær ferðir,
aðra. upp á Reynivöllu til síra
Árna Helgasonar, hina austur að
Odda og Hlíðarenda; á þeirri leið
fór hann til Geysis og um Þing-
völl. Lýsir hann þessari ferð
En þó þjóðin væri þannig-
sundruð á trúmálasviðinu, kom
það áþreifanlega í ljós, að árás-
ir stjómarinnar megnuðu ekki
að sveigja kirkjuna til hlýðni og
auðsveipni.
Það vantaði ekki harðneskj-
una í baráttunni. Prestar pg
biskupar, sem ekki vildu játáfít
til skilyrðislausrar hlýðni við
ríkisvaldið voru tafarlaust rekn-
j ir frá embætti.
Ríkiskirkjan átti að vera eín-
ráð yfir allri uppfræðslu þjóð-
arinnar í trúarefnum. Þetta var
hægt að ákveða.
En trúarskoðunum almen.n-
ings var ekki breytt með valdr
1 boði.
Og ríkiskirkjan varð brátt (að
beygja sig fyrir andstöþu á>-
mennings í ýmsum ríkishlutuip.
biskupamir Meiser og Wurws,
,er reknir.voru, hafa aftur feng-
ið embætti sín. Hitler afhppíi
þeim embættin sjálfur með pjjt-
illi viðhöfn. En næstæðsti maðúr
ríkiskirkjunnar, Jáger, he'fir
;orðið að draga sig í hlje.
Og svo mjög hefir Nazista-
stjórnin orðið að láta í minni
pokann, að ríkisbiskup, eftiv-
maður Múllers verður ekki út^
nefndur,, að þeim Meiser 0^"
Wurm forspurðum. Er alt útlit.
fyrir, að framvegis láti Nazistar
kirkjuna afskiftalausa og ei|>-
ráða um kenningar sínar.
Þó vald þýsku Nazistanna. sje
mikið, hefir þeim reynst það hf-
urefli að beygja kirkjuna undir
vilja sinn og valdsvið.
Dansleikur stúdenta. Aðgöngu-
miðar verða seldir í Háskólaöuxa
í dag frá kl. 1—7. En ekki á morg-
un (1. des.). Sökum rúmleysís fá
einmigis stúdentar og kandidatai
aðgang.
glögglega í brjefum sínum; um
Lögberg kveður hann svo að orði,
að það sje „undarlegur, fagur og
liátignarlegur staður, sem varla
eigi. sinn líka í heimi“. Seinni
part vetrar var hann hjá síra
Árna, en næsta sumar fór hann
nmliverfis landið og var í Reykja-
vík þann vetur hjá síra Árna,
sein þá var orðinn prestur þar.
Hefir með þeim verið hin heitasta
vinátta, og kveðst Rask í brjefi
til Bjarna Thorsteinssonar þess
fúsastur. að þeir þyrftu „aldrei að
skdja, en heldur vildi jeg okkar
samvist í Höfn en lijer, ef jeg ætti
mn að velja, því jeg er 11Ú orðinn
þjer samdóma uni það. sem okkur
liefir aldrei Iiingað til konnð sam-
an nm“, — hvað það er, segir ekki,
en væntaiilega þó eitthvað nn
vistina á íslandi. Það væri ekki
undarlegt. þó að draumar Rasks
um ísland. áður en hann sá það,
hefðu verið eittlivað öðruvísi en
reyndiu. og að hann hefði crðið
fyrir vonbrigðuin (ekki síst eins
og þá var ástatt hjer á landi),
einkum þar sem liann var í raun-
inni draumóramaður í aðra rönd
na og um leið næinur fyrir áhrif'-
um. Þessi skoðun fær stuðning a>
þeim orðum N. M. Petefsens í
ævisögu Rasks, að hami hafi oft.
sagt. frá því, að landið væri ekki
eins aðlaðandi og mönnum væri
gjarnt að ætla, seni læsu rorn-