Morgunblaðið - 10.05.1938, Blaðsíða 4

4
Þriðjudagur 10. maí 1938-
MORGUNBLAÐIÐ
Síra Arnór í Hvammi
Síra Arnór Árnason.
Idag verður borinn til grafar
á Sauðárkróki síra Arnór
Arnason fyr prestur í Hvammi í
Laxárdal í Skagafjarðarsýslu.
Hann andaðist sunnudaginn 24. f.
m. á heimili dóttur sinnar og
tengdasonar á Sauðárkróki, 78
ára að aldri.
Síra Arnór var fæddur í Ilöfn-
um á Skaga 16. febrúar 1860. Var
hann elstur barna bændahöfðingj-
ans Árna hreppstjóra Sigurðsson-
ar í Höfnum og fyrri konu hans
Margrjetar Guðmundsdóttur Áma
sonar bónda í Höfnum og konu
hans Bjargar Jónasdóttur frá Gili
í Svartárdal. En Sigurður hrepp-
stjóri í Höfnum, faðir Árna í
Höfnum, var Árnason Magnússon-
ar bónda í Ytriey Arasonar
hreppstjóra í Syðriey, og hefir sá
karlleggur verið rakinn beint til
síra Sveinbjarnar Þórðarsonar
officialis í Múla. Kona Sigurðar
lireppstjóra í Höfnum, móðir Árna
í Höfnum, var Sigurlaug Jónas-
•dóttir frá Gili í Svartárdal. Voru
foreldrar síra Arnórs því systra-
börn og bæði komin af IngibjÖrgu
Jónsdóttur frá SkeggstÖðum í
Svartárdal, sem var ein margra
dætra hinna kynsælu hjóna Jóns
bónda Jónssonar á Skeggstöðum
og konu hans Bjargar Jónsdóttur.
•er miklar ættir eru komnar af í
Norðurlandi og víðar (-Skeggsta.ða-
ætt).
Síra Axiiói- óist upp h.já. fordcb>
um sínum í Ilöfnum. Var þar þá
stórbú og margt manna. Var Árni
faðir hans iðjumaður mikill, e)i
Hafnir eru mikil jörð og gagn-
söm til lands og sjávar. Bætti
Árni hana mjög á alla iund og
húsaði svo vel, að þar hefi jeg
sjeð stórmannlegast bygt h.jer á
landi í gömlum stíl. Þótti Árni í
Höfnum stórbrotinn maður. Sá
faðir minn Árna og lýsti honum
svo, að hann hefði mjög borið af
bændum um prýði í klæðaburði
og höfðinglega framkomu. En
Margrjetu móður síra Arnórs er
svo lýst, að hún var fríð sýnum,
gáfuð og hið mesta valkvendi.
Duldist það ekki, er síra Arnór
mintist móður sinnar, að hann
unni henni heitt og hefir notið
hjá henni mikils ástríkis. En
hann misti hana 18 ára gamall
og tregaði hana mjög.
Er auðsætt, að stórbúið í Höfn-
um hefir snemma haft djúptæk
áhrif á síra, Arnór og rausn og
atorka fore'ldra hans mótað skap-
gerð hans. Mun honum þaðan
hafa komið sú ást og órofa trygð,
•er hann snemma batt við landbún-
aðinn og bændur og sem entist
honum til æfiloka. Mátti á honum
heyra, að ef hann hefði mátt
velja um sitt hlutskifti, þá hefði
hann einskis fremur óskað en að
búa í Höfnum.
En síra Arnór var settur til
menta. Lærði hann midir skóla
hjá síra Hjörleifi Einarssyni pró-
fasti á TJndirfelli. Lauk hann stúd-
entsprófi við lærðaskólann í
Reykjavík 5. júlí 1884, las síðan
guðfræði í prestaskólanum og lauk
þar embættisprófi 27. ágúst 1886.
Fjekk hann veitingu fvrir Trölla-
tunguprestakalli 31. ágúst og var
vígður 12. september sama ár.
Hafði hann 3. sama, mánaðar
kvongast heitmey sinni, Stefaníu
Sigríði Stefánsdóttur Ólafssonar
bónda í Hvammkoti (nú Fífu-
hvammi) í Seltjarnarneshreppi.
Fór hann um haustið norður til
kalls síns, og voru þáu ungu hjón
in næsta vetur á Kollafjarðamesi
hjá Guðmundi bónda Bárðarsyni,
er þá bjó þar. En vorið eftir
reistu þau bú á Felli í Kollafirði.
Á Felli var síra Arnór rúm 17
ár. Varð liann þar fyrir þeim
harmi að missa konu sína, sem
ljest 7. júní 1893 frá fjórum korn-
ungum dætrum þeirra, en 1894 ■
kvongast hann aftnr Ragnheiði ’
Eggertsdóttur frá Króksfjarðar- *
nesi, Stefánssonar Eggerz. Árið j
1904 sagði hann af sjer embætti ’
pg flutti að Ballará, sem var gam-jj
alt ættaróðal frú Ragnheiðar konu J
hans. Bjó hann þar í 3 ár. En J
1907 sótti hann um Hvamm í Lax-|
árdal, og var honum veitt presta-
kallið 10. maí 1907. Var hann þar 1
prestur Hvamms og Ketusókna j
þangað til 1. júní 1935, er hann
fjekk Iausn frá embætti fyrir ald-
urs sakir. En eftir það átti hann
heimili á Fossi í Skefilsstaða-
hreppi, þau ár er liann átti ólifað.
Jeg kyntist síra Arnóri ekki
fyr en jeg flnttist til Skagafjarð-
ar, í árslok 1924. Var hann þá
kominn á efri ár, en þó í
fulln fjöri og ennjiá áhugamikill
athafnamaður. Bréstur mig á næg-
an kunnugleik til að skýra frá
athöfnum hans og umsvifum með-
an hann var á Ijettasta skeiði.
Nam jeg lítið af honum um æfi
hans, því hann var ekki .margmáll
um afrek sín og enginn fordildar-
maður. Hjer verður því fátt eitt
sagt af hinuin merkilega og langa
æfiferli þessa gáfáða og mikil-
hæfa nytjamanns, enda ekki rúm
til þess í blaðagrein.
Um prestskap síra Arnórs var
mjer lítið kunnugt af eigin reynd.
En sóknarbörn hans báru honum
það vitni, að hann væri klerkur
góður, og var hann mjög vinsæll
af þeim. Og þegar hann ljet af
embætti fyrir aldurssakir, sendu
sóknarbörn hans kirkjustjórninni
áskorun og beiðni um að fá að
njóta lengur prestþjónustu hans.
Var hann stuttorður og gagnorð-
ur í ræðum sínum, en laus við
mælgi og orðskrúð. Fór orð af
góðum ræðum hans við ýms tæki-
færi. Lagði hann áherslu á að
vandað væri til kristilegrar upp-
fræðsl^i barna í sóknum sínum
og vann s.jálfur af hinni mestu
alúð að þeim störfum, enda var
hann laginn og ötull kennari og
hinn áhugasamasti um alla fræðslu
almennings. Frjálslyndur var hann
í trúmálum sem í öðrum efnum
og ekki kreddufastur, en einlægur
og staðfastur. Var hann einfaldur
og hreinskilinn í sinni þjónustu
við guð og menn.
Síra Arnór var að eðlisfari stór-
huga umbótamaður, framsækinn
og áhugasamur um alt, er aö hans
dóm laut að hag og aukinni menn
ingu þjóðarinnar. En áhugi hans
og umbótahugur var jafnan studd
ur fyrirhyggju og ráðdeild. Voru
tillögur hans um málaefni ahnenn
ings því jafnan vel hugsaðar, svo
það kom ekki fyrir, að hann hrap-
aði að nokkru máli.
Þegar hann hóf prestskap sinn
og búskap á Felli, gerðist hann
skjótt umsvifamikill athafnamað-
ur. Bætti hann jörðina eftir föng-
um og varð bráðlega atkvæða-
mikill um sveitar- og hjeraðsmál.
Ilóf hann þar vestra ai'skifti sín af
verslunarsamtökum bænda, en að
þeim málum vann hann síðan með
fádæma elju og þrautseigju alla
æfi. Var hann einn af fyrstu og
fremstu forvígismönnum sam-
vinnustefnunnar hjer á landi.
Prestsheimilið á Felli hófu þau
ungu hjónin brátt til vegs og
gengis. Þótti frú Stefanía mikil
atgerviskona, gáfuð og listfeng,
og hafði! notið meiri mentunar en
þá var títt um konur. Tók síra
Arnór unga meun heim á staðinn
til kenslu, <>g. nndirbjó hann
nokkra pilta til inntökuprófs í
latínuskólanum. Meðal þeirra, er
hann kendi undir skóla, munu
hafa verið þeir Ari Jónsson síðar
sýslumaður og bæjarfógeti, Jón
Brandsson nú prófastur á Kolla-
fjarðarnesi og Böðvar Bjarnason
frá Reykhólum, nu prestur á
Rafnseyri. En frú Stefanía hjelt
skóla fyrir ungar stúlkur, er hún
kendi hannyrðir og aðra kvenlega
ment. Sóttu til hennar margar
heldri manna dætur vestur þar.
Farast Stefáni skáldi frá Hvíta-
dal svo orð um heimilið á Felli í
ritgerð sinni; Jól, sem birtist í
XI. árg. Iðunnar; „Var staðurinn
á Felli á dögum síra Arnórs Árna-
sonar víðfrægur að rausn og góð-
gerðum. Fell bar hátt í þá daga.“
Sama máli var að gegna um
heimili hans í Hvammi í Laxár-
dal. Það varð brátt rómað fyrir
rausn og góðgerðir. En þótt hann
sjálfur væri manna hjálpfúsastur,
ástundaði að leysa hvers manns
vandræði, átti hatin þó hjer ekki
einn hlut að máli. Seinni kona
hans, frú Ragnheiður Eggerts-
dóttir, var mesta merkiskona, fram
úrskarandi góðhjörtuð og nærfær-
in við þá, er sjúkir voru og las-
burða. Var það ósjaldan, að
prestskonan í Hvammi var utan
heimilis, hjúkrandi. sjúkum víðs-
vegar í prestakallinu.
Þegar síra Arnór kom í Hvamm,
var þar gamall og ljelegur bær.
Bygði hann þar bráðlega gott
timburhús. Bætti hann jörðina og
bjó þar góðu búi. Starfaði liann
af miklu fjöri að öllum málum
sveitar sinnar og var til æfiloka
skjól og skjöldur sóknarbarna
sinna og sveitunga, enda naut
hann óskoraðs trausts þeirra. Var
hinn háaldraði öldungur ennþá
sáttamaður, formaður skólanefnd-
ar, skattanefndarmaður, búnaðar-
fjelagsform. og sýslunefndarmað-
úr sveitar sinnar, er hann 1 jest. Tók
hann sæti í sýslunefnd Skaga-
fjarðarsýslu árið 1923, eu hafði
áður lengi Aærið varasýslunefnd-
armaður; fyrir hrepp sinn. Kvað
jafnan mjög að honum í sýslu-
nefndinni, sem vænta mátti, og
beitti hánn sjer ótrauður fyrir
framfaramál hjeraðsins. Var
hann manna glöggskygnastur á
hag og þarfir sveitanna, enda
hafði hann af mikilli þekkingu
og lífsróynslu að miðla í þeim
efnum. Hafði hann verið kjörinn
endurskoðandi sýslureikninga og
sveitarsjóðsreikninga Skagafjarð-
arsýslu 1921 og gegndi þeim trún-
aðarstörfúm til æfiloka. Var hann
manna glöggastur á reikningsskil
og fjárreiður og svo grandvar og
hreinskiftinn í fjármálum, að ekki
urðu bornar brigður á úrskurði
hans og aðfinslur. Gætti jafnan
mikillar góðgirni í viðskiftum
ihans við lireppsnefndaroddvitana,
|
svo líkast var að þeir ættu við
umhyggjusaman kennara að
skifta. Bar oft við, er ungir og
óvanir oddvitar áttu í hlut, að
hann gerði sjálfur fyrir þá hrepps
reikningana, er hann hafði látið
þá bæta úr því, sem aflaga fór.
í ársbyrjun 1925, er jeg tók við
sýsluforráðum í Skagafjarðar-
sýslu, mátti heita að hjeraðið væri
með öllu óvegað. Vegarkaflinn frá
Sauðárkróki og fram að Ileynistað
var eini akvegurinn í sýslunni,
sem því nafni varð nefndnr. Allir
flutningar fóru því fram á klökk-
um, nema þá er ísalög leyfðu
sleðaferðir á vetrum. Jeg var varla
fyr kominn hingað en síra Arnór
benti mjer á þetta ástand og
hvatti mig til að fá úr þessu
bætt með setningu sýsluvegasjóðs-
samþyktar fyrir Skagafjarðar-
sýslu; en jeg vár þá vitanlega
ókunnugur öllum sýslumálum.
Sagði hann mjer, að búast mætti
við andspyrnu í sýslunefnd, því;
sveitirnar óttuðust álögur og iit-
gjöld af slíku nýmæli, enda höfðu
þá verið gerðar hreppsfundasam-
þyktir um að standa á móti því,
ef til kæmi. Mjer er það nú minnis
stætt, er jeg á honum á bak að
sjá, er við bundum það fastmæl-
um að beita okkur fyrir fram-
gangi þessa máls. En svo fóru leik-
ar, að vegasamþykt Skagfirðinga
var samþvkt í einu hljóði á sýslu-
fundinum. Varð síra Arnór for-
maður samgöng-umálanefndar
sýslnnefndarinnar og þótti síðan
jafnan sjálfkjörinn í það sæti.
Hafði hann jafnan framsögu um
vegamál sýslunnar. Orkar ekki tví-
mælis um síungan áhuga hans,
víðsýni og rjettlæti í þeim málum.
Naut hann þeirrar gleði að fá að
sjá Svo vel bætt úr vegaþörfum
hjeraðsins, að nú verður bifreið-
um ekið um alla hreppa sýslunn-
ar, enda hafði hann ötullega unn-
ið að því, og hefir nær því 600
þús. krónum verið varið til vega-
gerða og brúagerða á sýsluvegum
Skagafjarðax-sýslu síðan 1925.
Þakka jeg síra Arnóri það manna
best, aðí vjer Skagfirðingar urð-
um einna fyrstir Norðlendinga til
að taka vegamálin föstum tökum.
Á jeg honum fleira að þakka,
því oft sótti jeg hann að ráðum
um hjeraðsmál. Var þar ekki
í kot vísað, því hann var bæði
ráðkænn og heilráður.
Síra Arnór hafði eigi verið hjer
í sýslunni nema á þriðja ár, er
hann gerðist foringi í verslunar
og samvinnumálum Skagfirðinga.
Árið 1910 A^ar svo illa köxúið hag
Kaupfjelags Skagfirðinga, að þeg-
ar á aðalfund þess kom, þótti
stjórn og fulltrúaráði fjelagsins
auðsætt, að það væri í raun og
veru gjáldþrota. Virtist naumast
annað fyrir hendi en að framselja
fjelagið til gjaldþrotameðferðai'.
Var fundurinn haldinn á Sauðár-
króki 4. dag marsmánaðar. Síra
Arnór var staddur í kauptúninu,
en ekki á fundinum. Varð þá helst
að ráði að senda eftir honum og
biðja hann að korna á fundinn og
taka í sínar bendur stjórn fje-
lagsins og reyna að endurreisa
fjárhag þess. Þegar hann kom á
fundinn og heyrði óskir fundar-
manna, brá hann á glens. Kvað
hann auðsætt, að eius væri komið
fyrir fjelaginu og skipi, sem væri
að farast. En þess hefði hann ekki
fyr heyrt getið, að þegar bvo
stæði á, sendi skipstjórinn eftir
kokknum og segði við hann: Taktu
nú við stjórninni, því skipið er að
farast. — En hvort sem rætt var
um þetta lengur eða skemur, þá
lauk fundi þessum svo, að síra
Arnór var kosinn formaður fje-
lagsins með samhljóða atkvæðum
allra fundarmanna. Brá hann
skjótt við og reið um sveitir
Skagafjarðar og fylkti bændum
um fjelagið. Rjetti hann svo við
fjárhag þess á skömmúm tíma, að
enginn mun nú bera brigður á, að
hann bjargaði Kaupfjelagi Skag-
fii'ðinga frá hordauða. Var hann
forinaður þess, uns síra Sigfús
Jónsson tók við formensku og
framkvæmdarstjórn í fjelaginu.
Árið 1910 var Sláturfjelag Skag-
firðinga stofnað, en 1913 tók síra.
Arnór við stjórnarformensku í því
fjelagi og hafði hana á hendi t.il
æfiloka. Hlutverk þessa fjelags
hefir veríð að koma afurðum
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU