Morgunblaðið - 29.06.1939, Blaðsíða 5

Flmtudag'ur 29. júní 1939.
S
- PðigttttblaHi ■
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritst.jörar: Jðn Kjartanwon og Valtýr Stef&naaon (&byrgr*anBaOtu>).
Auglýsingar: Árnl Óia.
'Ritstjórn, auglýslngar og afgreiOala: Auaturatvœtl I. — 8hai iMi
Áskriftargjaid: kr. 8,00 á aaánuBL
1 lausasölu: 15 aura elntaklB — 26 aura meB LieabOk.
BKEYTT AÐSTAÐA
A
ukakosningin í Austur-
Skaftafellssýslu er um
„garð gengin. Hún fór, sem
kunnugt er á þá leið, að Fram-
sóknarflokkurinn misti kjör-
■dæmið, sem hann hefir hingað
til talið óvinnandi vígi. Og það
■varð enginn vafi á úrslitunum.
’Hinn nýkjörni þingmaður, Jón
ílvarsson kaupfjelagsstjóri,
hlaut yfir 100 atkvæði fram
;yfir frambjóðanda Framsóknar-
flokksins. Jón bauð sig fram
• utan flokka, en var studdur af
.‘Sjálfstæðis- og Bændaflokknum.
★
Kjörfylgi Framsóknarflokks-
ins í Austur-Skaftafellssýslu hef
íir minkað stórlega síðan kosn-
língarnar 1937. Þá hlaut flokk-
iurinn 55% allra gildra at-
ikvæða, en nú aðeins 37Y2%.
Vitaskuld verður ekki með
.í>anni sagt, að þessar tölur sjeu
frjettur mælikvarði á hinar póli-
tísku línur í kjördæminu. Jón
ilvarsson hafði sjerstöðu í kosn-
Jngunni. Hann hefir um margra
.ára skeið veitt forstöðu Kaup-
fjelagi A. Sk., sem hefir nálega
^illa verslun í hjeraðinu. Hann
fhefir stjörnað kaupfjelaginu af
mesta dugnaði. Þegar hann tók
við, var fjelagið á barmi gjald-
Jjrots og verslun öll mjög örðug.
íHonum tökst að bjarga fjelag-
únu.
iÞetta starf Jóns við kaupfje-
íiagið og öll aðstaða hans í sam-
íbandi við fjelagið, hefir að sjálf
rsögðu áflað honum margra at-
íkvæða í kosningunni. Einnig
ther á það að líta, að af hálfu
JFramsóknarfldkksins var alger-
iiega óþektur ~maður í kjöri. Að
wísu hefir 'Framsókn oft sýnt
jþað áður við kosn'ingar, að hún
sgetur leyft sjer að bjóða kjós-
endum álgerlega óþekta menn.
SKjósendsur 'hafa í blindni hlýtt
hoði fldkksstjórnar. En hjer
idugði þtítta ekki, liðið brást.
★
~Það var eftirtektarvert að sjá
Ihvernig aðalbiað Framsóknar-
flokksins, Tíminn, mælti með
kosningu síns frambjóðanda,
fyrir kosninguna. Á það var
ibent alveg sjerstaklega — og
3ögð á áhersla — að ef Fram-
.sóknarflokkurinn misti kjör-
<dæmið, yrði afleiðingin sú, að
Framsókn og Alþýðuflokkurinn
mistu meirihluta aðstöðu í neðri
deild Alþingis.
Þessi röksemd var sjerstak-
lega einkennileg fyrir það,
livernig stjórnmálunum nú er
háttað, þar sem þjóðstjórn fer
með völdin í landinu, studd
•af þrem flokkum. Ætla mætti,
að blað Framsólcnarflokksins
hefði talið það eitt nóg, að kos-
inn yrði maður í Austur-Skafta-
fellssýslu, er styddi þjóðstjórn-
ina. Nú var vitað, að þetta gerði
Jón ívarsson og án efa af meiri
■einlægni en margur þingmaður
JFramsókparflokksins.
Samt sem áður kom blað
Framsóknarflokksins fyrst og
fremst auga á hitt, að gömlu
samherjarnir, Framsóknar- og
Alþýðuflokkurinn myndu missa
me.rihluta aðstöðuna í neðri
deild, ef kjördæmið tapaðist.
Það var einkennilegt, að ein-
biína á þetta og næitum furðu-
legt, þegar þess er gætt, að þess-
ir tveir flokkar, Framsókn og
Alþýðuflokkurinn gátu ekki
komið sjer saman um nokkurt
stórmál, seinustu árin, sem þeir
fóru með völd í landinu. Þar
þurfti Sjálfstæðisflokkurinn
altaf að koma til og hjálpa til
að leysa málin.
En það er eins og sumir
Framsóknarmenn geti aldrei
gleymt gömlu samherjunum og
þrái altaf, að geta komist aftur
í stjórnarsamvinnu við Alþýðu-
flokkinn einan. Þeir eru búnir
að gleyma því, hvað þessi stjórn
arsamvinna kostaði landið og
þjóðina. Þeir eru að vona, að
með aðstoð Sjálfstæðismanna
megi nú takast að bjarga at-
vinnuvegunum og rjetta við
fjárhag ríkis og þjóðar. Þegar
því starfi er lokið, vilja þeir
gjarna fá nýtt tækifæri til að
spreyta sig með sósíalistum.
En þessi hugsunarháttur er,
sem betur fer mjög þverrandi 1
meðal ráðamanna Framsóknar-
Hokksins. Hinir eru fleiri, sem
líta fyrst og fremst á þjóðar-
heildina.
Gigtsjúkdómar eru
þjóðfjelagsvandamál
Frásögn Sven Ingvars
prófessors
t íuðsynlegt er að flytja sjúkl-
Gestur læknaþingsins er
að þessu sinni Sven
Ingvar, próf. í lyflæknisfræði
við háskólann í Lundi, víð-'
kunnur sænskur vísindamað-
ur. Hann hefir m. a. feng-
ist við rannsóknir á lyflækn-
issjúkdómum, mataræði, bind
indismálum og þjóðfjelags-
legum vandamálum í sam-
bandi við læknisfræðina.
Síðustu árin hefir hann gefið
sig mjög að gigtrannsóknum og
er forvígismaður í alþjóðasam-
bandinu, gegn gigtsjúkdómúm.
Hann hefir verið í ýmsum lönd-
um í erindum þessa sambands.
A læknaþingina hjer hefir hann
flutt tvo fyrirlestra undanfarna
daga, annan um langvinna gigt-
sjúkdóma og rUi.ðferð þeirra og
hinn um mataræði. Ilann flytur
síðasta fyrirlesturinn í dag, um
lungnabólgu.
Fyrirlestur prófessors Ingvars
um gigtsjiikdomana vakti miltla
athygli. Prófessorinn sýndi tíð-
indamanni Morgunblaðsihs þá vin-
semd í gær, að setja fram alment
uokkrar hngleiðingar um gigt-
sjóikdóma og baráttuna gegn þeirn.
Fer frásögn hans hjer á eftir.
★
Á síðari árum hefir gætt vax-
andi áhnga meðal allra menning-
arþjóða fyrir rannsóknum á gigt-
sjúkdómum og baráttunni gegn
þeim.
Rannsókn, sem framkvæmd var
Svíþjóð árið 1923 leiddi í ljós,
að 40—50 þús. manns þar í landi
fengu örorkustyrk vegna gigt-
sjúkdóma. Flestir, sem þiggja ör-
orkustyrk, þjást af ellisjúkdóm-
En hvað sem öllu þessu líður, ura’ næst k°!lia gigtsjúkling-
ar, þeir eru 10% af öllum er
örorkustyrk í Svíþjóð.
Læknavísindúnum hefir á • síð-
ustu árum tekist eftir mikið rann-
sóknarstarf að flokka gigtsjúk-
dóma betur en áður hefir verið
gert. Einhver alvarlegasti gigt-
sjúkdómurinn er gigtsóttin, sem
legst aðallega á börn og ungt
fólk. Gigtsóttin byrjar oft með
eymslum í hálsi (kverkaskít) áð-
ur en liðirnir sýkjast. Er oft
hætta á að hún leggist á hjartað
og valdi hjartasjúkdómum. Flest-
ir hjartasjúkdómar fullorðinsár-
anna eiga rót sína að rekja til
gigtsóttar á yngri árum.
Það er því mjög mikilsvert að
allir, ungir sem gamlir, en . þó
ekki síst börn og unglingar, sem
fá gigtsótt, hafi nægan tíma til
þess að ná sjer aftur — liggi í
inga, sem þjást af liðagigt,
á sjúkrahás Það liggur í hlntar-
ins eðli, að sjúkrahúsvistin verð-
ur að vera löng. Meun verða að
geta átt kost á að liggja á sjúkra-
húsi mánuðum o,r jafuvei ánim
saman, þar til þeir hafa fengið
fullan bata aftur. Sjúkrahúsvist-
in getur orðið mjög þýðingarmik-
il fyrir heilsufar sjúkliugsins og
stytt til muna sjúkdómslegu hans..
Ilann fær þar alla nýtísku að-
hlynningu, með fnllkomnu hrein-
læti, baðlækningum og góðrr
fæðu.
En það er sárt til þess að. yita,
að í engu landi er til nægilega
mikið rúm í sjúkrahúsum, til þesw
að taka á móti gigtsjúkling-
rúminu á meðan minsti vottur um.um. Svo er þó homið, að þörfin
sjúkdóminn er í líkamanum. Svo1 fyrir sjúkrahúsrúm til handa
getur farið, að afturbatinn taki kroniskum gigtsjúklingum er
marga mánuði. En með því að
fara varlega á meðan menn eru
að verða heilbrigðir aftur, er hægt
orðin alment viðurkend og ætti
það að hafa þau áhrif, að hið op-
inbera fari að gefa þessu máli
að fyrribyggja hjartasjúkdóma og gaum og láta byggja ný sjúkra-
hús. Það eru ekki sjerstofur eða
sjerdeildir fyrir gigtveika menn,
sem fyrst og fremst þarf, heldur
aðeins venjulegar lyflæknisdeildir.
er hitt orðin staðreynd, að Fram
sókn og Alþýðuflokkurinn hafa
mist meirihluta aðstöðuna í
neðri deild Alþingis. Úrslitin í
Austur-Skaftafellssýslu hafa því
að þessu leyti pólitíska þýðingu.
t neðri deild eiga sæti 33
þingmenn; þar af eru 11 Fram
sóknarmenn og 5 sósíalistar;
alls 16 þingmenn. Þeir eru m. ö.
o. minnihluti í deildinni. Þetta
komu „vinstri mennirnir“ í
Framsókn auga á og því verða
kosningaúrslitin í A-.Skaft.
mikil vonbrigði fyrir þá.
En hinir gætnari í Framsókn
og allir þeir, sem hafa hug á
að bjarga landi og þjóð úr þeim
ógöngum, sem vjer vorum
komnir í, fagna úrslitunum í
Austur-Skaftafellssýslu.
Það er ekki ósennilegt, að at-
kvæði Jóns ívarssonar á Al-
þingi geti miklu ráðið um það,
hver stefna verður tekin á haust
þinginu. Svo mikið er víst, að
einmitt fyrir það, að úljilokað
er með öllu, að Framsókn og
sósíalistar geti myndað stjórn
einir saman, eru líkurnar meiri
fyrir því, að betri árangur ná-
ist af starfi þjóðstjórnarinnar
Einmitt þessvegna geta kosn-
ingaúrslitin í Austur-Skaftafells
sýslu haft meiri pólitíska þýð
ingu en margan grunar.
þig-gja ororKustyrt í
Gigtin var alvarlegri örorkusjúk-
dómur en t. d. berklar.
Álitið er, að 1% af sænsku
þjóðinni sjeu nú öryrkjar, vegna
gigtveiki í einhverri mynd.
Að svipuðum niðurstöðum um
örorku vegna gigtar liafa menn
komist í öðrum löndum. Álitið
er að tjón Breta vegna gigt-
sjúkdóma nemi 17 miljónum
sterlingspunda (ca. 470 milj.
krónum) árlega; þar af er beinn
sjúkrakostnaður 5 miljón stpd.
og 12 miljón stpd. felast í töpuð
um vinnudögum.
þar með komast hjá þjáningum á *
síðari árum.
★
Annar alvarlegur gigtsjúkdóm-
ur er langvinn liðagigt, sem legst
á fólk aðallega á aldrinum 30—
50 ára. Liðagigtin læðist að mönn
um án hitasóttar eða eymsla í
hálsi. Hún sest oft í fingurliðina,
sem verða aumir og bólgna og
valda sársauka við vinnu. Annars
eru engir liðir í líkamanum, sem
ekki sýkjast, olnbogaliðir, hnje
liðir, mjaðmarliðir o. s. frv. Lið-
irnir verða mjög aumir og menn
geta ekki unnið. Margir liðagigtar-
sjúklingar neyðast til að vera
rúminu mánuðum og árum sam-
an. Ef menn verða þungt lialdn-
ir af langvinnri liðagigt, þá er
það einhver þungbærasta kvöl,
sein á mennina er lögð. En
jafnvel þessi þungbæri sjúkdóm
ur er ekki vonlaus. Við vitum,
að þrátt fyrir alt fá sjúklingar í
fjölmörgum tilfellum fulla lieilsu
aftur. Sársaukinn og eymslin
liðunum minka og sjúklingurinn
getur einn góðan veðurdag byrj
Læknisyfirvöld í Englandi hafa að aftur að nota liði sína, jafn
komist að þeirri niðurstöðu, að
‘alt að 1% af skólabörnum þar í
landi þjáist af gigtarsjúkdómum.
En aðrir, sem þetta mál hafa
rannsakað, álíta að hjer sje ekki
um 1%, heldur 3.5% að ræða. Að
svipuðum niðurstöðum hafa menn
komist í öðrum löndum.
Mönnum er nú farið að skilj-
ast, að gigtarsjúkdómar eru æði
ralvarlegt þjóðfjelagsvandamál.
Hafa og flestar menningarþjóðir
tekið upp virka baráttu, til að
sigrast á þeim.
★
Almenningur kallar alt gigt,
sem veldur sársauka eða
eymslum.
vel þótt mörg ár líði, áður
en það verður. Mesta hættan, sem
yfir sjúklingum, sem hafa liða
gigt, vofir, er að liðirnir stirðni
og verði óhreyfanlegir, oft í röng
um stellingum. Læknavísindin
hafa nú á síðari árum fyrst og
fremst kept að því, að reyna a
halda liðunum kreyfanlegum á
meðan sjúkdómurinn er á háu
stigi. Þetta er gert með sjúkra-
leikfimi.
Sjúklingarnir geta sjálfir lagt
fram drjúgan skerf til þess að
koma í veg fyrir að liðirnir
stirðni, með því að hreyfa þá,
jafnvel þótt það valdi nokkrum
sársauka.
Vafalaúst er hægt að gera mik-
ið, til þess að koma í veg fyrir
gigtsjúkdóma. Þeir orsakast fyrst
og fremst af rökum og næðmg**-
sömum íbúðum og mikhim
irengslum. Sænska stjórnin hefir
síðustu árin veitt 50 miljón krón-
um til þess að gera betri og-
bjartari íbúðir fyrir þá, sem lítil
peningaráð hafa.
Rannsókn hefir leitt í Ijós um
allan heim, að fólki, sem vinnwr
útistörf, kaupainenn í sveitnm,
bændur, skógarhöggsmenn, fiski-
menn o. s. frv. er hættara við
gigt, en öðrum. Enginn vafi er £
því, að góður og hlýr fatnaður
getur komið í veg fyrir gigtsjúk-
dóma. Gott mataræði er líka
mjög mikilsvert. Fæða, sem er
rýr, og skortur á fjörefni dregur
úr mótstöðukrafíinum, og getur
þessvegna oft haft í för með sjer
gigtsjúkdóma. Sjerstaklega gildir
þetta um æskuna.
Ýmiskonar hveraleðja er og
stundum notuð við gigtsjúk-
dóma, sem heitir bakstrar á bólgna
eða mjög auma líkamshluta, og
geta þeir oft linað þjáningar, en
lækna vitanlega ekki.
★
Af þessu sjáið þjer, segir dr.
Sven Ingvar að lokum, hve marg-
brotið læknisvísindalegt og
þjóðfjelagslegt vandamál gigt-
veikin er orðin. Én þetta er langt
frá því vonlaust mál. Það er h'ægt
að lina þjáningaf^þeirra, sem
sjúkir eru orðnir, og með skyn-
samlegum aðgerðum er hægt aíl
lækka til muna tölu gigtarsjúkl-
inga meðal þjóðanna. P. 6.