Morgunblaðið - 11.07.1939, Síða 5

In-lðjndagur 11. júlí 1939.
$
!
Ötgef.: H.f. Árvakur, Reykjaylk.
Ritstjórar: Jón Kjartansaon og Valtýr Stefánaaon (ábyrgFtkarmaOun
Auglýsingar: Árni óla,
Ritstjórn, auglýsmgar og afgrreiTSsla: Austurstvœtl *. — Sfml HOO.
Áskriftargjald: kr. 8.f>0 á saánuni.
í lausasölu: 15 aura -tntakiO — 26 aura saeO Lesbók.
Orð i tínia töluð.
Greinar Jóhanns Sæmunds-
sonar læknis, um áfengis-
inálin, sem birst hafa hjer í
blaðinu, hafa vakið óskifta at-
hygli lesenda og það að verð-
leikum.
Hjer er gripið á m;áli, sem er
að verða. þjóðarböl. Drykkju-
skapurinn í landinu eykst stöð-
ugt og ofdrykkjumennirnir
verða æ. fleiri, með hverju ár-
inu sem líður.
Við þurfum ekki annað en að
Jíta á kaldar tölurnar, til þess
•að sannfærast um, að ekki er
alt með feldu.
Á síðustu 10 árum hefir Á-
fengisverslun ríkisins selt á-
fengi fyrir rúmlega 10i/2 milj-
*ón króna. Það er meira fje en
-öll Hitaveita Reykjavíkur kost-
ar. Það er um 3 14 miljón króna
að meðaltali á ári, eða 1,2 milj.
króna hærri upphæð en ríkið
ver árlega til allra heilbrigðis-
imála, þar í talinn allur kostn-
aður til sjúkrahúsa, berklasjúk-
Jinga, fávita, geðveikra, holds-
veikra, svo og laun allra lækna,
sem, ríkið hefir í sinni þjónustu.
Það hlýtur að því að koma,
sfyr en síðar, að • þessi mikla
blóðtaka komi harkalega nið-
ur á þjóðinni, ekki aðeins fjár-
hagslega, heldur einnig heil-
brigðis- og siðferðislega. Sú
kynslóð, sem elst upp í slíku á-
fengisflóði, hlýtur að verða
veikbygðari, en afleiðing þess
verður aftur úrkynjun og
inargskonar spilling.
-4c
Hversvegna drekka menn?
3>essari spurningu varpar Jó-
.hann Sæmundsson fram í síðari
áirein sinni. Svör hans við spurn
ingunni eru án efa rjett, svo
langt sem þau ná. En þunga-
miðjan í þessu öllu er þó senni-
Jega það, að þjóðina vantar
sjálfsaga. Það er einhversstað-
ar vöntun í uppeldinu, á heim-
áltmuim eða í skólunum, senni-
ilega á báðum, stöðunum.
Þjóðin þarf að alast upp við
•meiri aga en hún nú gerir.
IHver einstaklingur þarf, um leið
og hann kemur til vits og ára,
,að finna til þess, að hann er
þegn í þjóðfjelaginu, sem gerð-
ar eru vissar lágmarks’kröfur til.
IEn fyrsta krafan, sem þjóðfje-
Jagið 'hlýtur að gera til sjer-
ihvers hrausts og heilbrigðs
þegns er, að hann verði sjer út
um starf og gæti þess, að verða
-eTdki þjóðfje'laginu eða öðrum
jbyrðL
^ ,'Sjalfsbjargarhvötin er 'áreið-
rarílega ekki eins rík í hugum
nútíma Islendinga og hún ætti
að vera. Orsakirnar eru ýmsar.
En aðalorsökina hyggjum vjer
vera þá, að of mikið hefir verið
að því gert upp á síðkastið, að
ala þjóðina upp í þeirri firru,
að henni beri að varpa öllum á-
hyggjum á ríkisvaldið og gera
kröfur til þess um alla skapaða
hluti.
Atvinnuleysið, sem nú steðj-
ar að þjóð vorri, í kaupstöðun-
um, er vissulega böl, sem þjóð-
fjelagið getur ekki látið af-
skiftalaust. En hver einstakl-
ingur á að hafa þann metnað,
að gera fyrst og fremst kröfu
til sjálfs sín. Sje hann hraust-
ur og vinnufær, á hann að vera
RAFKNÚNIR
VAGNAR
EFTIR
JÓN GAUTA
sjer út um vinnu, hvar sem hana
er að fá. Geri hann það ekki, þá næst að athuga farartæki þau,
EF borið er saman við þær miklu fram-
kvæmdir, sem Reykjavíkurbær er nú
að undirbúa, getur það mál, sem jeg vil
ræða í þessari grein, ekki kallast stórmál,
en alt fyrir. það er gildi þess, innan þeirra
takmarka er það nær yfir, mjög mildð.
Saingöngumál okkar, hafa, sjerstaklega á seinni
tímum, verið eitt af okkar stæralu áhugamálnm.
Öllum vegaframkvæmdum hefir farið stórkostlega
íram hin síðustn ár, og af þeim h.ifa leitt fíðai'í og
betri samgöngur.
Samgönguæáiin éru orðin stór og mnfangsmikill
iiður, og kosta þjóðina stórfje ár iivert.. Það virðist
því tímabært að athuga möguleika, sem gætu orðiö
til ]æss, að draga eitthvað úr þessum kostnaði. Er
Rafknúinn vagn í ferðrnn milli bæja.
heldur bíði eftir aðgerðum rík-
isvaldsins, þverr sjálfsbjargar-
hvötin smám saman.
Þetta var nú útúrdúr frá á-
fenginu — og þó ekki — því
að þegar sjálfsbjargarhvötin er
sljóvguð eða horfin, er hætt
við, að það leiði af sjer kæru-
leysi, óreglu og margskonar
spillingu.
En hvaða ráð eru til þess, að
bjarga þjóðinni frá druknun í
áfengisflóðinu?
Hvað viðvíkur yngri kynslóð-
inni, höfum vjer áður sagt álit
vort. Hún þarf að fá strangara
uppeldi, meiri aga. Hún þarf að
alast upp í þegnskylduskóla,
þar sem hún lærir að bera virð-
ingu fyrir vinnunni, lærir að
gera fyrst og fremst kröfur til
sjálfra sín, lærir að stjórna
og hlýða.
En þau uppeldisáhrif, sem
þegnskylduskóli myndi skapa,
geta ekki verkað strax. Þau
yrðu meira fyrir framtíðina. Á-
standið er hinsvegar svo alvar-
legt í dag, að einhver úrræði
verður að finna, til bjargar.
Jóhann Sæmimdsson bendir
á sænsku aðferðina,. skamta á-
fengið og selja það t einungis
eftir áfengisbókum. Vafalaust
myndi þessi aðferð draga úr
leynivínsölunni, sem náð hefir
mjög mikilli útbreiðslu hjer í
Reykjavík og- án efa víjSar. Væri
mikið fengið, ef tækist að út-
rýma Jeynivinsölunni, því að
hún eykur mjög drykk.juskap-
inn, einkum meðal æskumanna.
Þeir, sero kun.na með áfengi
að fara, sætta sig illa við allar
hömlur., Þetta er skiljanlegt. En
þegar þessir menn sjá hve ó-
þroska allur almenningur er og
að ofdrykkjan er að verða þjóö-
arböl, munu þeir áreiðanlega
sætta sig við hömlurnar.
Nú er sá skriður kominn á
drykkjumannahælið — rjettara
sagt hressingarhæli fyrir of-
drykkjumenn — að ekki ætti að
þurfa áð bíða lengi eftir því.
Það myndi án efa hafa góð á-
hrif, ekki aðeins í þá átt, að
bjarga þeim, sem fallnir eru,
heldur myndu áhrif þess einn-
ig ná til hinna, sem e. t. v. eru
leiðiríni til glötunar.
sem við notum, og reyna að finna
eitthvað það; sem til bóta gæti
orðið.
Það sem krefjast verðnr af far-
artækjnm, hvers lands, er að þau
samsvari fartæknislegum kröfum,
sem og þjóðhagslegum ástæðum.
Sjerstaklega skat þess gætt, t að
þau sjeu hagkvæm og lieiteusam-
leg og loks að þau samsvari feg-
urðarsmekk þeim, sem krefjast
verður í Iiverju tftfelli.
Það, að hifreiðar eru hjer not-
aðar sem aðalfarartæki á landi,
’er af svo augljósum' ástæðúm, að
ekki þarf útskýringar við', enda
Iiafa framsýnir atorkumenn glögg-
lega sannað, að fartæknisl’ega —
og jeg má segja 1 flestum tilfell-
um þjöhagslega •- hefir himrjetta
leið verið valin.
Sama er hvaða: tekniskt farar-
tæki liefði verffi vahð, þá gátum
við ekkl losnað við að nota er-
lendat’ orkulindir, en það muu vera
stærati kostnaðarliðurinn í oltkar
samgöhgumálmn, þar sem» við í því
tilfdlr komumst ekki lija að leita
til annara þgóða. Hinsvegar eru
nú opnaðár léiðir, tili þess aðS
draga mikið úr þessumi kostnaðh.
tækifæri til þess- að nota innlend-
ar orkulindir.
Jeg hefi veitt því athygli. að
margir telja að vagnar þessir sjen
óþjálli í umferð' en olíuknúnir
vagnar, og mun það koma af þvi;
að nvenn taka feil á þeim og raf-
kirnnum sporbrautarvögnum, sem
taka annan pól frá loftlínu.
Þetta er rangt ályktað, því að
þessi vagntegund: hefir sömu mögui
leika og aðrir vagnau, til að víkja
á vegurn, og haga, sjer eftir um-
ferði
Yitaskuld er það augljóst, að
þessa vagna er ekkií líægt að nota,
nema í vissum tilfelium, þar sem
þeir iil.j *ta, vegna loftiínunnar, að
vera staðtoundnari en olíuknúðir
vagnar.
Yagnar þessir eru, notaðir inn-
auliæjar erlendis, eius og t. d.
önnur af meðfylgjándi myndum
sýnir, og hafa þeir reynst mjög
viel, sem sannast með því að f jölg-
un þeirra evkst stóimm, í Ame-
ríkn, Englandi og Þýskalandi.
Það er athyglisveirt að í Ame-
ríku og Englandi,. sem völ er á
öðrum orkulindum, að þar sknli
íiotkun þessara vagma fara sívax-
andi. Hin myndin sýnir þessa.
Ráfknúin farartæki eru
aði vísu eldiert nýtt flyri r
hrigði, en liafa veriS á-
þann hátt bygð og fýrir-
Ifcomið, að. ekki hefir verið
kleift fyrir okkur aði njóta
þeirra. í fyrsta lagi,. vegna
of mikilk stofnkostnaðar í
hlutfalli við nýtni, vil jeg
þar neftia rafknúðar spor-
brautinr og þvifíkt, og íi
öðru lagi hafa vegir verið
þantiríg, t. d. hjier innanbæj-
ar;. að þeir þnfa ekki ]>ol-
að þesskonar farartæki. En
er svo komið, að bæði
hafa vegagerðir okkar tek-
ið stóruua framförum, og
einnig að opnar eru nú leið-
ir fyriff okkur að nota rafmagnið
sem orkulind farartækja.
Þessi farartæki eru vagnateg-
uud, sem jeg hjer vil kalla hálínu-
vagna (Oberleitungs-Omnibuss),
sem á þýsku eru alment kallaðir
„Obuss“. Taka þeir rafstraum frá
loftlínu, en líta að öðrú leyti út,
eins og almenningsvagnar þeir,
sem við þekkjut?! hjer.
Þessi tegund vagna er sjerstak-
lega hagkvæm fyrir okkur vegna
þess að með þeim gefst okkur
Rafknúinn vagn í innanbæ jarakstri
vagnategund sern tengilið milli
tveggja bæja,
Ekki finst mjer tímabært að
nota þessa vagna hjer innan hæj-
ar, en ,jeg vil aftur á mðti benda
á eina leið, þar sem mjög heppi-
legt væri að nota þessa vagnateg-
und:
og vöruflutninga milli Reykjavík-
ur og Hafnarfjarðar. Yar þessi
leið sjerstaklega valin, þar sem
margt bendir til þess, að vaxandi
samband verði á milli þessara
bæja, og engir bæir lijer á landi
í jafnmiklu viðskiftalegu sam-
bandi vegna aðstöðu. Hinsvegar
eru fleiri leiðir, sem koma til
greina. Þótt ekki væri strax hngs-
að fyrir innanhæjarkerfi hjer í
Reykjavík, þá væri leið eins og
t. d. til Skerjafjarðar ekki óhugs-
anleg fyrir þessa vagna. •
Frá þektum erlendum firmum
hafa nú fengist tilboð, sem byggj-
landi er á, og í sambandi við þau
i©r nú lokið kostnaðar- og rekst-
nrsáætlunum þessara vagna, fyrir
Iieiðina Reykjavík — Hafnarfjörð-
rír. Er því hægt að leggja fram
gögn sem sanna, að fýrirtæki með
hálínuvögnum á þessari leið er
tekniskt og fjárhagslega mjög
heilbrigt. Sjerstaklega má kalla
þetta fyrirtæki mjög heilbrigt
vegna þess miklai sparnaðar á
kaupum erlendra orkulinda, sem
af því leiðir.
Jeg vildi gjarnan lýsa nánar
tekniskum eiginleiknm þessara
vagna, en í einni stuttri blaða-
grein tel jeg það .ekki fært, en
vil hinsvegar geta um nokkra yf-
irburði þeirra samanborið við al-
menningsvagna þá, sem hjer þekkj
ast.
í olíuknúnum almenningsvögn-
um myndast t. d. óviðfeldið gas-
loft, sem farþegar og vagnstjórar
þola illa, þetta kemur ekki til
greina hjá MlímivÖgnum. Drif-
vjel hálínuvagna gegnur hljóð-
laust. Vegna þess að drifvjel bá-
línuvagnsins vinnur ekki í sam-
bandi við skiftingu (Gear) fer
vagninn jafnara af stað en olíu-
knúinn vagn, og þess vegna þægi-
legri fyrir farþega og ljettari í
meðferð fyrir vagnstjórann. Stór
kostnr hjá þessum vögnum er
einnig það, að þeir eru mun fljót-
ari en olíukminir vagnar að ná
upp hraða sínum.
Að endingu vil jeg taka það
fram, að rannsóknir hafa ekki
leitt neitt það í ljós, sem væri á
móti því að þessi vagnategund
væri starfrækt j framtiðinni.
Reykjavík, Ö. júlí 1939.
Jón Gauti.
Reykjavík —
Hafnarfjörður. Til bágstöddu hjónanna frá 6.
Tvö undanfaria ár hafa rann- j, 30 kr-> ónefndum 10 kr., I. Þ.
sóknir staðið yfir, viðvíkjandi U kr., E. S. J. 10 kr., Erlu Jóne
notkun þessara vagna til manna-1 dóttur 2 kr.