Morgunblaðið - 27.02.1940, Blaðsíða 4

M 0 R GUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 27. febrúar 194(1
Ræða afvinnuniálaráðherra:
Síldarframleiðslan orðin veigameiri en þorskveiðar
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU
að fjær öllum sajmi, að Islending-
ar, sem byggja eyland, lifa á sjón-
nmi og af sjónum, og eru um alla
afkomu háðir vitgerð og sigling-
um, geri sjer vitamálin að tekju-
lind, meðan hin klettótta og vog-
skorna ströud á löngum köflum-
má heita með öllu vitalaus, og
vitakerfinu, jafnvel þar sem skárst
er, er mjög ábótav^nt. Lágmarks-
krafan hlýtur að verða sú, að í
framtíðinni verði öllum tekjum af
vitagjöldum varið til vitamálanna,
og mun verða leitast við að fá
þetta lögfest á þessu Alþingi, enda
þótt það komist ekki í framkvæmd
fyr en að ófriðnum loknum, sem
raunar heldur ekki virðist skifta
imáli, þar eð tekjurnar af vitagjöld
unum verða sjálfsagt stopular
vegna minkandi siglinga meðan á
ófriðnum stendur.
Flugferðir.
A undanförnum árum hefir ver-
ið unnið að því, að koma
á fót flugferðum lijer á landi.
Hafa einstakir menn sýnt þar
mikinn og lofsverðan áhuga og
óugnað. lííkið hefir stutt þessa
viðleitni með lítilmótlegum fjár-
framlögum ,og að öðru leyti leit-
ast við að greiða götu þess í hví-
vetna. Er þessum málum að von-
um komið skamt, en það er eng-
um vafa undirorpið, að flugið á
sjer mikla framtíð hjer á íslandi,
og væri það sannarlega ánægjulegt
hlutskifti, að mega teljast yfir-
maður þeirra mála, ef að alt væri
með feldu í umheiminum, og fjár-
hagur ríkisins bær um að veita
þeim verðskuldaðan stuðning.
Kaupskipaflotinn.
¥slendingar hafa á undanförnum
árum kornið sjer upp nokkr-
um kaupskipaflota, og þá fyrst og
fremst fyrir forgöngu Eimskipa-
fjelags Islands. Hefir þessi nýgræð
ingur í atvinnulífinu að vísu hlot-
ið almenna viðurkenningu, en
hæpið verður að telja, að löggjaf-
inn hafi sýnt í þeim efnum nægi-
lega og nauðsynlega nærgætni.
Yerður að sjálfsögðu að gæta þess
tvenns í öllum aðbúnaði hins op- w kauPlaust að ýmsum hagnýtum
‘ náttúrufræðilegum rannsóknum,
og vjek síðan að störfum Sölu-
sambands ísl. fiskframleiðenda,
flota, er sigli um alheimsins út-' móttakendur hafa talað um að
höf, og veiti þaðan gullstraumn- margfalda pantanir sínar í ár. Er
um inn fyrir íslensk landamæri.: þetta nýr markaður, og má vera
Erændur vorir, Norðmenn, eru í1 gleðiefni, ekki síst fyrir það, að
þeim efnum fagurt fordæmi, og j til reykingar er notuð magrasta
skal aðeins sem dæmi nefnt, að á og Ijelegasta síldin, auk þess sem
árinu 1939 námu tekjur þeirra í; þessi meðferð vörunnar veitir
erlendum gjaldeyri af kaupskipa-' jnikla atvinnu. Er þess að vænta
flotanum 8 liundruð miljónum ! að Fisksölusamlagið fylgi fast eft-
króna. | ir þessari starfsemi sinni og færi
Hjer er mikið verkefni fyrir r út kvíarnar á þessu sviði, eftir því
einkaframtakið. Hlutverk hins op- sem sölumöguleikar leyfa og frek-
inbera í þessu verður fyrst og ast eru föng á, því ekki mun af
fremst það, að forðast að kyrkja veita.
einkaframtakið í fæðingunni. I R4ðuneytið skipar 2 menn í
Ráðuneytið hefir ekki í höndum stjórn Sölusamlagsins og löggild-
neinar skýrslur, er sýna afkomu ir starfsemi þess, en hefir að öðru
íslenska kaupskipaflotans á síð- leyti agallega þau ein afskifti af
asta ári. En sanni nær mun það rekstrinum, er stjórn S. í. F. ósk-
vera, að áður en ófriðurinn braust .ir að bera undir ráðuneytið.
út, var afkoman sæmileg, en síð- j Fiskimálanefndin stendur aftur
an hefir beinn arður af rekstrin- j m;jög nánu samband-i við ráðu-
um verið minni en margur ætlar, neyti8) og má vet segja) ag hún
vegna hins gífurlega kostnaðar,1 gtarfi f umboði og á ábyrgð at-
sem hlaðist hefir á útgerðina.
Farmgjöld milli landa hafa
hækkað mjög mikið, jafnvel marg-
faldast frá ófriðarbyrjun, en þó
eigi verið sett hærra en það á
íslenskum skipum, að eigi hefir
þótt ástæða til afskifta hins opin-
bera. Hafa öll skipafjelögin orðið
við þeim tilmælum, sem ráðuneyt-
ið beindi til þeirra í ófriðarbyrj-
un, um að starfa í samráði við
ráðuneytið um hagnýtingu flotans
og ákvörðun farmgjalda.
Viðskiftin yið útlönd.
J-v á rakti ræðum,. í fám orðum
viðskiftin við útlönd, sagði frá
útflutningnum, er var 69t/2 milj.
kr. á ári, verslunarjöfnuður hag-
stæður um 8.4 milj. kr., um við-
skiftasamninga undanfarinna ára,
kröfu viðskiftaþjóðanna um jafn-
virðiskaup og þar af leiðandi
| röskun á versluninni, um afskifti
ríkisstjórnar af útflutningi, skip-
un og störf útflutningsnefndar
frá því í haust, sem bjargað hefir
miljónaverðmæti fyrir þjóðina. Þá
mintist hann á Skipaútgerð ríkis-
ins, Esju, er kostaði kr. 2.200.000,
en er tiltölulega ódýr í rekstri,
Útflutningsverðmæti
frysta
hvorutveggja, einkum þó olíu. — Má
fiskjarins á síðasta ári mun vera
31/n miljón króna virði og var þar
af búið að flytja út urn áramót
fyrir um 2.8 ,miljónir. Útflutning-
urinn 1938 var aðeins um 16 hundr
uð þúsund og er því hjer um
verulega aukningu að ræða, aðal-
lega á hinum verðminni tegund-
um.
H
Framtíð hraðfrystings.
vinnumálaráðherra.
Fiskimálanefndin.
iskimálanefnd hafði á síðasta
ári með höndum, eins og
F
útflutnings og tóku 2 þeirra til
\starfa árið 1939. Virðist vera
all ríkur hugur í mörgum um
að auka þessa starfsemi, og mun
það ýta undir, að nú nýverið hef-
ir verið gerður samningur um
sölu á 4—6 þúsund smálestum af
þorskflökum, og enda þótt verðið
sje ekki hátt, mun þó hægt að
greiða 15 aura fyrir kílóið af
þorskinum, og munu menn frem-
ur kjósa það, heldur en að salta
fiskinn, svo óvissar sem horfur eru
nú um sölu saltfiskjar.
Fiskimálanefnd hefir minna
nokkur undanfarin ár, ýmsar' þandbært fje til ráðstöfunar á
styrk- og lánveitingar fyrir hönd þessu ári en á síðasta ári, og eru
ríkisins, se,m og að standa fyrir ’ því þrengri skorður settar um
ýmsum tilraunum, aðallega um styrkveitingar til aukinnar frysti-
hagnýtingu og sölu fiskafurða, og. húsastarfsemi. Er þeim, sem for-
þá fyrst og fremst að því er snert- j ystuna liafa í þessu máli, mikill
ir hraðfrystan fisk. Fiskimála-, .vanda á höndum að rata á rjett
nefndin fjekk greiddar á árinu úr ' meðalhóf. Rjenandi afkoma salt-
ríkissjóði nokltuð yfir 600 þúsund (fisksveiðanna kallar á nýja af-
krónur, og hafði auk þess til ráð- j komumöguleika fyrir útveginn. En
stöfunar umboðslaun sín af sölu þess verður að gæta, að enda þótt
sjávarafurða, eða til samans um þeir menn hafi nú sjeð drauma
700 þúsund krónur. Hefir
þetta vera útvegsmönnum og sjómörm-
um mikið gleðiefni, því það liggur £
hlutarins eðli, að eftir því sem fjárhag—
ur verksmiðjanna batnar, eftir því geta
þær á komandi árum greitt hærra verð
fyrir afurðimar.
Báðar þessar stofnanir, síldarútveg3-
nefnd og síldarverksmiðjur ríkisins eru
um ýms mál í samstarfi við og háS
stjórn ráðuneytisins.
Saltfiskurinn.
jer á landi starfa nú 23 frysti 7V ,-ið 1939 var mjög örðugt ár fyrir
hús að því að frysta fisk til «1 sjávarútveginn. Aflabrögð vora
f je j sína rætast, sem fyrir meir en ára
þessu verið varið til ýmsrar styrkt
arstarfsemi, lánveitinga, rann-
sókna og tilrauna, sjávarútvegin-
um til framdráttar, en auk þess
hefir Fiskimálanefndin af þessu
fje greitt um 200 þúsund krónur
af andvirði skips, er nefndin fyrir
áramót festi kaup á, 0g ætlað er
til að flytja hraðfrystan fisk. Er
skip þetta að vísu gamalt, en
keypt fyrir hagkvæmt verð. Verð-
ur eftir öllum atvikum að telja,
að skipakaup þessi sjeu skynsam-
inbera gagnvart siglingunum, að
tryggja sem best öryggið á sjón-
um, en íþyngja þó eigi atvinnu-
rekstrinum svo, að ofviða reyn-
ist, með þeim kvöðum, er á
hann eru lagðar.
íslendingar eru heimskunnir
fiskimenn, og skara í þeim efnum
■alveg tvímælalaust fram úr öllum
öðrum þjóðum. Má að sönnu vera, |
að þarfir siglingaflotans kalli á semi hennar sagði ráðherrann:
nokkuð aðra hæfileika' en fiski-' — I verksmiðjunni hafa að
flotans, um stjórnsemi og starfs- staðaldri unuið í'in 20 upp í 100
hætti, en hvort heldur sem dæmt manns, aðallega kvenfólk, og hef-
Rannsóknarnefnd ríkisins, er vinn j leg öryggisráðstöfun. Rúmar skip-
ið um 400 smálestir af flökum, og
má telja líklegt, að rekstur þess
geti orðið sæmilegur að óbreytt-
um kringumstæðum.
Fiskimálanefnd, Síldarverksmiðj-
unum og Síldarútvegsnefnd.
S. í. F.
ölusambandið hafði sem fyr
saltfiskssöluna á hendi. Það
hefir hina merkilegu Niðursuðu-
verksmiðju bjer í Rvík. Um starf-
er af líkum eða fenginni reynslu,
er full ástæða til að álíta, að
æinnig á sviði úthafssiglinganna
uauni íslendingar reynast meðal
hinna fremstu.
Þegar þessa er gætt og hins,
hversu fáþætt atvinnulíf vort er,
og hve höllum fæti vjer stöndum,
ef einhver stoð brestur, þá hlýtur
sú hugsun að vakna, að fslend-
,ingum beri að stefna að því, að
koma sjer upp stórum kaupskipa-
ix? verksmiðjan greitt um 100 þús-
und krónur í vinnulaun. Seldust
á síðastliðnu ári afurðir fyrir á
þriðja hundrað þúsund krónur. En
í síðasta mánuði hefir verið flutt
út og samið um sölu á niðursölu-
vörum fyrir um 160 þúsund krón-
ur og aðallega til Ameríku. Er
þar í innifalin sending af reyktri
Faxaflóasíld, sem fyrir nokkru er
komin á neyslustaðinn og hefir
líkað ágætlega, svo að hinir ýmsu
Á árinu annaðist Fiskimálanefnd
in sölu nær alls hraðfrysts fiskj-
ar. Var fiskurinn aðallega seldur
þremur firmum í Englandi, og
hefir áhersla verið lögð á að selja
hinar ódýrari tegundir, en áður
hafði þessi verslun mest bygst á
frystingu flatfiskjar. Var verð-
lagið sæmilegt, miðað við saltfisk-
verðið, þannig að framan af ár-
inu var greitt fyrir þorskinn 10
aurar á kíló, en frá því stríð skall
á til áramóta 13 aurar.
Fiskimálanefnd hefir gert til-
raunir til að koma út frystum
fiski í öðrum löndum, þ. á. m.
Þýskalandi og Ameríku, og stóðu
vonir til góðs árangurs í Þýska-
landi, ef ófriðurinn hefði ekki
skollið á. En hinn hái innflutn-
ingstollur í Ameríku, sem er um
36 aurar á kíló, dregur mjög úr
von um verslun þangað.
tug tóku upp tilraunir um útflutn-
ing hraðfrysts fiskjar, í fullri
vissu þess, að eftir þeim leiðum
væri eðlilegast að brúa fjarlægð-
ina á milli auðugustu fiskimiða
heimsins og þeirra miljónatuga, í
nágrannalöndunum, sem aldrei
fengju ætan fisk, hversu hátt verð
,sem í boði var, og enda þótt nú
þori flestir, er eitthvað þekkja tli
málanna, að staðhæfa, að hrað-
frysting fiskjar hjer á landi eigi
sjer mikla framtíð, þá verður samt
se,m. áður að gæta þess, að rasa
ekki um ráð fram, og einkum og
sjerstaklega vegna þess, að ófrið-
arástandið skapar augnabliks sölu
möguleika, sem hvergi nærri er
víst að reynist í sama mæli var-
ianlegir eftir að friður kemst á.
Verður því farsælast að flýta sjer
með hægð, þ. e. a. s. að vera djarf-
ur, en þó varfærinn.
Á síðasta Alþingi var lögunum
um, Fiskimálanefnd breytt á þann
hátt, að nefndarmönnum var
fækkað úr 7 og niður í 3.
★
Síldarverksm ið j urnar.
Um síldarverksmiðjumar sagði ráð-
berrann m. a.:
Alls afköstuðu verksmiðjumar,
sem starfræktar eru hjer á landi um 33
þúsund mála vinslu á sólarhring. Þaraf
era afköst ríkisverksmiðjanna um 13
þúsund mál.
Afkoma ríkisverksmiðjanna á árinui
hefir verið óvenju góð, sem að mjög
miklu leyti stafar af verðhækkun á
m jöli, en einkum þó á síldarolíunni eftir
að ófriðurinn braust út, en Ríkisverk-
smiðjumar áttu talsverðar birgöir af
yfirleitt rýr, bæSi ,að því er þorsk og'
síld snertir, og verðlag var óhagstætt,
alt fram í ófriðarbyrjun, einkum a'S
því er saltfisk snertir.
Saltfiskaflinn varð á árinu um 87,T
þúsund tonn, miSað við þuran fisk. Ec
það lítið meira en árið 1938, og 10-
þúsund tonnum meira en árið 1937, en.
það ár var líka hlutfallslega minsta
aflaár, sem sögur fara af. Nokkra hng-
mynd um það, hve ljeleg aflabrögS vora,
fá menn þegar þess er getið, aS á ár-
unum 1930—34, að báðum meðtöldum#
var meðalafli á ári 64,400 tonn.
VerSlag á saltfiski hefir verið óheyri-
lega lágt, eins og best sjest á því, að
þrátt fyrir uirf 33% fall íslensku krón-
unnar á árinu, er hæpið að fiskverðiS,,
að því er stórfisk snertir, verSi jafn
hátt og 1938, og var verðið þó lágt þá,
eða aðeins um 83—85 krónur skippund-
ið. Ilinsvegar mun verðiS á Labrador-
fiski og pressufiski hafa veriS um 15%
hærra en 1938, en þaS stafar aðallega af
sölunum til Italíu og Grikklands, sem
gerðar voru á síðasta hausti.
Gerði ræðum. þá grein fyrir ástæð—
unum fyrir því, hve saltfisksverðið var
lágt, m. a. vegna hins mikla afla NorS-
manna, er sumpart stafar af hinum gíf-
urlega ríkisstyrk, er þeir greiða til salt-
fiskframleiðslunni, og sem mörgum þar
í landi þykir nóg um.
Um verSlag og markaði sagSi hann
m. a.:
Andvirði útflutts saltfiskjar, verkaðs
og óverkaðs, nam á árinu rúmum 16,7
miljónum króna, og er þá ótalinn salt-
fiskur í tunnum fyrir 350 þúsund kr.,
aðallega til Belgíu og Hollands. Mest
seldist til Portúgal, alls um 11 þúsund
tonn. Italía keypti fyrir 4,6 miljónir,
Bretland fyrir 1,9 miljón, Bandaríkin
fyrir 1,6, Grikkland fyrir 1,1, Hanmörk
fyrir 700 þúsund, Argentína fyrir 600
þúsund, Ouba fyrir 500 þúsund, og
nokkur önnur lönd fyrir minna.
Það sem mesta athygli vekur á hinum
mörgu slcýrslum í sambandi við sjávar-
útveginn, og jeg af ásettu ráði aff mestu
hefi gengið framhjá í þessari greinar-
gerð er, að SpálLn, sem fyrir 10 árum
lceypti 37 þúsund smálestir, fyrir 25i
miljónir Jcróna, og 1933 Jceypti 34 þús.
smálestir fyrir 15 miljónir, keypti í ár
fyrir einar 10 þúsund og þrjú hwndruð
Jcrónur.
Fiskbirgðimar eru samkvæmt opin-
berum skýrslum nokkuö meiri við síð-
ustu áramót en árinu áður, eða um 10
þúsund smálestir móti 4 þúsundum. —
Mestur hluti þessa fiskjar mun þó hafa
verið seldur, og er eigi taliS aS nein
hætta stafi ,af því, að hann spilli söln
framleiðslunnar.
Um horfur um saltfiskssölu á þessn
ári er rjettast aS vera fáorður, það er
því miður eigi hægt að vera bjartsýnn,
en hinsvegar veit enginn á þessum
tímum hvaS morgundagurinn færir, og
fyrir okkur fslendinga er engrar und-
ankomu auðið. ViS verSum að halda
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐOL