Morgunblaðið - 16.05.1940, Qupperneq 5

Fimtudagur 16. maí 1940
S
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,50 á mánuði
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
í lausasölu: 20 aura eintakið,
25 aura með Lesbók.
} i ■_______
Viðfangseínm
Það getur aldrei orðið bjarg-
ráð íslensku þjóðinni. á:
; þeim alvörutímum sem nú eru,
að beina öllum huganum að því,
sem gerst hefir hjer síðustu dag-
ana og við getum ekkert við ráð-
ið. Öll þjóðin fordæmir og harm-
■ ar hingað komu hins erlenda
hers og íslensk stjömarvöld hafa
gert það eina, sem hægt var að
. gera, að mótmæla hertökunni.
TJr því sem komið er, er ekkert
amnað að gera fyrir íslensku þjóð
ina, en að bíða og vona. Vona,
• að hinn hryllilegi hildarleikur,
sem nú geisar í Evrópu, ljúki
sem fyrst og að þá verði sam-
stundis efnd gefin loforð um það,
að hinn erlendi her hverfi á
brott út landinu.
Eins og málum er nú komið,
verðum við fyrst og fremst að
beina okkar kröftum að þeim
viðfangsefnum, sem snerta lífs-
afkomu þjóðarinnar. Við vitum,
að erfiðleikamir eru þar svo
margir og miklir, að engin von
er til þess að þeir verði yfir-
unnir, ef þjóðin ekki stendur
einhuga og samtaka.
En í þeim efnum erum við
•einnig háðir erlendu valdi. Öll
viðskifti eru í fjötrum. Stríðið
liefir orðið orsök þess, að þurk-
ast hafa burtu markaðir fyrir
okkar framleiðsluvöru, sem nema
tugum miljóna króna. Það er ein
göngu undir Bretum komið, hvað
við fáum í stað hinna töpuðu
markaða.
Hjer í Reykjavík sitja nú á rök
stólum nefndir frá íslendingum
og Bretum, sem eru að semja
um viðskifti landanna. Af hálfu
Breta hefir verið gefin ótvíræð
yfirlýsing um það, að við megum
vænta sjerlega hagkvæmra samn
inga. Þetta er okkur líka lífs-
nauðsyn, eins og málum nú er
komið.
En þessum viðskiftasamning-
um þarf að hraða hið mesta, svo
■að sumarframleiðslan geti liafist.
-Síðustu fregnir t. d. herma, að
Faxaflói sje fullur af síld. Sein-
ustu árin fjekst góður markað-
ur fyrir þessa vorsíld í Þýska-
iandi, en nú er sá markaður lok-
aður. Gera verður ráð fyrir. að
Bretar kaupi þessa síld sæmilegu
verði, svo að bátar geti farið að
stunda veiðar. Það myndi auka
'iStórlega atvinnu sjómanna hjer
við Faxaflóa.
Það verður að leggja höfuð-
áherzlu á, að öll framleiðsla
þjóðarinnar geti haldið áfram.
En þar eigum við allt undir við-
skiftasamningunum við Breta,
sem nú standa yfir. Við treyst-
um því, að þeir verði okkur hag-
kvæmir.
Því meiri skriður sem kemst á
framleíðsluna, því auðveldara
verður fyrir stjórnarvöldin að
koma því fólki til hjálpar, sem
langvarandi atvinnuleysi er :far-
ið að sverfa að.
Stjórn Landsbinkans sandi slðasta Alþingi ítarlega umsðgn um frumvarp
S<úu Gjðmjndssonaro. fl., um innheimtu tekju- og eignarskatts af vaxtafje:
VANHUGSAÐ OG HÁSKA-
LEGT FRUMVARP
Nokkrir sjervitringar í
Framsóknarflokknum
hafa á undanförnum þing-
um flutt frumvarp um inn-
heimtu tekjuskatts or eign-
arskatts af vaxtaf je og reynt
að Rera mikið veður úr, að
meirihluti Alþingis hefir
ekki fengist til að sam-
þykkja slík lög. Landsbanka-
stjórnin sendi síðasta Al-
þingi eftirfarandi umsögn
um þetta mál.
Eitt af því, sem mest og t.il-
finnanlegast háir ísiensku at-
vinnulífi og er eitt höfuðeinkenn-
ið á fjárhagsástandi landsins, er
fjárskorturinn. Nýmvndun fjár-
magns er hjer svo lítil, að hvergi
nærri nægir til að fuilnægja eft-
irspurninni eftir og þörfinni fyrir
fjármagn, og hefir þetta leitt til
þess, að vextir hafa verið og eru
liærri hjer en í nágrannalöndun-
um, — með öllum þeim áhrifum,
sem slíkt hefir á atvinnulífið sem
heild og afkomu atvinnurekstrar
og hjer er óþarft upp að telja.
Þar eð hin rýra nýmyndun f jár-
magns er mjög tilfinnanleg, en
nýtt fjármagn hinsvegar m. a.
myndast með sparnaði, her að
sjálfsögðu að vinna að því með
öllvrm hugsanlegum ráðum, að
sparnaður aukist, og gera það
eins eftirsóknarvert fyrir almenn-
ing og unt er að takmarka neyslu
sína, en safna sparifje, sem síðan
lánsstofnanir veita til aukinnar
atvinnulífsstarfsemi. Og á hinn
bóginn her að forðast alt, sem
orðið gæti til þess að draga tár
sparnaðarviðleitni manna, þar eð
fjármagnsskorturinn yrði þá, að
öðru jöfnu, ennþá meiri.
★
I lagafrumvarpinu um inn-
heimtu tekjuskatts og eignarskahs
af vaxtafje er að vísu ekki gert
ráð fyrir, að nýr eða aukinu
skattur verði lagður á vaxtatekj-
ur eða eign vaxtafjár, heldur að-
eins innheimtufyrirkomulagi hins
þegar lögboðna skatts hreytt til
tryggingar fullkomnum framtöl-
um, en breytingar þessar eru þó
með þeim hætti, að almenningur
mun vafalaust skoða þetta sem
nýjan eða aukinn skatt á vaxta-
fjeð, þó ekki væri nema sökum
þess, að hann ber sjerstakt nafn
og er innheimtur með sjerstökum
hætti. Endurgreiðslan á Araxta-
skattinum til allra hinna mörgu,
sem vaxtagreiðandi hefði orðið að
lialda eftir vöxtum fyrir, en ann-
aðhvort eru alls ekki sjerstakir
skattgreiðendur eða ekki ber að
greiða slíkan skatt, eða þá þannig
er ástatt um, að vaxtaskatturinn
nemur meiru en þeim liafði verið
gert að greiða í tekju- og eignar-
skatt, yrði liins vegar geysilega
flókin og erfið í framkvæmd og
myndi valda, að minsta kosti öll-
um smásparifjár- og verðbrjefa-
eigðndum, svo miklum óþægindum
og fyrirhöfn, að viðleitni þeirra
til að hahla saman sínu litla spari-
fje mundi vafalaust bíða hnekki,
en tekjurnar í stað þess ganga til
aukinnar neyslu.
Þótt því ekki sje til þess ætl-
ast, að skattgreiðslur af vaxtafje
aukist, myndu þessar ráðstafanir
vafalaust að mörgu leyti hafa
söniu áhrif og um nýjan skatt á
fjeð væri að ræða, og væri það
liættulegt fyrir sparnaðarviðleitni
þjóðarinnar, myndi geta orsakað
fjárflótta úr bönkum og sparisjóð-
um, svo að þeim yrði gert erfið-
ara að leysa af hendi það þjóðfje-
lagslega hlutverk sitt að safna
saman sparifje einstaklinganna,
sameina það og veita því yfir í
atvinnulífið, því og þjóðarheild-
inni til hagsbóta. Einkaútlán
manna á meðal og spákaupmenska
myndi hinsvegar vafalaust aukast.
★
Það, sem liggja virðist frum-
varpi þessu til grundvallar, er sú
hugmynd, að miklar innstæður í
bönkum og sparisjóðum og verð-
brjefaeignir sjeu ekki taldar
fram til skatts, en óhætt mun að
fullyrða, að þær liugmyndir, sem
margir virðast gera sjer um þess-
ar fjárhæðir, eru stórum ýktar.
Og víst er um það, að mörgum
skattgreiðendum mun sjer vafa-
laust finnast sýnd ómakleg tor-
trygni með þessum ráðstöfunum,
og þáð eitt með öðru verða til þess
að draga rir löngun manna til
sparnaðar. Ef talið er nauðsynlegt
að gera frekari ráðstafanir en
orðið er til að tryggja fullkomin
framtöl á vaxtafje, væri heppi-
legra, að það yrði gert á einhvern
þann hátt, að eigi yrði röskun á
peninga og fjármagnsmarkaðnum,
eins og lijer virðist hætta á.
I frumvarpinu, eins og það upp-
haflega lá fyrir síðasta Alþingi og
liggur fyrir Alþingi því, sem nú
situr, er svo til ætlast, að það nái
til: 1) innstæðna lijá bönkum,
sparisjóðum, innlánsdeildum fje-
laga og öðrum lánsstofnunum, 2i
opinberi’a verðbrjefa og 3) skulda-
bi’jefa, víxla og annara fjárkrafna,
sem trygðar eru með veði í fast-
eign að einhvei'ju eða ollu leyti,
eða með tryggingarbrjefi í fast-
eign. Svo sem kunnugt er, voru á
síðasta Alþingi í neðri deild feld
burt xir frumvarpinu ákvæðin um
að fyrirnxæli þess skyldu ná til
innieigna hjá lánsstofnunum, og
virðist því neðri deild Alþingis
hafa verið ljóst, að samþykt frum-
varpsins í sinni upphaflegu mynd
hefði getað orðið stórliættuleg
sparnaðarviðleitni almennings, sem
þó er fullnauðsyn á að efla,og leitt
til fjárflótta úr bönkum og spari-
sjóðum, sem hefði getað valdið
miklu raski í fjármála- og atvinnn
lífinu. Um þessi atriði skai þvl
ekki rætt frekar hjer, nema hvað
á það skal bent, að auk fjárflótta
hættunnar myndi samþykt slíkra
lagaákvæða leggja lánsstofnunun-
um á herðar stórkostlega aukna
fyrirhöfn og aukinn kostnað, sem
vaíri rekstri þeirra í sjálfu sjer
algerlega óviðkomandi, þar eð það
væri kostnaður við skattheimtu.
En þai’ eð neðri deild afgreiddi
frumvarpið á síðasta Alþingi
þannig, að ákvæði þess skyldu
ná til opinberra verðbrje.fa osr
skuldabi’jefa, skal nú rætt nokkru
frekar um þessi atriði.
★
Ber þá fyrst að geta þess, að
starfsvenjur skattanefnda eru nú
þegar með þeim hætti, að telja
má, að veðskuldabrjef öll og tekj-
ur af þeim komi til skattafram-
tals, svo sem kunnugt er. Þar eð
mál þetta er nú þegar komið á
svo fastan grundvöll, virðist al-
gerlega óþarft að taka hjer upp
nýja aðferð við skattheimtuna,
engu tfyggári, en nluxi brötanieifi.
Auk þess virðast vera ýmsir ann-
markar á ákvæðum frumvarpsins
hjer að lútandi og þau tæplega
gjörhugsuð. Má t. d. henda á eft-
irfarandi: Skuldari greiðir aðeins
% vaxtanna til skuldaroiganda,
en afhendir honuni' kvittun fyrir
vaxtaskattgreiðslunni til ríkis-
sjóðs. Vextirnir færast hinsvegar
allir inn á bi’jefið, og er ríkis-
sjóður nú mun ver settur til inn-
heimtu á þessuin ýj. vaxtanna
(vaxtaskattinum) en skuldareig-
andinn hefði verið, því að ríkis-
sjóður hefir að sjálfsögðr. ekki
veðrjett í eign þeirri, sem skulda-
brjefið var trygt með, heldur að-
eins lögtaksrjett.
Auk þess má benda á, að þegar
greiðsludagur vaxta og þar með
vaxtaskatts fellur ekki saman við
hinn almenna skattgreiðsludag,
getur komið fram tilfinnanlegur
vaxtamunur, ef um stórar fjár-
hæðir er að ræða. Sje t. d. gjald-
dagi vaxtanna 1. ógúst og %
þeirra þá haldið eftir, en gjald-
dagi skatts 20. júní næsta ár, hef-
ir vaxtaeigandi tapað vöxtum af
upphæðinni í 11 mánuði. Þar eð
veðskuldabrjef, sem í umferð eru
t. d. í Reykjavík, rnunu nema tug-
um miljóna, má ljóst vera, að hjer
getur verið um álitlegar fjárupp-
hæðir að ræða. En hins ber auð-
vitað að geta, að erfitt mun að
,komast hjá ágöllum eins og þess-
um, ef ná á markmiði frumvarps-
ins, m. ö. o., framkvæmd slíkra
laga sem þessara' yrði í öllum til-
fellum mikluni' vandkvæðum bund-
in. Hvað veðskuldabrjefin snertir
er því slík lagasetning ekki aðeins
óþörf, heldur beinlínis spor aftur
á bak.
Um opinber verðbrjef er það
hinsvegar að segja, að þar hefír
skattheimtan ekki getað hagað
starfsvenjum sínum svo, að alger-
lega örugt megi teljast, að þau
sjeu talin fram til skatts, enda
mun slíkt ógerningur, meðan brjef
in eru gefin út á handhafa, svo
sem nú er, og ganga tíðum kaup-
um og sölum. Þó nú svo sje til
ætlast með frumvarpi þessu, að
rjett' framtöl sjeu þá betur trygð,
má hiklaust fullyrða, að þetta
aukna öryggi yrði keypt svo dýra
verði, að betur væri ógert.
Þeir, sem mest hafa fengist viS
kaup og sölu opinberra verðbrjefa
hafa lýst því yfir opinberlega, að
þeir þekki þess eugin dæmi, að
slík brjef sjeu keypt til að leyna
fje við skattaframtöl. Og líklegt
er, að mikill hluti þessara brjefa.
sje í eign ýmissa fjelaga og sjóða,
sem eru skattfrjáls, en tiltölulega
lítill hluti þeirra í höndum skatt-
skyldra einstaklinga. En annars
myndi samþykt þessa frumvarps
þegar í stað hafa í för með sjer
lækkun á gengi brjefanna. Þa5
eru aðstæðurnar á fjármagnsroark-
aðnum einar,- sem ráða því, hversu
liáir hinir effektivu vextir af
verðbrjefum verða, og meðan
markaðurinn er frjáls og mark-
aðsaðstæður óbreyttar, getur eng-
inn vaxtaskattur, í hvaða mynd
sem er, breytt hinum effektivu
vöxturn fjármagnsms, heldur
myndi hann aðeins koma niður
sem gengislækkun á brjefunum,
og lenti þannig vaxtaskatturinn
á herðum lánþeganna.
★
Auk þessa, sem verður að telja
mjög þýðingarmikið, verður ekki
hjá því komist að benda á þá
geysilegu erfiðleika, sem verða
myndu á framkvæmd slíkrar laga
setningar fyrir lánsstofnanirnar
og þá, sem út hafa gefið opinber
verðbrjef, og hafa myndu í för
með sjer svo aukinn kostnað, að
allur vafi virðist af tekinn um
það, að slík lagasetning væri ó-
heppileg. Af veðdeildarbrjefum
Landsbankans eru t. d. 25000 í
urnferð, þ. e. a. s. um 50000 vaxta-
miða þarf að innleysa á ári hverju.
Þar eð mikill hluti brjefanna yrðí
vaxtaskattfrjáls, þyrfti að nafn-
skrá öll slík brjef í bókum veð-
deildarinnar og aðgæta svo sjer-
staklega, í hvert skifti sem vaxta-
miði er innleystnr, hvort brjefið
sje skattfrjálst. Má verða ljóst,
liverjir erfiðleikar yrðu á slíku,
þegar þess er gætt, að höfuðbæk-
ur veðdeildarinnar, sem fletta
þyrfti upp, er 21 að tölu og eng-
in þeirra færri en 500 stórar síð-
ur. Samþvkt þessai’a laga myndi
því þýða nauðsyn á stórum auknu
starfsmannahaldi í veðdeild bank-
ans.
Þá má geta þess, að Búnaðar-
bankinn innleysir á ári yfir 22000
vaxtamiða af ýmsum brjefum, sem
sömuleiðis eru gefin út á hand-
hafa og þyrfti því að miklu leyti
að nafnskrá í bókum bankans, og
TRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.