Morgunblaðið - 31.10.1939, Blaðsíða 5

Iniðjndagur 31. okt. 1939.
il
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Ritstjórar:
Jén Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgtSarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreitSsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuði.
f lausasölú: 15 aura eintakið,
25 aura metS Lesbók.
r
Islensku sýningunni í New
York verður slitið í dag
Nokkur ummæli blaða
Fylgifjeð
Pað hefir verið furðu hljótt
upp á síðkastið um á-
,5greininginn mikla í jarðræktar-
lögunum, fylgifjeð í 17. gr. sem
ílokkarnir deildu fastast um
fyrir nokkrum árum.
Stafar þetta logn af því, að
-rallir sjeu nú orðnir ánægðir m'eð
17. gr. jarðræktarlagarwia, e'ða
er lognið aðeins undanf ari
n-ýrra átaka um þetta mál.
Hvternig þessu er varið með-
al stjórnmálamannanna skal ó-
sagt látið. En hitt fullyrðum
vjer, ag meðal alts þorra
bænda ríkir megn óánægja yf-
ir þessu ákvæði og þeir hafa
verið að vænta þess, að með
þjóðstjórninni fengist leiðrjett-
: ing á þessu. Ekkert bólar þó á
neinu ennþá í þá áttina.
En bændur eru einmitt nú við
kvæmari en áður gagnvart
þessu ákvæði, því að þeir eru
farnir að þreifa á, hvernig þetta
verður í framkvæmdinni. Þann-
jg er, að undanfarið hefir far-
ið fram alment fasteignamat á
öllu landinu. Við þetta mat hef-
ir verið lagt fyrir matsmerin, að
þeir færi inn á sjerstakan dálk
styrk þann, sem greiddur hefir
verið býlinu samkv. II. kafla
. jarðræktarlaganna. Þetta telst
fylgifje býlisins og á að skoðast
sem vaxtalaust framlag ríkis-
sjóðs til býlisins, og er óheimilt
. að selja eða veðsetja þann hluta
fasteignarinnar, sem matsverði
; styrksins nemur.
Með þessu fá sem sje bændur
að þreifa á veruleikanum. Þeim
veruleika, að ríkissjóður er að
verða meðeigandi í býlum
þeirra. Vitneskjan um þetta
tekur bændum sárt, því að þeim
er ekkert kærara en ábýlisjörð-
ín.
Við getum gert okkur í hug-
.-arlund, hver útkoman verður
eftir svo sem 2—3 fasteigna-
möt, sem fara fram á 10 ára
fresti.. ÍJtkoman verður sú, að
innan fárra ára, 10, 20, 30 eða
v ; svo, alt eftir stærð og dýrleika
. jarðanna er fylgifje ríkissjóðs
• erðið meira en jarðarverðið.
Hugsum okkur að þá komi aft-
ur sósíalistastjórn í landinu.
Myndi hún þá ekki grípa tæki-
færið og tilkynna bændum, að
þeir væru ekki lengur eigendur
. jarðanna?
Nei; deiluna um fylgifjeð
-verður að taka upp aftur. Ef
stjórnmálaflokkarnir ætla að
,-svæfa málið, mun það verða tek-
ið upp af bændum sjálfum.
i-etta er eitt langstærsta stefnu-
málið, sem komist hefir inn í
löggjöfina. Bændur vænta þess,
. að þeir flokkar, sem staðið
Ihafa með þeirra málstað, haldi
þaráttunni áfram uns sigur er
íunninn.
Heimssýningunni í New-
York verður slitið í
dag. Stóð að vísu til, að opna
sýninguna aftur í vor, en alt
mun óráðið í því efni ennþá.
En telja má víst, að dagur-
inn í dag verði síðasti dag-
ur okkar sýningar.
Það er sameiginlegur dómur
allra, sem sjeð hafa sýningu okk-
ar, að sýniugiu hafi tekist fram-
úrskarandi vel. Iljer birtast nokk-
ur ummæli blaða, um sýningu okk-
ar:
To-day at the Fair, 30. júní 1939.
Söguhandritin, sem mörg eru
einKver þau merkustu handrit, sem
heimurinn á, eru ágætlega sýnd í
íslenska skálanum í þjóðahöllinni.
Þessi handrit hafa orðið þunga-
miðja norðurevrópiskra bókmenta,
vegna þess, að varðveisía þeirra
öld eftir öld gerir þær að þeim
einu áreiðanlegu lieimildum, sem
tengja saman fórnöld Evrópu og
endurfæðingartímabilið.
Þessi handrit eru nú sýnd í
fyrsta sinn í Bandaríkjunum. Þau
segja frá tímum fyrir kristnitöku
í Norður-Evrópu og verða ekki
metin til fjár. Sögurnar eru skrif-
aðar á skinn og eru frá því fyrir
1400. Frá amerísku sjónarmiði er
Flateyjarbók merkust, en hún seg-
ir frá fundi Yínlands og Leifi Ei-
ríkssyni.
Fyrir nokkuð mörgum árum, var
reynt að lroma þessu verðmæta
handriti til Bandaríkjanna, og
enda þótt þeir, sem að flutningn-
um stóðu, vildu vátryggja það fyr
ir 100.000 dollara og tryggja heim
flutning þess, varð ekki úr fram-
kvæmdum.
Liberal S. W. Timies (Kan.),
17. maí.
Fyrst og fremst er þarna mynd
(1), sem sýnir þann atburð, er
Leifur Eiríksson sá Ameríku ár-
ið 1000. Þá er sýnt kort um
„Sögurnar og Eddurnar“, bætti
hún við, „eru hvorutveggja ritað-
ar fyrir kristnitökutímabilið“.
Pocatello (Idaho) State Journal,
29. júní.
Einna athyglisverðust af öllum
deilduni heimssýningarinnar er
sýning lands með 120 þúsund íbúa.
Laudið er ísland.
New York Post.
Island, ein af minstu þjóðunum,
hefir stórfelda sýningu.
Á íslandi eru 120 þúsund íbúar,
færri en í nokkru umdæmi New
York borgflr, jafnvel færri ew í
Richmond, en samt hefir ísland
sinn sýningarskála í þjóðahöilinni
á heimssýningunni og hefir varið
til sýningarinnar meira fje hlut-
fallslega en nokkur önnur þjóð.
Þetta er eitt af mörgu, sem sýn-
ir, hversu geysilega víðtæk sýn-
ingin er, og það sýnir líka, hversu
miklum lífskrafti þetta land býr
yfir. Sýning ]sess ber það og með
sjer, að ísland er land töfrandi
öfga.
En innan takmarka sinna —- um I Loyalty Group Insurance
sjá. Landið er dásamlega fagurt
og vel sýnt, og menn munu á sýn-
ingunni kynnast mörgu skemtilegu
fyrir után Islendingunum sjálfum,
sem eru mjög elskulegt pg geðugt
fólk“.
Grover Whalen, forseti sýningar-
innar, í ,,To-day at the Fair“,
17. juní.
til hernaðar, verjum við því til að
reisa ný og endurbætt heimili ung
um og gömlum, til sjávar og
sveita“.
Vissulega er ísland eitt af þeim
löndum heimsins, sem nienn vita
almeíit minst um. En eftir ]iví að
dæma, s&m sagt var um það á
laugardaginn, og eftir því a5
dæma, sem við getum lært og sjeð
af sýningu þess, þá skarar $að
langt fram úr sumum riágranna-
þjóðum sínum, þó að voldugri sjeu,
í listinni að lifa.
„framtíðar-loftleiðir“ - og mýnd,
sem skýrir frá komu Charles
Lindberghs til Reykjavíkur árið
1933. Líkanið af borginni er frá-
bærlega haglega gert og gefur á-
gæta hugmynd um útlit höfuðborg
ar þessarar litlu eyju.
Úr sama blaði:
Á annari hæð gefur að líta fjöl-
breytta sýningu á íslenskum lista-
verkum og bókum og mörgum stór
um veggmyndum. Sjerstaka at-
hygli valrti íslensk stofa, sem er
sýnd í sinni rjettu stærð. Hinir út-
skornu veggii' gáfu henni listræn-
an svip, en bækurnar, sem voru
mjög áberandi, gerðu stofuna
heimilislega, svo að mann langaði
til að setjast út í horn fyrir fram-
an arineldinn og taka sjer bók í
hönd.
Onnur af hinum yndislegu ungu
stúlkum, sem leiðbeindu sýning-
argestum, sagði okkur á ágætri Fadio Broadcast, 29. maí.
ensku, að ísland væri „land bók-
anna“, og að fólkið á íslandi vær:
tiltölulega best mentaða fólk í
heimi. „Flest af því“, sagði liún,
„talar að minsta kosti tvö tungu-
mál“.
298 sinnum 194 kvaðratmílna —
geymir Island undarlegar and-
stæður. Á einni myndinni sjer
maður þúsundir fjár renna niður
í frjósama dali ofan frá snævi
þöktum fjöllum. Á annari mynd
sjer maður hveri og heitar laug-
ar, sem beislaðar eru í þjónustu
mannsins. Það virðist svo sem fs-
lendingar sjeu fjarri því að láta
bugast af því, að í landi þeirra
eru 120 jöklar og meira en 100
eldfjöll, heldur rejura þeir að hag
nýta sjer orku þeirra.
Þarna eru fallegar höggmyndir.
Veggmynd ein sýnir lífið á ís-
lensku heimili. Gamall maður er
að lesa fyrir heimilisfólkið, en það
er að sauma, skera út, spinna, vefa,
og börnin eru að leika sjer á gólf-
inu.
Eftirtektarverð mynd sýnir
stofnun Alþingis 930. Silfurmunir,
ábreiður og húsmunir lýsa smekk-
vísi og siðfágun, og þarna gefur
og að líta hina stórmerkilegu Flat-
eyjarbók, sögur frá 14. öld og
fleiri bækur, sem sanna okkur það,
að ef fslendingar hefðu ekki varð
veitt norræna tungu, mundum við
nútíðarmenn enga vitneskju hafa
um norræna goðafræði, og Nifl-
ungaljóð væru ekki tih
Metropolis, New York tímarit, júlí.
„Smekkvís og fræðandi án þess
að vera um of auglýsandi. Að okk-
ar dómi er þessi litla sýning ein
sú allra besta af' öllum sýningum
erlendra þjóða“.
N.ordisk Tidende, blað Norðmanna
í New York, júní.
„Það er okkur til skammar, að
sýning íslands litla með einum 118
þúsund íbúum, skuli vera betri en
okkar. íslendingar höfðu djörfung
og smekkvísi til að bria tit sýn-
ingu, sem allir dást að“.
„The American Scandinavian Re-
Jeg vil ráðleggja sýningargest- v*ew “ sumaihefti 1939.
Ytra út-lit sýningarskála íslands
í þjóðahöllinni er merkilegra og
virðulegra fyrir hinar tvær á-
gætu myndastyttur, af Leifi Ei-
ríkssyni eftir Stirling Cald'er vi5
framhliðina, og Þorfinni Karls-
efni eftir Einar Jónsson, að baki
skálans. Inni í skálanum er ný-
tísku íslensk höggmyndalist og
um a»ð koma í íslenska skálaun og
skoða ísland. Mjer finst það vera
„fyrsta flokks ævintýri“ og ág'ætt
tækifæri til að eignast góða vini.
Magazine:
Hh óviðjafnanlega sýning þess-
arar afskektu þjóðar sýnir fyrst
álþingi hennar, sem stofnað var niálaralist aðeins notuð til skreyt-
Menn eru farnir að taka betur
og betur eftir fegnrð þessa litla
lands, og jeg vona, að sýning þessi
fari ekki fram hjá mönnum, því
að liún er eitthvað það undraverð-
asta af öllu því, sem hjer er að
árið 930, 70 árum áður en þing
var haldið í Bandaríkjunum.
Island er land menningar frek-
ar en auðs, einangrað frá öðrum
þjóðum, en þar eru gefnar út
fleiri bækur í hlutfalli við fólks-
fjölda en í nokkru öðru landi.
Þvert ofan í nafn sitt og' hugmynd-
ir fólks er ísland ekki kalt land,
og það á það að þakka jarðhita
sínum og svo nálægð golfstraums
ins. Loftslagið er þar ekki ósvipað
og í Canada.
„Newport (R. I.) News“, 20. júní.'
Nafn hins sjálfstæða ríkis ís-
lands er svo villandi, að einungis
þeir, sem hafa numið sögu þess- og
nútímaháttu skilja það, hvað nafn
þess er mikið öfugmæli.
Saga þjóðarinnar í meira en þiís-
und ár er svo þrungin af merkum
atburðum, og fólkið, se:m. nú bygg-
ir landið, er svo duglegt og starf-
samt, að það á sltilið, að sýning
þessi veki mikla og varanlega eft-
irtekt.
Fulltrúar íslands komu til
Bandaríkjanna til að taka þátt í
hátíðisdegi lands síns á sýning-
unni. Eftir að liafa heyrt samtal
á milli Nye, þingmanns North Da-
kota og- La Guardia, borgarstjóra
Nevv York borgar, en þessir tveir
menn litu misjöfnum augum á her-
og flotaleysi Islendinga, sagði
Thor Tliors, formaður íslensku
sýningarnefndarinnar, að íslend-
ingar óskuðu einskis frekar en að
fá að lifa í friði og vera frjálsir
menn ,,í okkar eigin frjálsa og
óháða Iandi“. „Við óttumst ekk-
ert“, sagði hann, „við treystum
vinum o'kkar og eigum enga ó-
vini“.
Þeir, sem trúa því, að hægt sje
að kippa í lag deilumálum heims-
ins án vopna, ættu að finna upp-
örfun í orðum Thor Tliors. ,,Á Is
landi“, sagði hann, „eigum við eng
an her, og í stað þess að verja fje
ingar og' áhrifabrigða.
Þýðingarmestu sýningarnar eru
málverkin í sýningarlivelfingum
aðalsalsins. Málverkin eru eftir
listamanninn Jón Þorleifsson og
eru sjerstaklega vel gerð um leið
og þau segja sína sögu uir lifnað-
arhætti á Islandi. Landbúnaður,
garðrækt, mjólkurbú og fiskiveið-
ar eru sýndar á eðlilegan liétt. Tvö
þýðingarmestu húsdýr íslendinga,
hesturinn og sauðkindiri, hafa
hvort sína sýningargrófina. Á öðr
um staðnum kemur stór fjár-
rekstur á móti manni; á hinum
sjer maður íslenskan hest með
reistan makka og spert eyru. í
einni sýningargrófinni er sýnd
rannsóknarstöð í mjólkurbúi.
Hinum megin á veggnum eru tvö
mjög stór málverk. Annað sýnir, er
Leifur Eiríksson lenti skipi sínu
á Vínlandi, og hitt sýnir Lindbergh
á flugi yfir Reykjavílc. Milli þess-
ara málverka er landabrjef, sem
næstum nær frá gólfi til lofts.
Rafmagnsljós mynda víkingaskip,
sem er á siglingu frá austri til
vesturs um fsland og Grænland
til Vínlands, en flugvjel gerð á
sama hátt er á flugi frá vestri til
austurs eftir sömu leið. tlndir er
letrað: „ísland, áfangi milli nýja
og gamla heimsins. Leiðir Eiríks,
Leifs og Lindberghs“.
Á miðhæðinni er eftirlíking af
gamalli íslenskri baðstofu. Mest
af því, seim þar er, er tekið úr
gömlum húsum á íslandi, en þó
eru iitskornu veggirnir gerðir af
útskurðarmanninum Ríkarði Jóns-
syni og húsgögnin eru gerð eftir
hrisgögnum, sem til eru á þ.jóð-
minjasafninu í Reykjavík. Hjer er
sýndur í litlum mælikvarða
stærsti arfur íslendinga — forn-
sögurnar.
Á miðhæðinni er einnig sýning
á heimilisiðnaði og tólnm. Sýn-
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.