Morgunblaðið - 22.08.1935, Page 5

Fimtudaginn 22. ágúst 1935
MORGUNBLAÐIÐ
5 >
Kjötsalan og skipulagið.
Geta bændnr til lengdar lifað á
blekkingum sf|érnarblaðanna ?
anaður og gegn og einn af fremstu
anönnum sveitarinnar.
Þeim lijónum varð átta barna
^uðið og eru fimm þeirra á lífi:
■Guðríður, Sigríður og Vilhelmína
og bræðurnir tveir, Einar bóndi
á Kárastöðum og Magnús Skaft-
fjeld. Á Brúsastöðum mistu þau
ungan dreng, og varð frú Jóhönnu
sú sorg mjög þungbær. Þá ljest
elsta dóttir þeirra, Jóhanna. Hún
var gift kona. En síðast yngsti
sonurinn, Björgvin. Ennfremur
tóku þau hjónin fósturson, Magn-
ús Ólafsson. Hann ljest uppkom-
inn.
Einar tók við jörðinni nokkru
eftir lát föður síns og býr þar
síðan. Jóhanna dvaldist þá með
börmun sínum á víxl, en hefir
síðustu 11 árin átt lieima hjer í
bænum á heimili Magnúsar son-
,ar síns-
Frú Jólianna var metnaðar-
kona í orðsins bestu merkingu,
enda bar hún með sjer skörungs-
skapinn til dauðadags. Hún var
umhyggjusöm og góð móðir börn-
um sínum öllum. En þó hygg jeg
að Björgvin heitinn hafi vérið
henni hugstæðastur, og bar þar
margt til. Hann' var yngstur barna
þeirra, óvenjulega gáfaður og
glæsilegur drengur og hlaut því
að verða augasteinn foreldranna
og allra sem honum kyntust. —
Hann tók á unga aldri meinið sem
dró hann til dauða, tuttugu og
tveggja ára gamlan. Sá áfangi
mun hafa verið þungur fyrir móð-
ur hans, þó að hún bæri það ekki
ntan á sjer að jafnaði. En eftir
fráfall hans var henni minningin
um hann óviðjafnanlega mikils
virði. Him talaði aldrei um hann
sem dáinn, heldur eins og ástvin
sem byggi í öðru landi. Var henni
-einkar kært að minnast á son sinn
við þá, sem þektu hann. Hún gaf
út úrval af ljóðum Björgvins síð-
astliðið ár, litla fallega bók, sem
gefur það til kynna, að hann hefði
getað orðið gott skáld, ef hann
hefði getað fengið að njóta gáfu
sinnar.
Frú Jóhanna ljet öll menning-
armál til sín taka, bæði trúmál og
þjóðfjelagsmál. Afstaða hennar
var hrein í hverju máli og varð
hvergi þokað um sannfæring henn-
ar.
Hún hafði því milda láni að
fagna, að vera heilsugóð a'la æfi.
Mjer er minnisstætt áttræðisaf-
mæli .hennar. Þá komu margir
sveitungar og vinir heim til heun-
ar á Slcólavörðustíg 28. Var þar
veisla og gleðskapur alla nóttina.
Að vísu þurfti hún ekk; fyrir
gestunum að hafa annað en fylgj-
ast með í gleði þeirra. En það
gerði hún svo vel, að enginn sá
þreytu á henni fremur en að hún
væri að valtna um fótaferðatíma,
þegar þeir síðustu fóru. Þó var
hún þá fyrir fult og alt búin að
missa sjónina.
Hún var greind kona, fróð og
minnug, mannvinur og dýravinur
og hjelt öllum sálargáfum sínum
óskertum fram á síðustu dægur.
Hún verður jarðsett í dag x
Þingvallakirkjugarði.
Jón Magnússon.
Stjórnarblöðin hafa mikið af
því látið undanfarið, að bændur
hafi haft mikinn gróða af kjöt-
sölulögunum nýju og skiplagn-
ingu kjötsölunnar.
Tilefni þessara raupskrifa
stjórnarblaðanna er skýrsla
kjötverðlagsnefndar, sem birt
hefir verið hjer í blaðinu.
Það væri vel farið ef bændur
gætu alment tekið undir þá stað
hæfingu stjórnai’blaðanna, að
hið nýja skipulag kjötsölunnar
hefði fært þeim 12—25%
hærra verð fyrir kjötið en áð-
ur, því að þá mættu allir vel
við una.
En það er ákaflega hætt við,
að bændur komist að raun um,
við nánari athugun, að skrif
stjómarblaðanna sjeu æði
blekkingarkend og að gróðinn
af hinu nýja skipulagi sje
hvergi nálægt því sem af er lát-
ið, þegar öll kurl koma til graf-
ar. —
Erlendi markaður-
inn.
Samkvæmt skýrslu kjöt-
verðlagsnefndar var meðal-
verðið til framleiðenda á freð-
kjöti, sem selt var á erl. mark-
aði 71 Yz eyrir pr. kgr. Meðal-
verðið til bænda á samskonar
kjöti árið áður var 78 aurar
pr. kg., eða 6þ^ eyri hærra.
Nú fengu bændur verðupp-
bót á framleiðslu s. 1. árs og
segir í skýrslu kjötverðlags-
nefndar, að hún hafi numið
9 !/2 eyri á kgr. af freðkjöti.
En þess ber að gæta, að þar í
er innifalin uppbótin, sem Al-
þingi ákvað að greiða úr rík-
issjóði (150 þús. kr.) og kem-
ur kjötlögunum eða skipulag-
inu ekkert við.
Það er eingöngu uppbótin
úr verðjöfnunarsjóði, sem hjer
kemur til greina. Hún mun
vera um 4Ví>eyrir pr. kg. á
freðkjöt. Verður því heildar-
verðið til framleiðenda 76 aur-
ar pr. kg., sem er tveimur aur-
um lægra en árið áður (1933).
Meðalverð saltkjötsins á erl.
markaði var 54 aurar til fram-
leiðenda s. 1. ár, segir kjöt-
verðlagsnefnd. Árið áður
(1933) var meðalverðið 58
aurar á kgr., eða 4 aurum
hærra.
Verðuppbótin á saltkjötið úr
verðjöfnunarsjóði mun hafa
numið 6V2 eyri á kg. og verð-
ur því heildarverðið til fram-
leiðenda 6014 eyrir pr. kgr.,
eða 21/2 eyrir hærra en með-
alverðið 1933.
Útkoman verður því sú, að
þrátt fyrir hinn háa skatt
(verðjöfnunargjaldið), sem
lagður var á innanlandssöluna,
hafa bændur ekki borið meira
úr býtum en árið áður.
Hitt kemur ekki að neinu
leyti kjötlögunum við, að rík-
issjóður var látinn bæta upp að
nokkru þetta lága verð. Þess-
um ríkisstyrk verður að halda
algerlega aðgreindum frá verð-
jöfnunarsjóði, því hann kemur
skipulaginu ekkert við.
ínnlendi markað-
urinn.
Segja mætti, að þessi út-
koma fyrsta árs skipulagsins
væri sæmileg, ef iimlendi
markaðurinn hefði ekk' beðið
neinn hnekki. við verðjöfnun-
arskattinn. Því að þá hefði það
unnist, að verðjöfnunarskatt-
urinn, sem tekinn var af inn-
lendu sölunni, hefði bætt upp
verðfall það, sem varð á erl.
markaðinum.
En ef hinsvegar að verðjöfn-
unarskatturinn á innlendu söl-
unni, ásamt öðrum þvingunar-
ráðstöfunum sem skipulaginu
fylgdu, hefðu orðið til þess að
rýra stórlega innlenda markað-
inn, þá verður útkoman vitan-
lega alt önnur.
Því miður gefur skýrsla
kjötvei’ðlagsnefndar ekki full-
nægjandi upplýsingar um þetta
atriði. Meira að segja má
draga villandi ályktanir um
þetta frá skýrslu nefndarinn-
ar, enda hafa stjórnarblöðin
og tveir nefndarmenn, sem
um málið hafa skrifað opinber-
lega, ekki sparað blekkingarn-
ar í þessu sambandi.
f skýrslu kjötverðlagsnefnd-
ar segir, að meðalverð Slátur-
fjelags Suðurlands, til framleið
enda, hafi s. 1. ár numið 86
aurum pr. kgr. á dilkakjöti, en
68 aurum árið 1933, hvort-
tveggja miðað við 10 kgr.
kroppsþunga eða meiri.
Þvínæst segir í skýrslunni:
„Verðhækkunin til framleið-
enda á þessu kjöti er því 18
aurar á kgr.“
Undir þetta taka svo stjórn-
arblöðin hvert í kapp við ann-
að og hrópa: Þeir, sem seldu á
innlenda markaðinum, fengu
18 aura hærra verð pr. kgr.
en árið 1933; þetta er kjötlög-
unum að þakka!
Væri sagan öll sögð með
þessu, gætu sjálfsagt allir,
eftir ástæðum, vel við unað,
bæði þeir, er seldu á erl. mark-
aði og eins hinir, er seldu inn-
anlands. Þyrfti þá engar frek-
ari áhyggjur að hafa af kjöt-
sölunni, aðeins að halda sig
við skipulagið eins og það var
framkvæmt.
Blekkingarnar.
En — því miður — er sagan
um kjötsöluna og skipulagið
ekki nema hálfsögð með því,
sem hjer á undan var sagt. Þess
vegna eru skrif stjórnarblað-
anna um ágæti skipulagsins
blekkingar, sem koma bændum
óþyrmilega í koll, ef trúnaður
verður á þær lagður.
Kjötverðlagsnefnd segir í
skýrslu sinni, að 1. ágúst s.l.
hafi legið í landinu óseldar
birgðir af frosnu kjöti, sem hjer
segir:
Dilkakjöt 43 smál.
Kjöt af rosknu 79 smál.
eða samtals 122 smálestir.
Því miður er ekkert um það
sagt í skýrslu nefndarinnar,
hvar þessar kjötbirgðir voru
fyrirliggjandi. — Sjerstaklega
vantar skýrslu um birgðirnar í
! Reykjavík.
Reykjavík er, sem kunnugt
er, langstærsti innlendi kjöt-
markaðurinn. Bændur í 6 sýsl-
um, Mýra- og Borgarfjarðar-,
Gullbringu- og Kjósar-, Ásnes-
og Rangárvallasýslum, eiga
alla sína afkomu undir mark-
aðinum í Reykjavík.
Og það er ekki aðeins mark-
aðsverðið um aðalsláturtímann
á haustin, sem hefir þýðingu fyr
ir þessi hjeruð. Sumarsláti’unin,
sem mjög hefir farið í vöxt síð-
ustu árin, kemur hjer einnig við
sögu.
Páll Zophoníasson núverandi
formaður kjötverðlagsnefndar
segir í grein í Tímanum nýlega,
að innlenda verðið til bænda á
1 .fl. dilkakjöti hafi s.l. haust
verið 92 aurar pr. kgr. En í
skýrslu kjötverðlagsnefndar
segir, að verðið til bænda í Slát-
urfjelagi Suðurlands hafi verið
86 aurar pr. kgr.
Nú er ekki vitað, að nokkurs-
staðar hafi verið greitt hærra
verð en hjá Sf. Sl. Hvernig
stendur á þessum mismun?
Skekkja Páls Zop-
honíassonar.
P. Zoph. og stjórnarblöðin
þegja alveg um það, hvernig í
þessari skekkju liggur.
Skekkjan stafar sem sje af
því, að Sláturfjelag Suðurlands
greiddi bændum s.I. haust út
OF HÁTT verð fyrir kjötið,
og neyddist til að taka tapið á
öðrum liðum — m. a. á gæru-
verðinu.
Hið almenna gæruverð var s.
1. ár um 85 aura pr. kgr., en Sf.
Sl. greiddi bændum aðeins 60
aura, eða um 25 aurum lægra
verð. Sf. Sl. sá sjer ekki fært,
að greiða bændum neina upp-
bót á gæruverðinu, vegna þess
að það hafði greitt of hátt vhrð
fyrir kjötið. Þessi mismunur á
gæruverðinu svarar til þess, að
kjötverðið til bænda lækkaði
um nál. 5 aura pr. kgr., eða
niður í 86 aura, eins og segir í
skýrslu kjötverðlagsnefndar.
En tap Sláturfjelags Suður-
lands mun hafa orðið miklu
meira en þessum gæruverðmun
nemur. Fjelagið átti miklar
kjötbirgðir langt fram á sumar
og útsöluverðið ekki nægilega
hátt lengi framan af vetri, til
að standast geymslukostnað og
rýrnun. En það kemur fyrst
fram á þessa árs reikningum
fjelagsins, hve mikið heildar-
tapið hefir orðið.
Sumarslátrunin.
Stjórnarblöðin minnast ekki
einu orði á sumarslátrunina,
þegar þau eru að lofa og veg-
sama skipulagið. Þó hefir hún
síðustu árin verið veigamikill
þáttur í kjötsölu sunnlenskra
bænda, því að þá er kjötverðið
langsamlega hæst. Skipulagið
er hinsvegar á góðum vegi með
að , gera sumarslátrunina að
engu.
Síðastliðið ár byrjaði sum-
arslátrun hjer í Reykjavík 13.
júlí. En nú í sumar byrjaði hún
15. ágúst, eða fullum mánuði
síðar en í fyrra. Þessi seinkun
sumarslátrunarinnar í ár staf-
ar af hinum miklu kjötbirgð-
um, sem hjer hafa verið fyrir-
liggjandi.
Bændur geta sjálfir best um
það dæmt, hvaða tjón það er
fyrir þá, að sumarslátrunin
minkar svona stórkostlega. En
það er einmitt sumarslátrunin,
sem hefir gefið sunnlenskum
bændum mestan hagnað síð-
ustu árin.
Skattur —
markaðsvernd.
Sunnlenskir bændur, sem
Reykjavíkurmarkaðinn nota,
gengu fúslega inn á, að greiða
háan skatt (verðjöfnunargjald-
ið) af sínu kjöti, því að þeim
var talin trú um, að á móti
kæmi markaðsvernd þeim til
handa.
Þessi skattur er líka svo hár,
að þeir sem hann greiða eiga
heimting á fríðindum á móti.
Bændur í Sláturfjelagi Suður-
lands munu t. d. hafa greitt s.
1. ár um 36 þús. króna í verð-
jöfnunarskatt.
En þegar til kom og farið
var að framkvæma hið marg-
lofaða skipulag, gleymdist al-
veg að vernda markaðinn
handa sunnlenskum bændum.
Verði framkvæmdinni hagað
eins framvegis, hlýtur afleið-
ingin að verða sú, að Slátur-
fjelag Suðurlands neyðist til
þess, þegar á næsta hausti, að
minka stórlega útborgunina til
bænda.
Þetta sá síðasti aðalfundur
Sf. Sl. fyrir, því að hann heim-
ilaði fjelagsstjórninni að minka
útborgunina.
Myndu sunnlenskir bændur
una því vel og lofa skipulag-
ið, ef sú yrði raunin á, að
þeirra fjelag sæi sjer ekki
fært að greiða þeim jafnmik-
ið út hlutfallslega og verið
hefir hingað til?
Skaftfellingar.
Áður en skilið er að fullu við
þetta mál, þykir rjett að minn-
ast lítilsháttar á Skaftfellinga
og þeirra erfiðu aðstöðu til
slátrunar.
Skaftfellingar eru stofnend-
ur Sláturfjelags Suðurlands
og hafa frá öndverðu fylkt
sjer um það fjelag.
Lengi vel voru Skaftfelling-
ar jafnrjettháir fjelagsmenn í
Sf. Sl. og aðrir, en hin erfiða
aðstaða þeirra varð þess vald-
andi, að þeim var smám saman
þokað í sjerstaka deild.
Og nú er svo komlð, m. a.
fyrir tilstilli skipulagsins, að
Skaftfellingar eru klofnir frá
sínu gamla fjelagi og settir á
annað verðjöfnunarsvæði.
Afleiðing þessa verður m. a.
sú, að Sf. Sl., sem fær enga
vernd á Reykjavíkurmarkaðin-
um, neyðist til að bægja Skaft-
fellingum burt af þessum besta,
innlenda markaði og verða
Skaftfellingar að láta sjer
lynda lakasta erlenda markað-
inn.
Skaftfellingar eru ekki á-