Morgunblaðið - 16.05.1940, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 16. maí 1940.
Vanhugsað og háska-
legl frumvarp
PRAMH. AF. FIMTU SÍÐU.
síðan sannprófa hvern einstakan
vaxtarniða. Svo hefir Útvegsbank-
inn í umferð 364 af hankavaxta-
brjefum íslandsbanka, Hafnar-
sjóður innleysir á ári á þriðja
þúsund vaxtamiða af skuldabrjef-
um sínum, Rafveitan á fjórða
þúsund, og þá eru enn ótalin öll
ríkisskuldabrjef, vega- og brúar-
gérðaláh, skuldabrjef eins*akra
kaupstaða, sýslu- og sveitarfje-
laga, svo og skóla, elliheimila,
sjúkrahúsa og annara slíkra stofn-
ana, og í öllum þessum tilfellum
yrði eigendum brjefanna bökuð
stórkostleg fyrirhöfn og aukínn
kostnaður, þótt hann verði að vísu
langmestur hjá bönkunum og hin-
um stærri verðbrjefaútgefendum.
En frá þjóðhagslegu sjónarmiði
er auðvitað að því vafasamur á-
vinningur, að teknar sjeu upp
skattheimtuaðferðir, sem algerlega
óvíst er um, hvort leiða muni til
aukinna skatttekna, en hafa hins-
vegar í för með sjer gífurlega
aukinn kostnað, sem ýmsar stofn-
anir og fyrirtæki eru svo látin
bera.
Að ofan hefir verið minst á, að
frumvarp þetta virðist upphaflega
fram komið til að tryggja full-
komið framtal vaxtafjár. Ber í
þessu sambandi fyrst að geta þess,
að fekjuháir menn hafa, sökum
stlghækkunar skatt- og útsvars-
stiganna, augljósan hagnað af þvi
að telja ekki fram vaxtatekjur
sínap en greiða vaxtaskattinn.
Þéir, sem slíkt gerðu, kæmust af
með lægri greiðslur en hinir, sem
teldui vaxtatekjur sínar fram, svo
að hjer virðast ákvæði frumvarps-
ins síður en svo ýta undir menn
ti-1. -að t telja vaxtatekjur sínav
fram, heldur miklu fremur hið
gpgrtíitæSa.: og er þetta enn ó-
heppilegra sökum þess, að þetta
ætti við marga þeirra, sem lögun-
um er líklega fyrst og fremst ætl-
að að ná til. Auk þessa liggur
ekkert ‘ ákveðíð fyrir um það, áð
nokkru verulegu af verðbrjefum
eða veðskuldabrjefum sje leynt
víð" ’ slattauppgjör, og þótt svo
væri, er það, þrátt fyrir slíka
lagasetningu,. engan veginn trygt,
að þeir, sem, slikt kunna að gera,
færu. ekki inn á aðrar brautir til
skattsvika, og gæti það jafnvei
cfrðið enn óheppilegra en að verða
aí skatttekjunum. Slíkir menn
m^-ndu ef til vill hætta að lána £je
sitt gegn fasteignaveði, en sækj-
ast eftir víxlum með sterkum
niginnanöfnum eða einhverjum enn
öftum tryggingum til að komast
hfá"vaxTaskattinum, þeir myndu
ioggja fje sitt í fasteignir, jafn-
völ í vafasöm atvinnufyrirtæki,
ogj hverskonar spákaupmenska og
brask myndi vafalaust aukast. En
að sama skapi rýrnuðu umráð
bankanna, sem þó eiga að vera
itíiðstöðvar peninga- og fjármagns
verslunarinnan, yfir sparifje þjóð-
arijnnar og þar með möguleikarn-
ii'jjjá því, að fjármagninu, sem
mjpg er af skornum skamti, sje
skynsamlega og rjettlátlega deilt
niður á atvinnugreinar og atvinnu
fyrirtæki landsins. Og telja má
víst, að sá aukni kostnaður, sem
samþykt frumv. hefði í för með
sjer fyrir lánsstofnanirnar og
ýmsa aðila, stæði í algerlega ó-
eðlilegu hlutfalli við hinar auknu
skatttekjur ríkissjóðs, endr má að
sjálfsögðu ekki gleyme pví, að sá
kostnaður, sem s'miþykt frum-
varpsins hefði J aaeð sjer fyrir
ýmsa aði1' h's xaxpverulegur
skatthei: ’.tMfimðtff, þótfc ýmsar
stofnanir, há einkum lánsstofn-
anirnar, sjei tátnBT bera hann.
Að öllu þesc.:’ íduiiguðu verður
ekki hjá því kojt að leggja al-
gerlega á móti &asiþykt þessa
frumvarps. Er því Éðmur ástæða
til þessara mótmæla s>T3. peninga-
eigendur í landinu urðu & síðast-
liðnu ári fyrir verulegu tjóni, þar
sem var gengislækkun íslenskrar
krónu.
„Aflic"
FRAMH. AF ÞRÆÐJU SÍÐU
á uppboði, sem reyndist skemt.
Nokkuð af sementinu var ónýtt.
Síðan var haldið með skipið í
slipp í Þórshöfn og þar fram-
kvæmd viðgerð á því. Tók það
um hálfsmánaðartíma. Er við-
gerð var lokið, var farmurinn
tekinn aftur í skipið og lagt af
stað til íslands 11. maí.
Á leiðinni hingað frá Færeyj-
um bar ekkert til tíðinda. Þeir
fengu gott veður alla leið, urðu
ekki fyrir neinum töfum af her-
skipum eða flugvjelum.
★
Þórarinn skipstjóri segir að
„Artic“ sje ágætt sjóskip og við-
ir traustir í því. Það er 600 reg.
ton., bygt 1919, úr eik og furu.
Eina gallann á skipinu telur skip
stjórinn vera, að vjelin í því sje
of lítil, aðeins 240 ha., þyrfti að
vera helmingi stærri.
Þýsk-liollensk
slyrföld áfraxn
FRAMH. AF ANNARI SÍÐU
Vilhelmína Hollandsdrotning
skipaði í gær hershöfðingjann í
Zeeland, þar sem barist er áfram,
yfirmann yfir öllu herliði Hollend-
inga ,á landi, í lofti og á sjó.
Meginhlutinn af holiénska flot-
anum, sem var í höfnum í Hol-
landi, er nu gengínn í lið með
Bandamönnum.
TVEIR MENN
DRUKNA
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU.
höfnin á vjelbátnúm þess vör, að
yeifað var á uppskipunarbátnum.
Sneri vjelbáturinn þegar við, en
í sömu svifum sökk uppskipunar-
báturinn ásamt báðum mönnunum.
Vjelbáturinn beið lengi á þeim
slóðum, þar sem þessi atburður
gerðist, en varð einskis var.
Veður var hið besta, norðan and-
vari og sjólaust, er slys þetta
vildi til.
Halldór var miðaldra maður en
Ingvar um tvítugt. Báðir vorn
ókvæntir.
Betri hagnýting á Sogs-
rafmagn'nu
Meiri eldsneytissj tarnaðui
Margt hefir verið rætt
og ritað um sparnað
og hagsýni okkar íslendinga
þessa síðustu mánuði. Stríð-
ið hefir lokað viðskiftaleið-
unum að miklu leyti. Það er
því mikils virði að nota sem
best þau gögn og gæði, sem
fyrir hendi eru í landinu
sjálfu.
Vöruverðið hefir hækkað' svo
mikið, að almenningi er um megn
að veita sj?r margt af þeim
nauðsynjtnn, S£™ ekki er hægt að
vera án. Blöð r útvarp hafa
leiðbeiat f'ólki 'ú. sparnað og
hagsýni. Það er mjó balíkarverð
viðleitni, 3? vxÖ þaó tti spara
eitthvað af hinum ðý' tu inn-
flutningsvöncœ.
En hefir nú á41 ,erið gert, sem
gera mátti sparnaðar? Hafa
ráðameim oiksins verið alstaðar
á verÖ?, borið þjóðarheill fyrir
brjósti og ekki látið yfir sjást?
Það er varla hægt að búast við
því. Við skulum athuga eitt at-
riði.
Reykjavíkurbær hefir fengið
bygða vandaða rafmagnsstöð, þ.
e. Sogsvirkjunin. Stöðin er hygð
fyrir útlent lánsfje, sem raf-
magnsnotendur eiga að endur-
greiða á næstu árum. Almenningi
ætti því ekki að vera óviðkom-
andi meðferð þessa fyrirtækis.
Hagfræðilega sjeð er nauðsynlegt
að stöðin komi notendum að sem
bestu gagni.
Sogsvirkjuninni er þannig hátt-
pð, að ekki nema 2/5 hlutar af
vatnsmagni Ljósafoss er virkjað
ennþá. Það væri því möguleiki
að nota megnið af vjelaorku
stöðvarinnar hvert augnahlik líð-
andi stundar, þar sem vatnsmagn
er ávalt meir en tvisvar sinnum
nóg fyrir hendi. Takmörk mestu
„álags“ eru því beint bundin við
vjelastærð stöðvarinnar og yfir
þau verður ekki farið.
Nú mun vera að því komið, að
fullnotuð sje vjelaorkan, en þó
ekki nema mjög stuttan tíma í
einu, um hálfa klukkustund á
sólarhring. Þétta mikla ,,álag'“
stafar aðallega frá suðuvjelum,
sem t.eknar hafa verið í notkun |
síðustu 2 árin. Suðuvjelar þessar
eru mjög straumfrekar, flestar
um 5 kw (5000 Watt), ef allar1
hellur og bakarofn er notað í
einu. Að vísu eru litlar líkur til,
að allir noti vjelarnar með fullu
„álagi“ samtímis; en engin trygg-
úng er fyrir, að - slíkt geti ekki
hent. Það mun vera algengast að
fólk noti 2 hellur í einu (1800 og
1200 Watt) og mjög margú nota
þriðju helluna (800 Watt) um
éldunartímann fyrir hádegis.
Einnig má gera ráð fyrir ýmsu
öðru ,,álagi“ á þessum tíma, t. d.
bakarofni, hitahólfi, straujárni,
bónvjel, ryksugu o. fl. Fólk hefir
ekkert aðhald um mikla straum-
notkun á sama tíma. Það notar
tæki sín þegar því dettur í hug
og því finst með þurfa.
Þetta kemur því mjög hart nið-
ur á línukerfinu, sem ekki sam-
svarar „álaginu“. Rafmagnsveitu-
stjórnin hefir jafnvel beitt verð-
launaaðferð til þess að gera
„stutta-tíma-álagið“ sem mest,
með því að setja sem skilyrði fyr-
; ir bestu taxtakjörum, að notaðar
j sjeu straumfrekar hellur (1800
W) og eingöngu mælt með vjel-
um af þessari gerð. Eins er það
með sölutaxtana fyrir heimilin.
! Aðeins einn þeirra er aðgengileg-
ur: 1500 KW á 8 aura. Umfram-
greiðsla á 4.5 au. Hérbergjagjald
kr. 1.10 á mánuði. Við þenna
taxta hefði ekkert verið að at-
huga, ef rafmagnið hefði verið
framleitt með olíuinótorum eða
gufuvjeluin, þar sem eldsneytis-
eyðslan er meiri eða minni eftir
því, hvort straum-„álag“ er meira
eða minna. Eins væri það með yf-
irvirkjað vatnsfall, þar sem vjela-
stærð væri miklu meiri en vatns-
v V
magnið á hverjum tíma. Þar
myndi minna „álag“ safna vatn-
inu fyrir í uppistöðu veitunnar
og notast við meira „álag“ síðar.
Sem dæmi má nefna Elliðaárstöð-
ina og rafmagnsstöðina við fsa-
fjörð. Við virkjun Sogsins var
þetta á annan veg. Þar er vatns-
magnið ótæmandi en vjelastærð-
in takmörknð. Þessi fyrnefndi
sölutaxti á rafmagninu er því al-
gerlega rangt hugsaður og ekki
í samræmi við aðstæðurnar.
Þetta þarf að breytast. Hemil-
mælataxtinn væri heppilegastur
fyrir heimilin og' jafnframt fyrir
fj árhagsafkoir.u Sogsvirkjunar-
innar. Þó ékki með því verði, sem
nú er (árs-KW á kr. 330.00),
heldur þarf að setja verðið það
lágt, að, almenningi sje raunveru-
legur hagur í því, að nota raf-
magn og það án þess að Raf-
magnsveitan fengi minni tekjur.
Tekjur liennar ættu að geta auk-
skamt. J/ a® því myndi þetta hfe
hálftíma-jfáíag** minka að minsts.
kosti nm helming, að því leyts
sem það .VÆakast af notknn suðtí
vjelanna Þetta kæmi gjer sjer-
staklega Vfi fyrir línuker-fi fcajj.
arins, sem n:m yera í mjðg ðra
urlegn á itsndi og langt þv:
að geta 1 jilnægt dreifiþðrfms
um mesi •, , ;/ags*‘-tímann.
Þá er jao sannarlega álitamái
hvort v Hðtarvjelay .1 Sogs'tíöS
ina ættu ao vera nauosyniegar i
nánnstu framtíð, ef sölufyrirkomu
lagi rafmagnsins yrði breytt, jafn
vel þó um mikla fjölgun notenda
yrði að ræða. Elliðaárstöðina
mætti líka nota eitthvað, þegar
þörfin er mest aðkallandi. En
stækkun Sogsstöðvarinnar að
nauðsynjalausu er ekkert hjegóma
mál, eins og nú er ástatt.
Kaxl Guðmundsson
rafvirki.
Nemendsamband
Verslunarskóla
íslands
Nemendasamband Verslunar
skóla íslands helt veg-
legt samsæti í Hótel Borg hinn
30. apríl. Sat þar að borðum
hátt á annað hundrað manns og
var þannig sætum skipað, að-
hver árgangur nemenda sat út
af fyrir sig. Vantaði þó í nokkra
árganga. Þeir elstu voru frá ár-
unum 1908. Heiðursgestir voru.
þeir Jón Sivertsen fyrv. skóla-
ist allverulega. Mikið af þeim 'stjóri og Vilhj. Þ. Gíslason nú-
peningum, sem nú fer hjá fólki |verandi skólastjóri ásamt frúm
fyrir kol, olíu og gas, ætti að sínUm. Undir borðum skemtu
geta fallið í sjóð Rafmagnsveit-
uimar.
Það má ætia, að 10—12 kr/ á
mánuði fyrir 1000 W heínil væri
ekki fjarri sanni. Ilerbergjagjald
mætti gjarna vera. Straumeyðsla
þeir Jakob Hafstein og Ágúst
Bjarnason með „GIunta“-söngv-
um og ræðuhöld fóru þar fram.
Mælti Árni Óla blaðamaður fyr_
ir minni Verslunarskólans, ErL
Ó. Pjetursson forstjóri fyrir
framyfir hemil-„stillingu“ ætti að !minni verslunarstjettarinnar og
vera mæld í KW-stundum og ekki
seld lægra verði en 12—15 aurá
KW-stund. Hvert meðal heimili
þyrfti að taka 1.5 til 2 KW hem-
Bjarni Ásgeirsson alþingismað-
ur fyrir minni kvenna. Auk þess
talaði Vilhj. Þ. Gíslason nokkur
orð, og menn úr ýmsum eldri
il. Þetta straummagn hefði þá árgöngum hyltu fyrv. skóla-
heimilið til umráða allar stundir stjóra Jón Sivertsen og þökk-
sólarhringsins og »otast til eld-Juðu honum fyrir handleiðslu
unar, til að halda stöðugt heitu hans.
vatni og til upphitunar utan elcl . Formaður Nemendasambands.
únartíma eftir því, sem til hrekk-|jns> Konráð Gíslason, stjórnaði
1ir- ^samsætinu.
Þannig hefði rafmagnið sparað ! Eftir að borð voru upp tekin
okkur mjög mikið af kolum í|var stiginn dans, og bættust þá
vetur og í iitlum íbúðum hefði enn margir við, svo að full tvö
það sparað þau að öllu leyti. í hundruð eldri og yngri nemenda
stað þessa er Sogið látið leika skólans munu þá hafa verið í
sjer að Jiessu gulli, sem flýtur
dag' og nótt framhjá ,,álags“-
litlum vjelum stöðvarinnar, nema
einn háiftíma úr hverjum sólar-
hring.
Með því að selja háu verði yfir-
mælingu hemilsins, (hemilmælir-
inn mælir í KW-stundum, ef „á-
lagið“ verður meira en hemillinn
er stiltur fyrir) lærist fólki het-
sölum Borgar.
Verslunarskólnin hefir nú
starfað í 35 ár, og þennan sama
dag útskrifuðust þaðan 70 nem-
endur.
ur að komast af með sinn ákveðna bergi 47—49.
Bókasafn Svíþjóðar er opið til
útlána alla fimtudaga kl. 5
16% í Mjólkurfjelagshúsinu, her-
i