Morgunblaðið - 25.11.1939, Blaðsíða 5

Ijaugardagur 25. nóv. 1939.
im
fSJ
Otgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgBarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiBsla:
Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuSi.
1 lausasölu: 15 aura eintakið,
25 aura metS Lesbók.
Hvað er Rússland sterkt?
Þegnskyldan
MJÖG er ánægjulegt að
sjá hvernig æskumenn
landsins taka þeirri hugmynd,
að koma á þegnskylduvinnu.
Á aðalfundi Heimdallar, fje-
■lagi ungra Sjálfstæðismanna
hj er í bænum, var málið rætt
<og samþykt ályktun í málinu.
3*ar er komist þannig að orði:
„Heimdallur, fjelag ungra
■'Sjálfstæðismanna í Reykjavík,
telur húgmyndina um þegn-
rskylduvinnu ungramannaheppi-
legt spor til þess að ráða fram
úr atvinnuleysi ungra manna,
uppeldismálum og aðkallandi
'Verklegum framkvæmdum".
Á fjölmennum fundi í Vöku,
fjelagi lýðræðissinnaðra stúd-
•enta, sem haldinn var 23. þ. m.,
"var m. a. komist þannig að orði
'1 ályktun, sem fundurinn gerði:
„Fundur í Vöku, fjelagi lýð-
ræðissinnaðra stúdenta, telur að
fþegnskyld.uvinna ungra manna
geti haft mikla þýðingu sem
;þáttur í þegnlegu uppeldi æsk-
unnar, og skapi jafnframt þjóð-
íjelagi aukna möguleika til þess
;að fá ýms þjóðnytjastörf leyst
af hendi".
Tilefni þess, að þetta mál er
tekið til meðferðar á fundum
æskumanna, er frumvarp, sem
;nýlega er komið fram á Alþingi,
'um almenna vinnuskóla ríkis-
ins. Frumvarp þetta er samið
af Lúðvíg Guðmundssyni skóla-
stjóra, en hann hefir, sem kunn-
oigt er unnið mikið að þessum
rmálum.
Á báðum fyrgreindum fund-
'.nm æskumanna, Heimdalli og
Vöku, var mælt með frumv. L.
43., það talið stefna í rjetta átt,
Með þessu frumvarpi L. G. er
að vísu ekki komið á almennri
;þegnskylduvinnu, enda þarf það
mál meiri undirbúning. En í
greinargerð frumvarpsins segir,
að ef árangurinn af starfrækslu
vinnuskólans verður góður, sje
gert ráð fyrir, að hann verði
upphaf almennrar þegnskyldu-
vinnu í landinu.
Þessu spori ber vissulega að
fagna og það af heilum hug.
Sjerstaklega ber að fagna því,
að æskan í landinu ætlar að
taka þessu máli vel, en á henn-
ar herðar verður þegnskyldan
lögð.
Það er ekki vafi á því, að okk-
ur íslendinga vantar almennan
þegnskylduskóla. Nú ríkir svo
mikið los á öllu hjá okkur, ekki
síst því, sem lýtur að uppeldi
íæskulýðsins, að brýn nauðsyn
■er, að koma þar á meiri aga
og festu. Sjerstaklega skortir
mikið á, að sú æska, sem alin
er upp í kaupstöðum landsins,
hafi til að bera þá starfslöngun
«g þá virðingu fyrir vinnunni,
sem nauðsynleg er hverjum
þegn þjóðfjelagsins.
Ráðgátan sem stjórnmála-
menn Evrópu, er þjóta
frá einni höfuðborg til ann-
arar, eru í mestum vandræð-
um með að leysa, er hinn
sanni hernaðarstyrkleikur
Sovjet-Rússlands. Það er x í
reikningsdæmi Evrópu.
Ekki vantar samt tölurn-
ar, en vandinn við að meta
styrkleik þjóðar verður ekki
nú á tímum leystur með töl-
um einum.
Það sem gerir það flókið er, að
nauðsynlegt er að meta staðreynd-
ir eins og orstuvilja þjóðarinnar,
livað iðnaðurinn getur afkastað
miklu, á hvaða stigi tæknin er,
leynileg bjargráð og jafnvel þjóð-
fjelagsstefna. Þó er nauðsynlegt að
geta metið rjett. Þegar búið er að
slá því föstu hver styrkleiki Þjóð-
verja og Itala, og Englendinga og
Frakka er, þá hefir hernaðarlegt
mikilvægi Rússlands aukist stór-
kostlega. Klukka Evrópu er hætt
að ganga á elleftu stund meðan
ailra augu stara í austur. Hvað
er Rússland sterkt?
Sumir hernaðarsjerfræðingar
halda því fram, að ekki sje hægt
að skoða rauða lierinn sem veru-
lega sterkan í stórstríði. Þeir, sem
halda hinu fram, og þar af eru
þó nokkrir sjerfræðingar utan
Rússlands, segja Sovjetherinn
þann sterkasta í veröldinni. Þeir,
sem halda fram fyrri skoðuninni,
benda á Múnchenráðstefnuna, sem
SÖnnun fyrir því að Rússar geti
ekki verið mjög sterkir. „Af
hverju“, spyrja þeir, „leyfði Rúss-
land sjer að láta algerlega úti-
lolta sig frá samningunum ? Yissu-
lega er Tjekkóslóvakíu-Karpata-
svæðið liið þýðingarmesta hernað-
arlega sje fyrir Rússa, sem fyrsta
varnarlína gegn Þjóðverjum“. Þeir
sem hafa trú á Rússlandi, halda
því fram að það hafi verið af
stjórnmálalegum orsökum fremur
en af ótta við hernaðarlegan ósig-
Ur að Stalin hafði sig svo hægan
á þessum hættulegu tímamótum.
Höfundur þessarar greinar vil-1
reyna að kanna þessar mismunandi
skoðanir í Ijósi þeirrar þekkingar
er hann hefir á hernaðarstyrkleik
Rússlands, sem hann hefir aflað'
sjer í marga ára herþjónustu í
Rauða hernum, og ekki síður hinn
stjórnmálalega grundvöll á bak
við sem svo þýðingarmikið er að
þekkja til að skilja ástand Sovjet-
hersins.
Klementi Voroshilov marskálk-
ur, yfirhershöfðingi Rauða hers-
ins, sagði í ræðu sem liann hjelt í
Moskva í marsmánuði, að styrk-
leikur hersins á friðartímum hefði
tvöfaldast síðan 1934. Á tíu ára
tímabili, fá 1924 til 1934, var
stærð Rauða hersins á friðartíma
562.000, svo að tvöfaldur hernað-
arstykleiki eftir 1934 mundi þýða
fastaher 1939 sem teldi 1.300.000
menn. Við þessa tölu er nauðsyn-
legt að bæta um 200.000 landa-
mæravörðum sem hafa fengið hern
aðaræfingu og um það bil sömu
tölu af „sjerstökum her“, er áður
tilheyrði O.G.P.U. Það virðist ekki
fjarri sanni, þegar ekki er ná-
kvæmar að orði komist en „tvö-
Hðfundur eftirfarandi grelnar, Ericii Waileiberg hefir m. a
skrifað bðk sem mikið orð fer af og heitir „Rauði herinn"
faldast“, að gera ráð fyrir að
styrkur hersins sje 1.500.000. Iljer
um bil þrír fjórðu hlutar liersins
er í hinu Evrópiska Rússlandi, af-
gangurinn, um 400.000 menn, eru
hafðir í Asíu, aðallega lengst í
austri.
★
Hvað viðvíkur varaliði, þá má
segja að Rauði herinn hafi ó-
þrjótandi mannafla. Það eru 3Q.-
000.000 inenn milli 19 og 40 ára
20.000.000 af þeim eru hæfir til
herþjónustu og getur herinn grip-
ið til þeirra eftir þörfum. Um
10.000.000 af þessum hóp, milli 21
og 34 ára gamalla, hafa fengið
fullkomlega herrnaðarþjálfun og
eru hið fyrsta varalið. Sovjet-Rúss
land reiknar með að geta teflt-
fram 8.000.000 hermanna í Evrópu
og 4.000.000 í Asíu.
En skipulagning, stjórn og uppi-
hald svona stórra herja er alt ann-
ar hlutur en aðeins að telja nefin.
Ef það hefir verið sagt um heri
fyr á tímum að þeir gengju á
mögunum, þá má segja um nútíma
her, að hann aki í stríðið á hjólum
iðnaðarins. Síðasta áratug hefir
vjelamenning rússneska hersins
stóraukist. Árið 1930 var hver her-
maður varinn 3.07 vjelahestöflum,
1933 komst þetta upp í 7.4 og nú
er það milli 12 og 15 hestöfl á
mann. Auðvitað á þetta aðeins við
hinn fasta her, 1.500.000 menn,
ekki við hinn mögulega styrkleika
sex, átta, eða jafnvel 12.000.000
menn.
Sovjet-hersveit (um 2700 menn)
hefir nú 890 riffla, þar með talið
81 ljettar vjelbyssur, 27 sprengju-
fallbyssur, 36 þungar vjelbyssur,
fulla tölu af loftvarnabyssum, og
6 fallbyssur (76 mm.). Riddara-
liðshersveit hefir 480 sverð, 40
ljettar vjelbyssur, 20 þungar vjel-
byssur, 4 ljettar fallbyssur og 4
loftvarnabyssur. Sfyrkur stórskota
liðsins er samsettur af eitthvað
um 10.000 fallbyssum af öllum teg-
undum, þar með talið 3000 þungar
fallbyssur. Með þessu er ekki tal-
ið fallbyssur af stæstu tegund, 10.-
000 ljettar bryndrekabyssur og
bryndrekaárásafallbyssur og 3500
þungar sprengjufallbyssur. Her-
inn, ef maður fer eftir þeim tölunl
sem síðast hafa verið gefnar upp
(sem fara fram úr flestum öðrum
metum), hefir til umráða 10.000
bryndreka af öllum tggundum,
1000 brynvaðar bifreiðar, 100.000
herflutninvabifreiðar, og 150.000
traktora. Flugflotinn er áætlaður
'9000 flugvjelar, 6300 af þeim eru
taldar fyrst^ flokks flugvjelar.
Margar flugvjelar „taldar svo“
eru það ekki að dómi útlendra
sjerfræðinga. Um 3500 flugvjelar
eru ætlaðar til að taka virkan
þátt í flugliðinu og liafðar tilbún-
ar í orustu, hinar eru ætlaðar til
að fylla upp í skörðin.
Ilvað mergðinni viðvíkur þá
stendst rússneski herinn vel sam-
anburðinn við önnur ríki í vjela-
og mótormenningu. En myndin lít-
Ur öðruvísi iit ef maður athugar
Voroshiloff hermálaráðherra
Rússa er fæádur árið 1881.
Hann er sonur járnbrautar-
verkamanns, vann í æsku sem
vinnuiraður í sveit og sem iðn-
aðarverkamaður; hann hefir
oft setið í fangelsi. í borg-
arastyrjöldinni tók hann upp
herstjórn í Ukrainu. — Hann
hefir verið hermálaráðherra
síðan 1925.
gæði útbúnaðarins ogv möguleika
Sovjetiðnaðarins til a,ð fylla upp
í skörðin af stríðsvjélum í ófriði.
II.
Sovjetiðnaðurinn hefir frá byrj-
un verið miðaður við þarfir hers-
ins. Þrátt fyrir það hefir honum
ekki tekist að framleiða jafnvel á
friðartímum það sem herinn þarfn
ast. Rússneskar verksmiðjur liafa
verið bygðar með það fyrir aug-
um að undir eins og ófriður skell-
ur á þá sje hægt að breyta þeim
í vopnasmiðjur. En jafnvel nú
tekst sumum verksmiðjum ekki að
halda uppi vanalegri friðartíma
framleiðslu; sumar standa ekki við
framleiðsluáætlanir sínar og sum-
ar hafa orðið að stöðva fram-
leiðsluna alveg vegna þess að það
hefir ekki tfkist, að koma til þeirra
hráefnum og ófullgjörðum vörum.
I stríði mundi ringulreiðin og hin-
ar auknu þarfir óefað minka sam-
göngumöguleikana.
Gæði slíkra undirstöðuefna eins
og stáls, aluminíum og gúmmís,
eru ákaflega misjöfn. Það er ekk-
ert óvanalegt að 40—60 prósent af
framleiðslunni frá sumum verk-
smiðjum,' sem framleiða handa
hernum, sje hafnað, vegna þess að
gæðin ná eigi lögákveðnu máli.
Jafnvel í flugiðnaðinum, og þar
hefir Kremlin lagt afarmikla á-
herslu á gæðin, notað bæði verð-
laun og ströngustu refsingar til
að fá verkamennina til að vanda
sig, þá gengur það enn misjafn-
lega. Fyrir' nokkru síðan sendi
Sovjetstjórnin tíu flugvjelar til
ríkis utan Evrópu. Þessar flug-
vjelar átti að sýna í samkepni við
flugvjelar, er framleiddar voru í
Vestur-Evrópu. Þrátt fyrir það að
flugvjelar þessar voru dæmdar
fyrsta flokks í Sovjetríkjunum, þá
var átta þeirra hafnað af því ríki
er keypti, af þeim ástæðum, að
þær reyndust ekki nógu góðar.
★
Rússneski iðnaðurinn er heldur
ekki svo úr garði gerður að hann
geti framleitt það sem nauðsynlegt
er í stað þess sem eyðilegst. Flng-
vjelaiðnaðurinn í Rússlandi á
stríðstímum þyrfti að framleiða að
minsta kosti 3000 flugvjelar á
mánuði til að viðhalda þeim flug-
flota sem það nú hefir. í Eng-
landi þarf á að giska 16.000 til
18.000 vinnustundir til að fram-
leiða eina flugvjel; í Rússlanái
þarf að minsta kosti 20.000 vinnn-
stundir. Til að fullnægja þörfum
hersins á vígvöllunum, með því aS
framleiða 40.000 flugvjelar á ári,
þá þarf Rússland meira en 200.000
æfða menn til að vinna í flug-
vjelaverksmiðjum sínum. Þetta fer
langt fram úr því sem það nú
getur. Jafnvel nú verður það að
fh’tja inn flugvjelamótora.
Sama er að segja um bryndrcka
fraraleiðsluna. Herráðið rússneska
hefir ekki verið hrifið af gæðum
bryndrekanna. Lengi hefir verið
fæð á milli hersins og bryndreka-
verksmiðjanna. Herinn sakar verk-
smiðjurnar um að senda sjer lje-
lega bryndreka og verksmiðjurnar
svara með því að bera vjelamönn-
unum í hernum á brýn að þeir
sjeu svo illa að sjer að þeir eyði-
leggi góðar vjelar. Hverju sem um
er að kenna þá er það víst, aS
bryndrekarnir bila eftir skamma
notkun. Þar fyrir utan er stdr
hluti af traktorum þjóðarinnar
ekki í notkun vegna þess að það
vantar í þá varahluti, líf vjelanna
er stutt, og skemdir í iðnaðinum
eru ákaflega miklar. Slíkar óvið-
ráðanlegar truflanir er ekki hægt
að kenna neinum sjerstökumi um.
Þetta verður líka tilfinnanlegt fyr-
ir herinn og mun reynast hættu-
legt á stríðstímum.
★
Þar til fyrir skömmu síðan lögðu
Rússar áherslu á strandvarnir og
þeir keptust við að smíða kafbáta
og flota af smáum hraðskreiðum
varnarskipumj Þess vegna á Rúss-
land nú 70 kafbáta af ýmsum
tegundum í Eystrasalti, 50 smá-
skip í Kyrrahafi og fáeinar tylftir
í Svartahafinu. Þegar þeir voru
teknir af lífi Tukhachevsky mar-
skálkur og Orlov yfirmaður sjó-
hersins þá var öllum áætlunurc
viðvíkjandi sjóhernum snögglega
breytt. Áætlun um byggingu
stórra orustuskipa er nú á upp-
siglingu. En skipasmíðastöðvar
Sovjetsjóhersins rembast þar við
það sem þær hafa ekki útbúnað
til að geta svo að Rússland verð-
ur jafnvel að skifta við hina fas-
isisku Ítalíu til að ná í herskip.
Rússneski úthafsflotinn er. ekki
mjög mikil ógnun — eins og hon-
um er þó ætlað að vera — sjó-
leið Þjóðvei’ja til sænska járnsins,
sem er svo áríðandi fyrir hernað-
aráætlanir Þriðja ríkisins.
Landherinn er enn sem fyr meg-
invörn Rússa. Þess vegna er það
að spurningin um herstjórnina er
svo afar mikilvæg þegar meta á
styrkleika þjóðarinnar.
(Þýtt úr American Mercury,
ágúst 1939).