Morgunblaðið - 03.08.1939, Blaðsíða 5

Fimtudagur 3. ágúst 1939.
ii
----------- JttorgttttMttfóft =
Otgef.: H.f. Arvakur, ReykJavlk.
Ritstjórar: J6n Kjartannon og Valtír SteffLuaaoo (ábyri6»n«»BB»i.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjörn, auglýainsrar o» afgreiesla: Anaturataetl 8. — 8lml 1000.
Áskriftargijald: kr. 8,00 & ariúnHSL
í lausasðln: 16 aura etotakiS — M auri aeO LwbOk.
„M MUH SAMSTARFIB M1STAKAST"
Þjóðabandalagið og
störf þess
Ef fjelagsheildir, stjettir eða
einstaklingar, sem standa
•að baki ráðherrum í ríkisstjórn-
inni, sýna ásælni í því að fá dreg-
inn sinn taum eitt fet framar því,
:sem rjettlátt er, samanhftrið við
aðra, og framar því, sem alþjóð-
-arheill leyfir, og látið verður und-
an þeirri ásælni, þá mun sam-
tstarfið, að mínu áliti, sem forsæt-
isráðherra, mistakast“.
Þannig fórust Henmanni Jónas-
:syni forsætisráðherra orð, í ræðu
f>eirri, sem hann lijelt þegar þjóð-
;stjórnin tók við völdum. Og hann
hjelt áfram með þessum orðum:
„Til samstarfsins er stofnað til
þess að stjórnin geti haft nægi-
Jegan styrkleika og öryggi til þess
að framkvæma hvert mál eingöngu
frá sj’ónarmiði .aimenns rjettlæt-
ás og alþjöðarlieilla — en án til-
ilits til kráfna frá fjelagsheild-
®m, stjettum eða einstaklingum,
framar því, sem þetta sjónarmið
markar“.
'Og enn -sagði hann-.
„Bf þessari reglu verður fylgt
'f samstarfinu, þá hygg jeg, að það
verði þjóðinni til hlessunar — og
jeg vil vona áð svo verði“.
Óhætt er að fullyrða, að allir
flokkar, sem taka þátt í þjóð-
•stjórninni og styðja hana, hafi
gengið til þessa samstarfs með
þeim hug, sem lýsir sjer í þessum
orðum ráðherrans. Enda liggur
'það í auguim uppi, að til þessarar
samvinnu g*at enginn flokkur
gengið af heilum hug, nema ein-
mitt með þeim ásetningi, að vinna
að sem fullkomnustu rjettlæti og
jafnrjetti milli stjetta og ein-
staklinga með þjóð vorri. Þessi er
höfuðkostur samvinnustjórnar.
Með henni er gerð tilraun til að
"tryggja þegnum þjóðf jelagsins
það rjettlæti og jafnrjetti, sem
reynslan hefir sýnt, að harðvítug
flokksstjórn trauðla skapar —
ellegar alls ekki.
★
Þjóðstjórnin liefir nú starfað í
3y2 mánuð. Sá reynslutími er ekki
langur. En hann er nægilega lang
ur til þess að hjer á eftir er eðli-
legt að almenningur taki upp um-
mæli forsætisráðherrans, sem hjer
-eru tilfærð, festi þau sjer í minni
og spyrji? Hvað hefir ánnnist ?
Hefir á því borið benna tíma, að
.„fjelagsheildir eða einstaklingar“
hafi sýnt „ásælni í að draga sinn
taum“ og með því stuðlað að því,
,að samstarfið mistakist?
Stjórn fyrverandi ríkisstjórnar
á verslúnarmálum hefir á undan-
förnum áruim; valdið miklum og
djúptækum ágreiningi með þjóð
vorri. Þessvegna voru gerðar al-
veg sjerstakar ráðstafanir tíl þess,
er núverandi stjórn tók við völd-
um, að ágreiningur þessi yrði
jafnaður.
í ræðu þeirri, er Ólafur Thors
atvinnumálaráðherra flutti þegar
'þjóðstjörnin tók við, skýrði hann
:frá þeim ákv’örðunum, er gerðar
höfðu verið í þeim málum, sem
eiga að jafna þann ágrefning.
Svohljóðandi samninga hafði
Sjálfstæðisflokkurinn gert við
samstarfsflokka sína:
I fyrsta lagi skyldi innflutn-
ingshöftunum vera afljett, jafnóð-
uoi og fjármál þjóðarinnar og
viðskiftaástand leyfir.
I öðru lagi yrði þegar í stað
gefinn frjáls innflutningur á
nokkrum nauðsynjavörum.
Og í þriðja lagi var svo ákveð-
ið, að ráðherrar hafi gagnkvæm-
an rjett til að fylgjast með öllu
er gerist hver í annars ráðuneyti
og eiga þeir fjármálaráðherra
Jakob Möller og Eysteinn Jóns-
son viðskiftamálaráðherra að hafa
alveg sjerstaklega nána samvinnu.
Um þetta var samið milli flokk
anna.
Auk þess skýrði Ólafur Thors
frá því, að Sjálfstæðisflokkurinn
fól ráðherrum sínum að gangast
fyrir því, að endurskoðuð verði
framkvæsmd þessarar löggjafar,
ýms atriði í löggjöf síðari ára og
þar á meðal að svo fljótt sem auð-
ið er verði endurskoðuð fram-
kvæmdin á- úthlutun innflutnings-
leyfanna og meðferð gjaldeyris-
ins.
★
Skömmu eftir að þjóðstjórnin
tók við var gefinn frjáls inn-
flutningur nokkurra vörutegunda.
En í það sinn voru tegundirnar
færri, en um, var talað í upphafi.
Er von á því, að mjög bráðlega
verði fleiri vörur settar á frílista,
svo þeim atriðum stjórnarsamn-
ingsins verði fullnægt.
En næsta sporið er, að fá end-
urskoðaða framkvæimd haftanna
og meðferð gjaldeyrisins á þeim
grundvelli jafnrjettis og sam-
starfs, er forsætisráðherrann Her-
mann Jónasson lýsti í ræðu sinni,
þar sem útilokuð verði ásælni ein-
staklinga eða fjelagsheilda, svo
satmstarfið spillist ekki.
í úthlutun innflntningsleyfanna
og meðferð gjaldeyrisins hefir
komið fram misrjetti, sem er í
fullkomnu ósamræimi Aið jafn-
rjettisstefnu þá, er Hermann Jón-
asson lýsti yfir að vera skyldi
grundvöllur samvinnustjórnarinn-
ar.
Enn hefir ekki unnist tími til
þess fyrir ráðherrana að taka
þessi mál upp, vegna þess hve
margt hefir verið aðkallandi við
daglega afgreiðslu mála. En að
fullur vilji sje á að fá þenna á-
greining jafnaðan, getum vjer að
óreyndu ekki efast um. Og að til
þess sje fær leið er heldur enginn
vafi á, þar sem sá aðilinn, þ. e.
kaupmenn, sem bafa verið ofur-
liði hornir, fara ckki fram á neitt |
annað en að meðferð þessara mál t
verði i hinu fylsta samræmi við
jafnrjettiskenningu og fyrirmæli
Hermanns Jónassonar, enda er
hagsmunum alþjóðar þá best
borgið.
Erfið ár.
in seinustu ár hafa ver-
ið erfið ár fyrir Þjóða-
bandalagið og starfsemi
hinna alþjóðlegu stofnana í
Genf. Þjóðabandalagið hefir
verið svikið bæði af sínum
eigin vinum og öðrum. Um
sama leyti sem það fær sína
stóru og glæsilegu höll til
íbúðar hafa þess eigin bygg-
ingar hrunið í rústir. Marg-
ar hinna glæstustu vona
fþeirra, sem unnið hafa fyrir
hugsjónir Þjóðabandalags-
ins, hafa orðið að engu.
Eu mistök Þjóðabandalagsins,
eða rjettara sagt vanmáttur þess,
er ekki alt. Eigi maður þess kost
að kynnast lítið eitt þeirri hlið af
starfsemi Þjóðabandalagsins, sem
ekki veit að hinum brennandi
stríðsmálum dagsins, sannfærist
maður um að ekki er alt glatað.
Hið stórpólitíska spil, sem fram
fer við mót Þjóðabandalagsfull-
trúanna einu sinni eða tvisvar á
ári hverju, er það sem augu flestra
beinast að, öll önnur starfsemi
Þjóðabandalagsins sem nýtur
fastra starfsmanna er minna þekt.
Og þess vegna er von að menn
sjeu svartsýnir og vonlitlir um
Þjóðabandalagið.
★
Dómarnir byggjast, eins og einn
af starfsmönnum; Þjóðabandalags-
ins orðar það, á sömu forsendum
og d ómar þeirra sem dæma öll
hjónabönd eftír hinum mörgu og
breiðu frásögnum blaðanna um þá
heimilisfeður sem berja konu sína
og börn eða jafnvel stytta þeim
aldur með hnífum.Um öll hamingju
sömu hjónaböndin er ekki rætt í
blöðum og eins hefir það verið
um þær hliðar af starfsemi Þjóða-
bandalagsins sem hafa tekist vel.
Um mistökin er talað mikið og
hátt, en haft hljótt um sigrana.
En hinir stórpólitísku ósigrar
Þjóðabandalagsins hafa einnig sín-
ar afleiðingar fyrir aðra starf-
semi alþjóðastofnunarinnar. Þýska
land, Ítalía, Japan, Abyssitiía,
Tjekkóslóvakía og Spánn hafa yf-
irgefið Þjóðabandalagið og Verka-
málasambandið. Auk þess að svo
mörg þýðingarmikil lönd slíta
samvinnunni við þessa starfsemi,
og skapa þar með mikla erfiðleika,
hætta þessi ríki einnig að greiða
gjöld til starfseminnar.
Þetta hefir haft það í för með
sjer, að stofnanirnar í Genf hafa
orðið að fækka starfsmönnum sín-
um til mikilla muna þó öll störf
nú sjeu miklu erfiðari en áður og
ný viðfangsefni krefjist lausnar.
En starfsmenn alþjóðastofnan-
anna gefast ekki upp nje missa
trúna á þýðingu starfa sinna og
hugsjónir Þjóðabandalagsins: að
byggja grijndvöll hins varanlega
friðar.
Verkamálaráð-
stefnan 1939.
‘ ’bjóðlega verkamálasambandið
1 nfir fengið nýjari forseta, Banda-
ríkjamanninn John G. ‘Winant.
Hann tók við forstöðu Verkamála-
skrifstofunnar í Genf um áramótin.
Winant minnir í formála sinnar
glæsilegu skýrslu á þau orð sem
rist eru á fótstall þess minnis-
merkis sem hinum. látna fortöðu-
manni, Albert Thomas, hefir verið
reist fyrir framan byggingu Verka
málaskrifstofunnar. Þar stendur:
„Þeir tóku ekki líf mitt. Jeg gaf
það“. Þetta er inntak þess auda
sem starfsmenn alþjóðastofnan-
anna vilja að móti starfsemi
þeirra.
Ráðstefnan í ár er sú 25. í röð-
inni síðan 1919. Fulltrúar voru
mættir frá 46 löndum, frá ríkis-
stjórnum sambandslandanna, fag-
fjelagssamböndum og atvinnurek-
endum, ásamt ráðgjöfum þeirra.
Samtals 342 fulllrúar.
Þetta var mislitur hópur. Menn
úr flestum stjettum og þjóðflokk-
um, hvítir, gulir og svartir hör-
unds, og menn með enn breytilegri
pólitíska litarhætti og lífsskoðan-
ir. Hjer voru menn sem greiddu
fyrir máltíð á hótelum Genfar
jafnmikið og annar fulltrúinn varð
að láta sjer og fjölskyldu sinni í
heimalandinu nægja í heila viku
— kannske mánuð.
Lífshættir ög lífsskoðanir þess-
ara ólíku þjóðfulltrúa mættust á
þessu þingi og hinUm mörgu
nefndum og ráðum sem fjölluðu
um öll hugsanleg efui sem varða
atvinnulíf og lífskjör þjóðanna.
Starfsbræður úr fjarlægum lönd-
um skiftust á sjónarmiðum og
reynslu og andstæðar hagsmuna-
fylkingar mættust. ræcldu, bræddu
og sömdu.
★
Það er kannske rjett að geta
þess fyrir ókunnuga, að aðalhlut-
verk Alþjóðlega verkamálasam-
bandsins er að skipuleggja sam-
vinnu og ná samkomulagi milli
þjóðanna og með vinnuþiggjend-
um, um sem líkust launakjör og
aðbúð fólks sem vinnur í sömu
starfsgreinum. Þannig að öll lönd
standi sem líkast að vígi á heims-
mörkuðunum hvað framleiðslu-
kostnað snertir.
Verkamálaskrifstofan í Genf
veitir upplýsingar og ráð, semur
hagskýrslur, undirbýr ráðstefnurn-
ar, sendir leiðangra til ýmsra
landa sem miðla reynslu, og hefir
auk þess eftirlit með að samþyktir
ráðstefnanna sjeu. framkvæmdar í
hinum ýmsu löndum o. fl. o. fl.
Ráðstefnan í ár var haldin í
Þjóðabandalagshöllinni dagana 8.
—27. júní. Mikill liluti hinna op-
inberu umræðna fór fram um árs-
skýrslu forsetans.
Ársskýrsla forsetans.
Hjer koma í lauslegum útdrætti
nokkur atriði í liinni merkilegu
skýrslu hr. Winants, aðallega grip-
in úr formála skýrslunnar (og lít-
ið eitt úr umræðunum):
í Friðarsáttmálanum frá Ver-
sölum, sem er sá grunnur sem
Þjóðabándalagið og- Verkamála-
sambandið byggja starfsemi sína
á, segir: að „þjóðfjelagslegt rjett-
læti“ sje grundvallarskilyrði þess
að friður megi ríkja í heiminum;.
En hvað er „þjóðfjelagslegt rjett-
læti?“ Um það komu fram ýms
sjónarmið á ráðstefnunni, og mað-
ur fekk að vita, í stórum dráttuni,
hvernig ástandið var í hinum ýmsn
löndum.
Skuggi stríðsins vofir yfir heim-
inum. Menn játuðu mistök sigur-
herranna frá Versölum, en fundu
þeim einnig afsakanir. Það er
ljettara að sjá hve einfaldar gát-
urnar eru þegar þær eru leystar.
Vafalaust væri enginn Hitler við
stjórn í Þýskalandi nú ef Þjóð-
verjum hefði verið sýnd meiri
miskunn á árunum eftir stríðið.
En sár sigurvegaranna voru djúp.
En nú verðum við að horfast í
augu við ástandið eins og það er
segir herra Winant:
I heiminum ríkir vopnaður frið-
ur, fleiri og fleiri þjóðir taka þátt
í vígbúnaðarkapphlaupinu, stærri
og stærri fjárupphæðir eru heim-
ilaðar, af þingum, stjórnum og eft-
ir þjóðaratkvæðagreiðslum, til
landvarna. Samanlögð árleg hern-
aðarútgjöld þjóðanna eru nú 60—
70 miljarðar. Hversu óheyrileg
upphæð þétta er verður okkur
ljóst er við deilum þessum milj-
örðum niður á mínútur ársins.
Hernaðarútgjöldin verða 120.000
kr. á mínútu, og fara stöðugt vax-
andi.
Vinnudagurinn er lengdur,
starfsorkan er dregin frá fram-
leiðslu nauðsynja. Það er ekki ein-
ungis í Þýskalandi sem nú verður
að velja á milli smjörs og fall-
byssna. Nú fara kraftar og hæfni
fleiri vísindamanna til að finna
upp og framleiða eyðingarefni og
vítisvjelar .en til læknavísinda og
sjúkrahúsa, meira fje eytt til her-
skipabygginga en íbúða o. s. frv.
Alt það fje sem fer til hervæð-
ingarinnar er fengið með álagn-
ingu á sjerhvert brauð sem við
neytum, með sköttum á afurðir
hvers jarðarskika sem við ræktum
og með lengingu vinnud agsins.
Hinn vopnaði friður snertir dag-
lega hvern einstakan þjóðfjelags-
meðlim í hvaða landi sem hann
býr, aðeins misjafnlega mikið.
Og hvort sem styrjöldin brýst
út eða vegir finnast til að komast
hjá stríði getur þetta ástand ekki
varað lengi, fyrr eða síðar kemur
sú tíð að ekki verður hægt að
ganga þenna veg lengur og þá
kemur til uppbyggingarinnar.
★
Atvinnulíf þjóðanna hefir færst
úr skorðum hinnar eðlilegu fram-
leiðslu nytjavara og þar með skap-
að milj. manna verri og erfiðari
lífskjör. Þegar þessi tíð svo loks
er yfir hlýtur atvinnuleysi að
skapast meðal alls þess fjölda, sem
nú lifir af hervæðingunni á kostn-
að framtíðarinnar, fólk sem hefir
æfst og mentast til þessara starfa.
Og það þarf sterk átök og al-
þjóðlega samvinnu ef sá glundroði
sem hlýtur að skapast á að yfir-
vinnast. Það á að vera hlutverk
vort, sagði herra Winant að skipu-
leggja uppbygginguna.
En ef við eigum að verða þessu
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐO.