Morgunblaðið - 24.05.1940, Blaðsíða 5

iFöstudagur 24. maí 1940,
MAGINOT-LÍNAN
Eftir franskan liðsforingja
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Ritetjórar:
J6n Kjartansscn,
Valtýr Stefánsson (ábyrgBarm.).
; Auglýsingar: Árni Óla.
‘ Ritstjórn, auglýsingar og afgreiCsla:
Austurstræti 8. — Simi 1600.
Áskrtftargjald: kr. 3,50 á mánuOi
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
1 íausasölu: 20 aura eintakUS,
25 aura meö Lesbók.
í_________________________________
Tíðindin
PAÐ er tækni nútímans að
þakka — eða kenna — að
ístórviðburðir, sem gerast einhvers-
staðar í heiminum, eru að heita
jná samstundis komnir á vitund
manna um allan heim. Það eru
öldur ljósvakans, semi flytja tíð-
indin milli heimsálfanna, ríkja og
borga. Þær, ásamt blöðunum,
flytja einnig fregnirnar til hinna
«dreifðu einstaklinga um lönd og
;böf. A þenna hátt fá menn tíð-
;indin, góð eða ill, eftir því hvað
•er að ske í heiminum.
Við Islendingar erum aldir upp
i einangrun. Pyr á tímum var ein-
.angrunin svo mikil, að oft liðu
margir mánuðir, án þess að nokk-
ur tíðindi bærust hingað.
En nú er einangrun okkar horf-
in veg .allrar veraldar. Við erum
komnir mitt inn í hringiðuna og
stórviðburðir, sem gerast ein-
hversstaðar út í heimi í dag, eru
innan -stundar eða svo, komnir
i’hingað -og menn eru farnir að
skeggræða þá á götum og gatna-
anótum.
En það er eins og við íslend-
ingar höfum ekki enn áttað okk-
oir á 'þessu gerbreytta viðhorfi.
Við gléðjumst að vísu, ef öldur
'ljósvakans færa okkur góð tíð-
rindí utan ur heimi. En sjeu tíð-
ílndin ill, er líkast því sem menn
fáist ékki til að trúa þeim. Verður
þetta svo áberandi hjá sumum,
. að þeir fá andúð á þeim, sem flyl
nr fregnina. Þessa hefir gætt all-
mjög í sambandi við stríðsfregn-
arnar undanfarið. Þetta stafar án
•*fa áf því, að Islendingar hafa
«ekki enn áttað sig á því, að þeir
-eru ekki lengur einangraðir.
Frá því að hildarleikurinn
hófst á vígvöllunum, hafa öldur
'ljósvakans flutt mörg ill tíðindi
~til okkar afskektu eyju út, í reg-
ínhafi. Við minnumst innrásarinn-
ar í Finnland. Við minnumst inn-
:rásarinnar í Danmörk og Noreg
og nú síðast innrásarinnar í Hol-
land og Belgíu.
Ekki er vafi á því, að í augum
aljs þorra íslendinga hafa þessi
tíðindi verið ill, og íslenska þjóð-
ín hefir innilega samúð með öllum
þessum smáþjóðum, sem saldaus-
ar hafa orðið að þola ofríki valds-
ins og hörmungar stríðsins. En
fregnirnar eru staðreyndir, sem
<eigi tjáir móti að mæla.
Sjálfir höfum við upplifað það,
íslendingar, að okkar eigið land
«r nú orðið vettvangur stríðsins,
að vísu ekki þannig, að hlutskifti
okkar sje á neinn liátt sambæri-
legt við lilutskifti ýmsra annara
smáríkja nú á dögum. En þó er
alt hulið fyrir okkur, hvað fram-
t.íðin felur í skauti sínu. Við lif-
um aðeins í þeirri von, að við fá-
um aftur fult sjálfstæði og að
þeir tímar komi, að öll sruáríkin,
sem grimdaræðið herjar nú, fái
frelsi sitt og sjálfstæði aftur.
P ranskur liðsforingi skrif-
aði, skömmu eftir að
styrjöldin braust út í haust,
smábækling um Moginot-lín-
una, hinar miklu vígRÍrðing-
ar á austur-landamærum
Frakklands. — Eftirfarandi
grein er lausleg þýðing á
ýmsum köflum þessarar
bókar.
— Maginot, frumkvöðli þessar-
ar virkjagerðar, var það ljóst, að
fyrr eða síðar myndi Frökkum
verða ógnað af útþensluáformum
Þýskalands. Og minningin um
þjáningar hermannanna í heims-
styrjöldinni, sem spruttu mjög af
‘ ófullkomnum varnartækjum, vöktu
hjá honum hugmyndina um bygg-
ingu samhangandi vígja í þeim
hjeruðum, sem mest var ógnað af
slíkri innrás.
Nákvæma íýsingu á þessum
virkjum, nú eftir að hugmynd
Maginots hefir verið framlrvæmd,
er auðvitað ekki mögulegt að
birta. Og lesandanum má vera
ljóst vegna hvers það ekki er
hægt. En það er rjett að taka það
fram, að víggirðingar þessar voru
bygðar einungis til varnar frelsi
Frakklands, til varnar ófriði meðal
þjóðanna og til þess að auka
möguleika til friðar og farsældar.
Til byggingar Maginotlínunnar
liggja söguleg rök. Þær megin-
reglur, sem fylgt var í uppbygg-
ingu hennar, eru ávöxtur af
margra alda reynslu. A miðöldum
og jafnvel lengra aftur greinir
sagan frá sterkum vígjum, ramm-
lega víggirtum kastalaborgum og
öðrum varnartækjum á svipuðum
slóðum. Fyrstu vígin í Elsass, svo
sem Belfort, Huningue, Brissos,
Friburg, Forbach, Landau og Lux-
emburg á tímum Lúðvíks 14., voru
ætluð til varna gegn árásum úr
austri. Og að þeim varð stöðugt
mikið gagn og árið 1870 voru þau
enn við líði og urðu Frökkum til
gagns.
★
Sú reynsla, sem fengist hefir á
liðnum öldum af þýðingu þessara
vígja og annara slíkra, fyrir vörn
landsins, sýnir að þau hafa mjög
mikið gildi.
Nærtækt dæmi frá seinni tím-
um um hernaðarlegan mátt slíkra
vígja er árás Bandamanna á Dar-
danella og endalok hennar. Þá
tókst vígjum Tyrkja, þrátt fyrir
ógurlegar stórskotaárásir frá her-
skipum Bandamanna, og þótt
nærri lægi að þau væru nær lögð
í rústir, að koma í veg fyrir land
setningu á bresku og frönsku her-
liði og þannig að neyða þá til
þess að hverfa frá þeirri fyrir-
ætlun að ná sambandi við Rússa
á þann veginn.
Er nú rjett að líta á þau atriði,
sem ætla má að hafi grundvallar-
þýðingu um hernaðarlegt gildi
samfeldra víggirðinga sem Magin-
otlínunnar, og verður það nú gert
út frá sjónarmiði nútíma hernað-
artækni. Koma þar einkum sex
grundvallaratriði til álita.
f fyrsta lagi nauðsyn þess að
búa slíkar víggirðingaheildir því
dulargerfi, að það sje þeim vörn
fyrst og fremst gegn tvennskon-
ar árásum, stórskotaliðs- og loft-
árásum. í þessu efni hafa ýmsar
leiðir verið farnar. Það var áríð-
andi að breyta hinu ytra og upp-
runalega útliti landslagsins sem
minst, að nota sjer hinar náttúr-
legu varnir, svo sem skóga, lág
fjöll, ása og hæðir til þess að
varpa huliðshjálmi yfir vígin. Það
varð þess vegna að tyrfa yfir
skotturnana og steypan, sem þeir
voru hygðir úr, var máluð jarð-
litum, svo að þeir ekki skæru sig
úr, ef jarðveginum ofan af þeim
yrði þyrlað á brott af sprengjum
þegar til átaka kæmi. Leynilegar
samgönguæðar varð að grafa milli
framvarðastöðvanna og sjálfra
víggirðinganna. Þessi göng voru
gerð úr járnbentri steinsteypu og
styrkt með öflugum bjálkum. All-
ir vegir að baki víggirðingunum
eru þannig gerðir, að torvelt er
að greina þá úr flugvjelum og að
taka af þeim ljósmyndir úr lofti.
★
Annað atriðið, sem til greina
kemur er, hvernig njósnar- og at-
hugunarstöðvum verði komið fyrir
í slíkum víggirðingum. Það hlýtur
að hafa mjög mikla þýðingu í nú-
tíma styrjöld, þar sem hraði og
viðbragðssnerpa er mikilvægt skil-
yrði fyrir heppilegum árangri.
Reynslan í Spánarstyrjöldinni
sýndi að hvaða ráð, sem notuð
eru gegn skriðdrekum, sem; sækja
frarn, þá hlýtur þó oftast að fara
þannig, að einhverjum þeirra tak-
ist að brjótast í gegn um varnar-
línuna og þá er það miklum örð-
ugleikum bundið fyrir stórskota-
liðið, sem í vörn er, að fást við
þá, vegna þeirrar hættu, sem þá
er á, að það skjóti á sínar eigin
hersveitir. Það var þess vegna
mikilvægt að koma athugunar-
stöðvunum þannig fyrir að þær
hefðu hver sitt ákveðna og af-
markaða svið að fást við, þannig
að ekki væri þumlungur lands ut-
an athafna- og sjónarsviðs þeirra.
Og þær urðu að vera vel vernd-
aðar gegn stórskota- og vjelbyssu-
hríð svo að nægilegt öryggi væri
til athafna og til þess að gefa
skýrslu um hreyfingar óvinanna,
bæði í grendinni og lengra frá.
Allskonar mælitæki, kort yfir ná-
læg svæði, varnartæki gegn gas-
árásum, vjelbyssur og sprengju-
kastarar verða að vera þar fyrir
hendi. Margskonar samgöngutæki
verða að tengja stöðvarnar við víg-
girðingarnar og við hvor aðra,
ennfremur neðanjarðarsími, full-
komið merkakerfi og loks brjef-
dúfur o. m. fl.
Sjálfar stöðvarnar varð svo að
dylja eins vel ög auðið var og
ennfremur að gera ráð fvrir þeim
möguleika að óvinurinn gæti eyði-
lagt þær eða náð þeim á sitt vald,
en' áður en til þess kæmi átti þó
að vera hægt að ónýta þær, svo
þær ekki yrðu hagnýttar af óvin-
inum eða gerð þeirra uppgötvuð
af þeim.
— Það þriðja sem grundvallar-
þýðingu hcfir um hernaðarlegt
gildi slíkra víggirðinga eru hindr-
anir, sem mæta óvinunum frá
hvaða hlið sem þeir gera árás.
Rómverjar grófu sýki og skurði
umhverfis vígi sín og voru þeir
með ýmsum hætti. Julius Caesar
ljet meira að segja hlaða garða
jafnframt því að grafa djúpa
skurði fyrir framan þá. Þegar að
stórskotalið kom til sögunnar og
sprengikúlur tóku að tíðkast, tók
öll varnartækni bráðum breyting-
um. Hin gömlu varnartæki reynd-
ust þá ófullkomin og veittu lítið
■öryggi.
Reynslan úr styrjöldinni 1870 og
heimsstyrjöldinni sýnir, að þegar
mótstöðukjarkur setuliðisins í hin-
um ófullkomlega útbúnu vígjum
var brotinn niður, reyndist árás-
arliðinu greitt til fullkomins sig-
urs.
Það er einmitt mótstöðukjarkur
og trú á öryggi og síyrkleika, sem
Frakkar hafa viljað gefa hermönn-
um sínum með byggingu Maginot-
línunnar.
Þar hafa hinar náttúrlegu varn-
ir verið hagnýttar til hins ýtr-
asta. Sjerhverri lægð hefir verið
breytt í skriðdrekagryfjur, hver
einasta hæð verið umkringd með
rammgerðum torfærum til hindr-
unar fyrir skriðdreka.
í því tilfelli að fallbyssurnar,
eða skotturnarnir sem komið er
fyrir hvívetna í leyni, skyldu
eyðiléggjast af skothríð óvinanna,
er þá jafnan hægt að koma við
vjelbyssmn og ljettari fallbyssum
til þess að hindra framsókn fót-
gönguliðs. Þá má nefna þá hindr-
un, sem í því felst að vatni frá
nálægum fljótum er veitt yfir stór
svæði fyrir framan vígin.
★
Má í því sambandi vitna í um-
mæli Pouderoux herforingja í
frönsku blaði 1929. Farast honum
orð á þessa leið:
„Yatnið hylur ósljettan jarð-
veginn og liggur eins og gljáandi
ábreiða fyrir framan varnarher-
inn og vopnabúnað hans. Hvorki
vopn nje vindur geta rofið hana.
Allir hlutir fyrir ofan vatnsflöt-
inn fá annarlegt útlit við endur-
speglunina. Árásarherinn á þess
engan kost að leita sjer skýlis ef
hann gerir áhlaup eða að dylja
sig á annan hátt. Skriðdrekum
er ekki hægt að koma við í vatni,
ef þeir koma í sex feta vatn stöðv-,
ast vjel þeirra. Bátar miunu rek-
ast á allskonar hindranir, og því
fleiri sem vatnið er grynnra. Vjel-
byssur varnarhersins munu dag og
nótt vaka yfir hverri hreyfingu.
Hljóðnemum og Ijóskösturum er
þannig fyrir lcomið, að með sjer-
liverri hræringu óvinarins er
fylgst, hvort heldur er svartnætti
eða um hádag.
Og eitt til í þessu sambandi,
bandalag hinna miklu andstæðna,
höfuðskepnanna, vatns og elds.
i Fárra feta djúpt vatn, sem þunnu
lagi af olíu er veitt yfir og síð-
an kveikt í, getur ógnað heilli
vjelbúinni hersveit. Hinn kyrláti
vatnsflötur logar og hver sá mað-
ur eða ökutæki, semi freistar yfir-
ferðar, hlýtur að verða hræsvelg
eldstungnanna að bráð. Þennan
eld er auðvelt að endurnýja eins
lengi og þörf er á, með því aS
veita stöðugt olíu á vatnsflötinn
frá þar til ætluðum geymum“.
Við þetta er rjett að athuga,
að víða er landslag því til fyrir-
stöðu, að þessari vörn verði beitt,
t. d. mundi það ekki mögulegt í
hinum fjöllóttu Vogesahjeruðum.
Ennfremur gæti vindstaða gert
strik í reikninginn í þessu efni.
Þrátt fyrir þetta verður að játa,
að þessar vatnsvarnir geta orðiS
að miklu liði þar sem þeim verður
við komið í hæfilegri fjarlægð
frá sjálfum víggirðingunum.
Önnur hindrun, sem mjög er á-
hrifarík, eru stálgaddar, sem
þekja stór svæði. Eru þeir steypt-
ir niður í jörðina og ganga upp
úr henni í ýmsar áttir. Eru þeir
til hindrunar skriðdrekum. Milli
stálgaddanna er svo strengt marg-
falt gaddavírsnet til þess að
hindra framsókn fótgönguliðs.
Þjóðverjar hafa tekið sjer þcss*
vörn til fyrirmyndar í Siegfried-
línu sinni, en nota járnbenta
steinsteypu í s^að stálgadda. En
hjá okkur hefir þótt rjettara a5
reikna með árás fótgönguliðs og
því þótt tryggara að ganga á fyr-
greindan hátt frá þessum, hlutum.
★
Þróun varnartækninnar í sam-
bandi við víggirðingagerð hefir
haldist í hendur við framfarirnar
í árásartækninni, t. d. hvað áhrær-
ir stórskotaliðsárásir í öllu veru-
legu. Það var á 15. öld að byrjað
var á því að reikna út mótstöðu-
afl steinveggs gegn fallbyssu-
kúlu. Og það var þá alment álit-
ið, að 3—4 feta þykkur veggur
þyldi á sex ferfeta flöt 3—5 hundr
uð fallbyssukúlur. Veggirnir voru
styrktir með járnbjálkum og
grafnir nokkmð í jörðu. Reynsla
heimsstyrjaldaráranna og sá ár-
angur, sem þá náðist með notkun
steinsteypu, hefir leitt til þess að
Maginotvirkin hafa, að verulegu
leyti verið bygð úr járnbentri
steinsteypu.
Það er óþarfi að þreyta lesand-
ann á frásögnum um mótstöðuafl
Maginotvirkjanna gegn fallbyssu-
kúlum og sprengjum, en af til-
raunum, sem gerðar hafa verið
með það, er óhætt að fullyrða, að
þau þola slíkar árásir og það þótt
þær sjeu harðar.
En eins og varnarvopnin, fall-
byssur, vjelbyssur o. fl. fá fæðu
og eins og sú fæða, skotfærin, er
flutt á milli einstakra staða,
framstöðva, skotturna og vjel-
byssúhreiðra í þessari miklu
virkjasamsteypu, eins þarf að sjá
fyrir líkamlegum þörfum þeirra
manna, sem þarna hafast við. Sjá
þeim fyrir vistarverum, þar sem
þeir gætu matast og sofið þegar
þeir ekki væru á verði, og leitað
hjálpar ef með þyrfti.
Meira.