Morgunblaðið - 30.11.1937, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAiJIÐ
Þriðjudagur 30. nóv. 1937.
Minning Magnúsar Guðmundssonar
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU.
is og síðar mun sagan sýna
honum fult rjettlæti.
Mjer var Magnús Guðmunds-
son alt í senn, ánægjulegur, á-
gætur og elskulegur vinur,
reyndur og ráðhollur samherji.
Leitaði jeg oftar ráða hans en
nokkurs annars samstarfs-
manns í stjórnmálunum og
minnist þess aldrei, að hafa
komið þar að tómum kofum,
enda var Magnús Guðmunds-
son tvímælalaust fjölfróðastur
allra íslendinga um löggjöf
síðari ára og stjórnarhætti.
Yeit jeg og, að jeg mæli það
fyrir munn okkar sllra, er rnest
höfum með honum unnið, að
við höfum engum manni kynst
grandvarari nje betri en hon-
um, og svo var hann tillögu-
góður til allra mála, að okkur
þótti aldrei nokkru ráði vel ráð-
ið, nema umsögn hans kæmi til.
1 okkar hóp er víst enginn
ágreiningur um það, að nú er
sá horfinn, sem við flestir höfð-
nm mestar mætur á.
Ólafur Thors.
Pjetur Ottesen:
Fyrstu kynni okkar Magnús-
ar Guðmundssonar hófust
þegar við komum báðir saman
á þing 1916 að nýafstöðnum
kosningum, báðir í fyrsta skifti,
og tókst svo til að við urðum
þá sessunautar þegar hlutað
var um sæti í neðri deild og
störfuðum auk þess þá þegar
saman í nefndum. Hann var
mjer að öllu fremri og
reyndari og var hann þegar í
byrjun boðinn og búinn til þess
að leiðbeina mjer og liðsinna í
fjölmörgum efnum er að þing-
störfum lutu og opinberum mál-
um. Þá þekkingu og fr-æðslu,
sem hann miðlaði mjer þegar
á þeim árum, fæ jeg ekki full-
þakkað. Það vakti þegar at-
hygli mína á þessum manni,
hver afkastamaður hann var
um öll störf, hagsýnn að nota
tímann rjett og vel og taka
hvert verkefni, sem hann hafði
með höndum, þeim tökum þeg-
ar í upphafi, að ekkert væri
þar til ónýtis unnið, svo að
fitja þyrfti upp á nýjan leik.
Var útsjón hans og fyrirhyggja
í þeim sökum alveg frábær. Þá
var það ekki síður eftirtektar-
vert, hve skýrt hann hugsaði og
hve sýnt honum var um að
setja fram hugsanir sínar
skýrt og skipulega. Þessa hæfi-
leika hans gætti ekki hvað síst
í öllu því, sem hann lagði
hendur að við undirbúning lög-
gjafar, hvort heldur um var að
ræða minniháttar frumvörp eða
stórfelda lagabálka. í því efni
hafði hann og jafnan í huga,
hvernig hvað eina sem lögin
skyldu taka til mundi verða í
framkvæmdinni, enda sá hann
glöggt, af embættisreynslu
sinni, hver nauðsyn var á að
fyrir því væri sjeð, að löggjöf-
in væri ótvíræð og yrði ekki
misskilin fyrir óljósa framsetn-
ingu. Hann var og einn þeirra
fáu manna, sem altaf virtist
hafa tíma til alls og geta gert
alt fyrir alla, og munu þó ekki
margir menn hafa að jafnaði
verið störfum hlaðnari en hann.
Ekki kom þetta þó fram í því,
að hann kastaði höndunum til
neins, því hann var jafn vand-
virkur sem hann var mikilvirk-
ur.
Það leikur ekki á tveim tung-
um, að hinir miklu hæfileikar
Magnúsar Guðmundssonar, sam
fara margþættri reynslu hans
og víðtækri þekkingu, hafi
fært honum glögt skyn á hin
fjörbreyttu viðfangsefni þjóð-
málanna og skipað honum
framarlega í sveit þeirra manna
er þar hafa borið hita og þunga
dagsins. En ríkasti þátturinn í
eðli Magnúsar Guðmundssonar
var umhyggja hans fyrir mál-
efnum landbúnaðarins, og vel-
farnaði bændastjettarinnar, sem
þar átti æfinlega hauk í horni
og öruggan málsvara, sem
hann var. í því efni var honum
umhugað um, að það, sem gert
væri til umbóta í sveitunum,
væri reist á traustum horn-
steinum og kunni vel að greina
á milli, hvort tillögpr í þeim
málum voru bornar fram til
gildis eða gyllingar. Það var
Magnúsi hjartans mál, að land-
búnaðurinn og sveitamenning-
in skipaði öndvegissess í ís-
lensku þjóðlífi. Hann var fædd-
ur og uppalinr. í sveit og af
bændafólki kominn langt í
gettir fram. Bændaeðlið var svo
ríkt í honum, áð þar fekk cngu
um þokað, þótt það yrði hlut-
skipti hans mestan hluta æf-
innar að dvelja og starfa í
kaupstað.
Ekkert tók Magnús Guð-
mundsson sárara en óhöpp og
óáran í atvinnulífi sveitanna.
Þar var komið við viðkvæman
streng í brjósti hans — opna
kviku.
í hópi vina og kunningja
varð honum tíðrætt um ýms at-
vik frá uppvaxtarárunum heima
í Holti í Svínadal, frá því er
hann vakti þar yfir vellinum,
gætti fjár í húsi og haga og
fleira er honum var hugstætt
frá þeim árum. Eða þegar hann
og fleiri skólapiltar hjeldu
heimleiðis að vorinu, eftir vetr-
arsetu á skólabekknum. Þá brá
ljóma yfir andlit hans af fögn-
uði endurminninganna þegar
hann sagði frá íerðalaginu og
lýsti þeirri gleði að sjá sveitina
og bæinn sinn í vorskrúði og
vera korninn heim aftur.
Heimili Magnúsar Guðmunds
sonar var frábært að reglusemi
og myndarbrag og var hin á-
gæta kona hans, Soffía Boga-
dóttir, manni sínum samhent og
hinn besti förunautur, enda var
sambúð þeirra hin ástúðlegasta.
Henni er nú þungur harmur
kveðinn ofan á hið mikla áfall,
er þau hjón mistu son sinn í
sumar, þá bæði fjarvistum í
öðru landi.
Magnús var hverjum manni
tryggari og vinfastari og hinn
hollráðasti. Þeir eru margir,
sem leitað hafa ráða hans og
fulltingis, og vildi hann jafnan
leysa hvers manns vandræði.
Mjer er kunnugt um það, þó
ekki hafi hátt farið, að margir
þeirra, sem erfitt áttu, fóru
ekki bónleiðir á fund hans og
þeirra hjóna og áttu þar auk
þess að mæta þeirri hlýju og
samúð, sem oft er ekki minna
virði en hjálpin.
Sem dæmi um tryggð og
ræktarsemi Magnúsar, má geta
þess, að þegar gamall maður
af Suðurnesjum, sem verið
hafði um langt skeið í æsku
Magnúsar kaupamaður hjá
föður hans í Holti, gat ekki
orðið bjargað sjer af eigin ram-
leik í ellinni, þá tók Magnús
að sjer framfærslu hans til
dauðadags og sá um útför hans
að honum látnum.
Jeg vil ljúka þessum fáu
minningarorðum með því að
þakka þessum látna hollvini
mínum fyrir alt, sem jeg á hon-
um upp að unna, en það er
margt og mikið.
Pjetur Ottesen.
Gísli Sveinsson:
Hið sviplega fráfall trygðavin-
ar og samherja um tugi ára
velcur upp í huganum margháttað-
ar endurminningar, og allar góð-
ar um Magmls Guðmundsson. Það,
sem jeg hjer rifja upp, er aðeins
ein hliðin á staðgóðri viðkynningu
við hann sem, vitmann og starfs-
mann, er hann stundaði þann þátt-
inn, sem einna veigamestur var í
lífsferli hans, sem sje embættis- og
lagastörf.
Það var löngu kunnugt öllum,
sem nokkuð þektu til, að M. G.
var ágætum gáfum gæddur. í
skóla hjer heima og síðan við
lögfræði í Kaupmannahöfn sóttist
honum námið vel. Það va_r eins og
seinna í lífinu við hin vandamestu
störf: Enginn sá hann fara sjer
óðslega, en alt gekk sinn jafna
og greiða gang, svo að hann skil-
aði ávalt verkefni sínu með hin-
um fremstu. Vegna þess, hve hann
var sinnugur og þrautgreindur,
fann hann ávalt leiðir að lausn
hinna vandasömu hluta, og sú
lausn var oftast miklu vissari en
hjá áhlaupamönnunum, sem alt
virtist liggja í augum uppi. Og
hann var lengi æfinnar óþreytandi
við verk, ef því var að skifta. Að
vinna með honum var sem ró-
legur leikur. —
Magnús Guðmundsson tók gott
lagapróf í Khafnarháskóla (1907)
og komst þegar inn í starfsgrein-
ir emhætta hjer á landi. Var að-
stoðarmaður í stjórnarráði (atv,-
mrn.) 1907—12 og vann þá jafn-
framt á málflutningsskrifstofu
hjer í bænum og sem lögfræðing-
ur Landsbankans. Sýslumaður í
Skagafjarðarsýslu var hann þar
næst í 6 ár (1912—18), en var
síðan sjerstaklega kvaddur til þess
að taka að sjer skrifstofustjóra-
embætti fjármálaráðuneytisins.
Eftir það kom að því, að hann
varð ráðherra í fleiri skifti, og
gegndi. öllum greinum ráðuneyt-
anna (fjármálaráðun., atvinnu- og
samg.m.ráðun. og dóms- og
kirkjum.ráðun.), en þess á milli
stundaði hann málflutning fyrir
hæstarjetti og önnur lögfræðis-
störf fyrir almenning. Ilann var
því einn allra æfðasti og þjálf-
aðasti lögfræðingur landsins, og
rýrnaði þekking hans og færni
í þeini greinum vitaskuld ekki við
hið langa löggjafarstarf hans.
Það liggur að sjálfsögðu nærri
mjer að líta á starf hans sem
hjeraðs-embættismanns og yfir-
valds. Það var reyndar vitað fyr-
irfram, eftir starfhæfni hans að
dæma í stjórnarráði og annars-
staðar, að hann myndi verða frá-
bær sýslumaður. Enda varð sú
raunin á, svo að hann var á þeim
árum, er hann þjónaði Skagafjarð-
arsýslu, talinn meðal þeirra allra
bestu, sem slíkum emhættum hafa
þjónað hjer á landi. Auk þess
hvað hann var mikið ljiífmenni
og þekti alla háttu í hjeruðum
landsins, sjálfur kominn úr sveit
og sveitalífi vanur fyr, — sem
vitanlega er ágóði hverjum em-
bættismanni utan kaupstaðanna —,
var hann svo reglusamur í em-
bættisfærslu, að alt var og fór
eins og hann lagði mál fyrir. Þar
var ekki flysjungshátturinn eða
drollið í störf'unum. Öll mál af-
greiddust án tafar, eklcert safn-
aðist fyrir, engin óreiða í slijöl-
um eða fjárgreiðslum, dómar
dæmdust fljótt og vel. Ilafði
hann þá og alveg ótakmarkað
álit og traust, ekki aðeins yfir-
boðara sinna, heldur og ekki síð-
ur hjeraðsmanna, sem síst vildu
hann missa frá embættisstörfum
og öðrum, sem hann vann í þeirra
þágu. — Hann hafði við störf sín
í stjórnarráði sýnt þessa sömu
eiginleika, hjelt öllu í reglu, kom
að engu ókunnugur, gætinn en
þó röskur og viss í úrskurðum og
undirbúningi mála.
Þetta alt kom honum að ekki
litlu haldi við hvaða störf sem
var, ekki síst er hann byrjaði ráð-
herra-feril sinn með því að verða
fjármálaráðherra (1920). Um
fjármál var honum einnig sjer-
lega sýnt, eins og alkunnugt er.
Og við hin önnur ráðherrastörf
síðar var hann sjálfur hinn vinn-
andi maður og þekti öll störfin
út og inn, gat sjálfur gert sjer
fulla og sjálfstæða grein fyrir
meðferð mála og niðurstöðum, án
þess að þurfa í því leiðbeiningar
annara. Hann vissi sjálfur ávalt,
hvað voru lög eða hvað lögleysa,
og það henti hann ekki að fara
inn á lögleysu-sviðið.
Það hefði nú ef til vill einhver
ókunnugur getað hugsað sem svo,
að Magnús Guðmundsson, sem var
lagamaður í fremstu röð, hefði
verið það, sem kalla mætti ein-
strengingslegur löghengill. En því
fer mjög fjarri, að svo hafi ver-
ið. Hann var einmitt frjálshugs-
andi og víðsýnn í þeim efnum og
blandaði aldrei saman hismi og
kjarna. Hann bar það ekki ýkja-
mikið „utan á sjer“, en þeir, sem
höfðu nokkuð saman við hann að
sælda, vita, að þetta er satt. í
lögfræðiefnum var hann einnig
hinn ágætasti ráðunautur, raun-
hæfur og ráðhollur og viss í sínu
máli, og munu margir mega það
votta. — Hann Jiafði ótvíræða
dómarahæfileika, bæði að því er
snerti þekkingu, greind og sam-
viskusemi, og hefði m. a. verið
sem skapaður dómari í hæstarjetti
landsins. Sá hefði vissulega ekki
fengið ámæli góðra manna, sem
hefði veitt honum það.
En eins og drepið var á, var
Magnús Guðmundsson í öllu þessu
fyrirmyndar-embættismaðurinn,
sem ekki bregst. Ef embættis-
færsla væri kend sem háskóla-
grein (t. d. í lagadeild, sem að
ýmsu væri næsta nauðsynlegt),
þá hefði maður eins og M. G.
verið þar sjálfkjörinn kennari.
Jeg er viss um, að þeir hefðu ekki
orðið slakir, sem hefðu notið
handleiðslui hans.
Frá öllum störfum, sem Magn-
ús Guðmundsson vann að, er að
honum hin mesta eftirsjá. Og víða
er skarðið óbætanlegt um hríð.
Gísli Sveinsson.
Jón Pálmason:
Nú þegar okkar ágæti vinur
og flokksbróðir, Magnús
Guðmundsson, er horfinn af sjón-
arsviði þessa hjervistarlífs, þá er
söknuðurinn þungur, en sú er
bótin, að yfir honum ljóma bjartir
geislar fagurra minninga um liðna
sarfsæfi og margvíslegar ánægju-
stundir fyr og síðar, sem návist
hans og samvinna skapaði. Ilvarfl-
ar hugurinn fyrst heim á hið
prúða og skemtilega heimili, Holt
í Svínadal, þar sem hann ólst upp
hjá ágætum foreldrum, Guðmundi
Þorsteinssyni og Björgu Magnús-
dóttur. Þar , fór saman glaðværð
og bjartsýni annars vegar og fyr-
irhyggja og hófsemi hins vegar,
þar sem foreldrar og uppvaxandi
systkini unnu saman í fullkom-
inni ást og eindrægni, að hag
heimilisins, en greiddu jafnframt
götu allra þeirra sveitunga og
vina sem leituðu ráða og hjálpar.
Þar sveimuðu aldrei skuggar
þeirra vankanta, sem tíðast er að
valdi meinum mannlegs fjelags-
lífs. í þeim gróðursæla og tiltölu-
lega fágæta jarðvegi ólst bann
upp, maðurinn, sem síðar varð
einn af þektustu og merlcustu.
stjórnmálamönnum þjóðarinnar.
Og á honum sannaðist það glögt,
að þegar saman fer valin ætt og
gott og heilnæmt uppeldi, þá er
af slíkum mönnum mikils að
vænta, enda brást hann aldrei
björtustu vonum sinna nánustu
vandamanna og vina fjær og nær.
í honum komu fram í fagurri
mynd bestu einkenni ættar hans,
sem eru staðfesta og drengskapur,
fyrirhyggja og hófsemi samfara
miklum starfsþrótti og sterkum
vilja til að gera öðrum gagn.
Þessir kostir komu hjá honum
fram í æðra veldi vegna mikillar
mentunar og víðtækrar þekkingar
á öllum högum þjóðarinnar, sem
sprottin var af ríkri fróðleiksþrá,
jafnhliða þeirri aðstöðu, sem hin
margvíslegu trúnaðarstörf, sem
FRAMH. Á FIMTU SÍÐU.