Morgunblaðið - 23.01.1935, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 23. jan. 1935.
MORGUNBLAÐIÐ
6 *
sson segir hann meðal annars, að
Ihann hafi margar myndir, olíu-
myndir, teikningar, höggmynd-
;ir, og húsateikningar: ,,Sumt
.áferðarfallegt ekki tilþrifamik-
ið“. Loks segir hann að á sýn-
ingunni sjeu 170 verk. Að end-
ungu hvetur hann menn til að
•skoða vel sýninguna, því hún
sje þess vel verð. Þar hafi menn
þó nokkurn samanburð.
Alþýðublaðið skrifar annan
.júlí um sömu sýningu:
,,Listsýningin“. í>að er eng-
inn vafi að þetta er rangnefni
á meira lagi. Hjer ægir öllu
;.saman, list, iðnaði og krakka-
krabbi. Fyrir almenning el- lítið
uppeldi í þessu. Honum verður
,á að bera hið skárra saman við
hið versta. Hann sjer yfirburð-
ina og heldur því, að það fram
íúrskarandi sje ágætt þó að það
sje í raun rjettri einskis virði.
En í þeim, sem káka, elur sýn-
ingin upp dómgreindarleysi.
Þegar þeir sjá það ljelegasta
halda þeir að það sje vottur
þess, að það sje notandi, að það
hangir þarna, og munu á næstu
sýningu krækja sínum klíningi
.á veggina. Það hefir verið talið
svona af dómnefndarleysi, það
er satt. Það verður að heimta
að ekki sje hleypt inn á sýn-
ingarnar viðvanings klöstrurum.
„Listamenn" á borð við Sigríði
Erlendsdóttur, Sigríði Steffen-
sen, Vigdísi Kristjánsdóttur o.
fl. eiga hvergi heima nema í
;ruslakistunni. Guðmundur Ein-
;arsson kann að vísu nauðsyn-
legt handbragð, en er bæði
.andagiftar lítill og sýnist hafa
i(daufan fegurðarsmekk. Þar
sem hanp er, sýnist framtíð list-
.arinnar ek^ijeiga neinn hauk í
ihorni“. úf>-í,
Enn fremur segir hann Úfti
Jhúsateikningar:
„Háborgarmynd Guðmundar
TEinarssonar er með því ljeleg-
asta af því tagi, sem hjer hefir
;sjest, svipað kubbahleðslu hug-
myndasnauðs barns. Ekki er
.samkomuskálinn hans betri, svo
kallaður ,,norrænn“ stíll með
gotneskum súlum, ekki ósvipað
ur þeim nauðsynlegustu efnum,
sem heilnæm fæða verður að
innihalda, vitaminum, söltum
og nauðsynlegum trefjaefnum
(cellulose).
Á þessu ástandi verður að
ráða bót og það sem fyrst. Hin
útlenda vara og neysla hennar
veldur miklu af þeim kvillum
sem tíðastir eru orðnir meða
yngri og eldri, þar á meða
flestum meltingarkvillum og af
leiðingum þeirra. Jeg er sann-
færður um það að þetta matar-
æði á líka sinn ekki óverulega
þátt í hinni útbreiddu berkla-
v iki og því hversu erfitt geng-
ur með að stémma stigu fyrir
henni og minka hana og láta
hana hverfa.
Jeg hefi mörg sönnunargögn
og líkur í hendi til þess að færa
frekari rök fyrir þessu, sem
ekki er unt að koma fram með
í stuttri grein,
Til þess að ráða bót á núver-
andi óheppilegu mataræði þjóð
arinnar þarf enga byltingu. Til
3ví, sem hrært væri saman
hafragraut og skötustöppu“.
Svona falsar Guðmundur
heimildir, þegar hann þarf að
nota þær til að klekkja á ímynd
uðum óvini. Hina mjög ströngu
,,krítik“ Alþýðublaðsins nefnir
hann ekki, en segir að Morg-
unblaðið hafi hamast eins og
Þorgeirsboli.
Að þessum blaðaummælum
athuguðum virðist það ekki
hafa verið sjerlegt „plus“ að
útiloka þá ,,lærðu“, þótt Guð-
mundur nú vilji kenna þeim um
alla bölvunina. Hann nefnir það
sem orsök sprengingarinnar, að
Jón Stefánsson hafi áður fyr
,,heimtað“ að hafa 25 myndir á
Listvinafjelagssýningu. En á
hinni frjálsu sýningu hafði Finn
ur Jónsson 25 myndir og Guð-
mundur Einarsson álíka marg-
ar og alls voru 170 verk á sýn-
ingunni. Þar af átti Ásgrímur
aðeins 7.
Guðmundur segir
ósatt.
Viðvíkjandi íslensku sýning-
unni í Kaupmannahöfn 1927,
er mjer aðeins kunnugt um það,
sem skeði þar. Hjer segir Guð-
mundur Einarsson einnig skakt
frá þllu: „íslensk list er í voða,
öað varð að sýna hver hjelt á
íortunum. Úti í Höfn var feng-
inn Georg Gretor“.
Gretor sem ei* þýsk-danskur
blaðamaður fekk sjálfur
'iugmyndina að því að
toma á íslenskri sýningu í
Höfn og var síst að hann væri
kvattur til þess af þeim ,lærðu‘.
Enda öllum hjer ókunnugur.
Hann ferðaðist hjer um land
árið 1926. Varð hrifinn af því,
sem hann sá hjer, og þegar
hann kom til Hafnar aftur,
fekk hann öll Kaupmannahafn-
ar blöð.til að gangast fyrir sýn
ingu í Chax-lottenborg. Þetta
átti að vei'ða st^r íslensk sýn-
in:g, málverk, forngi'ipir og
máske fleira. Hann sótti svo
myndirnar heim haustið 1927
og Matthías Þórðarson fór út
með sýningunni. „Og vildi þá
svo vel til að Jón Stefánsson átti
þess þarf nokkra breytingu á
hugai’stefnu og háttum. Menn
verða að taka aftur upp þá
siði að lifa meira af landsins
eigin gæðum. Menn verða að
sækja meira af lífsnauðsynjum
sínum í skaut sinnar eigin móð
urmoldu. Fyrst og fremst verða
menn að rækta meira af kál-
meti, og neyta sem mest af því
í náttúrlegu ástandi, ósoðins og
án þess að það hafi fengið um
of á sig fingraför óhreinna
handa. Á því þrífast menn best
alveg eins og unglömbin sem fá
nægan gróður strax á vorin. Þau
verða ekki korkulömb. Með nú-
tíma mataræði er alin upp
korku þjóð, kvillasöm og táp-
lítil, sem lærir að gera miklar
kröfur til annara og litlar ti
sjálfrar sín. Hvert einasta heim
ili bæði í kauptúni og sveit þarf
að hafa aðgang að sæmilega
nægilegu landi til garðræktar,
þar sem fjölskyldan getur varið
frístundum til hagsmunaauk-
andi, heilsubætandi og hug-
vin, Uttenreitter, úti í Höfn og
xár var líka Jón Þorleifsson“,
segir Guðmundur, og ennfremur
að Jón Þorleifsson, Uttenreitter
og Matthías Þórðarson hafi
,,ordnað“ sýningunni, en Matt-
hías hafi aðeíns verið hafður
með til vara, „svo hægt væi'i að
kenna honum um á eftir“ —
um hvað? — „enda hafði hann
yfirgefið alt í Höfn, þegar hann
xafi sjeð hvernig alt var í pott-
inn búið“.
Guðmundur Einarsson gerir
mikið úr Matthíasi, eða hitt þó
íeldur. Matthías Þói'ðarson
hafði þarn^ mjög mikið og
vandasamt starf með höndum,
sem var að koma fyrir foi'n-
gripunum, bæði þeim, sem komu
Ixjeðan að heiman, og eins þeim,
sem lánaðir voru af söfnum í
Löfn, enda vann hann alla daga
með gætni og áhuga. Svo það
er vægast sagt mjög ósvífið að
aei'a það á hann nú „að hann
íafi yfii'gefið alt saman í
Höfn“. Það er líka ali’angt hjá
Guðmundi, hvei'nig hann bendl
ar mig við sýninguna. Ásgi'ím-
ur Jónsson skrifaði mjer og bað
mig um að sjá um „uppheng-
ingu“ á sínum myndum, hann
gaf mjer enda í sjálfsvald að
taka frá myndir, ef mjer litist
svo. Þetta gerði jeg svo í sam-
ráði við þá Matthías og Utten-
reitter, sem fenginn var til að
hafa aðalumsjá með tilhögun
sýningarinnar, hvað allir þar
sáu og viðurkendu að var nauð
synlegt, svo flausturslega sem
sýningin var undirbúin lijeðan
að heiman. Er mjer kunnugt um
að Kristín Jónsdóttir og Jón
Stefánsson höfðu beðið um það
sama, enda komu margar mynd
ir eftir þau, sem ekki voru
hengdar upp, sömuleiðis voi'u
það ekki fáar af mínum mynd-
um, sem teknar voru frá. Til-
gangur Gretors var aðeins sá að
hafa nóg tiL að velja úi'.
Guðmundur segir: „Herra
Jón Þoi'leifsson og Co. gengu
vel fram, á Charlottenborg. Jóni
Stefánssyni var smelt í miðsal-
inn“, .... „stór mynd eftir
Kjarval var send heim, sem
renninga læknandi stai'fa í stað
þess að sitja auðum höndum í
mannspillandi iðjuleysi, eins og
á sjer því miður of oft stað í
kaupstöðum. Islensk mold er
víðast hvar þakklát og greiðir
svikalaust það sem fyrir hana
er gert. Hennar gæði eru heil-
næmari en margt af því, sem
að er keypt, að öði'um kosti
mundi þjóðin ekki hafa lifað
fram á þenna dag. Ræktið nóg
af kálmeti. Venjið böi'niix á að
boi'ða það hreint og ósoðið. Sal-
at, spinat, grænkál, gulrætui',
gulrófur, hvítkál, ber og margt
fleira er ágætlega til þess fall-
ið. í þessu er engin villimenska
fólgin, aðeins þeir hættir, sem
leiða til beti'a heilsufars og
aukinnar andlegrar og líkam-
legrar hreysti.
Ef hin íslenska þjóð ætlar að
lifa sjálfráð og sjálfstæð í þessu
landi, verðum vjer að nota bet-
ur þess eigin gæði en nú er gert.
En til þess að bæta úr nú-
verandi ófi'emdai'ástandi, að því
ekki var hægt að „pladsere“
(sic!) á Charlottenborg af því,
að hún hafi þótt of kröftug í
lit“. Þetta er alt rangt. Ásgrírn
ur var í fi'emsta salnum, Jón í
þeim insta. Guðrnundur gefur í
skyn, að illa hafi verið sjeð fyr-
ir Kjarval ,en hann hafði stór-
an ofanljóssal fyrir sig einan og
um 50 vei’k á sýningunni. Þessi
stóra mynd Kjarvals sem Guð-
mundur talar um ,,Skógarhöll“
var ekki hengd upp af því að
xún þótti ekki fara vel við
Kjarvals eigin myndir, sem
xarna voi'u. Og þó sumum hjer
xyki þessi mynd góð, þá þótti
hún þar með Kjarvals lakari
myndum — sama sýnist og
mjer og fleiri íslen^kum málur-
um, svo ekki var þetta gert af
illvilja til Kjarvals.
Síðan segir Guðmundur:
„Með þessu byrjar upphefð
„Orra“ (Jóns Þorleifssonar),
hótt Hafnarbúar: gætu ekki
fundið púði'ið í honum. Hann
fluttist heim og fjekk 10 þús-
und til að byggja fyrir og var
xar að auki síðar gex'ður fastur
dómai'i við Morgunblaðið“. —
Ekki er heldur hjer sagt í'jett
frá. Jeg fjekk sem sje þessi 10
húsund til að byggja fyrir
öngu síðar, og sömu upphæð
hafa tveir aðrir jafnaldrar
mínir fengið, þeir Finnur Jóns-
son og Ásmundur Sveinsson,
auk eldi'i málara. Og jeg tók
fyrst að skrifa um sýningar
naustið 1932. Svo hvorugt þetta
var í sambandi við umrædda
sýningu í Höfn árið 1927. Útaf
xessum ummælum Guðnxundar
get jeg frætt um það nú, að
hað var ekki í fyrsta sinn að jeg
sýndi í Höfn árið 1927. Jeg
xafði þrívegis áður haft myndir
á vorsýningu Charlottenborgar
og í öll skiftin var þeirra lof-
samlega getið í blöðum og
myndirnar seldust. Einsamall
íafði jeg sýningu í Höfn árið
1926, og þar seldust myndir fyr
ir á þriðja þúsund krónur. —
Seinna var mjer boðin þátttaka
í Litographiskri sýningu í Höfn,
þar hafði jeg 2 myndir, og aðra
keypti Ríkissafnið danska. Svo
er snei'tir aðflutning á skemd-
um og næringarsnauðum mat-
ai'tegundum, þá þarf þing og
stjórn að grípa inn í með log-
gjöf. Jeg tel ekki að þörf sje á
neinni einokun eða einkasölu
til þess, heldur blátt áfram lög
um baixix á innflutningi malaðra
(rúgmjöl, hveiti), valsaði'a
(hafragrjón) og heflaðra (hrís
gi’jón) korntegunda. Það er
hvoi'ki mjög kostnaðax*samt nje
miklir| erfiðleikar á því að fá
sjer mölunartæki þar sem raf-
nxagnsframleiðsla er nú svo að
segja í hverjum kaupstað og
allvíða í sveitum landsins.
Annar kosturinn er sá, að
setja allháan toll á malaðar
vörur, svo að þær yrðu talsvert
dýrari en ómalaðar, marðar eða
heflaðar kornvörur. Enn frem-
ur er sjálfsagt að hækka all-
mikið toll á sykri og öllum sæt-
um og vitamin snauðum vöi'um.
Innflutningur á tilbúnu kexi og
kökum ætti að hverfa. Jeg geri
ráð fyrir því að hart þætti að
það er ekki allskostar rjett, sent
betur fer, að Hafnarbúar hafi
„ekkert púður“ fundið í min-
um verkum. En það eru ekki
allir, sem hlaupa strax í blöðin
með það, þó eitthvað seljist eða
eitthvað birtist um þá í erlend-
um blöðum.
Guðmundur segir
enn ósatt.
Guðmundur segir, að Banda-
lag íslenskra listamanna hafi
verið stofnað til að reyna að
koma sættum á, „en Jón Stefáns
son og Kristín Jónsdóttir gengu
ekki í það og þar nxeð var það
dauða dæmt að áliti Jóns Þor-
leifssonar“. En Guðmundur
gleynxir að geta um, að Einar
Jónsson myndhöggvai'i gekk
heldur ekki í það.
Og alt er það líka ósatt,
sem hann segir um þetta. Banda
lagið var stofnað að tilhlutun
Jóns Leifs tónlistarmanns til
þess að efla íslenska list, og
þá auðvitað líka listkrítík. í
lögum þess eru mjög ströng inn
tökuskilyi'ði. Ef Guðmundur á
við, að þar hafi átt að,„sætta“
með því að leifa frjálsan að-
gang fyrir alla pentista, skjöpl-
ast honum mjög. Enda veit
hann það ofur vel, þar sem
hann er sjálfur í stjói'n fjelags-
ins. Hitt játa jeg, að jeg hefi
jafnaix talið það hnekki fyrir
þanix fjelagsskap, að e;kki var
hægt að fá alla eldri listamenn-
ina nxeð. Og nú hefir Ásgrímur
Jónsson einnig dregið sig út úr,
minsta kosti í bili.
Og enn lýgur Guð-
mundur.
Unx tildrög íslensku sýning-
arinnar í Stokkhólmi og Ósló
segir Guðmundur: „En þá barst
tækifæi'i upp í hendurnar til
að sýna yfirburði „hinna mént
uðu málai*a.“ Aftur var þeim
„sjálfsögðu" boðið að „sam-
stenxma sýningu, en þó nxeð
nýjunx manni, Fimxi Jónssynr
senx var treyst til að gæta rjett-
ar hinna útskúfuðu.“ Enginn
má við margnum, sýningin varð
einlit. Reyndar lánaðist mjer
setja toll á matvörur, en því er
til að svara, að hjer er um
harða samkepni að ræða milli
óskemdrar og skemdrar mat-
vöru. Hinar ódýrari skemdu
vörur valda margskonar kvill-
um og heilsuleysi. Er þá nokkuð
á móti því að jafna verðmuninn
með álagningu tolls ef sú leiðin
yrði fai'in. En jeg tel fyrri leið-
ina heppilegri til bráðrar breyt-
ngar til hins betra. — En hvor
leiðin sem farin yrði, þá ætti að
afnenxa toll á nýjum aldinum.
Það er algerlega órýmilegt að
hafa nokkurn toll hversu lítill
sem hann væri. Skyrbjúgsvott-
ur er algengur á ungbörnum, og
eru þá glóaldin nauðsynleg til
lækninga á þeim kvilla, þar sem
lyf vinna ekkert gagn.