Morgunblaðið - 26.05.1937, Side 5

Mlðvikudagur 26. maí 1937.
éö
crrguttfclaí>ii&
Ctsef.1 H.f. Arvakur, Keykjavlk.
BUtniJArari Jðn KJartanaaon OK Valtjr Stef&naaon (Al»5Tf*B*rm»Biir).
Anglýaingari Árni Óla.
Sltatjðrn, anglýalngar og af*rel»alai ÍLuaturatr»ti I. — Biai HOO.
Aok 'tftarsjaldi kr. 8.00 * andnuflL
t "anaaaðlai 15 aura elntaklB — II aura ataB Leabðk.
FRAMBOB ÞUNNFYLKINGARINNAR,
U0R6UNB LA.Ð IÐ S
Afskifll rikisins af
málefnum bæjar-
og sveitarf jelaga.
„Hafa veröur að leiðar-
stjfirnu að rjettur rlkisins
ng skyldur jress fari saman".
Þegar litið er yfir framboðin í
ölltun kjördæmum tandsins, getur
-engum dulist, að það sem sagt
kefir verið hjer í blaðinu um sam-
vinnu rauðu flokkamia, er óhrekj-
anleg staðreynd.
lEn það er tvent:
.Annars vegar samvinnan, sam-
fylkingiu.
íHins vegar ólíkindalætin og til-
araunirnar að dylja þetta og
Sblekkja -kjósendur.
Skiftir í því sem öðru mjög í
rtvö horn um pólitíska framkomu
•flokkanna.
Stjórnarandstæðingar liafa kom-
áð sjer saman um samvinnu í á-
'kveðnum kjördæmum í því skyni,
að hrinda af stóli þeim óhappa-
anönmnn, sem þar liafa setið und-
anfarandi og leitt ógæfu og böl
yfir þjöðina. Og þessa samvinnu
fara þelr alls ekkert dult með. Öll
rplögg eru lögð á borðið, og kjós-
-endurnir taka svo sínar ákvarðan-
ií um 'það, hvort þeir vilja ganga
saman í þá íslensku breiðfylkingu,
sem hefir sett sjer það mark, að
’taka. völdin af sósíalistunum.
Áhugamál beggja þessara flokka
-geta svo fullkomlega notið sín
innan þessarar umgerðar, enda
'hefir Sjálfstæðisflokkurinn aldrei
iWaupið frá þeim vanda að sam-
irýma hagsmuni allra stjetta þjóð-
.fjelagsins.
Æn þessi aðferð er ekki alveg
eftir kokkabók rauðliðanna. Enda
væri hun víst ekki jafn heppileg
fyrir þá. ÍÞað verður víst dálítið
•erfiðara að verja þunnfylkinguna
frammi fyrir kjósendum landsins,
■ eg fá ‘t. d. hændur til þess að
-sannfærast um, að kommúnistar
sjeu sjálfkjörnir samstarfsmenn
fþeirra.
Rændnr nnnui seint fylkja sjer
undir fána 9.. nóvembers.
’Þess vegna neyðast þessir flokk-
■ar út í það ólánsfálm, að reyna að
blekkja kjósendurna. Oera þeir
|það með því, að bjóða allir fram
;i þeím ikjördæmum, þar sem það
skiftir engu máli.
Þeím er óhætt að bjóða fram
•menn i (iullbringu og Kjósarsýslu,
því að þar(; gín vonleysið móti þeim
.hvort sem er.
Sama er um Borgarfjörð, Snæ-
fellsnes, Dali o. s. frv.
Þó að konnnar sjeu ekki all-
staðar með, þá stafar það af því
■ einu, að þeir hafa varla nógu
marga hlaupastráka til þess.
En bak við þessar dúður skín
svo allstaðar í þann raunverulega
tilgang, að spilla ekki hver fyrir
öðrum.
Pramsókn hýður ekki fram í
Hafnarfírði, því að ekki má spilla
fyrir hinum rýru möguleikum Em-
ils, og ekki heldur Finni til óþægð
ar á ísafirði.
Þá má svo sem nærri geta, hvað
bak við liggur, að Framsókn býð-
ur engau mann í NorSur-ísafjarð-
arsýslu. Það er ástin á dump-
kandidatinum Vilmundi.
Ekki angrar Framsókn heldur
Harald vin sinn á Seyðisfirði frek-
ar en áðnr, því að hanu mun ekki
vera þar meira en svo öruggur.
Fyrir þetta fær svo Framsókn
þau fríðindi, að sósíalistar styðja
þá í nokkrum hættulegum kjör-
dæmum og hafa þar engan í boði.
Má nefna þar Skagafjörðinn,
þar sem sósíalistar draga nú fram-
bjóðendur sína til baka, þrátt fyr-
ir alt gort sitt ran aukið fylgi þar.
Þá er og Norður-Múlasýsla orð-
in svo hættuleg, að ekkert má
draga frá samherjunum.
Og svo er það loks Rangárvalla-
sýsla, þar sem Framsókn hefir
lengi verið að rémbast við að
koma sínum mönnum að. Nú eiga
þeir ekki að deyja þar úr „hlust-
ai’verk" (G. P.) eius og síðast.
*
Eun skýrari er þó samfylking
Framsóknar og kommúnista.
Fyrir vonina stóru um, að
kommar geti fengið Einar Olgeirs-
son kosinm í Reykjavík með at-
kvæðum Framsóknar, draga þeir
sína frambjóðendur til baka all-
staðar, þar sem þeir geta fengið
tækifæri til að hjálpa nauðstödd*
um Framsóknarmöunum.
Er sú skrá, sem hjer segir:
Mýrasýsla.
Strandasýsla.
V estur-Húnavatnssýsla.
Austur-Húnavatnssýsla.
Skagaf jarðai'sýsla.
Norður-Múlasýsla.
Arnessýsla.
í öllum þessum kjördæmum
fengu kommúnistar töluvert hrafl
af atkvæðum síðast.
Og svo ætlar Framsókn að reyna
að telja mönnum trvx xim, að þeir
láti kommxxnista ekkert fá fyrir
alt þetta. En eina borgun, senx
þeir geta veitt kommumxm, er
stuðningur við Einar Olgeirsson í
Reyltjavík.
Ennfremur styðja svo kommún-
istar Alþýðuflokkinn með því að
bjóða engan mann fram á þessum
stöðum, sem eru hættulegir fyrir
þá:
Hafnarfirði, ísafirði og Seyðis-
firði. *
Þegar á alt þetta er litið hlýtur
það því að Iverða augljóst hverj-
um manni, að hjer er samfylking,
þó að hxxn liafi ekki átt að sjást.
En hún . sjest, og það ríður
baggamuninn.
Menn kjósa elcki þetta lands-
hornalið.
Þess vegna verður þessi fylk-
ing — þiuxxifylking!
Sjálfstæðismenn, sem vita af
flokksmönnum er dvelja ei’lendis,
eru heðnir að gefa upplýsingar
um það á kosnixigaskrifstofu Sjálf
stæðisflokksins í Yarðai'húsinu.
Símar 2339 og 2907.
Flestar ráðstafanir, sem al-
mannavaldið eða lxið op-
inbera gerir almenningi til
hagsbóta, kosta peninga. Það er lít-
ill vaixdi að stjórna og láta margt
gott af sjer leiða, ef nægt fje er
fyrir hendi og hvergi þarf að
horfa í kostnað. Höfuðvandinn við
alla stjórn, hvort heldur er ríkis
eða bæjar og sveitarfjelaga, er að
útvega fje til þeirra aðgerða, sem
taldar eru heppilegar eða nnuð-
Syixlegar.
Af þessix leiðir aftur óhjákvæmi-
lega það, að sanxi aðilinn, sem
segir, hvað skuli framkvæma, hann
verður einnig að bera. ábyrgð á
því, hvernig fjárins er aflað, bæði
til framkvæmdanna sjálfra og til
að standa undir álxættunni, sem af
framkvæmdunum stafar. Þetta er
viðxxrkend stjórnarregla alstaðar
þar sem meixn gera sjer greiu fyr-
ir hvað til góðs stjórnarfars heyr-
ir. Að vísu verður yfirleitt, þar
sem unx umfangsmikla stjórn er
að ræða, sinu hver embættismaður-
inn eða jafnvel stofnunin að fara
með framkvæmdirnar og fjármál-
in, en sá, Sehx með þau fer, verður
ætíð að hafa úrslitaráðin, ef vel á
að fara. Hitt hlýtur ætíð að enda
í óstjórn og vitleysu á skömmum
tíma, ef það er alt annar aðili,
sem gefur fyrirskipanirnai* um
framkvæmdir, en sá, sem á að út-
vega fje til þeirra.
*
Þetta liggur í augum uppi og
er, sem sagt, viðurkend stjórnar-
regla. Hjer á landi er saint mjög
xxt af þessu brugðið í ýmsum þeim
máláflokkum, sem afdrifaríkastir
eru fyrir afkomu almennings. Má
m. a. fullyrða, að nú orðið gætir
þessarar sjálfsögðu reglu ekki
nema mjög lítið í viðskiftum ríkis-
ins við hæjar- og sveitarstjórnir.
I skiftnm þessara aðila hefir
ríkið ætíð úrslitaráðin. Bæjar- og
sveitar-fjelögin hafa engan ann-
an rjett en. þann, sem ríkisvaldið
á hverjum tíma skamtar þeim, en
verða hinsvegar að taka við þeim
skyldum, sem ríkinu þóknast á
þau að leggja.
Áður fyrri, meðan „liberalism-
itm“ var í almætti sínn, misbeitti
ríkið hinsvegar eltki þessari að-
stöðu sinni. Það markaði sjálfu
sjer rnjög þröngt valdsvið. Hjelt
uppi almennri stjórn og gjald-
heimtu, dómgæslu og lögreglu-
stjórn, læknaskipun, nokkrum
æðri skólum, prestastjettinni,
póstferðum, styrkti samgöngur,
vegabætur og jarðabætnr og ann-
að þvílíkt. — En það Ijet at-
vinnurekstur borgaranna alger-
lega eða að lang-mestu leyti af-
skiftalausan. Sveitarfjelögunum
var þar á móti ætlað að sjá fyrir
þeim, sem bjargþrota urðu af ein-
hverjum ástæðum og ljet ríkið
þeinx eftir ríflegar tekjur til þess,
enda þurfti það sjálft á tiltölu-
lega mjög litlum tekjxrm að halda.
Ennfremur var sveitarfjelögunum
ætlað að sjá f>TÍr ýmsum sjer-
þörfum hjeraðanna, sem ríkið
taldi óhagkvæmt að skifta sjer
beinlínis af.
*
Það er óþarft að rekja fyrir
mönnum, að sá hxigsunarháttur,
sexa lýsti sjer í þessu afskiftaleysi
ríkisins, er nú fyrir löngu horfinn
úr löggjöfinni. Hjer skiftir það
engu máli, hvort það er heppilegt
eða ekki, að ríkið taki sjer þannig
forsjá um efnalega afkomu borg-
aranna. Ilitt er staðreynd, að ríkið
hefir gert þetta. Ríkið hefir nú
tekið sjer fyrir hendur að skipu-
leggja alla afkomu manna með
þeim hætti, að nú eru allir at-
vinnuvegii* landsmanna ýmist und-
ir beinni stjórn ríkisins og full-
trúa þess eða þá undir svo ströngu
eftirliti þess, að enginn má xxm
frjálst höfuð strjúka án stjórnar-
samþykkis.
#
Ríkið hefir því nú umfram alla
aðra innlenda aðila ráðin yfir af-
ltomu atvinnuveganna og þar með
almennings. Og það er ríkið sjálft,
senx þessi umráð hefir, en livorki
bæjar- nje sveitarstjórnir. En hitt
gleymdist ríkinu þegar það tók
þetta mikilsverða vald í sínar
hendur að taka um leið á sig á-
byrgðina á því, hvéx-nig færi nm
meðferð valdsins. Ábyrgðin hvílir,
sem sje ennþá, fyrst og fremst á
bæjar- og sveitarsjóðunum. Því að
það eru bæjar- og sveitarsjóðirnir,
sem standa undir fátækraframfær-
inu að langmestu leyti. En það, hve
margir þurfa að leita fátækrafram
færis, stjórnast fyrst og fremst af
afkom'u almennings, en hún er
komin undir afrakstri og ástandi
atvinnuveganna. Þegar því ríkið
tók að sjer forræði atvinnuveg-
anna átti það vitanlega, skv. rjett-
um stjórnarreglum, að taka á sig
um leið skylduna til að standa
stranm af fátækraframfærinu.
Þetta var ekki gert. Ríkið tók
sjer rjettinu, en Ijet skylduna
hvíla eftir á bæjar- og sveitar-
sjóðunum. Afleiðingar þessa eru
skaðsamlegar á fleixi en einn veg.
Með þessu var ríkið, a. m. k. í
bili, firrt ábyrgð gex*ða sinna og
varð því miklu ófeimiiara en ella
til afskifta sinna af atvinnximál-
um. En reynslan hefir því rniður
sýnt, að þessu er samfara mjög
stórfeld hækkun fátækraframfser-
is og atvinnubótafjár, sem einnig
hvílir að mestu á bæjunum. Sú
hækkun verður hinsvegal* til þess
að sliga bæjar- og sveitarsjóði á
tiltölulega skömmum tíma. Ríkið
verður að vísu þá að hlaupa undir
bagga, en það ex* um seinan, því
að þegar bæði er húið að sliga
bæjax*- og sveitarsjóði og kyrkja
atvinnuvegina, er hætt við, að rík-
ið kunni fá ráð til bjargar.
Það er vafalaust mjög ánægju-
legt fyrir ríkisstjórnina að geta
um skeið látið svo, sem hún kunni
ráð við öllu og geti leyst hvers
manns vandræði með skipulagn-
ingu sinni, skelt allri ábyrgðinni
yfir á lægra sett stjórnarvöld. En
hættan ei* sú, að því skemtilegra,
sem stjórninni finst gamanið, því
styttra verði það, því fyrr takist
henni að sliga bæjar- og sveitar-
sjóðina algerlega.
*
En ekki nóg nxeð þetta, heldur
hefir ríkisvaldið heinlínis tekið
sig til og breytt fátækralögnnum
í því skyni að stefna senx mestum
hluta sveitarþyngsla alls landsins
á Reykjavík og stærri staðina.
Þetta. er gert með afnámi sveit-
festitímans; af því hlýtur óhjá-
kvæmilega að leiða það, að þeir,
er á styrk þurfa að halda, safnast
í fjölmennið, þar sem minst ber á
vandræðmn þeirra og þeir síst
þurfa að bxxast við óþægindnm
þeirra vegna. Enda eru nú þegar
kxxnn rnörg dæmi þess, að menn
eru beint og óbeint hraktir úr fá-
merminu til Reykjavíkur, á sveit-
ina þar.
Til viðbótar þessu kemur svo
það, að með hinunx nýju fram-
færslulögum er atvinnumálaráð-
herra fengið xxrskurðarvald um
kærwr framfærsluþega yfir of
lágurn styrkveitingum. Er úrslita-
valdið í þessum málum, sem bæj-
ar- og sveitarsjóðirnir eiga að
útvega gjöldin til, þannig einuig
að þessu leyti fengiu að nokkru í
hendur ríkisstjórninni. Fer því þó
FRAMH. Á SJÖTTU SfÐU.
luiiiiiiiiifiifiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiimiiiifimiiiiiiiiiiitiMiiiiiiiiiiiiHiiftiiiiitNiiiiiiiimtiiiimMmiiiiHmtiiiHiiiii
Eftir Bjama Benediktsson
prófessor.
MiiiiuiiiiiiiiiimiiiiiiiiiHiiiiuiiiiiiiiiiiiimuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMHiiMiMuiiiiiiiiiimmuiiHiHmiiiiiiiuiHiii