Morgunblaðið - 25.07.1937, Blaðsíða 5

Sunnuda^ur 25. júlí 1937.
MORGUNBLAÐIÐ
5
orgtmMaðið
1stmnt.i H.t. Arvnt nr n»ykj«Ttk
ititatjðran J6n KJ&rtKiuwoo ng Voltfr StafAaiuiOk ;»t>rrir'*an«»Bur)
liclýiiitui Árnl Öla.
'áiMtJðrn, aaslt«to«a]r »B miwratVKlmi I. — Pimi lttl.
ÁakTtftarcJalali kr. t.00 * KknatL
( >«aaaa*lai II aora •lctaklB — II aara »V
DEILUNNI LOKIÐ.
- Keykjavíhtirbrjef —
------- 24. júlí. ---
Verkfallið hefir staðið í
viku án þess borið hafi
til tíðinda hjer í bænum. Al-
þýðublaðið hefir ekki sagt
margt af viti í sambandi við
þetta mál, en eitt er þó rjett
ihjá blaðinu í gær eða fyrra-
4ag, og það er, að íslenskir
v.erkamenn sjeu seinþreyttir
til vandræða. Mundi nú ekki
verkfallið sjálft geta átt upp-
tök sín einmitt í þessu, hvað ís-
lenskir verkamenn eru sein-
þreyttir til vandræða?
Það er vitað, að fjöldi verka
manna hefir fylgt foringjum
sínum með hálfum hug.
— Þessir menn margir
hafa ekki viljað skerast úr leik
við fjelaga sína, af því að þeir
hafa verið „seinþreyttir til
vandræða“. Þeir sem þekkja
ofstopa og ráðríki sumra þeirra
manna, sem stóðu fyrir deii-
unni, geta tæplega láð um-
komulitlum verkamönnum, þótt
þeir Ijetu undan síga fyrir
.slíku ofbeldi.
Tregða verkamanna til að
ganga til verkfalls stafar vit-
anlega ekki af því, að þeim
.sje óljúft að fá kjör sín bætt.
Hún stafar af því, að þeir taka
fullyrðingar foringjanna um
bætt kjör með kauphækkun,
:með fullum fyrirvara. Þeir vita,
að enda þótt dýrtíð hafi aukist,
þá hefír geta atvinnurekend-
<anna til þess að fullnægja þeim
auknu kröfum, sem af dýrtíð-
inni leiða, ekki aukist að sama
skapi. Þessvegna hafa ásakan-
ir sósíalista um ,,illvilja“ at-
mnnurekenda lítil áhrif meðal
.gætnari verkamanna.
*
Verkamenn hafa löngu gert
sjer það ljóst, að afkoma þeirra
veltur á öðru en kaupskráning-
unni einni saman. Hvað stoðaði
t. d. að tímakaupið væri skráð
á 2 krónur, ef vinnudögum
fækkaði ofan í 100? Útkoman
yrði ekki nema 2000 krónur á
ári.
Það sem fyrir verkamönnum
vakir er fleiyi vinnudagar,
meira árskaup. Á þetta komu
stjórnarflokkarnir auga fyrir
þrem árum. Þess vegna var
„aukin atvinna“ gerð að stefnu-
:skráratriði við stjórnarmyndun-
ina 1934. Alþýðublaðið vitnar
í gær í skýrslur Hagstofunnar
um það, að framfærslukostn-
aðurinn hafi aukist úr 221 stigi
1930 upp í 242 stig 1936. Er
hægt að fá skýrari sönnun þess,
að stjórnarflokkarnir viður-
kendu í fyrra, að kauphækkun
gat ekki samrýmst fyrirheiti
þeirra um aukna atvinnu, en
það, að þeir kröfðust ekki
kauphækkunar, þótt framfærslu
kostnaðurinn hefði aukist um
10 7o?
Alþýðuflokksbroddunum skal
ekki borið það á brýn, að þeir
sofi svo á verðinum, að þeir
viti ekki ihvað líður framfærslu-
kostnaði verkamanna á hverj-
um tíma. Þeir hefðu því krafist
kauphækkunar, ef þeir hefðu
álitið að það táknaði bætt kjör.
Af því krafan um kauphækkun
samrýmdist ekki stefnunni um
fleiri vinnudaga, var krafan
ekki gerð.
*
Það er fyrst í því fáti, sem
verður upp úr hinum herfilegu
hrakförum Alþfl. í kosningum,
að sumir þeir menn, er harðast
voru leiknir í þeirri viðureign,
taka það til bragðs að heimta
kauphækkun umfram alt. Þessi
krafa var borin fram á þantí
hátt, að sýnilegt var að tilætl-
unin var ekki sú ein, að fá
kaupið hækkað, heldur engu
síður, að egna atvinnurekend-
ur til að bregðast illa við. —
Dagsbrúnarstjórnin varaðist að
leita samninga við atvinnurek-
endur. Verkfallinu var skelt á
fyrirvaralaust. Hverjum aug-
um, sem menn annars líta á
eðli þeirra krafa sem fram voru
bornar, er ekki með neinu móti
hægt að rjettlæta þennan þursa
skap Dagsbrúnarforkólfanna.
En atvinnurekendur sýndu
að þeir eru „seinþreyttir til
vandræða“, alveg eins og verka
mennirnir. Þeir tóku kröfunni
með sanngirni og gengu þegar
inn á að hækka kaupið. Við
síðari samningaumleitanir, sem
fóru fram á föstudagskvöldið
varð auk þess samkomulag um
ýms önnur atriði, sem mikla
þýðingu geta haft síðar.
Það er ekkert vafamál, að
vel hefði mátt komast hjá þessu
verkfalli, ef ekki hefði í upp-
hafi meiru ráðið ofstopi Dags-
brúnarforkólfanna en vilji til
friðsamlegrar lausnar.
Á Dagsbrúnarfundinum í
gærkvöldi var samþykt að
ganga að samningi þeim, sem
aðiljar komu sjer saman um á
föstudagskvöldið. Þar með er
lokið þessari leiðu og óþörfu
deilu.
I samningi þessum er það ný-
mæli tekið upp, að ágreiningi
um einstök atriði hans er skot-
ið til sáttanefndar. Er þetta
spor í þá átt, að vinnudeilur
geti orðið jafnaðar með frið-
samlegu móti. Er gleðilegt að
þorri verkamanna hefir áttað
sig á þessu, því ekki verður
lengur unað því algerlega ör-
yggisleysi, sem ríkt hefir í þess-
um efnum.
Um alt land munu menn
fagna því að deilunni er lokið
og vonandi verður þetta í síð-
asta sinn, sem tekist getur að
tæla verkamenn til að hefja
verkfall fyrirvaralaust.
Kosningafyrir-
komulagið.
argir líta svo. á að breytt
kosningafyrirkomulag sje
sjerstakt áhugamál kjósenda hjer
í Reykjavík, sveitamenn sjen ým-
ist tómlátir í þessu efni, eða þá
andvígir breytingum frá því kosn-
ingafyrirkomulági, sem nú ríkir.
En þetta er hinn mesti misskiln-
ingur. Minnihluta kjósendur í hin-
um einstöku kjördæmum úti um
land fá að þreifa á ranglætinu á
miklu tilfinnanlegri hátt en íbúar
hofuðstaðarins. Enda er það líka
svo að kröfurnar um umbætur
kosningafyrirkomulagsins koma
fyrst og fremst utan af landi.
Það er ekki til neins fyrir Tíma-
menn að vitna í úrslit kosning-
anna 1931. Þær kosningar bar að
með þeim hætti að menn fengu
lítið tóm til rólegrar yfirvegunar.
Málið var flutt af því ofurkappi,
að sþks eru fádæmi í okkar sögu.
,i; Flokkun mann-
irc. rjettinda.
n þótt hægt væri að æsa
sveitamenn í þessu máli 1931,
þá eru engin líkindi til þess að
það tækist nú. Eyrstu árin eftii'
að kaiipstaðirnir fóru að vaxá
hröðurti skrefum á kostnað sveilc
anna, bólaðí á alhnikilli beiskju í
garð kaupstaðarbúanna. Yar og
kynt undir hleypidómunum mjög
óspart af ýmsum þeim, sem náðu
áheyrn sveitafólksins Á þeim árum
mátti iðulega sjá nöfn eins og
„Grimsbylýður'‘, „malarskríll“ og
annað þess kyns í blöðum, sem
töldu sig sjerstök málgögn bænda.
Þótt enn eimi nokkuð eftir af
þessarl óviðfeldnu málfærslu, hefir
hún nú ekki veruleg áhrif hjá
því sem áðtír var. Sveitamenn
eru búnir að átta sig á því, að
þeim muni best borgið með því
að friður haldist milli manna viði
sveit og við sjó. Þeir eru búnir að
átta sig á því, að kaupstaðarbú-
arnir eru hold af þeirra holdi,
hvorki verri nje betri, heimskari
nje vitrari. I viðurkenningu þess
að um jafn hæfa aðila sje að ræða
ög í viðurkenningu þeirrar nauð-
synjar að friður haldist, komast
fleiri og fleiri sveitamenn án
flokksgreinarálits, að þeirri niður-
stöðu, að ósæmilegt sje og óger-
ilegt, að flokka manni'jettindin eins
og verslunarvöru, þannig að 1.
flokks kosningarjettur sje aðeins
handa sveitamönnum, 2. flokks
handa kaupstaðabiium. Þótt ýmsir
Framsóknarmenn lijer í höfuð-
staðnum sjeu haldnir hinum mesta
upphefðarrembingi, þá á það yfir-
leitt ekki við um kjósendur flokks
ins úti um laud. Þeir munu fleiri
sem trúa í einlægni á lýðræðið,
og hafa á undanförnum árum feng
ið tóm til að hugleiða í næði, hvort
það kosningafyi'irkomulag, sem
við nú búum við samrýmist fullu
lýðræði.
Daunninn af sam-
sullinu
erkur maður utan af landi,
sem fylgt héfir stjórnmála-
baráttunni um langan aldur, skrif-
ar eftir kosningárnar:
„Þá eru kosningarnar um garð
gengnar. Tel jeg útkomu þá, sem
þær sýna, eitt af furðulegustu
furðuverkum, sem í minni tíð hafa
orðið í heimi þessum. Mjer finst
það meistaralegt furðuverk, þegar
kosningar í einu ríki veraldarinn-
ar falla þannig, að allir menn og
allir flokkar í landinu fá alt aðra
útkomu af þeim, en búist hafði
verið við. Sjálfstæðis- og Bænda-
flokksmenn gerðu ráð fyrir liðs-
auka á Alþingi með því að ganga
til kosningabandalags. Allar á-
stæður virtust mæla með því að
sá liðsauki yrði verulegur. En
þetta fór á annan veg. Framsókn-
armenn bjuggust við að tapa, þótt
þeir reyndu að bera sig hraust-
lega. Þess vegna höfðu þeir sam-
band það við Kommúnista, sem
stuðlaði samtímis að því að komm-
arnir náðu þingsetu, og hjálpaði
Framsókn til að vinna í einstök-
um kjördæmum. Aumingjarnir í
Framsókn þora ekki að kannast
við þetta, þótt allur landslýður
finni óþverralygtina af samsull-
inu“.
Mórallinn í stjórn-
málunum
ami maður skrifar ennfremur:
„En sá „mórall“ sem kosn-
ingarnar sýna: Eftir að búið er
að sanna lygar á N. N. á fundi
eftir fund hjer í sýslu, svo að hann
stendur stimplaður sem ósanninda-
maður frammi fyrir kjósendum,
fær hann flest atkvæði. Eftir að
búið er að sanna með rjettarhöld-
um á Hermann þær lubbalegustu
kosningalygar, sem þektar eru í
íslenskum stjórnmálum, tvöfaldar
hann kjörfylgi sitt. Svona mætti
lengi telja, en það er ógeðslegt
verk, og mun því staðar numið.
Annars er þetta siðleysi í stjórn-
málunum orðið meira alvörumál
en svo að yfir því megi þegja. Það
leiðir áreiðanlega til upplausnar í
þjóðskipulaginu og það fyr en
varir, ef ekki er reynt að hafast
eitthvað að. Viðreisn atvinnuvega
og fjármála er hið mesta nauð-
synjamál, en þó er viðreisn á sviði
stjórnmálalegs siðgæðis engu síð-
ur aðkallandi".
Fallið vígi.
jer í blaðinu hefir hvað eft-
ir annað verið sýnt fram, á,
að á því eina kjörtímabili, sem
Sjálfstæðismenn sátu vjer við völd,
1924—1927 hafi verslunarjöfnuð-
urinn verið hagstæðari en á
nokkru öðru sambærilegu tímabili.
Tímamenn hafa ekki getað borið
á móti þessu, en þeir hafa þó ekki
fengist til að viðurkenna það
refjalaust. Þeir hafa bara svarað
út í hött, að þetta væri enginn
vandi, vegna þess að útflutning-
urinn hefði verið svo mikill!
Þeim hefir verið bent á að með-
alútflutningur fyrstu þriggja ár-
anna, sem Framsókn sat við völd
hafi verið meiri en ekki minni
heldur en á valdatímabili Sjálf-
stæðismanna. Þrátt fyrir þetta var
verslunar j öf nuðurinn hagstæður
um 10 miljónir á ári í tíð Sjálf-
stæðismanna, en ekki nema 300
þús. krónur til jafnaðar á ári
fyrstu 3 Framsóknarárin í fylli-
lega sambærilegu árferði. Þar með
er þetta Tímavígi fallið.
Lífseig heimska.
n heimskan er lífseig, ekki
síst þegar hún gerir sam-
fylkingu við þrákelknina. Sein-
asta dæmið um hina hagfræðilegu
speki Tímamanna kom fram í dag-
blaði þeirra nú í vikunni. Þar
segir að meðalinnflutningur ár-
anna 1924—1926 hafi verið 63 %
miljón króna, og er það víst rjett.
En svo bætir blaðið við þessari
einkar skarplegu athugasemd;
„En hver og einn getur gert
sjer það í hugarlund, hvernig við-
skiftajöfnuðurinn hefði verið, ef
flutt hefði verið inn fyrir 6314
milj. króna á ári, eins og gert var
á stjórnarárum Íhaldsflokksins
1924—1926“.
Svo er nú það? En hver varð
svo innflutningurinn eftir að
Framsókn tók við völdum af
„íhaldinu"? Innflutningurinn var
sem hjer segir.-
1928 64.394 milj.
1929 76.972 milj.
1930 71.968 milj.
Þetta er samtals 213 miljónir
334 þús. krónur á þrem áruxp, eða
með öðrum orðum 71.111 — sjötíu
og ein miljón eitt hundrað og
ellefu þúsund krónur að meðaltali
á ári.
Hvað ætla Framsóknarmenn að
heimska sig lengi á því, að halda
því fram að þeim sje betur trú-
andi en Sjálfstæðismönnum til
þess að sníða innflutninginn við
hæfi ?
„Jónasar uppgjör“
Uudánfarna daga hefir verið
ákaflega grunt á því góða
milli stjórnarblaðanna. Alþýðu-
blaðið birti einn dagmn grein um
feril Jónasar Jónssonar. Kemst
blaðið að þeirri niðurstöðu, að saga
hans verði „án efa sorgarsaga“.
Flokksmenn hans sjeu hættir að
taka mark á honum, þeir vilji að
vísu „lofa honum að skrifa“, en
J. J. sje orðinn kyrstöðumaður og
sje á góðri leið með að gera kosn-
ingasigur Framsóknar að ósigri,
enda liafi „sú raun oft og tíðum
fylgt þeim flokki“. Vilji Jónas
umfram alt „semja ævarandi pólit-
iskan frið við íhaldið í Reyltjavík.
Þannig fer með þá menn, sem ell-
in og þreytan hafa gert að þrösk-
uldi á vegi þróunarinnar“.
Þessi ritsmíð mætti heita grein-
argerð að „frumvarpi um pólitiskt
uPPgjör J. J.“. En það er dálítið
einkennilegt, að þetta „frumvarp“
skuli borið fram af Alþýðuflokks-
mönnum einmitt nú. Því ekki voru
nema 5 dagar liðnir frá því er
krosstrje Alþýðublaðsins geir-
negldust þessum „þröskuldi í vegi
þróunarinnar* ‘ með „áframhald-
andi samstarfi“, þar til er „frum-
varpið“ birtist.
Kjöt- og mjólkur-
verkfall?
N í öllum þeim straum og
skjálfta, sem einkent hefir
stjórnarblöðin undanfarið, hefir
margt fleira hrotið, sem ekki er
síður eftirtektarvert en ummælin
um J. J.