Morgunblaðið - 20.08.1938, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 20. ágúst 1938.
lífinu
1 frásögn Hákonar Bjarnasonar hjer
í blaöinu í dag, frá skógum og skóg-
rækt, talar hann um öspina í Fnjóska-
dalnum, hvemig hún dafnar o. fl.
Saga hennar er merkilegur þáttur í
sögu hins íslenska gróðurríkis.
Árið 1904 varð Páll G. Jónsson bóndi
í Qarði í Fnjóskadal var við lágskrið-
u!a» runna suðvestan í melbrekku nú-
lægt kílómeter frá bænum. Hann veitti
því eftirtekt næstu ár, að planta þessi,
sem hann ekki þekti, breiddist þar út.
Árið 1911 kom þangað Stefán Krist-
jánsson sþógarvörður á Yöglum, og
Kofoed Hansen skógræktarstjóri. Þeir
nafngreindu runnan sem ösp, og Ijetu
girða blettinn árið eftir.
★
Árið 1914 lýsti Stefán Stefánsson
þessum nýja borgara í gróðurnki Is-
lands í ritgerð, ér hann skrifaði í 25
ára minningarrit Náttúrufræðifjelags-
jns. Hann getur þess í lýsing sinni, að
hann hafi talið 17 árhringi í gildustu
sprotunum, svo öspin het'iri verið þarna
í melbrekkunni a. m. k. síðan fyrir
aldmaót.
Það má líta svo á, að eigi skifti
miklu uiáli, hvort öspin í Garði í
‘Fnjóskadal sje af innlendum stofni, eða
hún hafi, með einhverjum hætti flust
þangað á síðari árum. En ómögulegt
er að komast hjá því, að hugleiða það,
hvað líklegra er.
*
I ritgerð sinni um öspina, hefir Ste-
fán Stefánsson þessa tilvitnun úr Ham-
dismálum, að einkunnarorðum: „Ein-
stæð em ek ojðin, sem ösp í holti“.
Hann kemst svo að orði:
Ei). hve lengi hefir þéssi „einstæð-
ings ösp“ hýrst í þessu „holti“, og
hvaðan er hún þangað kominf Þessum
spumingum er eigi auðsvarað.En
þó svo væri, að hún hefði tekið sjer
þarna bólfestu fyrir fáum áratugum, þá
mun óhætt að fullyrða, að hún er eigi
komin þangað af mannavöldum. Um
kílómeter er þaðan til næsta bæjar, og
enn lengra er til allra þjóðleiða, svo
litlar líkur eru til, að fræ hafi slæðst
þar. Fyrir 20—30 árum (En böf. áiítur
að svo gamall sje asparranninn þá
orðinn a. m. k.) var ekkert unnið hjer
að skógrækt, og því ekkert með skóg-
fræ farið. Og ekki hefi jeg heyrt, að
neinn maður um þessar slóðir, hafi'far-
ið að dæmi Wergelands skálds, að bera
fulla vasana af trjáfræi og strá því
hvar sem hann fór og líkindi vora til
að það gæti sprottið. Nei, með fuglum,
stormi eða einhverju öðru móti er ösp-
in Jiingað komin, líkt og aðrar plöntur
þessa lands, hvort sem skamt eða langt
er síðan. Þykir mjer trúlegast, að hún
hafi vaxið hjer frá alda öðli, en lík-
lega strjált innanum birkiskógana, og
geti því talist gamall og góður borgari
í gróðurríki þessa lands.
Telja má víst, að hún hafi áður ver-
ið nokkra stórvaxnari, þar sem hún
naut skjóls og friðar. Orðtakið, að
„skjálfa eða nötra eins og espilauf í
vindi“ er algengt hjer á landi, og hefir
sjálfsagt verið um langan aldur. Vitan-
lega hafa þeir menn einir getað tekið
það upp, er þektu skjálfta espilaufsins,
er staífar af því, hve blaðstiklarair eru
grannir og þunnir. En þótt orðtaMð
væri komið hingað frá útlöndum, þegar
á landnámstíð, þá er eigi ólíklegt, að
það hafi einmitt forðað því frá
gleymsku, að fólk hafði skjálfandi espi-
Iaufin hjer fyrir sjer langt fram eftir
öldum. „Sjón er sögu ríkari“.
fcn hvað sem því líður, þá bendir
nafnið Espihóll ótvíræðlega til þess, að
þar hafi ösp eða aspir gróið til foraa.
Hafa ,þær að öllum líkindum vaxið
sunnan í hólnum og þrifist þar vel.
Þess vegna hefir þeim verið veitt eftir-
tekt snemma, og hóllinn við þær kend-
ur. Merkilegt er það, að espihóllinn í
Fnjóskadal og Esþihóllinn eyfirski eru
báðir fornar jökulöldur.
Með birkiskógunum hafa aspimar
horfið af þessu landi, og þessir kyrk-
ingslegu aukvisar hafa einir tórt öld-
um Sáman í Fnjóskadalnum skógsælaj
sem lengst og best hefir geymt blóm-
legar- skóg&rleifar, allra norðlenskra
dala“.
*
Þegar Jón Áxel Pjétursson var að
tala á bæjarstjómarfundi í fyrradag
um hitaveitumálið, og talaði alveg
svart, svo hvorki áheyrendur nje hann
sjálfur botnuðu í því hvað hann var
að segja, sagði Bjami Benediktsson:
Þessi ræða er nú svo vitlaus, að hún
væri þess verö,_ að taka hana upp á
grammófónplötu.,
★
Eins og kunnugt er, hefjr verið not-
aður rekaviður af Ströndum í mæði-
veikisgirðingarnar. Norður x Skagafirði
hefir borið á því, að hross hafa tekið
upp þann sið, a$ jeýa girðingarstaura
þessa. Eru stauramir1 suöiir svo nag-
aðir, að ekM er eftir nema kvistimir
og mjó rengla úr miðjunni.
Merrn geta sjer þess til, að-það ðje
seltan í sjóreknu stauranútn, sem gerir
þá svona lystuga í munni stóðhross-
anna.
Bílvísa: ...
Á öllum gíram akandi
yfir' iáýri, stórgrýti,
margar bryr og blómi-eiti
bremsu-dýrum-gæðingi.
* ‘ -y;
Fyrir nokkrum dögum stóð fólk jt
gangastjettinni fyrir neðan Stjórnai'-
ráðsblettinn og beið eftir strætisvagni.
Þetta var um hádegisbil.
Þá kom út úr Stjómarráðinu hinn
nýbakaði dyravörður, Magnús Stefáns-:
son. Hann staðnæmdist á tröppunum
fyrir utan dyrnar og þurkaði vandlega
af fótunum á sjer! •
. Skelfing hlýtur að vera orðið óhreint
í Stjómarráðinu, varð einum áhorf-
<nda að orði.
*
Samtal.
— Getnr þú brotið flösku'; Jrtómum
poka ?
-—- Ætli ekki það. Eri arinað er
þyngri þrautin. Hvernig getur-þú brot-
ið beila í tómum haus?
★
Jeg er að velta því fyrir mjer: Hvort
merm geti oi'ðið breiðleitir af því, áð
taka sig saman í andlitinu.
jy&.SÍ.Q. .
lV fJ > ***-'//&

ÍJ,
Minningarorð um síra
Gísla Einarsson frá Stafholti
f dag verður til moldar borínn
síra Gísli Einarsson prófast-
ur. Hann andaðist að heimili sínu
í Borgarnesi rúmlega áttræður að
aldri.
Síra Gísli var fæddur að Krossa
nesi í Vallhólmi 20. janúar 1858.
Foreldrar hans voru þau Einar
Magnússon, bóndi á Húsabakka og
síðar í Krossanesi, og kona hans
Eufemía Gísladóttir sagnfræðings
Konráðssonar hins fróða.
Þegar síra Gísli var 10 vetra
rnisti hann föður sinn. Ólst hann
;eftir það upp með móður sinni,
'fyrstu, árin að Krossanesi, en flutt
íst síðar með henni að Hvoli í
Saurbæ,, til Indriða móðurbróður
síps.
Hugur síra Gísla stóð snemma
til menta, en ekki gat hann þó
haíið skólanám sitt fyr en hann
yar orðinn nokkuð fulltíða mað-
þr. Ilann útskrifaðist stúdent ár-
ið 1885, 27 ára að aldri; tveim
árum síðar lauk hann embættis-
prófi í guðfræði. Árið 1888 fjekk
hann veitingu fyrir Hvamms-
þrestakalli í Norárdal og fluttist
þangað þá um vorið, þrítugui' að
áldri. ;
,-sjí-
i Síra Gísli kvongaðist Vig-
clísi Pálsdóttúr 12. júlí 1884; frú
Vigdís var dóttir Páís alþingis-
ínanns, Pálssonar í Dæli í Víði-
dal." Þfiu hjón eignuðust 7 börn
og eru þau öll á lífi: Kagnheiður,
gift- Hermanni Þórðarsyni kenn-
ara frá Gíítsstöðum í Norðurár-
dal, Sverrir bóndi í Hvammi,
kvæntuF Sigurlaugu Guðmunds-
dóttur frá Lundum, Eufemía og
Kristín', báðar' ógiftar á heimili
föður síns í Borgarnesi, Sigur-
laug, gift Þorsteini Snorrasyni
bóuda á Hvassafelli í Norðurár-
clal, Vígclís kenslukona, ekk'ja
•Jóns Blönclals hjeraðslæknis í
^tafholtsey, og Björn bóruli í
Stóru-Gröf, kvæntur Andrínu
Kristleifsdóttur frá Stóra-Kroppi.
Þrjú voru fósturbörn þeirra
hjótia • Jón .Sigurðsson, bróður-
sjonur frú Vigdísar, og Gísli og
Vigdís, börn þeirra Ragnheiðar
dg Hermanns.
Er þau hjón komu að Hvammi
vorxþyþar öll húsakynni í svo mik-
illi niðurníðslu, að vart mátti
telja þar mannabústaði. Sr. Gísli
x-jeðist í að koma þar upp vönd
úðu íbúðarhúsi; þótti það milrið
þrekvirki, enda langur og erfið-
n!' flutningur á byggingarefni,
; ef J i r torförnum vegum, með
riilyfjahestinn sem einasta flutn
dngstæki. IIús þetta stendur enn
riieð litlum breytingum, sem ó-
brotgjarn minnisvarði yfir fram-
tak og áræði síra Gísla Einarsson-
ar og konu hans, frú Vigdísar
Pálsdóttur.
Síra Gísli þjónaði Hvamms-
prestakalli til þess er Hvamms- og
Stafholtsprestaköll voru samein-
uð árið 1911. Þá íluttust þau lijón
að Stafholti og þjónaði sr. Gísli
eftir það hinu mikla og víðlenda
Stafholtsprestakalli, uns hann ljet
af prestsembætti vorið 1935 eftir
47 ára prestsþjónustu. Prófastur
í Mýraprófastsdæmi var sr. Gísli
hin síðari ár.
Síra Gísli fluttist til Borgar-
ness ,er hann ljet af prestsskap,
en nokkru áður, eða sumarið
1932 misti hann konu sína, frú
Vigdísi, eftir margra ára van-
heilsu.
Síra Gísli var með afbrigðum
vinsæll maður, og var heimili
þeirra hjóna, bæði í Hvammi og
Stafholti, annálað fyrir gestrisni
og myndarskap. Mun íslensk gest-
risni óvíða hafa átt slíka fulltrúa
sem heimili þeirra hjóna.
Jeg á margar endurminningar
frá æskuárum mínum tengdar við
Hvammsheimilið. í hvert sinn sem
jeg rifja þær upp, minnist jeg
þeirrar hlýju og einlægni, sem
streymdi út frá heimilinu. —- Þá
er mjer og kært að rifja upp þær
fögru og göfugmannlegu ráðlegg-
ingar, er síra Gísli gaf okkur
börnunum, er hann var að búa
okkur undir fullorðinsárin. Alt,
sem hann sagði við okkur, var af
svo mikilli einlægni og sannfær-
ingu, að jeg veit, að flestir þeir,
er uppfræðslu nutu hjá sr. Gísla,
'munu taka með mjer undir það,
sem jeg hefi sagt, og jafnframt
minnast hans ágætu konu, sem
stóð ávalt við hlið manns síns og
átti sinn mikla þátt í þeim fyrir-
myndarbrag, sem var á heimil-
inu, og þeim ljúfu endurminn-
ingum, sem við það eru tengdar.
Eyjólfur Jóhaimsson.
miiiiiiiuiimniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiii
Framköllun.
Kopiering.
Stækkanir.
uiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiuuuua
Amatörar.
FRAMKÖLLUN
Kopiering — Stækkun.
Fljótt og vel af hendi leyrt.
Notum aðeins Agfa-pappír.
Ljósmyndaverkstæðið
Laugaveg 16.
Afgreiðsla í Laugavegs Apó-
teki.
Vegna ónógrar þátttöku verð-
ur ekkert úr því, að farið vei’ði
á handfæraveiðar með Magna í
kvöld.
AmatÖrar.
Framköllun
Kopiering — Stækkun.
Fljót afgreiðsla. - Góð vinna.
Aðeins notaðar hinar þektu
AGFA-vörur.
F. A. THIELE h.f.
Austurstræti 20.
H
Fægiklútar
fyrir póleruð húsgögn.
vmn
Laugaveg 1. Fjölnisveg 2.
Torgsala
við Hótel Heklu í dag: Grænmeti
og blóm, næpur 25 au. búntið.
Gullfoss og Geysir.
Hin dásamlega og velþekta skemtiferð um Grafning til
Gullfoss og Geysis verður farin næstkomandi sunnudág
kl. 9 árd. Fargjöld ótrúlega lág.
Sfimi 158 0.
Steindór.
Sími 1380.
LITLA BILSTOÐIN ei nokka!!
Opin allan sólarhringinn.
Goliat.