Morgunblaðið - 21.09.1938, Blaðsíða 2

MORG (JNBLAÐIÐ
MiSvikudagur 21. sept. 1938.
T j ekkar hv orki, j á‘ eða ,nei‘:
Pólverjar og Ungverjar leila tll Hitlers
Ungverskar og
pólskar sjálf-
boðaliðssveitir
„Smánarleg sviku,
„Ærulaus undir-
gefni“: Dómar um
fransk-bresku
tillögurnar
Frá frjettaritara vorum.
Khöfn i gser.
Lundúnablöðin skýra frá því í dag, að í bresku
tillögunum sje- ekki gert ráð fyrir atkvæða-
greiðslu í sudeten-þýsku hjeruðunum, heldur
afhending „meginhluta“ þeirra, þar sem Þjóðverjar búa.
Misjafnt er hvaða skýringu blöðin gefa á þessum „megin-
hluta“: Alt frá 50% upp í 80% íbúanna
Daladier, forsætisráðherra Frakka, er sagður hafa orðið
svo skelkaður yfir upplýsingum, sem honum hafi borist um loft-
flota Þjóðverja, að hann hafi viljað frið hvað sem það kostaði.
Það hefir komið í ljós, að franska stjórnin samþykti ekki
Lundúnatillögurnar einróma. Það eitt náði einróma samþykt, að
senda tillögurnar til Prag, en fjórir ráðherrarnir eru sagðir hafa
verið mótfallnir tillögunum eða a. m. k. ekki viljað lýsa yfir sam-
þykki sínu við þær (skv. F.tJ.).
í Frakklandi hefir mönnum ljett yfir því, að styrjöld hafi
að líkindum verið afstýrt í bili, en eru kvíðafullir yfir
framtíðinni.
En þar, eins og í Englandi og Bandaríkjunum, eru skoðan-
irnar skiftar.
Franska blaðið „Temps“ segir, að ekki hafi verið hægt að
komast hjá því, að færa þá fórn, sem felst í Lundúnatillögunum,
og að með þeim opnist leið, til þess að vinna að friði í Evrópu.
L’Intrasigeant (hægri blað) segir aftur á móti, að Lundúnatil-
lögurnar sje ekki málamiðlun, heldur uppgjöf, sem muni að lík-
indum hafa í för með sjer alvarlegan álitshnekki fyrir lýðræð-
isríkin og örvun fyrir útþenslufyrirætlanir Hitlers og annara.
Vonleysi
Tjekka
Pertinax segir í Eeho de Paris,
að breskir og franskir stjórnmála-
menn hafi beðið ótrúlegan diplo-
matiskan ósigur. Hann segir (skv.
PfÚ.), að það, sem ]>eir hafi bygt
pp sje nii hrunið til grunna.
Leon Blum segir í Populaire í
morgun, að styrjöld kunni að hafa
verið afstýrt, en það er ekkert,
segir hann, sem vjer getum verið
stoltir af (skv. FÚ.).
England:
í Englandi hafa verklýðs-
fjelögin risið af ákafa
gegn tillögunum og kalla
þær smánarleg svik. Mr.
Winston Churchill kallar
þær ærulausa undirgefni.
Leiðtogi stjórnarandstæðinga,
Major Attlee hefir farið fram á
að breska þingið verði kallað
saman.
Mótmælir hafin í brjefi til Mr. Cham-
berlains, að skifting Tjekkóslóvakíu sje
ákveðin, án þess breska þingið sje
kallað saman og því gefið tækifæri til
þess að segja álit sitt í málinu, og
skorar á forsætisráðherrann að gera
þegar í stað ráöstafanir til þess að
kalla saman þingið (skv. F.U.).
Mr. Chamberlain hefir svarað þessu
brjefi á þá leið, að hann muni kalln
sarnan þingið þegar samningunum, sem
nú standa sem hæst sje lokið. Hami
segir, að það myndi hafa stórhættu í
för með sjer, ef hann gæfi þinginu
opinberlega skýrslu, um samningána á
þessu stigi.
Breska blaðið News Chronicle segir,
að menn geti ekki varist þeirri hugs-
un, að hægt sje að knýja lýðræðis-
ríkin til stöðugt meiri undanlátssemi,
ef þeim sje hptað nógu kröftuglega
(skv. FÚ.).
Bandaríkin:
' London í gær. FÚ.
Amerískn blöðin eru rtijög harð-
orð, ,,Nev York Herald Tribune“, seg- i
ir að tvær mestu lýðræðisþjóðir heims
haf'i ekki einvörðunug lagt Tjekkóslóv-
akíu á fómaraltari, hddur einnig skipáð
henni að frernjá sjálfsmorð.
Uew York Times kemst svo að orði,
að ef þetta sje „sameiginlegt öryggi“,
geti Bandaríkjamenu verið því fegnir,
að þeir hafi ekki tekið á sínar herðar
nánari skuldbindingar í Evrópu.
I Kuinum iiðrum blöðum kveður þó
við annan tón, og ræða þau hina
miklu alvöru, seni er á ferðum. „Was-
hington í-5tar“ t. d. segir, að Banda-
ríkjamenn hafi ekki mikið fram að
bera til þess að rjettlæta gagnrýni sína
á þeirri stefnu, sem Frakkar og Bretar
hafi tekið, í von um friðsamlega lausn
málsins.
Frá frjettaritara vorum.
Khöfn í gær.
Tjekkar segja um sendi-
herra Breta og Frakka,
sem afhentu Pragstjórninni
Lundúnatillögurnar, að þeir
hafi komið sem sendiboðar
Hitlers með úrslitakosti, sem
voru á þá leið: Gefist upp
eða berjist einir. Sorg, gremja
og vonbrigði ríkja í Tjekkó-
slóvakíu og algert vonleysi
setur svip sinn á Prag. Blöðin
kalla Lundúnatillögnrnar svik.
Eitt blað lýsir (skv. FÚ.)
fjallgörðunum í Sudeta-land-
inu sem þúsunda ára gömlum
virkjum Bæheims og engar
breytingar á þessum landa-
mærum geti komið til greina.
Rússar.
Sendiherra Rússa í Berlín
ljet í dag þá skoðun í ljós
við amerískan blaðámann, að
Rússar væru ekki skuldbundn-
ir, samkvæmt tjekknesk-rúss-
neska vináttusáttmálanum, til
þess að styðja Tjekka, ef
Frakkar gerðu það ekki.
Síðar í dag hefir Litvinoff
lýst yfir, að þetta sje rangt.
Litvinoff hefir verið á þingi
Þjóðabandalagsins í Genf, en
lagði af stað heimileiðis í dag.
Hann sagði við blaðamenn, að
Rússar væru reiðubúnir til
þess að standa við skuldbind-
ingar sínar gagnvart Tjekk-
um. Tjekkneska stjórnin
spurði okkur nýlega, sagði
hann, hvort við myndum
styðja þá í ófriði og svöruð-
um við auðvitað já, sagði Lit-
vinoff.
Borgarastyrjöld.
En Tjekkar gera sjer litl-
ar vonir um, að þeir fái hjálp
frá öðrum ríkjum, þrátt fyrir
að hernaðarsamningar þeirra
við aðrar þjóðir sjeu enn í
gildi, að nafninu til.
Ef tjekkneska stjórnin hefði
neitað að ganga að Lundúna-
tillögunum, hefði afleiðingin
e. t. v. orðið borgarastyrjöld
milli Tjekka og Sudeten-Þjóð-
verja, sem aftur hefði haft í
för með sjer íhlutun af hálfu
Þjóðverja, svipuð og á Spáhi.
En borgarastyrjaldir eru
ekki þjóðrjettarlega sjeð styrj
aldir, sem leiða til þess að
bandalagsskuldbinclingar komi
til framkvæmda.
Stjórnin í Prag er. afar
gröm yfir því, að frönsku og
bresku ráðherrarnir skeyttu
ekkert um orðsendingu frá
Benes forseta, sem hann sendi
þeim á sunnudaginn, þar sem
hann bað þá • að taka. . engar
ákvaraðanir án þess að bera
þær undir prag-stjórnina.
Frá frjettaritara vorum.
Khöfn í gær.
Nokkur kvíði hefir gripið um sig
VEGNA ÞESS AÐ TJEKKAR REYNA
AÐ DRAGA Á LANGINN AÐ SVARA
ENDANLEGA BRESK-FRÖNSKU TILLÖGUNUM,
SAMTÍMIS ÞVÍ, SEM ÞJÓÐVERJAR IJVETJA TIL
AÐ HRAÐA LAUSN MÁLSINS, VEGNA HINNA
STÖÐUGU ÓEIRÐA í TJEKKNESKU LANDAMÆRA-
HJERUÐUNUM.
í kvöld var gefin út í Prag svohljóðandi opinber til-
kynning:
Tjekkneska stjórnin hefir í dag afhent sendiherra Breta
og Frakka í Prag svar við bresk-frönsku tillögunum. 1
þessu svari er haldið opnum möguleikanum til áfram-
haldandi samninga.
í REIÐUM HUG
Að öðru leyti er innihaldi svarsins haldið leyndu. Tjekk-
neska stjórnin sat á fundi í fimm klukkustundir í gærkvöldi og
í morgun símaði frjettaritari Reuters að hún hefði samþykt
tillögurnar í aðalatriðum, þó í reiðum hug. En þessi fregn var
síðan borin til baka.
Stjórnin kom aftur saman á fund í morgun og stóð sá
fundur fram á miðjan dag. Sú ósk að komast hjá styrjöld,
þar sem Tjekkar stæðu einir, setti svip' sinn á fundinn.
Með samningum þeim, sem stjórnin boðar í tilkynningu
sinni er álitið, að átt sje við nánari skýringar á ábyrgð
þeirri, sem stórveldin heita Tjekkum, ef þeir láta af
hendi Sudeten þýsku hjeruðin.
PÓLVERJAR OG UNGVERJAR
En samtímis því, sem Tjekkar reyna að draga á langinn
hina endanlegu ákvörðun, er verið að grafa undan tillögum
Breta og Frakka frá annari hlið. Að því er vitað er, er ekki gert
ráð fyrir í tillögunum, að Pólverjar fái pólsku hjeruðin, eða Ung-
yerjar ungversku hjeruðin.
Af beggja hálfu, Pólverja og Ungverja, er nú róið að því
öllum árum, að þjóðabrot'þeirra fái að öllu leyti sömu rjettindi
og Sudeten-Þjóðverjar. Ríkisstjórnir Ungverjalands og Póllands
hafa báðar snúið sjer til Hitlers í dag og leitað stuðnings hans.
Forsætisráðherra Ungverjalands, Imredy, flaug í morgun til
Berchtesgaden ásamt utanríkismálaráðherra sínum til þess að
ræða við Hitler. í þýskri tilkynningu um þessa ráðstefnu segir
(skv. Lundúnafregn F.Ú.), að rætt hafi verið um hið óþolandi
ástand í Tjekkóslóvakíu og um hinar „ófrávíkjanlegu kröf-
ur Ungverja“ fyrir hönd ungverska þjóðabrotsins í Tjekkóslóv-
akíu. Imredy er nú kominn aftur til Budapest. Síðar í dag flaug
Lipski, sendiherra Pólverja í Berlín til Berchtesgaden á funcl
Hitlers.
HORTHY OG BECK H.IÁ GÖRING
í kvöld er gert ráð fyrir að Beck ofursti, ntanríkismálaráð-
herra Pólverja, ræði við Göring, fsem nú er staddur í Austur-
Prússlandi. Horthy, ríkisstjóri í Ungverjalandi, er þegar kom-
inn til Austur-Prússlands, til þess að hitta Göring.
Loks 'hafa bæði Pólverjar og Ungverjar stofnað sjálfboðaliðs-
sveitir, sem að öllu leyti eru sniðnar eftir sjálfboðaliðssveitum Hen-
leins. Markinið þessara sveita er að vera viðbúnar að taka upp lög-
gæslustarf í minnihlutahjeruðunum í Tjekkóslóvalún, hver í sínu,
þegar þess gerist þörf. f raijn og veru hafa sjálfboðaliðssveitir Hen-
leins þaldið upþi árásum á Tjekka á landainærum Þýskalands og
Tjekkóslóvakíu.
Hjúskapur. Nýlega voru gefin
saman í hjónahancl af síra Þor-
steini L. Jónssyni ungfrú Hálldóra
Guðmundsdóttir og Jón Ágústssou.
Heimili ungu hjónanna er á Lauga
veg ÓO.
Nýja Bíó sýmr í kvöld kl. 6
fyrir börn hiiui vilisælu Shirléy
Temple mynd, Ileiðu.
Ríkisskip. Súðin var ;i. Bíldudal
kl. :i í gær. Esja var á' Siglufirði
í gærkvöldi.