Morgunblaðið - 23.06.1935, Blaðsíða 4

M0ROUNBLAÐlÐ
4
SBS*
Sunnudaginn 23. júní 1935.
Svíþjóðarför.
Viðtal vlð Gísla Sveins-
son sýslumann.
Meðal farþega á Gullfossi síð-
ast var Gísli Sveiusson sýslum.,
eins og getið liefír verið um. Var
hann eins og kunnugt er, einn af
þeim fjórum fulltmum, sem Al-
þingi sendi til þess að vera við
hátíðahöld þau, sem fram fóru
í Svíþjóð vegna 500 ára afmælis
ríkisþings Svía, s'einustu daga
maímán. s. 1. Var G. Sv. kjörinn
af hálfu Sjálfstæðisflokksins, en
af hinum voru þeir Stefán Jóh.
Stefánsson fyrir Alþýðuflokkinn,
(varamaður Jóns Baldvinssonar),
Jónas’ Jónsson af Framsóknarfl.
og Hannes Jónsson (sem varam.
J>orst. Briem) af Bændafl.
Morgunblaðið hitti hr. G. Sv. að
máli og bað hann segja nokkuð
af ferð þessari.
— Það er ekki auðgert í stuttu
máli, sagði G. Sv. Þess er fyrst
að geta að við fórum hjeðan með
„Lyru“ 16. f. m., fíl Noregs, og
vorum þar saman 3 fulltrúarnii',
en Jónas Jónsson var farinn á
undan til Kaupmannahafnar. Það
Arar hinn mesti skemtunarauki, að
fara þessa leið og frá Bergen yfír
landið þvert (Bergensbrautina)
til Ósló; fjallalandið norska er
fagurt og minningaríkt.
— Var viðstaða ykkar annars
löng í Noregi?
— Nei. Aðeins 3 dagar alls. En
ágætis viðtökur fengum við hjá
frændum vorum Norðmönnum. í
Osló sátum við lxeimboð (þá var
Jónas þangað kominn) hjá full-
trxia íslands við íslensk-dönsku
sendisveitina þai’, hr. Vilhj. Fin-
sen. Er hann lífið og sálin í öll-
um viðskiftum voi’um við Noreg
og tilbúinn til aðstoðar víðar.
Svíar taka á móti gestunum í
Ósló.
— Og í Ósló tóku Svíar við
okkur, heldur G. Sv. áfram. Sendu
þeir þangað mann til móts við
okkui’, hinn dygga norræn-íslenska
fræðimaxxn, pi’ófessor Hjalmar
Lindroth í Gautaborg, sem síðan
ATar leiðsögumaður okkar alt til
Stokkhólnxs. Var það ferðalag alt
undirbúið með hinni mestu prýði.
Var fyrst haldio til Karlsstaðar
(Karlstad) höfuðstaðar Verma-
lands, skoðaðar þar hinar miklu
verksmiðjur (í trje og járni), sem
heyra til furðuverka mannanna.
Þá var farið norðnr Vermaland,
yfir Vestmannaland og alt í Dali
(Dalarne), til Fálúnsborgar. Þar
voru okkur sýndar hinar frægu
námaverksmiðjur og söfn þeirra o.
fl. (og einnig því óskylt safn,
sem sje málarans Carl Larssons);
má taka fram, að móttakan í
Falim var glæsileg, en liana ann-
aðist námuverkfræðingur Quenner-
stedt kapteinn. Blakti þar íslenski
fáninn á hárri stöng, samhliða
hinum sænska (og hafði hann
aldrei fyr komist svo norðarlega
í Svíþjóð), og ýms önnur viðhöfn
var þar sýnd. T. d. var í frægri
gestabók námusafnsins xxtbiiin ein
blaðsíða með skjaldarmerki Islands
Gísli Sveinsson.
og rituðu íslendingarnir þar nöfn
sín.
— Fcrðuðust þið enn lengra
norður um Sviþjóð?
— Til þess var nú ekki tími,
enda hafði ferðin um Jandið tekið
3 daga. Nú hjeldum við suður til
Stokkhólms (um Uppsali) og kom
um til höfuðborgar Svía sunnudag
inn 26. nxáí. Þegar um kvöldið
sátum við fyrsta boðið þar, hjá
seridiherra Dana og Islendinga, og
voru þá og' þangað komnir full-
trxxar frá danska ríkisþinginu.
— En livenær byrjuðu hin eig-
inlegu af'mæ'lishátíðahöld sænska
ríkisþingsins ?
—- Þau hófust daginn eftir, að
morgni mánudagsins, 27. maí,
Konum okkar hafði frá þeim tíma
verið sjeð fyrir sjerstökum skemt-
unurn, því að svo var manmnargt
að eigi gátu þær verið með þeim
karlmánnasæg, sem fíl afmælisins
kom. Var m. a. farið með þær unx
merka staði í og után borgar, þeim
fíl mikillar ánægju og fróðleiks,
og þeim gei’t alt tíl þægðar; var
þeim fengin sjerstök leiðsögukona
(ungfrú Benedix, sem er æfð frá
foi’stöðu í alþjóða-kvennafundum).
Með þeim voru og hinar ísl. kon-
ur í Svíþjóð, systumar frá Nesi
við S'eltjörn — fi’ú Wennerström
(ráðherrans) og frú Bergström
(ríkisþingmarinsins).
En nú Oá leiðin fyrst til Arboga
— hinnar fornu, en litlu borgar
í Vestinannalandi, þar sem þjóð-
hetjan Engilbrekt Engilbrektson
stofnaði fíl þjóðþings Svíanna fyr
ir rjettum 500 árunx, þess, er síðan
hefír verið óslitið, annaðhvoi’t ráð-
gjafar- eða lögjafarþing þeii’ra og
kallast „ríkisdagur“.
-—Og hvað, var svo aðhafst x
þessum bæ?
— Þar byi’juðu hátíðahöldin.
Var fyrst ekið með járnbraut vest
ur þangað, alt sjerlestir vegna
þessa tilstands (ríkisþingið eitt
hefír 380 nxeðlinxi). Voru nú komn
ir fulltrúar frá öllum þingum á
Norðurlöndum, fjórir frá hverju,
íslendingum, Dönum, Norðmönn-
um og Finnunx. Mynduðu fslend-
ingar og Norðmenn eina „sveit“
með sama leiðsögumanni (sem
þeim voi’u fengnir til aðstoðar all
an tímann); var okkar leiðsögu-
maður ungur herramaður, kammer
jnuker Hallin, sonur kamnxerherra
Hallins, sem heimsótti ísland við
Alþingishátíðina 1930. Danir og
Finnar höfðu fulltrúa 'í utanríkis-
stjórninixi sænsku, Kumlin að
xxafni. 1 hátíðar- eða móttöku-
nefndinni voru m. a. þeir Hallin
eldri og dr. Hildebrandt ríkis-
skuldastjóri (formaðxxr nefndar-
innar, liann er mágur próf Lind-
roths í Gautaborg); þessir báðir
eru einnig fyrv. þingmenn.
Þegar allur hópurinn kom til
Arboga, var þar ti'l staðar kon-
ungur Svía með ríkiserfingja og’
allri sinni fjölskyldu, og tók bæjar-
arstjórn á móti með hinn glæsilega
formann sinn í fararbroddi, er
Göransson heitir. Hann fekk þann
dag almannalof fyrir orðfar sitt
og- fx’amkomu. Annars fóru há-
tíðahöldin þar eftir — skrúðgöngu
í góðu veðri frá járnbrautarstöð —
að miklu leyti fraxn í hinni fögru
og æfagömlu Arbogakirkju (Þrenn
ingarkirkju), sem talin er vera
frá tímum Engilbrekts; var þar
m. a- flutt forspjall í ljóðum eft-
ir dr. Karl Asplund. Síðan var af-
hjúpað þar á torginu nýtt minn-
ismerki (líkneski) Engilbrekts,
næsta sjerkennilegt, og loks sest
að borðhaldi í mikilli tjáldbxxð,
og var þar saman kominn ai’agrúi
hinna merkustu manna og veitt
hið ríkmannlegasta, svo sem Sví-
um er lagið. Sátu þá og ávalt síð-
an í matboðum hátíðalialdanna
hinir boðnu fulltrúar Norðurlanda
þingmanna hið næsta háborði eða
A'ið það, en hinummegin við það
sat konungur með fjölskyldu sinni
og öðrum fígnarmönnum.
Um kveldið þess dags var ekið
til Stokkhólms aftur.
— Og hjelt þetta þannig áfram
dag eftir dag?
— Já, 3 næstu daga í röð í höf-
uðborginni (alls 4 daga). Þriðju-
daginn 28. maí má telja aðalhátíð-
isdaginn þar. Þá meðtóku for-
setar Svíaþings gjafir þær, er bor-
ist höfðu, í þinghxxsinu, að við-
stöddu miklu fjölmenni. Síðan var
gengið í kirkju þá, senx er dóm-
kirkja í Stokkhólmi og nefnist
„Storkyrkan"; var þar að vissu
leyti messusamkoma og einnig
ræður fluttar. Stje 'erkibiskup
Svía (í Uppsölum) dr. Eidem í
stól og konungur og forsetar
(Vennersten og Sávström) fluttu
ræður; einnig voru lesin ávörp
frá þingum frændþjóðanna. Ávarp
Alþingis íslendinga las Stefán
Jóh. Stefánsson (varaforseti Nd.)
í sænski’i þýðingu, sem gerð hafði
verið heima og reyndar gefin út
í allmörgum eintökum, en ávarpið
sjálft, sem er á ísl. og hið skraut-
legasta að útbxxnaði, hefír víst ver-
ið birt í blöðunum hjer. En það sem
einna mest lireif menn við kirkju-
athöfnina, var hið stórfenglega
tónverk (kantata) Sten Selanders
og tónskáldsins Hugo Alfvéns.
Síðdegis þessa hátíðisdags hafði
svo ríkisþingið boð inni.
— Gerðu Svíar góðan róm að
ávarpinu frá Alþingi?
— Já, þeir ljetu ótvírætt í Ijósi
gleði sína yfír því og hmu afhenta
málverki af Þingvöllum (þing-
staðnum) eftir Ásgr. Jónsson. Og
næsta dag, miðvikud. 29. maí, stóð
borgarstjórn Stokkhólms fyrir veit
ingum og bauð tíl miklu mann-
va H, en áður um daginn voru fund
arliöld í báðum deildum ríkisþings,
reyndar nxeira til sýnis en í al-
vörxx. Um kvöldið helt konungur
stói’boð í höll sinni; hafði hann
og konungsfjölskvlda látið kynna
sjer alla seridimenn Norðurlaxida-
þinganna daginn áður. Eins og
kunnugt er, hafa konungbornir
menn Svíanna mikið orð á sjer
fyrir gáfur og höf'ðingsskap, en
eru jafnframt hinir ljúfmannleg-
ustu í kynningu og njóta mikillar
hylli nxeðal þjóðarinnar, eins og
líka bert kom fram við brúðkaup
Ingiríðar prinsessu, dótfur Gustafs
Adolfs ríkiserfingja, er hxxn dag-
ana þar á undan gekk að eiga
Friðrik krónprins Dana og ís-
lendinga.
— Var ])að ekki þenna daginn,
sem Jónas Jónsson átti að flytja
ræðu þá, sem heyrst hefir hjer
heima, að Stef. Jóh. hafi „xxr-
skurðað“ hann i’jettbæran til?
— Já, satt var það. Og það er
ekkert leyndarmál, heldur sjálf-
sagt til þess að verða heyrin kunn
ugt, að Jónas sótfi það fast að
fá að segja þarna nokkur orð (að
eins fáar mínútur voi’ix ræðumönn-
um ætlaðar), en krafa hafði kom-
ið fram um það í sendmefndinni,
að ræðumaður yrði fulltrúi stærsta
flokks Alþingis, Sjálfstæðisflokks-
ins, sem hefði vei’ið það eðlileg-
asta og- reyndar sjálfsagt, úr því
að fulltrxxi xxr stjói’narflokkunum
liafði flxxtt ávarpið. En það máttu
þeir St. Jóh. og' einkum Jónas
ekki heyi’a, senx var ósvífni, reynd-
ar fram flxxtt með hlægilegxxnx
rökunx. Nxx, þótt svona tækist leið-
inlega til, voru þó ýms tækifæri
önnxxr á ferð þessari fyrir „í’æðxx-
höld“, og þess vil jeg láta gefíð,
að samkomulagið var að þessu
eina ati’iði undanteknu hið ákjós-
anlegasta nxeðal sendimanna, alla
leið nxeðan þeir voru saman. —
Annars varð af þessxx ræðuhaldi
J. J. minni gleði en ætla hefði mátt,
með því að vegna óhapps (bilun-
ar á raftaug -til gjallai’horns)
heyrðist ekki nenxa lítill Muti af
máli ræðumanns, en þetta var við
borðhaldið í liinu rnikla borgai’húsi
Stokkhólms (Stadshuset).
Á f jórða og síðastu degi, fimtud.
30. maí, lauk hátíðahöldum þessum
með samkomu (hergönguskemt-
un og ræðuhöldunx) á Stadion-
sviði, og um kvöldið leikum og
sýningum á ,,Skansínum“, sem
er alkunnur útiskemtistaður í höf-
uðborg Svíþjóðar, en þenna dag
voru konur fxxlltnianna með þeixn.
Kvaddi þá og' móttökunefnd gesti
með samsæfí, en þeir þökkuðu
fyrir gig sem maklegt var.
— Var svo heimför sendimanna
ráðin eftir þaðf
— Fáa daga var enn dvalið í.
Svíþjóð, en síðan kostuðu Svíar
för okkar „yfír landamærin"; eru
minningarnar unx þessa Svíþjóðar
för óviðjafnanlegai- og viðkynning
in við fjölda afbi’agðsmanna þar.
Þaðan lá leið oldtar um Dan-
nxörk og tók sendiherra vor í
Kaupmannahöfn, Sveinn Björns-
son og frxx hans, okkur opnum
örmum, en fyrir gestrisni sína og
alúð ei’ix þau rómxxð xxm öll Norð-
urlönd.
Er hr. G. Sv. hafði gefið blaðinu
framanskráðar upplýsingar úr
Fækkun presta og
afstaða kirkjunnar.
Eftir Sigurbjörn Einarsson
stud. theol í Uppsölum.
Það er haft við oi’ð, í fullri al-
vöru að því er virðist, að fækka
stórxxm stárfsmanualiði Þjóðkirkj-
unnar. Það er gert fíl þess að
rjetta við hag ríkisins. Það er vit-
anlega gleðilegt og alls hróss vert,
að þeir, sem falið var að gera fíl-
Jögur til meiri sparnaðar á rekstri
þjóðarbúsins, skyldi bera giftu tit
þess að ráðast á garðinn þar sem
hann. var hæstxxr, klípa á því kýl-
inix sem sárast sveið. Það má teljast
því skarplegar gert sem færri
höfðu áður gei’t sjer grein fyrir
því, Iivað kirkjan gengxxr nærri
gjaldþoli ríkissjóðs! Hvílíkxxr ljett
ir vex-ður ekki það á fátækum al-
menningi, hvílíku oki verðxxr ekki
af þjóðinni Ijett, þegar þessir
þurftarfreku 40—50 prestai’, snxátt
og smátt týnast xxr embættunxun
og hætta að hrifsa til sín opin-
bert fje! Ætli mönnum bregði
ekki við!
Að þessum tillögxxnx standa líka
nienn, sem vilja stenxnxa á að ósi,
livað þjóðfjelagsmeinin snertir og
má segja að ekki þurfi að örvænta
um dygga fylgd við það kjörorð
úr því ekki var ver af stað farið.
Jeg hefi leyft nxjer að „skemta
u m lxinn óskemtilegasta hlut“
(\ ítlalín) og er þó málið í raun-
’rini ekki þannig vaxið að vert sje
að við hafa um það skapyi’ði, enda
þótt bai’na- og óvitaskapxirinn í
þessxxm fíllögum sje liinn háðuleg-
asti. Kemur það víðar fram en í
till. mn fækkun presta. Barna-
kennararnir rnunu heldur ekki fá
ofbirtu í augun yfir dýrðinni
framundan, ef þetta nær fram að
ganga, (sbr. grein eftir Hl. Sig'-
ux-ðsson kiennara í Alþbl. fyrir
nokkru) og Nýja Dagbl, liðaði ný
lega í sundur, hvað sparnaðurinn
yrði nauðalítill, þó farið yrði að
tillögum nefndarinnar. gem sagt:
Itíkið þarf að draga sanxan seglin
og hinum vísu verður þá fyrst
fyrir að hefta tvær helstu lífs-
taugar menningarinnar í landinu:
Kirkjuna og bai’nafræðsluna! Fyr
er nú illa komið í þjóðfjelagi, sem
vill bera ábyrgð á þegnum sínum,
en slíkum aðferðum sje beitt. Slík
ar aðgei’ðir minna meir á þið svai’t
asta einveldi á verstu tímum. Eig-
um við e. t. v. skemmri leið ófarna
yfír í fascistiskt þjóðskipxxlag eða
kommúnistiskt en okkui- er tamt
að gex’a ráð fyrir?
Svíþjóðarför fulltrúa Alþingis',
spui’ðum vjer hann þess, hvernig
sænsku blöðin liefðu tekið þeim.
Kvað hann það alt hafa verið x
besta lagi. Hefðu fyrst sendimenn
blaðanna haft saixxtal við fulltrxx-
ana alla í senn og blöðin birt
nokkurnveginn rjett umnxæli
þeirra hvers um sig. geinna hefðu
svo helstu blöðin í Stokkhólmi
beðið um sjer-viðtöl við þá, hvei’n
í sínu lagi, en þar skýrðu þeir frá
áliti sínu á stefnum og stjórnmála-
horfxxm á íslaxxdi, — J. J. í Svenska
Dagbladet, St. Jóh. Stef. í Social
Demokraten og G. Sv. x Stock-
holms Tidningen.