Morgunblaðið - 08.03.1940, Blaðsíða 5

Föstudagur 8. mars 1940.
5
-H-
Útg’ef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjórar: Jón Kjartaiisson og Valtýr Stefánsson (átjyrgöarmatlur).
Auglýsíngar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreit5sla: Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuöi.
í lausasölu: 15 aura eintakiö — 25 aura með Lesbók.
Nf bók
f r~
Hrunadans heimsveldanna,
eftir Douglas Reed. Magn-
ús Ásgeirsson þýddi. Menn-
ingar- og fræðslúsamband
alþýðu.
T eg tók bók þessa mjer í hönd
stæðisflokksins, og um-1 reyna að finna slíka reglu, og ^ með talsverðri eftirvæntingu.
LAUSN Á VIÐSKIFTA-
MÁLUNUM
? rumvarp þingmanna Sjálf-1 nýskipaða nefnd yrði þá að
Hrunadans heims-
veldanna
ræðurnar, sem um það urðu í það ætti varla að verða mjög Þv* Ljóst við, að jiun myndi
Efri deild í gær við 1. umræðu erfitt.
málsins hlýtur að vekja þá hugs-j Verslunarmálin hafa frá upp-
un, að nú ætti lausn þessa erf- hafj verið hin erfiðustu mál fyr-
íða vandamáls að geta verið í jr stjórnarsamvinnuna. Þau voru
nnn£U I höfuð örðugleikinn þegar var
Sjálfstæðisflokkurinn hefir verið að reyna að koma henni
hjer gengið langt til samkomu- á. 0g þau verða altaf mesta
Jags, og framsöguræða Magnús-j hættan í samvinnunni meðan
ar Jónssonar undirstrykaði svo 1 þau fá enga lausn.
flytja einhvern nýjan fróðleik um
aðdraganda og orsakir þess hild-
arleiks, sem nú er að marka ör- ^ ina um nýjan áður lítt þektan
lagaþrungin tímamót í sögu hins kafla um hungursjúkdóma. f Aust
villuráfandi mannkyns. Ekki dró urríki t. d. gafst þá betra tæki-
gagnrýnd af Páli
V. Kolka
greinilega kjarna málsins, að
andmæli Eysteins Jónssonar og
Stefáns Jóh. Stefánssonar urðu
í raun og veru ekki annað en
athugasemdir um fá einstök at-
riði, sem vitanlega koma til
Allir þeir, sem kjósa að þessi
samvinna haldist, ættu því að
vinna af heilum hug að því, að
lausn náist. Og þegar alls ekki
er deilt um höft eða ekki höft,
ekki um það, hvort hafa eigi
meðferðar, þegar farið verður gialdeyris. og innflutningsnefnd
&ð vinna að málinu- eða ekki, heldur eingöngu leit-
Hvað er það, sem hinir flokk- aat yið ag koma þessum málum
arnir hafa út á frumvarpið aðjfyrir gem megt utan vig sjálfa
setja og það fynrkomulag, sem
þar er stungið upp á? Eysteinn
Jónsson dró það fram í þrem at-
riðum:
1. Kaupmenn og samvinnufje-
lög væru ekki nógu víðtækir að-
iljar til þess að gera um þessi
.mál, af því að sumar innflutn-
jngsvörur, svo sem skip og vjel-
ar til iðnaðar væru hvorugum
þessum aðila viðkomandi. En
hjer er hvorttveggja, að nefnd-
in verður skipuð þrem mönnum,
sem allir verða kunnugir öll-
um háttum og viðskiftum, og
svo hitt, að úr þessu er auðvelt
að bæta, ef þörf þykir með því
að víkka nokkuð áhrifasvæði
stjórnarinnar og fulltrúa bank-
anna, að því er þessi atriði
snertir.
2. Stjórninni verði um megn
að skipa oddamanninn, og
þetta fyrirkomulag sje auk þess
ekki eðlilegt. Það mætti þó ó-
trúlegt þykja, að ráðherrarnir,
:sem næstum því daglega verða
.að koma sjer saman um hin
stjórnmálatogstreytuna, þá er
það úr, að orðsnillingurinn Magn-
ús Ásgeirsson hafði gert þýðing-
una og bókin hafði hlotið lofsam-
lega dóma í Englandi. Jeg varð
færi til að rannsaka áhrif sular
og vanfóðrunar á mannfólki held-
ur en nokkurn tíma hefir gefist
til að rannsaka þau á rottum og
þó fyrir megnum vónbrigðum, þvíjmúsum á rannsóknastofum fóður-
hjer er fyrst og fremst um að vísindanna.
ræða heldur ógeðslegt áróðursrit
fyrir auknum vígbúnaði í Eng-
landi, aðu vísu vel skrifað, en að
því er virðist lítið erindi eigandi
til íslendinga.
Höfundurinn segir í byrjun bók-
arinnar, að ekkert hjerað í Þýska-
landi hafi orðið fyrir eyðileggingu
af innrás óvinahers í heimsstyrj
engin ástæða til annars að fyira gldin.nij að Austur-Prússlandi und
bragði en að vænta þess að
flokkarnir komi sjer saman um
þessa mjög svo sanngjörnu
lausn. Það verður að minsta
kosti varla sagt að þeir þing-
menn, sem neita að taka í þessa
útrjettu hönd, láti sjer mjög
ant um að greitt sje fyrir stjórn
arsamvinnunni.
'Aðalfundur Fjelags
matvörukaupmanna
Fjelag matvörukaupmanna
hjelt aðalfund í kaup-
þingssalnum á miðvikudaginn
þ. 6. þ. m.
Þar var Guðmundur Guð-
jónsson kaupmaður endurkos-
inn formaður fjelagsins í einu
Þorkelsson og Sigurliði Krisjáns
son, en fyrir í stjórninni eru
þeir Símon Jónsson og Tómas
Jónsson.
Fjelagsmenn eru nú 70 og
hafa samtals 90 búðir.
Mikill samhi\gur er ríkjandi
meðal fjelagsmanna. Var fje-
lagsstjórninni þakkað á fund-
inum fyrir margvísleg ágæt-
lega unnin störf fyrir fjelagið
og stjettina í heild sinni.
hljóði. Ennfremur voru þeir end
mestu vandamál, gætu ekki fkosnir í stjórnina Sigurbjörn
fundið neinn mann, sem þeir
treystu allir í þessu efni, eða að
minsta kosti 2—3 menn, sem
þeir gætu svo valið með at-
kvæðagreiðslu, ef til þess kæmi.
Það er þá lítið um samvinnu-
hæfileikann ef annað gæti ekki
tekist. Og um sjálfa aðferðina
sagði ráðherrann, að honum
fyndist eðlilegast, að aðilarnir
kæmu sjer saman með aðstoð
oddamanns. Þá virðist ekkert
annað eftir en það, að hann beri
það traust til þeirrar stjórnar,
sem hann á sjálfur sæti í, að
hún veldi heppilegan mann til
þess að vera oddamaður.
3. Loks efaðist hann um, að
rjettlát regla fyndist til þess að
fara eftir við skiftingu inn-
flutningsins milli sjálfra inn-
flytjendanna. Hann játaði þó,
að með þessari skiftingu bæri
að tryggja það, að landsmönn-
um væri frjálst að versla þar,
sem þeir vilja helst. Og um
Jjetta eru allir sammála. Hin
anteknu, og harmar hvað eftir
annað þenna tilfinnanlega skort á
mentun Þjóðverja og uppeldi.
Vopnahljesdaginn 11. nóv. 1918
stendur hann undir húsvegg og
horfir angurværum augum á dráps
tólin, sem verið er að flytja af
vígvellinum, í stað þess að vaða
Þá dregur höfundurinn dár að
kveinstöfum Ungverja, sem sví-
virðilegast voru leiknir allra þjóða
ieftir 1918, er þeir voru sviftir nær
2/3 af löndum sínum, rúmum
helmingi af íbúum þeirra og 30%
af hreinum Ungverjum voru inn-
limaðir í önnur ríki. Auk þess
gerðu Rúmenar innrás í landið og
rændu þaðan gripum, vjelum og
vögnum fyrir um 100 miljónir
króna. Þessar tölur eru teknar eft-
ir enskri heimild, ekki ómerkilegri
pn sjálfri Encyclopædia Britann-
ica.
Þetta alt verður maður að hafa
í huga, ef maður á að geta gert
sjer nokkra skynsamlega grein
betur hefði sómt drápsvjelaauð-
valdinu að gefa út heldur en
Menningar- og fræðslusambandi.
sem kennir sig við íslenska al-
þýðu. Hún er seyrð og lævi bland-
in sú menningarstarfsemi, sem
laumar að lesendunum áróðri og
jafnvel álygum undir því yfir-
skyni, að verið sje að fræða þá.
P. V. Kolka.
með þau inn yfir Þýskaland, eftir j fyrir vexti og viðgaugi nasism-
að hin úttaugaða og langþjáða' ans. Andinn frá Versölum, sem
þjóð hafði lagt niður vopn og
fengið loforð fyrir friði í samræmi
við yfirlýsingar Wilsons, — þæi
yfirlýsingar og loforð, sem að vísu
voru síðan svikin. Þetta lýsir dá-
vel innræti höfundarins og samiið
í garð Þýskalands. í því landi
dvaldist hann svo í 7 ár, eða
1928—1935, og sá aldrei annað en
eintóma velmegun og allsnægtir
meðal þýskrar alþýðu. Hjer er að
vísu um Englending að ræða, sem
ekki kallar alt ömmu sína og er
vanur að sjá skítug, berfætt og
rifin börn í „slum“-hverfum
heimalands síns, en sú sjón er
einhver hroðalegasti smánarblett-
urinn á Englandi, þessu ríka og
volduga landi, sem á svo merki-
Jega menningu. Það má kallast
furðuleg lýsing á stríðslokaárun-
um og kreppuárunum eftir 1930,
að telja það velmegunarár fyrir
alþýðu manna í Þýskalandi og
kemur illa saman við þær lýsing-
ar, sem Remarque gefur í bók
sinni: Við hjeldum heim, eða Hans
Fallada í Ungi maður, hvað nú?,
sem birtist á sínum tíma neðan-
máls í Alþýðublaðinu.
Hótel Imperial heitir amerísk 'A'
kvikmynd, sem Garnla Bíó sýnir Höfundurinn, sem er svo leiður
í fyrsta skifti í kvöld. Myndin yfir því, að blóðbaðinu skyldi
gerist í smábæ einum í Galizíu í vera hætt 11. nóv. 1918, minnist
síðustu heimsstyrjöld, og margt ekkert á þá huggun, sem hlaut
gerist sögulegt, því bærinn er ým- j að felast í því, að hafnbanninu
ist undir stjórn Austurríkismanna og sveltistríðinu gegn Miðveldun-
eða Rússa. Hin undurfagra ítalska um var haidið áfram í 8 mánuði
leikkona Isa Miranda, sem aðeins eftir það eða ti] 28 júní 1919>
þegar Versalasamningárnir voru
ehfir davlið fá ár í Hollywood,
leikur aðalhlutverkið á móti Ray1
Milland. Það eykur á ánægjuna,
að hinn heimsfrægi Don-Kósakka-
kór syngur í myndinni.
undirskrifaðir, en það bitnaði að-
gegnsýrir þessa bók, klauf Ev-
rópu í tvo fjandsamlega flokka,
sigurvegara og undiroltaða. Rang-
læti og hatri var sáð og lýðræð-
ið í Þj;’skalandi kafnaði í þeim
gróðri, sem óx upp af þessu sæði.
Við íslendingar, sem minsta á-
byrgð berum á þeim ófarnaði, sem
hræsnisfull heimsmenning hefir
steypt þjóðunum í, ættum að reyna
að skoða þá atburði, sem nú ger-
ast, frá hlutlausu sjónarmiði og
gera okkur hleypidómalaust grein
fyrir rökum þeirrar sögulegu
framvindu, sem nú á sjer stað.
Pólitísk kreddufesta, hatur og
ranglæti leiðir til ófarnaðar, ekki
aðeins í alþjóðamálum, heldur og
í innanlandsmálum. Það ættum
við að geta lært. Þess vegna er
okkur ekki þörf á bókum, setn
halda uppi áróðri fyrir þeim hugs-
unarhætti, sem síðastliðin 20 ár
hefir verið að vinna að auknum
herbúnaði og þjóðhatri. Það er
til nóg af fræðandi bókum um
þetta tímabil, sem nær hefði legið
að þýða á íslensku. Jeg vil t. d.
benda á bækur um fyrstu ár þessa
tímabils eftir Bruce Lockhardt,
sem var á þeim tíma í utanríkis-
þjónustu Breta í Moskva, Prag og
víðar, eða á bókina „Inside Eu-
rope“, eftir ameríska blaðamann-
inn John Gunther. Sú bók er
skrifuð ári seinna en Hrunadans
heimsveldanna ,er ákveðin á móti
fasisma og nazisma, en skrifuð
ofstækislaust um þær stefnur og
veitir margvíslegan fróðleik um
stjórnmálaástandið í flestum lönd-
allega á konum, börnum og gam- j um Evrópu. Hrunadans heimsveld-
almennum og auðgaði læknisfræð- anna er aftur á móti bók, sem
Einstein
00 kirkjan
T ¥ inn heimsfrægi vísindamað-
ur Einstein er, eins og flest
um. mun vera kunnugt, Gyðingur
og játast ekki undir undir neina
sjerstaka trúmálastefnu; þykir
því vitnisburður lians um kirkj-
una, er ýms blöð hafa haft eft-
ir honum nú í seinni tíð, þeim
mun merkilegri. Samkvæmt frakk-
neska blaðinu „Evangile et Li-
berté' ‘ farast vísindamanninum
orð á þessa leið:
Þegar stjórnarbyltingin hófst í
Þýskalandi, leit jeg vonaraugum
til háskólanna, sem jafnan höfðu
þóst vera hinir áhugasömu verj-
endur frelsisins, og bjóst við að
þeir mundu reynast bjargvættur
þess. En þetta fór á annan veg.
Háskólarnir leituðu fljótt örygg-
is í þöginnni. Þá sneri jeg at-
hygli minni til ritstjóra áhrifa-
mestu tímaritanna og blaðanna,
sem vegsamað liöfðu frelsið í löng
um og orðfögrum blaðagreinum,
og gert kröfu til að vera hetjur
þess og trúfastir verjendur. Einn-
ig þessir menn, engu síður en há-
skólarnir, voru ekkert annað en
þögnin ein eftir nokkrar vikur.
Næst sneri jeg mjer til rithöf-
undanna, þeirra einstöku manna,
er gefið höfðu sig út fyrir að
vera mentaljós þjóðarinnar, og
oft og mörgum sinnum höfðu tal-
að mikið um frelsið og gildi þess
í menningu nútímans. Einnig þeir
lokuðu munni sínum. Aðeins
kirkjan mótmælti herferð Hitlers
gegn frelsi og frjálsræði. Fram
að þessu hafði jeg látið kirkjuna
mig engu skifta, en nú dáist jeg
að henni og finn mig dreginn til
hennar, sem átti þrek og áræði
til þess að taka upp baráttuna
fyrir andlegum sannindum og
siðferðilegu frelsi. Jeg finn mjer
skylt að viðurkenna, að nú dá-
ist jeg að því, sem jeg áður hugði
lítils virði“.
Pjetur Sigurðsson.