Morgunblaðið - 22.08.1935, Síða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudaginn 22. ágúst 1935,
SláturleyfÍHi á Amt-
f jörðum í fyrruhaust
Nokkur dæmi um hlutdrægni
og ósæmilega afgreiðslu
kfötverðiagsnefndar.
Svar til Jóns ívar§sonar, lyrv.
formanns kjðfverðlagsnefndar.
Fyrir nokkru birtist hjer í blaðinu frjettabrjef frá
Seyðisfirði, þar sem brjefritarinn m. a. minnist á hlut
drægni kjötsölunefndar í fyrrahaust við úthlutun slátrun
arleyfanna. — Jón ívarsson, fyrverandi formaður nefnd-
arinnar, svaraði þessari grein og hjelt því m. a. fram, að
sláturfjáreigendur þar eystra hefðu getað farið með slát
urf je sitt hvert sem þeir vildu.
Brjefritarinn á Seyðisfirði hefir nú sent blaðinu eftir-
farandi svargrein, þar sem hann, með mörgum dæmum um
óhæfilega afgreiðslu sláturleyfanna, sýnir fram á, að
kjötsölunefndin á síðastliðnu hausti gerði sig seka í hinni
megnustu ósanngirni, og bakað bæði sláturf járeigendum
og verslunum mikil óþægindi og tjón.
Jón Ivarsson skrifar alllanga um, samvinnufjel. til fram
grein í Morgunblaðið hinn 1. dráttar.
þ. m., út af ummælum í frjetta- 2. Jón ívarsson kvartar und-
brjefi frá Austfjörðum, um an því, að höfundur brjefsins
veitingu sláturleyfa í fyrra- tilfæri engin dæmi til sönn-
haust, sem birtust í Morgun- unar því, að fjáreigendur hafi
blaðinu 28. f. m. verið neyddir til að fara ti
Þar sem að umsögn Jóns ív- kaupfjelaganna með kjöt sitt.
arssonar er allmjög villandi Úr því hann fór að kvarta um
og ekki með öllu sannleikan- þetta, er rjett að skýra frá,
-um samkvæm, þykir rjett að hvernig háttað var veitingum
árjetta ummæli þau, er um sláturleyfa, og þá að skýra
þetta efni var vikið að í frjetta- rjett frá því, en ekki rangt og
brjefinu. sumpart villandi, eins og Jón
1. í kjötlögunum frá 9. ág. ívarsson gerir.
segir meðal annars: „Leyfi Á Seyðisfirði: Þegar slátrun
skal veita lögskráðum sam- hófst hafði kaupfjelagið eitt
vinnufjelögum, sem nú eru fengið sláturleyfi. Ein .kaup-
starfandi, svo og þeim sam- mannsverslunin, sem sótt hafði
vinnufjelögum, sem stofmuð um slátrun og kjötsöluleyfi með
kunna að verða á viðskifta- símskeyti á tilskildum tíma
svæðum fjelaga, sem hætta ágústmánuði, fjekk svar frá
störfum án þess að bændur á nefndinni, með brjefi dags. 11.
*' ^k'ítasvæðinu gerist með- sept., svohljóðandi:
nnara fjelaga. — Enn- „Hjermeð tilkynnist yður,
. cmur getur nefndin veitt leyfi að nefndin hefir synjað yð-
'•’m verslunum öðrum, sem ur slátrunarleyfis á þessu
1333 áttu eða starfræktu hausti“.
siálurhús, sem fullnægðu á- Undir brjef þetta ritar Páll
kvæðum laga um kjötmat o. fl. Zóphóníasson (varaformaður)
frá 19. júní 1933“. j Þegar þetta svar kom, var
Samkvæmt þessu eru sam- Jón ívarsson í ríki sínu á
vinnufjelögum engin skilyrði Hornafirði, og var út af synj-
sett, og nýstofnuð samvinnufje- uninni haft við hann símtal
lög geta skilyrðislaust fengið Hann hvatti til þess að skrifa
slátur- og kjötsöluleyfi, en nefndinni á ný, og skýra frá
aðrar verslanir, þ. e. kaup- málavöxtum, sem honum voru
mannaverslanir, því aðeins, að kunngerð í símtalinu. I hinni
þær hafi starfrækt sláturhús upphaflegu leyfisbeiðni var
1933 og fullnægi þaraðlútandi beðið um sláturleyfi fyrir 500
lögum. Lögin gera ráð fyrir, til 1000 fjár, en árangurinn af
að samvinnufjelag hætti störf-jhinni ítrekuðu beiðni var sá,
um, en þá gat það vel komið ag nefndin veitti leyfi til þess,
fyrir, að ný kaupmannsverslun ag viðkomandi verslun mætti
tæki að sjer að fullnægja við-|siátra 200 fjár. Brjefið um hið
skiftaþörfinni á viðskiftasvæði, ítrekaða leyfi var sent 22. sept.,
hins uppleysta samvinnufje- en svarið kom í brjefi dagsettu
lags, en samkvæmt lögum 8. október. —
þessum má slík verslun ekki
slátra fje bændanna og selja
kjötið.
Ef samvinnufjelögin hefðu
ekki verið undanþegin þeim á-
kvæðum, sem kjötsölulögin
setja fyrir því, að mega hafa
slátrun með höndum, þá þurfti
enga skilgreiningu að gera á
þeim og öðrum verslunum í
lögum þessum. En það lítur út
fyrir, að smiðir þessara laga
hafi þóst þurfa að hafa á þeim
einhverja opna möskva, til þess
að smeygja fingrunum í gegn-
Auðvitað var þetta með öllu
ófullnægjandi leyfi, og af því,
að loks þegar svarið kom, voru
viðskiftamenn verslunarinnar
hingað komnir með fje sitt,
og biðu eftir því að fá því lóg-
að, var það fyrir milligöngu
bæjarfógeta, að nefndin fjekst
til að slaka til á þrákelkninni
og veita viðkomandi kaup-
manni leyfi til að slátra því
fje, sem hann þá hafði fengið.
Önnur kaupmannsverslun á
Seyðisfirði sótti um levfí, að
mega slátra 1000 fjár, með
símskeyti 21. september, og
borgaði svarið. En fyrst þann
27. september kom svar, og þá
veitt leyfi til að slátra 500
fjár.
Meiri part þess tíma, sem beð
ið var eftir svarinu, biðu bænd-
ur með fje sitt hjer, norðan úr
Jökulsárhlíð, og verslunin
hafði fleiri símasamtöl við
nefndina þann tíma, sem hún
var að ráðfæra sig við guð og
samviskuna, hvernig svar hún
ætti að gefa; en það var eins
og fyr segir. Það er ekki ó-
hugsandi, að nefndin hafi
hugsað sem svo, að kaupfjelag-
ið gæti þó altaf fengið helm-
inginn af því, sem verslunin
þurfti að slátra.
Þriðja kaupmannsverslunin
á Seyðisfirði bað um sláturleyfi
fyrir 500 fjár. En loks þegar
komið var fram í október,
fjekk hún leyfi, fyrir milli-
göngu bæjarfógetans, til þess
að slátra 200 fjár.
Það skal tekið fram, að í lok
fjártökunnar, ega þegar slátr-
un öll var um garð gengin á
Seyðisfirði, veitti nefndin kaup-
mönnum nær því að segja ó-
takmarkað sláturleyfi, og munu
það vera leyfin, sem Jón ívars-
son talar um að ekki hafi ver-
ið notuð nema að nokkru leyti.
Á Seyðisfirði byrjaði slátr-
un um 20. september, frá þeim
tíma og þar til kaupmönnum
voru veitt hin afskornu leyfi,
var kaupfjelagið eitt um hit-
una. Það mætti færa til fleiri
dæmi því til sönnunar, að á
þeim tíma komu margir með
f'je sitt, sem ætluðu að selja
kaupmönnum gegn stað-
greiðslu í vörum og peningum,
en sem þeir ekki gátu vegna
kjötsölulaganna og aðgerða
kjötsölunefndarinnar.
Og það er líka hægt að til-
færa fleiri dæmi því til sönn-
unar, að bæði kaupmenn og
fjáreigendur báðu kaupfjelag-
ið að slátra fjenu og kaupa
kjötið, en kaupfjelagið þóttist
hvorki mega nje geta borgað
kjötið út.
Það er ennfremur hægt að
færa sönnur á það, að bæði fyr-
ir mótþróa kjötsöiunefndarinn-
ar að veita kaupmönnum slát-
urleyfi og afskurð leyfisbeiðn-
anna urðu margir nauðugir að
fara með fje sitt til kaupfje-
lagsins til slátrunar. Fjáreig
endur gátu því ekki farið
,hvert á land sem var“ til
?ess að lóga fje sínu.
Á Norðfirði: Þaðan sóttu 2
stórar verslanir (Sigfús Sveins-
son og versl. Konráð Hjálm-
arsson) og Pöntunarfjelag A1
aýðu (sem ekki er í Samband
inu) um sláturleyfi. Allar þess-
ar verslanir höfðu næg og góð
húsakynni, og því góð skilyrði
til að slátra og selja kjöt, enda
hafa þær á hverju hausti í
morg ár keypt og slátrað fje.
En svarið frá nefndinni til þess-
ara umsækjenda var: Kaup-
fjelagið „Fram“ veitt slátur-
eyfi, engum öðrum Norðfirði.
Á Reyðarfirði er brjefritar-
anum kunnugt sjerstaklega um
einn kaupmann. Hann bað um
eyfi til þess að mega slátra
2000 fjár. Það er sá kaupmað-
urinn, sem nú hefir þar stærsta
til að slátra 1000 fjár, en var
þó síðar hækkað upp í 1500
fjár.
Þegar hann bað um slátur-
leyfið, var það aðeins miðað
við þarfir hans föstu viðskifta-
manna, og þá ekkert hugsað
fyrir lausakaupsviðskiftum
vinnfólks-fjáreigenda o. f 1.,
enda bauðst honum fje í
hundraðatali, sem hann þurfti
að vísa frá sjer, til þess að nota
veitt leyfi til móttöku fjár
sinna föstu viðskiftamanna,
sem þó ekki hrökk. Hitt varð
að fara í kaupfjelagið. Þar
hefir sennilega verið til staðar
ótakmarkað sláturleyfi og ein-
hverjir greiðslumöguleikar.
Jeíg læt nægja framangreind
dæmi, til þess að afsanna þá
fullyrðingu Jóns ívarssonar,
„að fjáreigendum hafi ekki
verið settar neinar skorður við
því af kjötsölunefnd, að reka
f je sitt til slátrunar hvert sem
þeir sjálfir töldu sjer hagkvæm
ast“. Dæmin, sem hjer að
framan eru tilfærð, sýna hið
gagnstæða. Þau sýna hlut-
drægni nefndarinnar til rýrðar
hlut kaupmanna og til hags
bóta samvinnufjelögum, en til
þess virðast refirnir fyrst og
fremst hafa verið skornir með
kjötsölulögunum. Jeg býst við,
að hægt sje að segja svipaða
sögu og hjer frá öðrum lands-
hlutum, sem í öllum atriðum
er sönn.
3. Brjefritarinn gat þess til,
að kjötverðlagsnefndinnimundi
innanhandar að fá upplýsing-
ar um efnahagsástæður hinna
einstöku kaupfjelaga, áð-
ur en hún gæfi þeim einkaleyfi
til að slátra fje og selja kjöt
bændanna. En Jón ívarsson
segir, að nefndin hafi ekki að-
stcðu til þess. Það er eins og
Sambandið verjist allra frjetta
um það. Brjefritarinn hjelt, í
einfeldni sinni, að kjotsölu-
nefndin ætti hægan aðgang að
slíkum upplýsingum hjá Sam-
bandinu, og trúir því ekki, að
það vilji blekkja bændurna í
hreinni og sannri skýrslugerð.
— En hvað snertir Eskifjörð,
býst brjefritarinn við, að tak-
mörkun hafi þar verið sett í
leyfisveitingunni til kaup-
mannsins, og að þar hafi ver-
ið, sem annarsstaðar, að fram-
boðið á sláturfje hjá kaup-
manninum hafi verið meira en
hann gat, vegna gefins slátur-
leyfis, tekið á móti, og af þeim
orsökum lekið til kaupfjelags-
ins meira en gott var vegna
greiðslugetunnar hjá því.
— Niðurlagshugleiðingin í
grein Jóns ívarssonar er ekk-
ert annað en bull og vitleysa.
Brjefritarinn þekkir svo vel
verstunarmáta hjer austan-
lands, að hann veit það, að
ekki er greitt fyrir menn, að
koma með innlegg í hinar ein-
stöku verslanir og fá innleggs-
andvirðið útborgað í pening-
um eða sem gjaldeyri til ann-
arar verslunar, og síst er greitt
um slík viðskifti hjá kaupfje-
lögunum.Jeg dreg það því mjög
í efa, að kaupfjelagið á Reyð-
arfirði mundi hafa með fús-
um vilja undirgengist að verða
við kröfum fjárseljenda á
Eskifirði um greiðslu til „Pjet-
t
Jóhanna Magnúsdóttir
frá Kárasföðnm.
Hún andaðist að heimili sínn,
Skólavörðustíg 28, 12. þ. m., átta-
tíu og tveggja ára að aldri.
Frú Jóhanna var fædd að Ás-
múla í Holtum, 7. júlí 1853. —
Foreldrar hennar voru Magnús
Magnússon, Jónssonar á Kirkju-
bæjarklaustri, og Jóhanna Mar-
grjet .Jónsdóttir prests að Kálf-
holti, sem mælt er að verið hafi
sonur sjera Jóns Þorlákssonar
skálds að Bægisá.
Það er talið að Magnús faðir
Jóhönnu hafi verið vaskur maður
og mikill fyrir sjer. Hann rjeðist
í siglingar og fórst í hafi. Mun frú
Jóhanna þá liafa verið 9 ára. Frá
þeim tíma er þeim er þetta ritar
ókunnugt um uppvöxt hennar eða
dvalarstaði, þar til hún kom ung
stúlka í Þingvallasveit og giftist
Halldóri Einarssyni frá Skála-
brekku- Ekki munu þau ungu
hjónin hafa haft við mikil efni að
styðjast, er þau byrjuðu búskap-
inn. En þau voru samanvalin um
ráðdeild og atorku. Fluttu þau oft
búferlum um sveitina, en bjuggu
síðast, lengst og best að Kára-
stöðum. Yar það heimili orðlagt
fyrir myndarskap, bæði úti og
inni.
Það er mjög í frásögur fært,
hve frú ■ Jóhanna var sköruleg
húsfreyja og afkastamikil í verka-
hring sínum. Ennfremur ljet hún
fjelagsmál sveitarinnar til sín
taka. Gekst hún fyrir stofnun
kvenfjelags í sveitinni og var for-
maður þess í fjöldamörg ár, og
var henni mjög ant um að fje-
lagsskapur þessi yrði til gagns og
heilla.
Halldór maður hennar, andaðist
vorið 1912. Hann var greindur
sveitaverslun. Hann fjekk leyfi Urs og Páls“ þar.
Því fer betur, að enn er
ekki svo komið, að þarfir allra
sjeu teknar út í skuld fyrir-
fram. Það eru margir, vinnu-
menn o. f 1., fjáreigendur hjer
á Austurlandi, sem ekki þurfa
að nota innlegg sitt til skulda-
kvittunar. Því miður er nú svo
komið högum þjóðarinnar, að
fjáreigendur og aðrir geta ekki
valið sjer „hið góða hlut-
skifti", og er margt sem því
veldur, og ekki síst aðgerðir
og einræðisbrölt hinna valda-
sjúku rauðálfa, sem nú fara
með völd í landinu.
7 — 10.