Morgunblaðið - 26.05.1937, Side 5

Morgunblaðið - 26.05.1937, Side 5
Mlðvikudagur 26. maí 1937. éö crrguttfclaí>ii& Ctsef.1 H.f. Arvakur, Keykjavlk. BUtniJArari Jðn KJartanaaon OK Valtjr Stef&naaon (Al»5Tf*B*rm»Biir). Anglýaingari Árni Óla. Sltatjðrn, anglýalngar og af*rel»alai ÍLuaturatr»ti I. — Biai HOO. Aok 'tftarsjaldi kr. 8.00 * andnuflL t "anaaaðlai 15 aura elntaklB — II aura ataB Leabðk. FRAMBOB ÞUNNFYLKINGARINNAR, U0R6UNB LA.Ð IÐ S Afskifll rikisins af málefnum bæjar- og sveitarf jelaga. „Hafa veröur að leiðar- stjfirnu að rjettur rlkisins ng skyldur jress fari saman". Þegar litið er yfir framboðin í ölltun kjördæmum tandsins, getur -engum dulist, að það sem sagt kefir verið hjer í blaðinu um sam- vinnu rauðu flokkamia, er óhrekj- anleg staðreynd. lEn það er tvent: .Annars vegar samvinnan, sam- fylkingiu. íHins vegar ólíkindalætin og til- araunirnar að dylja þetta og Sblekkja -kjósendur. Skiftir í því sem öðru mjög í rtvö horn um pólitíska framkomu •flokkanna. Stjórnarandstæðingar liafa kom- áð sjer saman um samvinnu í á- 'kveðnum kjördæmum í því skyni, að hrinda af stóli þeim óhappa- anönmnn, sem þar liafa setið und- anfarandi og leitt ógæfu og böl yfir þjöðina. Og þessa samvinnu fara þelr alls ekkert dult með. Öll rplögg eru lögð á borðið, og kjós- -endurnir taka svo sínar ákvarðan- ií um 'það, hvort þeir vilja ganga saman í þá íslensku breiðfylkingu, sem hefir sett sjer það mark, að ’taka. völdin af sósíalistunum. Áhugamál beggja þessara flokka -geta svo fullkomlega notið sín innan þessarar umgerðar, enda 'hefir Sjálfstæðisflokkurinn aldrei iWaupið frá þeim vanda að sam- irýma hagsmuni allra stjetta þjóð- .fjelagsins. Æn þessi aðferð er ekki alveg eftir kokkabók rauðliðanna. Enda væri hun víst ekki jafn heppileg fyrir þá. ÍÞað verður víst dálítið •erfiðara að verja þunnfylkinguna frammi fyrir kjósendum landsins, ■ eg fá ‘t. d. hændur til þess að -sannfærast um, að kommúnistar sjeu sjálfkjörnir samstarfsmenn fþeirra. Rændnr nnnui seint fylkja sjer undir fána 9.. nóvembers. ’Þess vegna neyðast þessir flokk- ■ar út í það ólánsfálm, að reyna að blekkja kjósendurna. Oera þeir |það með því, að bjóða allir fram ;i þeím ikjördæmum, þar sem það skiftir engu máli. Þeím er óhætt að bjóða fram •menn i (iullbringu og Kjósarsýslu, því að þar(; gín vonleysið móti þeim .hvort sem er. Sama er um Borgarfjörð, Snæ- fellsnes, Dali o. s. frv. Þó að konnnar sjeu ekki all- staðar með, þá stafar það af því ■ einu, að þeir hafa varla nógu marga hlaupastráka til þess. En bak við þessar dúður skín svo allstaðar í þann raunverulega tilgang, að spilla ekki hver fyrir öðrum. Pramsókn hýður ekki fram í Hafnarfírði, því að ekki má spilla fyrir hinum rýru möguleikum Em- ils, og ekki heldur Finni til óþægð ar á ísafirði. Þá má svo sem nærri geta, hvað bak við liggur, að Framsókn býð- ur engau mann í NorSur-ísafjarð- arsýslu. Það er ástin á dump- kandidatinum Vilmundi. Ekki angrar Framsókn heldur Harald vin sinn á Seyðisfirði frek- ar en áðnr, því að hanu mun ekki vera þar meira en svo öruggur. Fyrir þetta fær svo Framsókn þau fríðindi, að sósíalistar styðja þá í nokkrum hættulegum kjör- dæmum og hafa þar engan í boði. Má nefna þar Skagafjörðinn, þar sem sósíalistar draga nú fram- bjóðendur sína til baka, þrátt fyr- ir alt gort sitt ran aukið fylgi þar. Þá er og Norður-Múlasýsla orð- in svo hættuleg, að ekkert má draga frá samherjunum. Og svo er það loks Rangárvalla- sýsla, þar sem Framsókn hefir lengi verið að rémbast við að koma sínum mönnum að. Nú eiga þeir ekki að deyja þar úr „hlust- ai’verk" (G. P.) eius og síðast. * Eun skýrari er þó samfylking Framsóknar og kommúnista. Fyrir vonina stóru um, að kommar geti fengið Einar Olgeirs- son kosinm í Reykjavík með at- kvæðum Framsóknar, draga þeir sína frambjóðendur til baka all- staðar, þar sem þeir geta fengið tækifæri til að hjálpa nauðstödd* um Framsóknarmöunum. Er sú skrá, sem hjer segir: Mýrasýsla. Strandasýsla. V estur-Húnavatnssýsla. Austur-Húnavatnssýsla. Skagaf jarðai'sýsla. Norður-Múlasýsla. Arnessýsla. í öllum þessum kjördæmum fengu kommúnistar töluvert hrafl af atkvæðum síðast. Og svo ætlar Framsókn að reyna að telja mönnum trvx xim, að þeir láti kommxxnista ekkert fá fyrir alt þetta. En eina borgun, senx þeir geta veitt kommumxm, er stuðningur við Einar Olgeirsson í Reyltjavík. Ennfremur styðja svo kommún- istar Alþýðuflokkinn með því að bjóða engan mann fram á þessum stöðum, sem eru hættulegir fyrir þá: Hafnarfirði, ísafirði og Seyðis- firði. * Þegar á alt þetta er litið hlýtur það því að Iverða augljóst hverj- um manni, að hjer er samfylking, þó að hxxn liafi ekki átt að sjást. En hún . sjest, og það ríður baggamuninn. Menn kjósa elcki þetta lands- hornalið. Þess vegna verður þessi fylk- ing — þiuxxifylking! Sjálfstæðismenn, sem vita af flokksmönnum er dvelja ei’lendis, eru heðnir að gefa upplýsingar um það á kosnixigaskrifstofu Sjálf stæðisflokksins í Yarðai'húsinu. Símar 2339 og 2907. Flestar ráðstafanir, sem al- mannavaldið eða lxið op- inbera gerir almenningi til hagsbóta, kosta peninga. Það er lít- ill vaixdi að stjórna og láta margt gott af sjer leiða, ef nægt fje er fyrir hendi og hvergi þarf að horfa í kostnað. Höfuðvandinn við alla stjórn, hvort heldur er ríkis eða bæjar og sveitarfjelaga, er að útvega fje til þeirra aðgerða, sem taldar eru heppilegar eða nnuð- Syixlegar. Af þessix leiðir aftur óhjákvæmi- lega það, að sanxi aðilinn, sem segir, hvað skuli framkvæma, hann verður einnig að bera. ábyrgð á því, hvernig fjárins er aflað, bæði til framkvæmdanna sjálfra og til að standa undir álxættunni, sem af framkvæmdunum stafar. Þetta er viðxxrkend stjórnarregla alstaðar þar sem meixn gera sjer greiu fyr- ir hvað til góðs stjórnarfars heyr- ir. Að vísu verður yfirleitt, þar sem unx umfangsmikla stjórn er að ræða, sinu hver embættismaður- inn eða jafnvel stofnunin að fara með framkvæmdirnar og fjármál- in, en sá, Sehx með þau fer, verður ætíð að hafa úrslitaráðin, ef vel á að fara. Hitt hlýtur ætíð að enda í óstjórn og vitleysu á skömmum tíma, ef það er alt annar aðili, sem gefur fyrirskipanirnai* um framkvæmdir, en sá, sem á að út- vega fje til þeirra. * Þetta liggur í augum uppi og er, sem sagt, viðurkend stjórnar- regla. Hjer á landi er saint mjög xxt af þessu brugðið í ýmsum þeim máláflokkum, sem afdrifaríkastir eru fyrir afkomu almennings. Má m. a. fullyrða, að nú orðið gætir þessarar sjálfsögðu reglu ekki nema mjög lítið í viðskiftum ríkis- ins við hæjar- og sveitarstjórnir. I skiftnm þessara aðila hefir ríkið ætíð úrslitaráðin. Bæjar- og sveitar-fjelögin hafa engan ann- an rjett en. þann, sem ríkisvaldið á hverjum tíma skamtar þeim, en verða hinsvegar að taka við þeim skyldum, sem ríkinu þóknast á þau að leggja. Áður fyrri, meðan „liberalism- itm“ var í almætti sínn, misbeitti ríkið hinsvegar eltki þessari að- stöðu sinni. Það markaði sjálfu sjer rnjög þröngt valdsvið. Hjelt uppi almennri stjórn og gjald- heimtu, dómgæslu og lögreglu- stjórn, læknaskipun, nokkrum æðri skólum, prestastjettinni, póstferðum, styrkti samgöngur, vegabætur og jarðabætnr og ann- að þvílíkt. — En það Ijet at- vinnurekstur borgaranna alger- lega eða að lang-mestu leyti af- skiftalausan. Sveitarfjelögunum var þar á móti ætlað að sjá fyrir þeim, sem bjargþrota urðu af ein- hverjum ástæðum og ljet ríkið þeinx eftir ríflegar tekjur til þess, enda þurfti það sjálft á tiltölu- lega mjög litlum tekjxrm að halda. Ennfremur var sveitarfjelögunum ætlað að sjá f>TÍr ýmsum sjer- þörfum hjeraðanna, sem ríkið taldi óhagkvæmt að skifta sjer beinlínis af. * Það er óþarft að rekja fyrir mönnum, að sá hxigsunarháttur, sexa lýsti sjer í þessu afskiftaleysi ríkisins, er nú fyrir löngu horfinn úr löggjöfinni. Hjer skiftir það engu máli, hvort það er heppilegt eða ekki, að ríkið taki sjer þannig forsjá um efnalega afkomu borg- aranna. Ilitt er staðreynd, að ríkið hefir gert þetta. Ríkið hefir nú tekið sjer fyrir hendur að skipu- leggja alla afkomu manna með þeim hætti, að nú eru allir at- vinnuvegii* landsmanna ýmist und- ir beinni stjórn ríkisins og full- trúa þess eða þá undir svo ströngu eftirliti þess, að enginn má xxm frjálst höfuð strjúka án stjórnar- samþykkis. # Ríkið hefir því nú umfram alla aðra innlenda aðila ráðin yfir af- ltomu atvinnuveganna og þar með almennings. Og það er ríkið sjálft, senx þessi umráð hefir, en livorki bæjar- nje sveitarstjórnir. En hitt gleymdist ríkinu þegar það tók þetta mikilsverða vald í sínar hendur að taka um leið á sig á- byrgðina á því, hvéx-nig færi nm meðferð valdsins. Ábyrgðin hvílir, sem sje ennþá, fyrst og fremst á bæjar- og sveitarsjóðunum. Því að það eru bæjar- og sveitarsjóðirnir, sem standa undir fátækraframfær- inu að langmestu leyti. En það, hve margir þurfa að leita fátækrafram færis, stjórnast fyrst og fremst af afkom'u almennings, en hún er komin undir afrakstri og ástandi atvinnuveganna. Þegar því ríkið tók að sjer forræði atvinnuveg- anna átti það vitanlega, skv. rjett- um stjórnarreglum, að taka á sig um leið skylduna til að standa stranm af fátækraframfærinu. Þetta var ekki gert. Ríkið tók sjer rjettinu, en Ijet skylduna hvíla eftir á bæjar- og sveitar- sjóðunum. Afleiðingar þessa eru skaðsamlegar á fleixi en einn veg. Með þessu var ríkið, a. m. k. í bili, firrt ábyrgð gex*ða sinna og varð því miklu ófeimiiara en ella til afskifta sinna af atvinnximál- um. En reynslan hefir því rniður sýnt, að þessu er samfara mjög stórfeld hækkun fátækraframfser- is og atvinnubótafjár, sem einnig hvílir að mestu á bæjunum. Sú hækkun verður hinsvegal* til þess að sliga bæjar- og sveitarsjóði á tiltölulega skömmum tíma. Ríkið verður að vísu þá að hlaupa undir bagga, en það ex* um seinan, því að þegar bæði er húið að sliga bæjax*- og sveitarsjóði og kyrkja atvinnuvegina, er hætt við, að rík- ið kunni fá ráð til bjargar. Það er vafalaust mjög ánægju- legt fyrir ríkisstjórnina að geta um skeið látið svo, sem hún kunni ráð við öllu og geti leyst hvers manns vandræði með skipulagn- ingu sinni, skelt allri ábyrgðinni yfir á lægra sett stjórnarvöld. En hættan ei* sú, að því skemtilegra, sem stjórninni finst gamanið, því styttra verði það, því fyrr takist henni að sliga bæjar- og sveitar- sjóðina algerlega. * En ekki nóg nxeð þetta, heldur hefir ríkisvaldið heinlínis tekið sig til og breytt fátækralögnnum í því skyni að stefna senx mestum hluta sveitarþyngsla alls landsins á Reykjavík og stærri staðina. Þetta. er gert með afnámi sveit- festitímans; af því hlýtur óhjá- kvæmilega að leiða það, að þeir, er á styrk þurfa að halda, safnast í fjölmennið, þar sem minst ber á vandræðmn þeirra og þeir síst þurfa að bxxast við óþægindnm þeirra vegna. Enda eru nú þegar kxxnn rnörg dæmi þess, að menn eru beint og óbeint hraktir úr fá- merminu til Reykjavíkur, á sveit- ina þar. Til viðbótar þessu kemur svo það, að með hinunx nýju fram- færslulögum er atvinnumálaráð- herra fengið xxrskurðarvald um kærwr framfærsluþega yfir of lágurn styrkveitingum. Er úrslita- valdið í þessum málum, sem bæj- ar- og sveitarsjóðirnir eiga að útvega gjöldin til, þannig einuig að þessu leyti fengiu að nokkru í hendur ríkisstjórninni. Fer því þó FRAMH. Á SJÖTTU SfÐU. luiiiiiiiiifiifiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiimiiiifimiiiiiiiiiiitiMiiiiiiiiiiiiHiiftiiiiitNiiiiiiiimtiiiimMmiiiiHmtiiiHiiiii Eftir Bjama Benediktsson prófessor. MiiiiuiiiiiiiiiimiiiiiiiiiHiiiiuiiiiiiiiiiiiimuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMHiiMiMuiiiiiiiiiimmuiiHiHmiiiiiiiuiHiii

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.