Morgunblaðið - 03.09.1939, Blaðsíða 11

Sunnudagur 3. sept. 1939.
MORGUNBLAÐIÐ
11
Ferðasaga Magnúsar lónssonar
FRAMH. AF TÍUNDU SÍÐU.
er svo fullur námstími 17 ár!
Menn reyna því að byrja ungir,
10—15 ára. Og að loknu fulln-
aðarprófi geta menn gerst kenn-
arar í el-Azha eða öðrum álíka
háskóla. En minna próf er líka
til, og gefur það rjett til Ijegri
starfa í moskunum.
Nú á síðustu árum hafa risið
háværar kröfur meðal nemend-
anna um það, að kenslan verði
færð í nýrri búning. Þykjast
þeir verða þess varir, að stúd-
entar frá þessum mikla háskóla
standi ver að vígi þegar út í líf-
ið kemur heldur en þeir, sem
numið hafa í skólum með vest-
rænna sniði. Hafa ýmsir æðstu
fræðimenn háskólans og stjórn-
endur fallist á þetta, og eru því
byltingar miklar í náminu á
döfinni, hvernig sem því reiðir
a,f. — En á liðnum öldum hafa
oft verið harðvítugar deilur um
þetta sama efni, og líka út af
mat og viðurgerningi, er leitt
hafa til stórra verkfalla af hálfu
.stúdentanna.
Við gengum nú inn í forgarð-
* :inn mikla. Þar eru margföld
súlnagöng í hring, og þar er
skóli þeirra, sem aðkomnir eru.
Hefir hvert land nokkurnveg-
inn sinn stað í þessum súlna-
.göngum. Alstaðar sitja nemend-
urnir á strámottum, hver með
sín blöð og þylja og þylja. Kenn
ararnir eru gamlir menn, og
sitja þeir ýmist á mottum líka
eða stólum. önnur kensluáhöld
oru þar ekki. Kennarinn þylur
fræðigreinina, lið fyrir lið og
skýrir hana, en hinir sitja í
hring og hafa eftir eða skrifa.
'Öll kenslan er á arabísku. Lang
mest bar þarna á hópum manna
eða einstökum mönnum, sem
sátu með blöð og þuldu og
þuldu. Það skein út úr þeim,
að þeir væru að læra utan bók-
-ar, því að þeir litu á blöðin og
litu svo út í bláinn og þuldu.
Sumir reru og þuldu blaðalaust.
Við gengum nú gegnum þessi
súlnagöng og yfir garðinn. Einn
náungi fylgdi okkur eins og
skugginn okkar, en við forðuð-
:umst að yrða á hann, því að
nú vorum við ráðnir í að táka
«kki fylgdarmann. Komum við
aiú inn í sjálfan helgidóminn.
<»Hann er í raun og veru ekki
annað en geysimikið yfirbygt
svæði, bogi við boga, sem hvíla
■á fremur litlum, lágum og
grönnum súlum. Hann minnir
mjög á Mesquituna í Kordova
á Spáni, en er hvorki nándar-
nærri eins stór nje fallegur eins
og Mesquitan. En það er ekki
«m að villast, að hjer er sami
fcyggingarstíll. Miðbikið er æfa-
fornt, líklega upprunalega bygg
ingin, en síðan hefir verið bætt
við í sífellu eftir því sem stúd-
<entum fjölgaði.
Hjer moraði a’lt í stúdentum.
Engin herbergjaskifting er hjer
og engin tæki af neinu tægi.
Ekkert nema menn og fáein
blöð. Mennirnir sitja á beru gólf
inu eða á strámottu, og halda á
blöðunum í höndunum. Og
starfið er ekkert annað en að
læra utanbókar. í 17 ár!
Háskólinn er kostaður af
gjafafje. Er sagt, að hann hafi
100000 punda tekjur, og þar
sem egipskt pund er upp undir
30 ísl. krónur, eru þetta upp-
undir 3000000 krónur. Stúd-
entarnir fá ókeypis brauð (er
sagt að þeir þurfi nú um 25000
brauð á dag) og dálitla pen-
inga að auki. Meira þurfa þeir
ekki.
Þetta þótti Skota einum svo
álitlegt, að hann gerðist Mú-
hameðstrúarmaður og gekk í eÞ
Azhar háskólann. Hann var
settur hjá Kínverjum, fj-ekk ó-
keypis brauð og eitt eg. pund á
mánuði í 17 ár!
Það er einkennilegt að ganga
hjer um í þessum arabísku hóp-
göngum og sjá allan þennan sæg
af mönnum sem róa og þylja.
Og það er gaman að gera sam-
anburð á því, sem hjer er kraf-
ist eða heima hjá okkur. Hjer
þarf ekkert nema eina strámottu
og nokkur skrifuð blöð, ekk-
ert annað — nema vinnuna í 17
ár. En við þurfum stærðar hús
með allskonar innanstokks-
munum og áhöldum,. En venju-
lega er litið svo á, að vinnan
sje lítil.
Fyrst þurfum við sæg af
barnaskólum með öllu sem þeim
heyrir til. Svo gagnfræðaskóla
með sama umhverfi. Svo lærðan
skóla með sama umhverfi og
loks háskóla með enn meira
umhverfi. Alt þetta lærir Arab-
inn á sinni sömu strámottu undir
opnum bogagöngum. Og hann
lærir ekkert nema Kóraninn og
það sem umhverfis hann er, guð-
fræði hans, lögspeki hans, heim-
speki hans, læknisfræði hans
o. s. frv.
Það er í rauninni. ekki furða,
þó að talsverður munur verði á
menningarlífi þeirra og okkar.
Við litum síðast inn í bóka-
safnið. Það er með um 50000
bindum og 10—12 þús. hand-
ritum. Sum þeirra eru afar glæsi
leg og forn handrit af Kóranin-
um.
En nú búast þeir við því, að
verða að stækka bókasafnið af-
armikið, ef veita skal inn í há-
skólann straumi nútímavísind-
anna. Hingað til hefir ekki
þurft aðrar bækur en þessar
sömu öld frá öld, og kannske
eina og eina, sem bæst hefir
við.
Það verður mikil breyting. Og
sjálfsagt til batnaðar?
Það er þeirra mál en ekki
okkar. Við förum út úr bóka-
safninu, fáum bastskóna leysta
af fótum okkar og göngum út
úr þessari miklu vísinda-mosku.
Hjer er þá brunnur vísind-
anna í Islams veröld. Ekki
vildi jeg skifta, frekar en jeg
vildi skifta á mosku og kirkju
— þó að eingöngu sje litið á
húsin. Þessi Islamsvísindi eru að
vísu ákaflega rammbyggileg.
þar er ekki um skoðanir að
ræða eða önnur slík óþægindi.
Svoleiðis virðast sumir vilja
hafa kristnina líka. En Islam
þolir þetta naumast til lengdar.
Kristnin myndi aldrei þola það
eitt augnablik. Hún getur þolað
það, að einstakir smáhópar loki
sig inni í einhverri skel, og hún
Skák nr. 74.
Amsterdam júní 1939.
Konungs-indversk vörn.
Hvítt: S. Landau. Svart: S. E'lohr.
1. d4, Rf6; 2. c4, g6; 3. Rc3,
Bg7; (Venjulegra og e. t. v. betra
er 3.....d5; hin svonefnda Griin
felds vörn, samanber skák nr.
73) 4. e4, d6; 5. g3, Rbd7; 6. Bg2,
e5; 7. Rge2, 0—0; 8. 0—0, He8;
9. b3, pxp; (Svart gefur upp mið-
borðið til þess að losa um menn-
ina sína drotningarmegin, eins og
venja er til í þessari vörn. Suiáir
telja betra að leika 9...c6; og
síðan Dc7) 10. Rxp, Rc5; 11. f3,
Rfd7. 12. Bb2, Re5; (Hótar Red3)
13. Rce2, c6; 14. Bc3, Db6; 15.
Khl, (Nauðsynleg varúðarráðstöf-
un) 15....... a5; 16. Rc2, IId8;
17. f4, Red3; 18. KxB, KxB; 19.
Rel, RxR; 20. Dd4+!, Kg8;
(Betra var f6. Eftir hinn gerða
leik verður „holan“ á f6 svörtu
til mikilla óþæginda) 21. HaxR,
a4; 22. f5, axb; 23. axb, Dc7;
(Dxp, eða Rxp, hefði verið mjög
hættulegt vegna 24. Df6) 24. b4,
Ra6; (Neyðarráðstöfun. Riddar-
inn hlýtur að verða óvirkur þarna
fyrst um sinn, auk þess sem hann
lokar hrókslínunni. Það tók aðeins
tvo leiki að koma riddaranum um
d7 til e5, þar sem hann átti góð-
an og öruggan reit) 25. f6, h5;
(Nauðsynlegt til þess að geta
svarað 26. Dd2 með Kh7) 26. Dd2,
Kh7;
getur þolað, að einstakar kirkju
deildir úti á yfirborðinu stein-
gerfist. En hún þolir það aðeins
af því, að annars staðar rennur
heitt blóð um kirkjulíkamann,
og heldur honum lifandi og
kröftugum.
VILTIR I KAIRÓ.
Á leiðinni til baka göngum
við út í smágötur. Og hjer erum
við komnir í reglulegan Aust-
urlandabæ. Göturnar eru ekki
annað en þröngar geilar, með
allskonar starfsemi á báða bóga.
Hjer fara saman menn og varn-
ingur, asnar með klyfjum, hest-
vagnar og bílar, alt í einni kös.
Það gengur alveg furðanlega að
komast áfram eftir þessum göt-
um.
En það er annað verra. Við
höfum ekki hugmynd um það,
hvert við erum komnir. Erum
við fyrir norðan eða sunnan göt-
urnar austur frá garðinum okk-
ar góða? Líklega fyrir norðan.
Best að halda til vesturs og suð-
urs, og hafa sólina að leiðar-
vísi.
En þetta er rjett undir há-
degið, og blessuð sólin virðist
vera beint uppi á miðjum himn-
inum. Þegar við ætlum að átta
okkur eftir skuggunum af okk-
ur sjálfum, þá eru þeir varla
nokkrir.
Göturnar verða nú fáfarnari
og fátæklegri. Umferðin er lítil.
Og göturnar hafa enga stefiiu,
heldur hringsóla allavega á ská.
Nöfn eru á þeim og númer á
húsunum, og það ekki aðeins á
arabisku, heldur líka með letr-
inu okkar. En kortin okkar hafa
ekki þessi smágötu nöfn.
Jæja, hvað gerir þetta til. Við
skulum bara taka þessa götu
hjerna. Við gerum það. Göngum
lengi, og hún beygir og beygir
Og loks endum við í botnlanga
Ekkert framhald síðar!
Við snúum við og höldum á-
fram. Við hljótum að koma á
um í gær. Við höfðum eftir því
verið fyrir sunnan göturnar okk-
ar en ekki norðan og vorum
komnir langt úr leið. Þarna
gnæfðu minarettur. Hassanmosk
unnar, sem við vorum þá að
skoða.
En nú var leiðin rakin. Hálf-
tíma gangur í hlýju veðri.
Minnl verslunar-
stjettarinnar.
FRAMH. AF NÍUNDU SÍÐU.
uiu starfsemi, með útvegun við-
skifta um allan heim, styrkt okk
ur sjálfa í trúnni á okkar eigin
mátt, hún hefir öðrum fremur
sannað, að íslendingar eru eng-
ar liðleskjur, sem þurfa að láta
aðrar þjóðir vera fulltrúa sína á
sviði verslunar og viðskifta við
önnur lönd.
Verslunarstjettin íslenska hef
ir nú um stund búið við þröngan
kost. Þær viðjar, sem verslunar-
frelsið hefir verið reyrt í, hafa
komið hart við þá stjett, og þjóð
in öll hefir goldið afhroð. En
hversu lengi sem ófrelsið og
rangsleitnin skipar æðstan sess
í meðferð þessara mála, þá
munu þó einhvemtíma þeir dag-
ar koma, þegar rjettlætið og
frjálslyndið stendur yfir höfuð-
svörðum þess. Þess má varla.
vænta, að allar vonir rætist á
einu andartaki. Karþagó var
ekki unnin á einum degi og vígi
ófrelsis og kúgunar verða ekki
skotin til grunna á skammri
stund. En við, sem trúum á land-
ið og þjóðina, við sem höfum
þá bjargföstu sannfæringu, að
auðlindir landsins og þróttur
þjóðarinnar megni að gera Is-
land að farsældar-fróni, við sem
trúum því að frelsið sje betra
en fjöturinn, — við trúum því
einnig, að verslunin íslenska
eigi eftir að losna úr viðjum.
einhverja af stórgötunum, sem! Þótt nú beri hún þungan f jötur
Staðan eftir 26. leik svarts.
27. Rd4!, (Hótar 28. Rf5, BxR;
29. pxR, Hd7 (Best) ; 30. Dg5,
Hg8; 31. Be4!, og vinnur) 27....
Hg8; 28. Dg5, Rxp; 29. Rf5, BxR;
30. pxB, Hge8; 31. Be4, (Eða 31.
pxp+, pxp; 32. He7+, HxH; 33.
pxH, og hvítt mátar í nokkrum
leikjum) 31..... He5; 32. pxp+,
pxp; 33. Dxp+; Kh8; 34. f7, gefið.
★
Skákþingi Bandaríkjanna er ný-
lega lokið. Efstur, og þar með
skákmeistari Bandaríkjanna, varð
R. Fine. Af 11 skákum, sem hann
tefldi á þinginu, vann hann 10
og gerði eina jafntefli. S. Reshev-
sky, fyrverandi Bandaríkjameist-
ari, vann 9 og gerði tvær jafn-
tefli. — Það er líklega eins dæmi,
að tveir menn fái á sama skák-
þinginu yfir 90%.
eru til á kortinu. Og svo er
aldrei nema gaman að vera vilt-
ur í Kairó á Egiptalandi. Hvað
er ekki gefandi fyrir annað eins
æfintýri. Hvað mörg hundruð
manns á íslandi myndi ekki
vilja vera komnir snöggvast í
sporin okkar. Sjá öll þessi
gömlu hús, þessa síðklæddu Ar-
aba og Egipta, þessar svart-
klæddu konur, sumar með slör
yfir nefinu og skúfhólk úr höf-
uðfatinu niður að slörinu. Sum-
ar hafa smábörn sofandi á
vinstri öxlinni.
Viltir í Kairó! Það er æfin-
týri. Kannske að á móti okk-
ur komi alt í einu dansandi der-
vishar, tryltir af trúarhita? Nei,
þeir koma ekki. Það er búið að
banna þeim að dansa á al-
mannafæi'i, þ\í að dans'nn var
orðinn meira fyrir túristana en
trúarlífið.
Svo sjáum við alt í einu stræt-
isvagn skjótast fyrir götuhorn.
Þar var þá aðalgata. Við flýtum
okkur þangað vegna morgun-
verðsins, sem bíður heima á
Hótel Morandi. Þetta er þá Mú
hameð Alýgatan, sem við geng
'um fót. Og því vil jeg ljúka máli
mínu með þeirri ósk, að rætast
megi orð og spásögn Steingríms
Thorsteinssonar:
Senn ber upprjett höfuð og háls
hrein og íslensk kaupstjett
frjáls.
Englendingar eru kunnir fyrir
rósemi sína og þrákelkni. Hjer er
ein saga um það:
Það var í járnbrautarlestinni frá
Norfolk til London. í klefa, sem
ekki mátti reykja í, tók Englend-
ingur upp pípu sína og kveikti í
henni. Annar Englendingur benti
honum á að þetta mætti ekki, en
þegar það hreif ekki og pípumað-
ur púaði eftir sem áður, hringdi
hinn neyðarbjöllunni. Lestin var
stöðvuð og einkennisklæddur
þjónn kom inn í vagninn og spurði
hvað um væri að vera. Honum
var sagt það, og gaf liann þá
pípumanni áminningu, en hann
sagði ekki eitt einasta orð heldur
gekk yfir í reykingaklefann. Þá
gat lestin haldið áfram eftir 10
mínútna töf.