Morgunblaðið - 12.01.1938, Blaðsíða 5

'Miðvikudagur 12. jan. 1938.
MORGUNBLAÐIÐ
9
■■■ ■ JIRorjgtmBIaBið
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjórar: J6n KJartansson og Valtýr Stefánsaon (AbyrgtJarmaÖur)
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, augJýsingar og afgreiTJsla: Austurstræti 8 — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 A mánuM.
í lausasölu: 15 aura eintakiö — 25 aura meTJ Lesbök
SOVJET REYKJAVIK
*-^að er skiljanlegt, að Al-
1'^ þýðublaðið beri sig illa,
þegar sýnt er fram á, að hinn
socialdemokratiski flokkur á ís-,
Jandi hefir verið „gersamlega
þurkaður út“. Blaðið finnur, að
allir þeir menn innan verk-
lýðssamtakanna, sem í ein-
lægni hafa trúað á lausn mál-
anna á lýðræðisgrundvelli, telja
sig fullkomlega svikna af þeim
-samningi, sem gerður hefir ver-
ið milli Hjeðins Valdimarsson-
.ar og Einars Olgeirssonar. En á
undanförnum misserum hefir
svo mikið verið rætt um sam-
einingu verkalýðsins, að allir,
sem fylgst hafa með, vita
:full skil á því, sem deilt hefir
verið um.
Alþýðublaðið hefir ekki einu
sinni, heldur hundrað sinnum
-dregið fram þau ágreiningsat-
riði, sem verið hafa milli Al-
þýðuflokksins og kommúnista,
þau atriði sem því hafa valdið,
:að ekki hefir orðið af ein-
ingu verkalýðsins í „einn sam-
einaðan alþýðuílokk“ Alþýðu-|
blaðið hefir sagt: Við höfum
sameiginlegar lífsskoðanir, loka
takmark okkar er það sama,
■sósíalisminn. Það sem á milli ber
er: Við Alþýðuflokksm. viljum
komast að lokatakmarkinu á
Víýðræðisgrundvelli. Kommúnist-
ar vilja komast að því með of-
beldi og byltingu. Við viljum að
flokkarnir, hvor fyrir sig sjeu
óháðir erlendu valdi. Kommún-
iistar vilja halda áfram að sækja
línu sína til Moskva.
Með öðrum orðum: Alþýðu-
blaðið hefir í öllum sameining-
.arskrifum sínum lagt höfuðá-
herslu á það, að ekki væri á-
greiningur um lokatakmark
milli þessara tveggja flokka,
heldur greini aðeins á um leið-
ir, starfsaðferðir, til að ná þessu
endanlega lokatakmarki. Þetta
hefir verið uppistaðan í öllum
skrifum Alþýðublaðsins viku
éftir viku og mánuð eftir mán-
tuð.
Alþýðublaðið hefir lialdið
fram sameining gegn samfylk-
ingu. Þ>að hefir krafist þess að
kommúnistar afneituðu Moskva
og gengi inn á sameiginlegan
lýðræðisgrundvöll. Það hefir
lýst yfir, að ekki komi til mála
áð vinna með ílokki, sem
tákx fyfirskipanir sínar frá er-
lendu stórveldi, flokki sem
vildi vinna með ofbeldi og bylt-
ingu. Það hefir í’jettilega sýnt
fram á, hver voði steðjaði að
sjálfstæði landsins með vaxandi
áhrifum slíks flokks.
Móti þessu hefir Kommún-
istaflokkurinn teflt ýmsu.
Stundum hefir flokkurinn látið
mjög líklega. En altaf þegar á
átti að herða sóttu kommúnist-
ar í sig veðrið, neituðu að slita
sambandinu við Moskva, neit-
mðu lýðræðisgrundvellinum,
buðu samfylkingu gegn samein-
ingu.
Um þetta hafa þessir tveir
flokkar verið að jagast heilt
misseri. Þegar því Alþýðuflokk-
urinn hleypur alt í einu frá
fyrri aðstöðu sinni og gengur
Moskvavaldinu á hÖnd, þá er
ekki til neins fyrir Alþýðublað-
ið að reyna að gera lítið úr
þeim atburði. Það er engum
blöðum um það að fletta, hvað
á undan hefir gengið þegar
sjálfur formaður Alþýðuflokks-
ins er kominn úr leiknum. Eða
þegar menn eins og Ólafur
Friðriksson og Guðmundur
Oddsson eru settir hjá.
Og það vill svo illa til, að
Alþýðublaðið játar sjálft bei*-
um orðum alt það, sem það
reynir að breiða yfir og leyiia.
Alþýðublaðið segir, að hjer sje
á ferðinni aðeins breytt starfs-
aðferð. En eins og hjer hefir
verið sýnt, hefir Alþýðublaðið
lagt höfuðáhersluna á það, að
flokkana greindi ekki um loka-
takmark, heldur starfsaðferðir.
Og Þjóðviljinn fyrir sitt leyti fer
ekkert dult með það, hvað fel-
ist í samkomulagi flokkanna.
Hann telur þetta áfanga á leið-
inni til „óháðra yfirráða til
sósíalismans“.
Það þarf ekki að skýra það
neitt fyi’ir mönnum, hvað í
þessum orðum Þjóðviljans felst.
Menn þekkja svo vel, hvað
hann á við með „óháðum yfir-
ráðum, sósíalisma". Kommún-
istarnir eru að hælast yfir því,
hve þeim hafi tekist að beygja
kratasvírana. Og það er ekkert
að undra, þótt Kommúnistar
'hælist um. Þeir hafa fengið sín-
um kröfum framgengt. Þeir
hafa neitað að yfirgefa Stalin,
yfirgefa ofbeldið og bylting-
una, neitað að stíga fæti sín-
um á lýðræðisgrundvöll, neitað
sameiningunni. Þeir hafa
þröngvað samfylkingunni upp á
Alþýðuflokkinn, látið hann
renna frá öllu því, sem hann
hefir haldið fram um lýðræði
að fornu og nýju, látið hann
fleygja bestu mönnum sínum
fyrir borð, og draslað honum á
fjörur sínar eins og hverju öðru
vogreki.
Þeir eru hi'óðugir að hafa
komist 1 áfanga á leið sinni að
lokatakmarki baráttunnar:
Sovjet-ísland. Að þessu sinni á
að vinna höfuðborgina. Hið
sameiginlega vígorð Einars 01-
geirssonar og Hjeðins við bæj-
arstjórnarkosningarnar er:
Sovjet-Reyk javík!
Kosningaskrifstofu hefir Sjálf-
stæðisflokkurimi í Varðarhúsinu.
Þar eru veittar allar upplýsingar
viðvíkjandi kosningunum. Skrif-
stofan er opin daglega frá kl. S)
f. h. til kl. 7 e. h. Sími 2398.
C-listinn er listi Sjálfstæðis-
manna í Reykjavík.
Eru arðvænlegar
málmnámur
á íslandi?
Samtal við Einar Dor-
grímsson málmfræðing
Einar Þorgrímsson.
CI íðastliðið vor kom Einar
Þorgrímsson frá Kefla-
vík hingað heim, eftir 20
ára dvöl í Vesturheimi. Síð-
an hann kom hefir hann
starfað að málmleit og;
rannsóknum í sambandi við
hana.
Enn sem komið er verst Ein-
ar allra frjetta uut /vrangT.r af
þeim rannsóknum. En uat »áhn-
leit alment hefir liann sagt eitt
og annað í eftirfarandi viðtali
við blaðið, og eins frá því, sem
á daga lians dreif vest.ra. En um
skeið áður en hann hvarf lieim
undirbjó hann sig til þess að
taka upp málmleit hjer á landi
og rannsóknir málma.
-—• Hvernig virtist yður hag-
ur Vestur-Islendinga yfirleitt
veraf spyr blaðið Einar.
— Yfii*5eitt slæmur. Margir
þeir, sem eittlivað áttu um það
leyti að jeg fluttist vestur, liafa
tapað öllu sínu og sárafáir eigna-
menn hafa bæst við. Ekki er þó
ódugnaði Vestur-íslendinga um
að kenna, heldur hinu, að tím-
arnir hafa yfirleitt verið afar
erfiðir. í Kanada kyntist jeg
fjölda íslendinga, bæði í Winni-
peg og xiti á landsbygðinni. í
Bandaríkjunum dvaldi jeg aðal-
lega í stórborgunum Cliicago,
Pittsburgh, New York og Bost-
011 og umgekst fslendinga rnikið
minna.
Boston er sá staður í Ame-
ríku, ]xar sem mjer finst íslend-
ingar hafa mest skarað fram úr.
Þar eru saman komnir milli 40
og 50 harðvítugir íslenskir sjó-
menn. Á örfáum árum hafa þess-
ir menn komist svo vel áfram,
að um 30 þeirra liafa orðið stýri-
menn og skipstjórar. Er slík
frammistaða svo undraverð, að
þeir Bandaríkjamenn, sem til
þekkja, dást að. Islendingar x
Boston eru og rnjög eftirsóttir af
útgerðarmönnunum og þykja
skara fram xxr sjómönnum af
öðrum þjóðflokkum, ekki einung-
is sem sjómenn, heldur og að
öðru leyti. Jeg get ekki stilt mig
um að minnast á, í þessu sam-
bandi, að Grímur Hákonarson
skipstjóri, sem hjer var á ferð-
inni í haust, og nxx er nýfarinn
út, er alment talinn best liðni
fiskiskipstjórinn í Boston, og eru
þar þó sjá.lfsagt yfir 500 skip-
stjórar.
Magnixs Magnxxsson skipstjóri
er svo vel kunnur lijer heima,
að óþarfi mun að segja frá liou-
um, en hann er vafalaust í
fremstu röð þeirra íslendinga,
sem verulegan orðstír hafa get-
ið sjer í Ameríku.
— Hafið þjer stundað málm-
rannsóknir eingöngu; síðan þjer
fóruð vestur?
Fjarri fer því. Jeg hefi haft
margt fyrir stafni. Fágað silfur
með negrum, verið á veiðum með
Iudíánum, unnið í bxiðum og á
skrifstofum, verið verkstjóri I
verksmiðjum, framkvæmdastjóiú
hjá togarafjelagi, málað, leikið,'
verið við nám o. fl. í Ameríkú
tekur rnaður það sem maður fær,
en fær sjaldan það sem maður
vill.
— Hvenær fenguð þjer þá hug
mynd, að nothæfa málma væri að
finna á Islandi ?
— Það er langt. síðan mjer
varð kunnugt um, að sýnishorn
af íslenskum bergtegundum höfðu
verið rannsökuð bæði lijer heima
og erlendis, og að í sumum sýn-
ishornunum hefði fundist töluvert
af gulli, platínu, eir og fleiri
málmum. Yeturinn 1924—25 varð
mjer þó fyrst fyllilega Ijóst, hví-
líkt feikna gullmagn gæti falist
í íslensku grjóti. Það var þegar
vinur minn einn ljet málmfræð-
ing nokkurn í Chieago rannsaka
trygðastein, sem hann liafði tek-
ið með sjer frá fósturjöi’ðinni.
Nokkr.u síðar var flutt heilt tonn
af íslensku grjóti vestur og fanst
töluvert mikið gull í sumu af
því, þótt ekki kæmist sá fundur
í hálfkvisti við steininn, sem jeg
mintist á áðan.
Árið 1931 ákvað jeg fyrir al-
vöru að gera mitt ítrasta til þess,
að rannsóknir kæmust á lijer.
Fj-rst hugsaði jeg mjer að fá
málmrannsóknarmann með mjer
hingað heim, en sá undir eins,
að slíkt yrði ógerningur sökum
of mikils kostnaðar. Rannsóknar-
áhöld, kaup, uppihald og fei’ða-
kostnaður reiknaðist. mjer að
myndi nema tugum þúsunda.
Jeg ákvað þvínæst að komast
í samband við námufjelag og
leita styrks hjá því. Það tók mig
margar vikur, miklar skriftir og
stímabrak áður en jeg kæmist á
fund aðalframkvæmdastjóra eins
slíks fjelags. Fjelagið hafði að-
alski’ifstofu á Park Ave í New
York.
— Og hvernig var yður tekið
þar ?
Mjer var tekið mjög kurteis-
lega og með athvgli hlustað á
það, sem jeg sagði. Niðurstaðan
varð þó sú, að jeg yrði sjálfnr
að standast kostuað allan af hin-
um fyrstu rannsóknum. En gmti
jeg fæi’t öruggar sannanir fyrir
því, að á íslandi gæti verið nm
málmvinslu: að ræða, gæti ;jeg
vænst þess, að fjelagið bæði :ís-
lensku stjórnina um leyfi til þess
að fá að vinna hjer máíma 'úr
jöx’ðu.
— Og þjer liafið ekki lá.tið þar
við sitja?
— Nei, alls ekki. Upp frá þessu
fók jeg af alefli að kynna xu'jer
vísindabækur um málmleit pg
málmrannsóknir. Nokkru síðar
kornst jeg á rannsóknarstofu,
með aðstoð kunningja míns, en
var síðast á „Massachusett bt-
stitute of Technology“ þásból-
anum í Boston. Jeg tók á Idigu
málmrannsóknastofu í hásköfenxfm
og fjekk aðalkennara R. C. Reed
til þess að rannsaka með mjer
og kenna mjer. En hann liefir
kent málmrannsóknir í þessurn
skóla síðan hann útskrifaðist þaS
an, skömmu eftir aldamót. Yið
unnum þarna samau frá 8 .íil 14
klukkutíma á dag. Á milB þess
að jeg var í skólanum las jeg
af kappi heima. Þetta gerði mjer
mögulegt að ljxika náminu á.
mun styttri tírna, heldur en
hefði, jeg aðeins haft aðgang að
rannsóknax’stofunni 2 til 4 fírrm
á viku, eins og hinir nemend
urnir.
— Tókuð þjer þá próf í námu-
fræði við þennan liáskóla?
— Nei, alls ekki. í skólanum
lagði jeg stund á málmrannsókn-
ir (assaying) eingöngu, og lagði
sjerstaka áherslu á rannsókxi
gulls og silfurs. Jeg tók próí
sem „Special Student" í þessafi
grein námufræðinnar vorið 1987.
Yfirleitt eru það ekki nájnuverk-
fræðingar, sem gefa sig að málm-
leit eða málmrannsóknum; þeirra
verksvið er mikið yfirgrips-
meira. Þegar málmleitarmaður
hefir fundið málm, snýr hann
sjer til málmrannsóknarmanns og
lætur hann rannsaká líklegustu
sýnishornin á rannsóknarstofu.
Þegar málminnihald sýnishorn-
anna hefir verið ákveðið, og sje
það nógu mikið til þess að Kkur
sjeu! fyrir því, að námugröftur
muni borga sig, þá er fengínn
námuverkfræðingur til að raun-
saka jarðlög þau, sem málmur-
inn liefir fundist í, svo og grjófr-
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.