Morgunblaðið - 05.01.1940, Page 5

Föstudíigur 5. Janóar 1940,

crrc
Útgef.: H.f. Árvaknr, Reykjavlk.
Rltatjðrar:
Jðn KJartanaaon,
Valtýr Stefáng«on <ábyr*t5ar*».).
Auglýsingar: Árnl Óla.
Rltstjðrn, auglýsingar og afgreiB«la:
Austurstrœti 8. — Slutl 1600.
Á«krlftargjald: kr. 8,00 & m&nuBi.
í lausasölu: 15 aura elntakiB,
25 aura meB Lesbðk.
nga
í sjálfstæðisbaráttu
Vjelbátaútgerðin
ALLAK líkur benda tli þess, að
togarar muni lítið stunda
tsaltfiskveiðar á komanda vertíð,
*ei þeir þá stunda þær nokkuð.
Verði sæmilegt verð á erlendum
markaði fyrir ísfisk fram eftir
vetri, munu togarar fremur stunda
:J>ær veiðar áfram.
En gera menn sjer það alment
Ijóst, hverjar afleiðingar það hef-
ír fyrir þetta bæjarfjelag, ef eng-
>Inn fiskuggi verður hjer til verk-
nnar, að lokinni vertíð? Reykja-
Víkurbær er bygður upp af sjáv-
-.arútvegi, fyrst og fremst. Og
jþótt nokkur afturkippur liafi
komist í þenna höfuðatvinnuveg
bæjarbúa á síðari árum, mun
reynslan sýna, að þessu bæjarfje-
lagi vegnar ekki vel, nema komið
verði nýju lífi í sjávarútveginn.
Eins og sakir standa nú, er ekki
’kleift að auka togaraútgerðina.
Skip ófáanleg með viðunandi
verði. En hitt er engan veginn úti-
lokað — þvert á móti mjög senni-
legt — að auka mætti einmitt nú
vjelbátaútgerð hjer í bænum og
það svo, að verulega um munaði.
Margir af okkar bestu vjelbát-
*nm eru keyptir í Danmörku. Það
eru samskonar bátar og Danir
nota sjálfir við veiðar í Norður-
sjónum. Nú eru hinsvegar fisk-
Veiðar Dana miklum erfiðleikum
bundnar, vegna tundurduflahættu
ú miðunum og jafnvel búist við,
nð þær leggist niður að mestu
eða öllu leyti.
Allar líkur benda því til þess,
að við gætum nú fengið keypta,
með hagkvæmum kjörum, hent-
nga fiskibáta í Danmörku, og ef
Jiafist væri strax handa í þessu,
aettu bátarnir að geta verið komn-
ir hingað í byrjun vertíðar.
En til þess að skjótar fram-
ikvæmdir gætu orðið á þessu, þyrfti
bæjarfjelagið og ríkið að hafa for-
ystuna um bátakaupin, en bátarn-
ir síðan seldir fjelögum og ein-
staklingum, er gerðu þá út hjeð-
an. Bær og ríki styrktu menn að
einhverju leyti til bátakaupanna,
og væri vissulega vel varið hluta
af atvinnubótafje til slíkra fram-
kvæmda.
Fyrir nokkru skrifaði nefnd sú,
sem bæjarstjórn hafði falið að at-
huga framfærslumál bæjarins,
bæjarráði um þetta mál. Bæjarráð
tók málinu vel og fól borgarstjóra
.að ræða það við ríkisstjórnina.
Morgunblaðið hefir ástæðu til
að halda, að ríkisstjórnin telji
þetta mál þannig, að sjálfsagt sje
að athugá það gaumgæfilega. En
hjer má enginn óþarfa dráttur
verða, ef möguleikar eru á fram-
kvæ.mdum, því að þá gæti svo far-
ið, að við mistum af tækifæri, sem
• e. t. v. býðst nú.
Það verður aldrei ráðin bót á
því atvinnuleysi, sem nú herjar
þetta bæjarfjelag, nema koma nýju
ilífi í atvinnuvegina.
Ein aðalmeinsemdin í ís-
lensku þjóðlífi á síðari
árum hafa verið hin nánu
tengsl Alþýðusambandsins
og Alþýðuflokksins.
Eðli málsins samkvæmt ætti Al-
þýðusambandið einungis að vera
samtakaheild verkalýðsins til bar-
áttu fyrir hagsmuni lians. I þess
stað hefir Alþýðusambandið verið
tengt við ákveðinn stjórnmála-
flokk, Alþýðuflokkinn, sem að
margra viti, verkamanna sem ann-
ara, hefir unnið gegn hagsmun-
um verkalýðsins.
Tengslin á milli þessara, í eðli
sínu ólíku, fjelagsheilda Alþýðu-
flokksins og Alþýðusambandsins
eru enn svo náin, að reglurnar,
sem bæði starfa eftir, eru í sama
lagabálkinum, þ. e. lögum Alþýðu-
sambands íslands og Alþýðuflokks
ins. Lög þessi tvinna fjelagsheild-
ir þessar svo saman, að lítt verð-
ur á milli þeirra greint. Þannig
segir ^ d. í 3. gr., að lilutverk
sainbandsins sje að viuna með það
takmark fyrir augum, að skipu-
lagi jafnaðarstefnunnar (sósíalism-
ans) verði komið á hjer á landi,
og skal öll starfsemi og barátta
sambandsins háð í samræmi við
stefnuskrá Alþýðuflokksins.
Eftir 4. gr. er annað höfuðat-
riði í starfsemi sambandsins það,
að gangast fyrir stofnun stjórn-
málafjelaga, er starfi samkvæmt
stefnuskrá Alþýðuflokksins; enn-
fremur á sambandið a.ð stuðla að
því, að til opinberra starfa fyrir
bæjarfjelög, sveitarfjelög og land-
ið alt verði aðeins kosnir þeir
menn, sem eru Alþýðuflokksmenn.
I samræmi við þetta geta sam-
bandsfjelög verið ekki einungis
stjettarfjelög heldur einnig flokks-
fjelög Alþýðuflokksins, þó að í
þeirn sje ekki einn einasti verka-
maður, skv. 14. til 22. gr. laganna.
Samkvæmt 45. gr. laganna er þing
Alþýðusambandsins jafnframt
flokksþing Alþýðuflokksins, og
eftir 47. gr. eru á sambandsþing
og í aðrar trúnaðarstöður sam-
bandsins kjörgengir þeir menn
einir, sem eru Alþýðuflokksmenn
og eru ekki í neinum öðrum stjórn
málaflokki. Verður að segja eins
og er, að þetta ákvæði, sem sjer-
staklega mikla gagnrýni hefir hlot-
ið, er að öllu leyti í samræmi við
byggingu sambaudsins í heild og
eðlileg afleiðing hennar. Enda er
svo ákveðið í 51. gr., að sambands-
þing hafi æðsta vald í öllum mál-
um Alþýðusambandsins og Al-
þýðuflokksins, en með slíkt, vald
geta vitanlega ekki aðrir farið en
flokksmenn einir.
Þessi fyrirmæli skulu eigi frek-
ar rakin að sinni. Af því, sem
þegar hefir verið rakið, er sýnt,
að rjett er það, sem; sagt var, að
Alþýðusamband og Alþýðuflokkur
er svo samantengt, að þar verður
naumast á milli greint og mætti
nefna miklu fleiri dæmi því til
sönnunar, ef vildi.
f ágætri grein eftir Ólaf Ólafs-
,son, sem birtist í Morgunblaðinu
eigi alls fyrir löngu, var fram á
verkamanna
það sýnt, hversu þetta sambland
stjórnmálaflokks og verkalýðssam-
,taka hefir orðið til miltlis tjóns
fyrir verkalýðinn í landinu.
En þetta hefir ekki síður reynst
óheillavænlegt fyrir stjórnmálalíf
þjóðarinnar. Ósjálfrátt miðuðu
menn styrk Alþýðuflokksins við
meðlimatöluna í Alþýðusambandi
íslands, og fyrir þessar sakir fekk
Alþýðuflokkurinn ákaflega mikil
ráð í landinu, enda voru forystu-
menn lians vanir að líta á sig sem
einkaumboðsmenn verkalýðsins í
einu og öllu.
★
Við athugun á fylgi Alþýðu-
flokksins við kosningar til Al-
þingis og sveitarstjórna var samt
ljóst, að það var engan veginn
svo mikið sem ætla hefði mátt
eftir meðlimatölunni í Alþýðusam
bandinu. Kom það einkum fram
við^ Alþingiskosningarnar 1937 og
bæjarstjórnarkosningarnar 1938,
að vöxtur Alþýðusambandsins var
enginn mælikvarði á fylgi Alþýðu-
flokksins. Ilefði og verið fullkom-
lega óeðlilegt, ef svo hefði verið,
því að verkamenn um land alt
voru yfirleitt í verkalýðsfjelögu'm,
þó að þeir fylgdu Alþýðuflokkn-
um ekki að málum.
Ráðandi menn í landinu gerðu
sjer þetta ekki nógu ljóst. Fram-
sóknarflokkurinn viðurkendi ekki
aðra sem umboðsmenn fyrir verka-
lýðinn í landinu en forystumenn
Alþýðuflokksins, og Alþýðublaðið
taldi það móðgun við verkalýðinn,
að líta svo á, að nokkrir verka-
menn fylgdu Sjálfstæðisflokknum
að málum!
Þá var það að Sjálfstæðisverka-
menn í Reykjavík tóku til sinna
ráða. Þeir hófu samtök sín á milli,
gert með tvehnur allsherjarat-
kvæðagreiðslum í Dagsbrún 1938
og við stjórnarkosningar þar 1939.
Við þær sannaðist, að Alþýðu-
flokkurinn, sem hafði tekið sjer
Eftir Bfarna
Benediklsion
m»l*lk«>»HIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIMIMIIIIMII|llltllllUin<M
en það eru tengsl Alþýðusam-
bandsins og Alþýðuflokksins.
★
En nú er fengin yfirlýsing for-
[ sætisráðherra og fulltrúa yfirgnæf
einkaleyfi á því að vera fulltrúi andi meirihluta Alþingis um, a5
verkamanna, hafði minna fylgi í gera þurfi þær breytingar á Al-
þessu aðalverkamannaf jelagi lands þýðusambandinu, að það verði ó-
ins en Sjálfstæðisflokkurinn. Óbil- háð öllum stjórnmálaflokkum, }>.
girni Alþýðuflokksins kom honum e. að teugsl þess og Alþýðuflokks-
nú í koll, því að hið mjög tak- ins, þau er áður voru rakin, skuB
markaða fylgi hans var af and- rofin. Eðlileg afleiðing þessa er
stæðingum hans talið vitni þess, ! svo fult jafnrjetti innan fjelag1-
að hann væri alveg að hruni kom-
þar sem sannleikurinn var
mn,
anna, hvaða stjórnmálaskoðun sem
menn hafa. Svo og hitt, að engnr
sá, að úrslitin urðu ekki ósvipuð ’megi í stjettarfjelögin ganga, nema
því, sem ætla mátti eftir Alþingis- þeir, sem í þeirri stjett eru. Náis*
kosningunum 1937. En sönnun fyr- j alt þetta er hættan á stjórnmála-
ir því, að Sjálfstæðisflokkurinn kúgun innan fjelaganna að veru-
var í Dagsbrún öflugri en Al-
þýðuflokkurinn hafði bráðlega
legu leyti liðin lijá og þar me5
hvötin til að hafa fleira en eitt
djúptæk áhrif á stjórnmál lands- fjelag á hverjum stað.
ins, og er óþarft að rekja það
hjer.
Þessi sigur Sjálfstæðisverka-
manna hjer í Reykjavík liafði ó-
metanlega þýðingu, en þó var það
svo, að ástandið var víða verra en
í Reykjavík, Hjer er atvinnuhátt-
um og yfirráðum í bæjarmálefn-
um svo háttað, að beinni kúgun
varð ekki komið fram gegn Sjálf-
stæðismönnum í verkalýðsstjett.
Ástandið annarsstaðar var verra.
Og 'það var vissulega engin til-
viljun, að það skyldi vera þing-
maður Hafnarfjarðar, Bjarni Snæ-
björnsson, hinn drengilegi tals-
maður hafnfirskra Sjálfstæðis-
verkamanna, sem bar fram á Al-
þingi frv. um að skerða ofurvald
Alþýðuflokksins í verkalýðsmálum.
Kröfurnar um frelsi eru eðlilega
ákafastar frá þeim, sem mestri á-
þján hafa lotið.
Frumvarp Bjarna Snæbjörnsson-
stofnuðu málfundafjelagið Óðinn ar nær að vísu ekki samþykki
og höfðu samráð með sjer um,
hvernig verkalýðshreyfingunni
yrði bjargað vir því öngþveiti, sem
hún væri komin í.
Fyrsta verkefnið hlaut að vera
það, að sýna fram á hin raunveru-
legu styrkleikahlutföll innan
verkalýðssamtakanna. Þetta var
ms
á þessu þingi. En afgreiðslu þess
Enn hafa þessar rjettarbætur að
vísu ekki náð formlegu samþykki.
En þar sem þeim verður ekki
komið fram, nema með breytingu á
lögum Alþýðusambandsins, verður
ekki talið óeðlilegt, þó að því sje
sjálfu gefið færi á að gera iiauð-
synlegar breytingar í þessa átt.
Samþykt liinnar rökstuddu dag-
skrár verður ekki skilin á annaa
veg en þann, að ef breytingum
verði ekki fram komið á næsta
Alþýðusambandsþingi, þá muni
Alþingi lögbjóða þær.
Mikilsverðum áfanga í frelsis-
baráttu verkamanna er náð. Þegar
þess er gætt, hve skámt er síðaa
sú barátta var hafin, og að á Áí-
þingi eru í meirililuta menn, sem
til skamms tíma töldu afskifti
Sjálfstæðismanna af málefnum
verkamanna fjarstæðu, verður að
telja þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ins hafa náð miklum árangri nú
þegar.
Fullnaðarsigur í baráttunni verð-
verður sarnt að telja stórsigur í «r ekki eingöngu til hags fyrir
sjálfstæðisbaráttu verkamanna. Að
sumu leyti ennþá meiri heldur en
þótt frv. hefði verið samþykt ó-
breytt. í frumvarpinu þótti ekki
fært að víkja beinlínis að því,
sem þó er aðalatriði þessa máls,
Á rannsóknarstofum 'General Motors bílaverksmiðjanna (sem meðal
annars framleiða Chevrolet, Buick, Pontiac og G. M. C.-bíla), er
unnið að því að finna bílamótora, sem geta gengið fyrir viðargasi.
Myndin sýnir hvernig viðargas-„generator“ er komið fyrir á
vörubíla.
sjálfstæðisverkamenn heldur öllun*
til góðs. Jafnvel Alþýðuðflokknum
getur ekki verið að því varanleg-
ur hagur að eiga veg sinn undir
fjöðrum lánuðum úr annara hatti,
eins og hann á undanförnum ár-
um hefir átt. Ef liann bregst nú
drengilega við því trausti, sem &
hann er sett með samþykt liinnar
rökstuddu dagskrár, er skapaður
grundvöllur fyrir samvinnu lýð-
ræðisflokkanna um að koma verka
lýðsmálunum í það lag sem þjóð-
arnauðsyn krefst, og þar með
kveða áhrif hinna erlendu leigu-
þjóna þar niður fyrir fult og alt.
En sjálfstæðisverkamenn munu
ekki sofna á verðinum. Bæði þeir
og flokkur þeirra, öflugasti flokk-
ur ■ þjóðarinnar, munu fylgja því
eftir, að samþykt liinnar rök-
studdu dagskrár verði ekki dauð-
ur bókstafur, heldur verði nú
straumhvörf í verkalýðsmálum
þjóðarinnar, og þar með verði
stigið eitt þýðingarmesta sporið
til endurreisnar henni.
Bjarni Benediktsson.