Morgunblaðið - 24.01.1940, Qupperneq 6

Úr daglega lífinu
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 24. jan. 1940.
Loðdýraræktin
Svo sjaldan liefir það komið fyrir á
rmdanfömuin árum, að auglýsingar
Itafa sjest í blööum frá fólki, er óskar
ar eftir kynningu til hjónabands, aS
má teljast nýjung á sviSi auglýs-
inga, þegar slíkar sjást í blöSum meS
stuttu millibili. En eftir áramótin
liafa þessháttar auglýsingar komiS svo
®ft hingaS til blaSsins og veriS birtar,
saS útlit er fyrir, aS fólk sje nú aS
leggja niSur alla fordóma í þessu efni.
ÁSur hefir þaS veriS svo, aS mönnum
liefir fundist vanvirSa aS því aS aug-
lýsa í blöSum eftir konuefni.
★
Pyrir 30 áram, er jeg var nýkominn
ikingaS til Reykjavíkur, man jeg eftir
því, aS jeg gekk meS kunningja mínum
á götu, „innfæddum“ Reykvíkingi. —
Mættum viS hjónum, sem hann nafn-
greindi viS mig og sagSi síSan: „Hann
fjekk nú konuna meS því aS auglýsa í
l>laSi“. I augum þessa manns var þaS
Wettur á hjónabandinu, rjett eins og
það gæti aldrei góðri lukku stýrt, aS
efna til hjúskapar á þennan hátt.
Jeg minnist þess, að mjer sýndist
ánœgjan skína út úr andlitinu á hjón-
«num báðum þama á götunni, og vissi
ekki greinilega hvað kunningi minn átti
*iS með athugasemd sinni. Og satt aS
segja er sama sagan enn. Því hvers-
vegna ætti hjónaband, sem þannig er til
komiS, ekki aS geta orðið eins ham-
ingjusamt eins og önnur. Því aS hvorki
karl eða kona, sem fær kunningsskap-
ar sambönd með blaðaauglýsingu þarf
að ganga út í hjónaband að óathuguSu
máli.
★
ESa hugsum okkur t. d. konur, sem
komnar eru á giftingaraldur og vilja
giftast, sem eðlilegt er, en ekkert verð-
ar af því vegna þess að þær hitta
aldrei þann rjetta í lífinu. Væri þaS
ekki í hæsta máta hrapallegt, ef ein
lítil auglýsing í blaSi hefSi getað af-
stýrt þeirri lífsóhamingju, og óham-
ingjan hefði „lengst í æfilangt eymdar-
strik“, af því þessi litla auglýsing hefði
aldrei veriS birt?
Þessu er hjer skotið fram til at-
bugunar.
★
I gær voru liðin 25 ár síðan fyrsta
■ikip Eimskipafje 1 agsins hljóp af stokk-
nnum í Höfn — Suðurlandsskipið —
sem kallað var, áSur en nafnið var
ákveSiS, en sem hlaut nafnið Gull-
foss. Var allnákvæm lýsing á því í
Hafnarblöðunum í dag fyrir 25 árum,
liveraig sú athöfn fór fram í „Flyde-
dokken“.
ÞaS var ungfrú Katrín Stefáns-
íióttir kaupmanns Guðmundssonar, er
skírði Gullfoss við þetta tækifæri. Hún
var í hvítum skautbúningi. Hún gekk
fram á brú framundan stefni skipsins
og varpaði kampavínsflösku á stefnið
wm leiS og hún mælti þessi orS: „Jeg
skíri þig Gullfoss. Fylgi þjer lán og
hamingja“. Hingað til hefir þessi ósk
hennar orðiS aS áhrínsorðum, enda
fólust bak viS hana óskir allrar þjóð-
arinnar.
★
Það var Finnur Jónsson prófessor,!
er flutti aðalræðuna við þetta tæki-
fseri og fagnaSi því, að ný siglingaöld
skyldi nú hafin meðal Islendinga.
25 ár er ekki langur tími. En þeir
sem nú lifa og ekki voru þá komnir til
vits og ára, geta naumast gert sjer grein
fyrir því, hve viðburSur þessi var
merkilegur, er fyrsta hafskipiS, far-
þega- og flutningaskipið er var íslensk
f-'gn, hljóp af stokkunum.
★
Þáð má segja, að hjer í Reykjavík
sje ekki mikið um merka viðburði enn
í dag, frekar en þá, fyrir 25 árum. En
af dagblöðunum sem þá komu út virð-
ist ReykjavíkurlífiS hafa veriS mun fá-
breyttara þá en nú. Um þetta leyti fyrir
25 áram var eitt merkasta umræðuefni
blaðanna „Steinkudys“. Hún var aust-
an í SkóIavörSuholti og hafði veriS þar
rúmlega öld, rjett hjá Hafnarfjarðar-
veginum. því vegurinn til Hafnarfjarð-
ar var sem kunnugt er í beinu áfram-
haldi af Skólavörðustígnum, þangað til
grafvjelar Monbergs fóru að róta upp
austanverðu holtinu og taka þar efni í
höfnina.
Dys Steinku var sem sje nálægt veg-
inum, því sá var siðurinn, að hafa dysj-
ar ekki lengra frá alfaravegi en svo, aS
vegfarendur gætu af götu sinni varpað
steini á dysina. Þetta var þjóSsiður. AS
þeir sem eftir Iifðu, kynslóð eftir kyn-
slóð sýndu minning þess sem dysjaður
var fyrirlitning sína, með því að kasta
steini að kumbli hans eSa hennar.
★
Steinkudys í Skólavörðuholti hafði
aldrei fengiS mikiS grjótkast, þó
vegurinn væri fjölfarinn. Yegfarendur
,þar hafa fæstir fengið sig til þess að
varpa þangað grjóti eSa ekki hirt um
þenna gamla siS. Minningin um lífláts-
fangann Steinku, sem dó í fangelsinu
meðan hún beið aftökunnar, hefir e. t.
v. hrært viðkvæma strengi í hjörtum
manna.
En að mál hennar voru rædd í
Reykjavíkurblöðunum fyrir 25 árum
kom til af því, að Matthías Þórðarson
þjóSminjavörSur var á gangi þar efra
einn góðan veSurdag, og sá þá, að
hafnargarSana, voru aS losa grjót í
hafnargarðana voru komnir að dysinni.
Og því var kominn tími til að taka
jarðneskar leifar Steinku. Þama fekk
hún ekki lengur jörð til að liggja í.
★
Kistan meS beinunum var svo flutt
undir umsjón Matthíasar upp í ÞjóS-
minjasafn. Þar voru beinin rannsökuð.
Þar kom í ljós, að líkiS hafði veriS
krufið, því nokkur orðrómur komst á
kreik um það, að ekki hefði alt verið
með feldu um andlát hennar. Og síðan
voru beinin flutt suður í kirkjugarS og
fengu leg í vígðum reit, en Ólafur Ól-
afsson fríkirkjuprestur flutti líkræðu
yfir þeim, suður í líkkapellu kirkju-
garðsins.
í sambandi við þenna atburð rifj-
uðust Sjöundármálin upp og bæjar-
búar skiftust að heita mátti í flokka
með og móti óhamingjumanneskjunni
Steinku. Þetta var umræðuefnið þá —
fyrir utan heimsstyrjöldina, sem þá
geysaSi engu síður en nú.
★
Jeg er að velta því fyrir mjer, hvort
segja megi um menn, sem snúa bökum
saman, aS þeir samhryggist.
ÁHLAUPUM RÚSSA
HRUNDIÐ
FRAMH. AF ANNARI SÍÐU.
Áhlaupin voru sjerstaklega hörð
um miðbik Mannerheimlínunnar,
þar sem Rússar reyndu að brjót-
ast í gegn með aðstoð skriðdreka
og flugvjela. Bn í hernaðartilkynn-
ingu Finna í kvöld segir, að á-
hlaupunum hafi verið hrundið.
Samtímis sókninni á Kirjálaeið-
inu að sunnanverðu við Ladoga-
vatnið, hófu Rússar mikla sókn
að norðanverðu við vatnið. Hafa
staðið það stórorustur frá því í
gær, en í kvöld tilkynna Finnar,
að áhlaupi Rússa hafi verið hrund-
ið og að manntjpn þeirra hafi ver
ið 1000.
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU.
Þar er um augljósar framfarir
að ræða í loðdýraræktinni. Ár-
ið 1938 var t. d. meðaltal yrð-
iinga á tæfu 1,8, en s. 1. ár var
meðaltalið 2,1 á silfurtæfu og
2,5 á bláa.
Á s. 1. ári fóru fram merk-
ingar refa, og sýningar um alt
land íiema á Austfjörðum. Það
hefir komið alveg greinilega í
Ijós, að silfurrefarækt hjer á
landi hefði verið alveg vonlaus
ef ekki hefði tekist að ná í þau
100 úrvalsdýr, sem flutt voru
inn frá Noregi 1937. Það hefir
komið í ljós, að flest þeirra
dýra, sem fengið hafa verðlaun
og flest öll, sem fengu heiðurs-i
verðlaun á sýnnigum, voru af
þessum stofni. Eitt mesta vanda-
mál á næstu árum, sagði Hólm-
járn, verður að útrýma þeim
stofni að langmestu leyti, sem
hjer var fyrir árið 1937.
FÓÐRUN OG HIRÐING
Fyrst í stað voru fengnir hing
að norskir refahirðar og þóttu
ekki aðrir færir til að gegna
þeim störfum. Nú eru flestir
þessara Norðmanna farnir heim
til sín og íslenskir refahirðar
hafa tekið við af þeim. Flestir
íslenskir refahirðar hafa reynst
ágætlega og er alveg óþarfi að
fá erlenda menn til að sjá um
refabú í framtíðinni. Að vísu
eru til undantekningar frá
þessu, en það kemur fljótlega í
ljós, hvort menn eru starfi sínu
vaxnir í þessu efni eða ekki.
Það mun láta nærri, að til
fóðrunar loðdýra hjer á landi
hafi farið um 420 smálestir af
kjöti s. 1. ár. Þetta kjöt var að
langmestu leyti úrgangskjöt,
sem kalla mætti, svo sem gam-
alærkjöt, mæðiveikikjöt, gamal-
kýrkjöt eða hrossakjöt. Má geta
nærri, segir Hólmjárn, að þess-
ar 420 smálestir af kjöti hefðu
haft áhrif á kjötmarkaðinn og
kjötverðið í landinu, ef það
hefði átt að seljast til mann-
eldis.
Af öðrum fóðurefnum, sem ís
lenskur landbúnaður framleiðir
og sem virðist vera alt of þröng-
ur markaður fyrir er skyr og
undanrennu ostur. Verið er nú
að gera tilraunir með þessar
afurðir til að komast að raun
um, hvort ekki sje hægt að nota
þær til loðdýrafóðurs. Eru rann-
sóknir þessar svo langt komnar,
að telja má víst, að þetta sje
mjög heppilegt fóður fyrir loð-
dýr, að minsta kosti á vissum
tímum árs. Gæti þetta haft
mikla þýðingu fyrir smjörfram-
leiðslu landsmanna, sem ekki er
vanþörf á, þegar þess er gætt,
að innflutt eru nú árl. 1300—
1400 smálestir af feitiefni til
smjörlíkisframleiðslu. Væri það
mikilsvirði, ef loðdýraeigendur
gætu í framtíðinni keypt mörg
hundruð smálestir af skyri og
undanrennuosti. Mun verða unn
ið af kappi að rannsaka fóður-
gildi skyrs og osta. í þessu sam-
bandi má geta þess, að reynslan
hefir sýnt að hægt er að fóðra
loðdýr alveg eins vel á kjöt-
lausum mat eins og kjötfæðu, t.
d. með því, að gefa gott fiski-
mjöl, skyr, ost, og lítið eitt af
nýmjólk á vissum tíma ársins.
Erlendar og innlendar tilraun
ir sýna ótvírætt, að loðdýra-
ræktin J>arf ekki að neinu leyti
að byggjast á kjötframleiðslu
landsmanna.
SKINNASALAN.
Áður en ófriðurinn braust út
var útlit fyrir að grávara myndi
hækka mjög í verði og útlitið
var mun betra en árið áður
(1938). Uppboðsfjelögin í Lond
on áttu miklu minni brigðir í
júlímánuði s. 1. heldur en á
sama tíma árið áður. Vegna sí-
vaxandi notkunar loðskinna í
heiminum, var því eðlilegt að
menn byggjust við hærra verði
og meiri eftirspurn en áður.
Ófriðurinn hefir að miklu
leyti breytt þessu viðhorfi. Þó
má segja, að skinn, sem selst
hafa í London og New York síð-
an stríðið skall á, hafi
farið fyrir sæmilegt verð og eft-
irspurn virðist vera töluverð.
Þannig fjekk sá, er þetta ritar,
tækifæri til að sjá skeyti, sem
Loðdýraræktarfjelaginu hefir
nýlega borist frá London og þar
sem sagt er frá því, að verð silf-
urrefaskinna sje yfirleitt 10%
hærra núna heldur en í desem-
ber s. 1.
Annars kvað Hólmjárn ekki
auðvelt að spá neitt um fram-
tíðina eins og sakir stæðu nú.
Hann sagði, að loðdýraeigend-^
ur ættu nú að leggja aðalá-
hersluna á að bæta loðdýra-
stofninn þannig, að þeir eignuð-
ust einungis 1 .flokks dýr. Hjer
á landi væri loðdýrarækt auð-
veldari en í flestum öðrum lönd-
um. Fóður væri ódýrt, t. d. kjöt,
fiskur, skyr og ostar. Lágengi ís-
lensku krónunnar hjálpaði og
mikið til t. d. í samkepninni við
Norðmenn og Svía.
Hvað minkaskinnasölu áhrær-
ir, er útlitið þar talsvert betra
en s. 1. ár, og var þó gott í fyrra.
SKINNASALAN
5—6 FALDAST.
Að lokum ræddi Hólmjárn
nokkuð um útflutning loðskinna
á þessu ári. Búast má við, að
út verði flutt loðskinn fyrir hátt
á 400 þúsund krónur í ár, en
það er 5—6 sinnum meira held-
ur en var á s. 1. ári.
Loðdýraræktarfjelag íslands
annast sölu fyrir fjelaga sína á
skinnum í umboðssölu, þannig
að eigendur skinnanna fá verð
þeirra að frádregnum kostnaði
við söluna. En aðalerfiðleikar
loðdýraeigenda og Loðdýra-
ræktarfjelagsins eru að bank-
arnir hafa hingað til verið ófá-
anlegir til þess að lána Loðdýra-
ræktarfjelaginu rekstrarfje,
þannig að fjelagið geti borgað
fjelögum sínum út einhvern
hluta af virðingarverði skinn-
anna um leið og þeir afhenda
þau. Loðdýraeigendur þurfa á
peningum að halda til þess að
greiða lán o. fl. En vonandi
stendur þessi neitun bankanna
ekki lengi, segir Hólmjárn, því
það hlýtur að koma að því, að
þessum atvinnuvegi verði gert
jafnhátt undir höfði og öðrum
atvinnuvegunj.
„Jeg kysti
á hönd hennar"
FRAMH. AF FJÓRÐU SÍÐUo
Einn sinni komust liðsveitir
Rússa óvenjulega langt áleiðis til
finsku varnarvirkjanna. Alt í einu
voru þær „lotturnar“ þrjár þar
sem skothríð Rússa dundi þjettast.
Þær forðuðu sjer niður í gróf
eina og þar urðu þær að liggja
hreyfingarlausar 3 klukkustundir,
því ef þær hreyfðu sig, hefði það
orðið þeim bráður bani. Það er
hægt að hugsa sjer, hvernig þess-
um þrem ungu stúlkum hefir ver-
ið innanbrjósts, að geta búist viS>
því á hverju augnabliki að heyra
fótatak rússneska fótgönguliðsin*
nálgast.
En varnarsveit Finna fjekk liðs-
styrk fyrir kvöldið. Áhlaupinu var
hrundið, og stúlkurnar þrjár
sluppu úr úlfakreppumii. Um
kvöldið elduðu þær mat handa
hermönnunum eins og þær voru
vanar.
Nú hafði þessi djarfhuga og
fórnfúsa stúlka verið heima hjá
sjer í nokkra daga, um jólin. Og
nú átti hún að fara til annara her-
stöðva. Bjóst hún við að hún
myndi eiga að: fást við matreiðslu
í járnbrautarlset, sem flytur liðs-
afla til vígstöðvanna og sjúka og
særða frá vígvöllunum.
Jeg skammast mín ekkert fyrir
að segja frá því, að jeg kvaddi
hana í járnbrautarlestinni með>
öðrum hætti en Norðmönnum er
títt. Jeg kysti hönd hennar..
Menn kveðjast oft með öðrum*
hætti þegar viðbúið er að það sje»
í síðasta sinn.
•4r
Þessi stúlka var ein af þeim
100.000 „Löttum“, sem eignast
heiðurskapítula í sögunni um-
frelsisstríð Finna. Því þeir, sem
fylgjast með hernaðinum í Finn-
landi vita sem er, að fórnfýsi
finsku kvenþjóðarinnar verður-
ekki gleymt.
Lotta Svárd, fordæmi hinnar-
finsku kvenþjóðar, var ekkja eft-
ir finskan hermann, er fjell í
stríðinu gegn Rússum. Hún hjelt
áfram að fylgja herdeild manns.
síns. Hún eldaði fyrir hermenn-
ina, tók þátt í erfiðleikum þeirra,.
vosbúð og harðrjetti. En fyrir-
verk Runebergs varð hún hin ó-
dauðlega fyrirmynd finskra
kvenna.
Nútímakonur Finna hafa fetað í
fótspor hennar, að því leyti, að
þær annast matseld og hjúkrutr
hermannanna. En þær hafa farið
lengra. Þær veita aðstoð sína á
öllum sviðum landvarna bak við>
eldlínuna.
Með erfiðri þjálfun á friðartím-
um hafa þær undirbúið sig undir
starf sitt.
Og eitt er víst, að enginn getur-
með sprengjuárásum flugvjela. eða
öðrum hernaðaraðgerðum brotið
hugrekki þeirra á bak aftur. Kon-
urnar, ungar og gamlar, eru hin
lífgefandi blóðkorn í þeim hnefa,
er Finnar reisa dag eftir dag gegn
árásum Rússa.
„Jeg á tvo bræður á vígvöllun-
um‘“ sagði stúlkán, sem jeg fylgdi
á jáfnbráútarstöðina.- „En yngsti
bróðir minn er að læra til þess
að komast í flugherinn. Jeg get >
ekki hugsað mjer að vera heima.
Jeg verð að leggja fram þá krafta..
sem jeg á til!“