Morgunblaðið - 26.05.1937, Síða 6

6
MORGUNEL.AÐIÐ
Grein Kjarua
Benecliklssonar.
FB.AMH. AF FIMTU SfÐU.
f,jarri, að sósíalistum þyki þetta
nóg, því að á síðasta þingi fluttu
þeir frv. um að fá ríkinu enn
meiri afskiftarjett af þessum mál-
um, og raunar full yfirráð, að því,
er Reykjavík varðar, þó að þeim
gleymist hitt að láta ríkið þá um
leið taka við fjáröfluninni.
*
Með þessu er þó engan veginn
sagt, að ekki skifti mjög miklu,
hvernig á þessum málum er hald-
ið af bæjar- og sveitarstjórnum.
Þó að þær ráði ekki við i'rumor-
sakirnar að aukningu fátækra-
framfærisinSj er hægt að verja
misjafnlega hyggilega því fje, sem
til þes ser ætlað. Er Og ómögu-
legt að gtanda undir þessum bögg-
um til lengdar nemá ýtíasta spar-
semi og aðgæsla sje við: höfð. Má
Reykjavík í því i efni vel við una
þann dóm, sem hennar fjármála-
stjórn fekk hjá stjórnarliðinu,
þegar það útilokaði hana eina af
öllum bæjar- og sveitarfjelögum
frá rjetti til aðstoðar Kreppulána-
sjóðs vegna þess, hversu vel stæð
hún væri.
En sum önnur útgjöíd, mjög
veruleg, hafa bæjar- og sveitar-
stjórnírnár enn síður á valdi sínu,
hversu há skuli vera, en verða þó
að standa undir þeim.
Má þar fyrst nefna lögreglu-
málin. Skv. gildandi lögum getur
dómsmálaráðherra inrián vissra
takmarka mælt fyrir um það,
hversu margir lögregluþjónar
skuli vera í bæjum og kanptúnurn
með 1000 íbúum o. fl. Héfir þess-
ari heimild svo sem kurinugt er
verið beitt hjér í Reykjavík, gegn
tillögum bæjarstjórnar, þegar á-
kveðnir voru 60 lögregluþjónar.
tJndir lögregluþjónafjölda er vit-
anlega fýrst ' óg fremst kominn
kostnaðúririri við lögregíúmálin.
E. t. v. iriá segja að það sje nokk-
ur hemill á ráðherra að misbeita
heimild sinni í þessu efni, að ríkið
getur orðið skylt til að greiða einn
sjötta hluta lögreglukostnaðar, ef
ráðherra gefur slíka fyrirskipun.
Því fer þó fjariri að þétta sje nóg
aðhald. Hitt á áð4gil'da 'hj'er, áð
sá, sem ráðíri héfir % að bera
kostnaðinn í þeesu efni, í þessu
efni því ríkið. — Enda ræður
lögreglustjóri, sem, er ri embættis-
maður ríkisins, því, að langmestu
leyti, hversu rekstrar-kostnaður
lögreglunnar er mikill að öðru
leyti, og getur bæjarst.jórn ein-
ungis sáralítil áhrif á þáð haft.
Mjög svipuðu máli gegnir með
barnaskólana. Um þá gilda ýmist
bein fyrirmælí laga eða úrslita-
ráðin um útgjöld eru að verulegu
leyti í höndum fræðslumálastjórn-
ar og skólanefnda, sem hún eftir
núverandi flokkahlutföllum ræð-
ur meirihlutanum í. Eftir núgild-
andi löggjöf væri vafalaust lang-
eðlilegast, að ríkið tæki að sjer
allan rekstur skólanna, þar sem
það nú greiðir einungis lítinn
hluta kostnaðarins við þá. Sama
er að segja um Gagnfræðaskólann
í Reykjavík, hinn svonefnda Ingi-
marsskóla.
Svipuðu máli gegnir ennfremur
um skyldur bæjar- og sveitarfje-
laga í sambandi við tryggingar-
lögin nýju. Með þeim eru mikil
gjöld lögð á herðar þessum að-
iljum, en þeir hafa raunverulega
býsna lítil umráð þeirra mála, sem
mest hafa gjöldin í för með sjer,
heldur gilda ýmist um þau bein
lagafyrirmæli eða úrslitin eru hjá
tryggingarráðinu, sem er hrein
ríkisstofnun. Enn mætti telja
byggingarsjóðstillagið (verka-
mannabústaðina), vinnumiðlunar-
skrifstofuna o. s. frv.
*
Frekari upptalningum skal þó
slept. Enda ætti af framansögðu
að vera orðið ljóst, að því fer
fjarri, að í valdskiftingunni milli
ríkis annarsvegar og bæja- og
sveitarfjelaga hinsvegar hafi
þeirri sjálfsögðu reglu verið fylgt
að láta úrslitaráðin og fjárútveg-
unina vera á sama stað.
Að vísu verður því ekki í móti
mælt, að í valdatíð núverandi
stjórnar, hefir það orðið enn ber-
ara en áður, hver hætta er hjer
á ferðum. Hefir og af stjóminni
vitandi vits verið að því unnið að
koma sem mestum byrðum einkum
á Reykjavík, en svifta bæinn um-
ráðum málanna. Rætur meinsins
eru samt eldri og liggja í því, að
menn gæta þess ekki, að um leið
og vald ríkisins er aukið verður
jafnframt að láta það taka við
þeim byrðum, sem þetta vald ræð-
ur nú hversu þungar verða, en
áður máttu að skaðlausu hvíla á
öðrum.
*
Menn hafa og all-lengi fundið
tii þess, að hjer var eitthvað at-
hugavert. Hefir það einkum komið
fram í leit að nýjum skattstofnum
handa bæjar- og sveitar-fjelögum.
Skal og játað, að þetta er mikils-
vert atriði, einkum vegna þess, að
ríkið hefir, á síðari árum gengið
mjög á skattstofna bæjar- og sveit
arfjelaga. En þessi leit hefir ekki
tekist, því að hvert sem litið er,
þá er hver eyrir upp-urinn annað-
hvort af bæ eða ríki, og með nú-
verandi stjórnarháttum er ómót-
mælanlegt, að báðir aðiljar þurfa
fyllilega á sínu að halda.
Aðalatriðið getur því aldrei orð-
ið það að gera nýja skiftingu á
tekjustofnunum milli þessara að-
ila, þó að því megi ekki gleyma.
Ilitt er miklu meira um vert að
taka upp nýja stjórnarhætti, sem
geti leitt til betri afkomu fyrir
alla en nú er. Eitt frumskilyrðið
fyrir því að svo megi verða er,
að öll bæjar- og sveitarstjórnar-
löggjöfin sje tekin upp til ræki-
legrar endurskoðunar og nýsköp-
unar, þar sem það sje haft að
leiðarstjörnu að láta rjett og
skyldu fara saman.
Fyrir þessu mun Sjálfstæðis-
flokkurinn beita sjer, ef hann fær
völdin við kosningarnar 20. júní.
Bjarni Benediktsson.
Rföffarti.
II vífkál.
KLGIN,
Baldursgötu 14. Sími 3073.
Brjeí send Morgunblaðinu.
Sjúmenn snúa baki við
Alþýöuflokknum.
IAlþýðublaðinu 11. maí s.l. birt-
ist grein um fjársöfnun í
kosningas j óð S j álf stæðisf lokksins
og er -þar fyllilega gefið í skyn,
að jeg og skipstjórinn á „Snorra
goða“ höfum haft í hótunum við
skipverja um atvinnumissi, ef þeir
„gæfu“ ekki, eins og blaðið kemst
að orði, vissa fjárupphæð í kosn-
ingasjóð Sjálfstæðisflokksins.
En sannleikurinn er sá, og hefir
eigi verið farið í neina launkofa
með, enda ekki ástæða til þess, að
áskriftalista hafði jeg með hönd-
um frá skrifstofu Sjálfstæðisflokks
ins, þar sem skipverjum á Snorra
goða gafst kostur á að skrifa sig
fyrir ákveðnum tillögum í kosn-
ingasjóð flokksins. En eins og
gefur að skilja var mönnum það
algerlega í sjálfsvald sett, hvort
þeir legðu nokkuð fram eða ekki.
En útkoman varð sú, að af 35
skipverjum voru það aðeins tveir
menn, sem óskuðu ekki eftir að
Ieggja fram tillag til Sjálfstæðis-
flokksins.
Jeg hefi aldrei verið neítt myrk-
ur í máli um þá skoðun míria, að
jeg álít að atvinnulífi þjóðarinnar
sje mikil hætta búin, verði ekki
gagnger breyting á afstöðu.stjqrn-
arvaldanna til þeirra mála. Ép að
mönnum hafi verið hótað um at-
vinnumissi, af mjer eða öðrum, um
borð í Snorra goða, því atriði vil
jeg vísa heim til föðurhúsanna,
enda kemur ekki til mála, að slík
aðdróttun sje annað en ágiskun
skriffinnanna sjálfra, sem um mál-
ið rita.
í þessu sambandi dettur mjér'í
hug máltækið „Margur heldur riiig
sig“, því öll stjórnmálastarfseirii
Alþýðufl. hefir fyrst og fremst
bygst á því, að tileinka andstæð-
ingum sínum alt það Ijóta, sem
þeirra eigin hugur er fullur af og
gegnir það furðu, að sumir virðast
ekki hafa komið auga á þennan
ágalla þeirra, fyr en upp á síðkast
ið. Sem betur fer virðist nú
um straumhvörf að ræða í þessu
atriði, enda hefir sósíalistahjörð-
in komist að raun um það sjálf,
að rnargir þeir, sem áður trúðu
og treystu þeim fyrir málum sín-
um, hafa komið auga á, að eigin-
hagsmunir og valdagræðgi stjórna
öllum þeirra gerðum. Að svíkja
gefin loforð virðist ekki hafa
meiri áhrif á þá, en köttinn, sem
leikur sjer að músinni. Þannig
hafa þeir leikið sjer að fögrum
vonadraumum almennings um
bjarta og hlýja framtíð.
Þegar svo lýðskrumararnir kom-
ast að raun um, að uppgjörið er
í nánd, reyna þeir enn á ný að
reiða til höggs og kasta „bomb-
um“ svo þeirra eigið svívirðilega
framferði lendi á herðum and-
stæðinganna. En þeir munu kom-
ast, að raun um, að í þetta sinn
lendir höggið á þeirra eigin
kjálka, því það vita bæði guð og
menn, að engir flokkar hafa geng-
ið jafn langt í fjárkúgunum eins
og Alþýðuflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinn. Framsóknar-
flokkurinn tekur vissa upphæð af
launum bitlingahjarðar sinnar.
Fyrir utan frjálsar samskotaher-
ferðir Alþýðuflokksins, er hverj-
um einasta verkamanni og konu
settur sá kostur, annað hvort að
ganga í eitthvert verklýðsfjelag
innan Alþýðusambandsins og þar
með greiða árgjald til þess fje-
lags, eða að öðrum kosti verða
svift þeim möguleika, að vinna
sjer inn fyrir daglegu brauði.
Meirihluti þess árgjalds, sem
verkafólk er þannig neytt til að
greiða, rennur beint í kosninga-
sjóð Alþýðuflokksins og það er
öllum ljóst,. að það eru marigir,
sem það gera ekki af fúsum vilja,
að styrkja þannig flokk, sem þeir
hafa enga tiltrú til.
Hver er það þá, sem hefir í hót-
unum við fólk um atvinnumissi og
þvingar það til fjárframlags til
handa sínum eigin pólitíska
flokki ?
Alþýðublaðssannleikurinn mundi
verða á þá leið, að það væru Sjálf-
stæðismenn, en almenningur mun
dajma á annan veg í þessu máli
og það áður en langt um líður. Þá
mun þeirra eigin „bombum“ vérða
kastað framan í þá sjálfa og get
jeg vel unt þeim þess, að teyga
að sjer lyktina af þeim, svo nota-
leg sem hún er.
Annars er mjög skiljanleg sú
örvænting, sem gripið hefir aum-
irigja mennina, því hver mundi
ekki örvænta í þeirra sporum, sjá-
andi sjómannastjettina og verka-
lýðinn í landi, eða þá þeirra, sem
hafa að undanförnu fylgt þeim að
málum,snúa við þeim baki og beita
sjer fyrir kosningu þeirra mestu
andstæðinga.
Að öðru leyti álít jeg það alls
óverðskuldaðann heiður, sem mjer
er sýndur með því, að komast á
„svarta lista“ Alþýðublaðsins, því
venjulega hlotnast ekki nema
bestu mönnum þjóðarinnar sú
sæmd. En jeg mun hafa hugfast
orðtakið, að „vandi fylgir veg-
semd hverri“.
Cruðm. Egilsson
(loftskeytam.).
E-listinn er listi Siálfstæð-
isflokksins.
Ibúð öskast.
Barnlaus hjón óska eftir íbúð
frá 1. júlí, 1 herbergi og eldhúsi
með öllum nýtísku þægindum,
helst í Austurbænum. Má vera í
góðum kjallara. — Fyrirfram-
greiðsla.
Tilboð sendist afgreiðslu hlaðs-
ins fyrir 1. júní, merkt „Föst at-
vinna“.
Miðvikudagur 26. maí 1937.
Samtal við
próf. Nörlund
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU
verður teiknað í mælikvarða
1:100.000, eins og þeir uppdrætt-
ir, sem þegar eru gerðir af land-
inu. En þegar búið er að ’gera
uppdrættina eftir myndunum,
þurfa menn að fara um landið til
þess að sjá um að alt smálegt, sem
á uppdrættinum á að vera, komi
þar með. Hús, vegir o. þessh,
koma ekki nægilega greinilega
fram í myndum, sem teknar eru
úr 4000 metra hæð. Einnig' þarf
að athuga gróðurlendin. Því þó
hægt sje að sjá nokkur litbrigði á
myndunum, eftir því hvort land-
ið er gróið eða ógróið, þarf það
nánari athugunar við á eftir.
— Flugvjelin sem notuð verð-
ur —-? '"•’sí
— Er vöndnð Henkel flugvjel,
sem kostar um 100 þús. krónrir.
Við höfum útbúnað til þess að
geta tekið hana um borð í Hvid-
björnen, ef á þarf að halda, t. d.
vegna veðurs. Annars verður
henni lagt nálægt skipinu, þar
sem Hvidbjörnen heldur kyrru
fyrir.
— Og hvar búist þið við að
hafa helstu bækistöðvar ykkar
meðan á verkinu stendurf
— Jeg vonast eftir að flugvjel-
in verði ferðafær á miðvikudag
eða fimtudag, og þá förum við
fyrst upp í Hvalfjörð. Þar verð-
um við meðan við erum að taka
myndir af vestanverðu hálendinu.
Síðan flytjum við okkur til Beru-
fjarðar og að lokum í einhverja
firðina á Norðurlandi.
En sem- sagt, segir prófessor,-
inn. Starf okkar veltur mjög á
því, hvernig viðrar. Yið þurfum
líka á nákvæmum veðurfregnum
að halda. En Veðurstofan og
Landsíminn hafa lofað að aðstoða
okkur í því. Oft getur það kom-
ið fyrir, að þoka sje og slæmt
skygni niður á fjörðum, þegar er
bjart veður yfir hálendinu. Ef
veðrið verður eins gott í % nián-
uð eins og í dag, þá miðar okkur
vel áfram.
— Hve mikið landssvæði í
Grænlandi hefir verið myndað úr
lofti ?
— Um 300.000 ferkílómetrar.
— Svo þetta eru þá smámunir
sem hjer á að gera samanborið
við það.
— Já, að vísu. En þar er mæli-
kvarðinn hafður 1:250.000 og n£
kvæmnin því minui en lijer á að
vera.
Vjer þökkum prófessornum fyr
ir fróðleikinn og óskum honum
góðs gengis með þetta fyrirtækí
hans.
Draumurinn um, að fullkominn
uppdráttur af landinu verði gerð-
ur, er nú að rætast. Uppdráttur
sá verður að mestu verk danskra
mælingamanna, sem ár eftir ár
hafa unnið starf sitt hjer með
þrautseigju og hinni mestu ná-
kvæmni. Smiðshöggið á verk þetta
á nú að reka á í sumar, er vaskir
flugmenn og djarfhuga fljúga inn
yfir öræfin. AUur almenningur
mun fylgja því starfi með mikilli
athygli og vona, að engin ó-
höpp komi fyrir, alt megi ganga
að óskum.