Morgunblaðið - 05.07.1940, Blaðsíða 5

V
Föstudagur 5. júlí 1940.
'
éB*
Útget.: H.f. Árvakur, Hsykjavlk.
Rltatjérar:
J6n KJartaniion,
Valtýr Stef&naaon (ábyriBann.).
AuglýBlngar: Árnl Óla.
Ritatjörn, auglýalngar og algTalOal*:
Austurstrœtl 8. — Slaal 1800.
Áakriftargjald: kr. 8,00 & aa&nuOl
lnnanlanda, kr. 4,00 utanlanda.
1 lauaaaölu: 20 aura elntakUi,
26 aura mel Leabðk.
a
Ekki hennar vilji
EGAR rauði herinn hafði
hrifsað undir sig stórt land-
^væði af Rúmeníu, alla Bess-
.arabíu og Norður-Bukovinu,
.skýrði blað kommunista hjer
frá þessum atburði með miklum
rfögnuði og sagði, að nú væri
búið að frelsa þessi lönd úr
-ánauð. Þau væru nú „á valdi
-alþýðunnar”.
Sama daginn, sem blað kom-
múnista flutti þenna gleðiboð-
:skap kom fregn frá Rúmeníu,
þar sem skýrt var frá því, að
þar ríkti almenn þjóðarsorg,
vegna hertöku landanna. Enn-
fremur var skýrt frá því, að
iþúsundir flóttamanna streymdu
til suðurhluta Rúmeníu, undan
hinum „frelsandi“ rauða her.
Kommúnistar hjer eru sýni-
lega þeirrar skoðunar, að það
sje mikil sæla fyrir þær þjóðir,
sem faðir Stalin sendir sinn
rauða her gegn. Og það er vafa-
laust einnig mikil sæla, að mega
láta lífið fyrir morðtólum þessa
volduga hers. Allsstaðar kemur
hann sem frelsisboði og vernd-i
ari, einkum þeirra, sem minni
máttar eru!
Var það ekki þannig, seip
skilja átti innrásina í Finnland
síðastliðinn vetur? En það var
bara ómögulegt að koma Finn-
um sjálfum í skilning um þetta.
Þeir tóku sjer vopn í hönd og
vörðu land sitt og frelsi með
þeirri eindæma hreysti, að til
þeirra verður jafnan vitnað,
þegar afburðaverka er getið í
hernaði.
Þegar svo að því kom, að
fólkið í þeim hjeruðum, sem
Stalin hrifsaði undir sig, var
spurt, hvort það vildi heldur
búa áfram undir ,,harðstjórn“
Finna, eða lúta framvegis hinni
mildu hönd föður Stalins, kusu
allir að flytja inn fyrir hin
nýju finsku landamæri. Þannig
tóku Finnar hinni „frelsandi
hönd“ frá Moskva.
Er ekki eitthvað svipað, sem
nú er að gerast í Rúmeníu? —
Ekkert hefir að minsta kosti
um það heyrst, að fólkið í Bess-
arabíu og Norður-Bukovinu hafi
óskað þess, að það mætti lúta
‘'einræðinu í Moskva. Flótti fólks-
ins undan rauða hernum bendir
einmitt til hins gagnstæða. Það
kaus að fá að vera í friði.
Nei; það er ekki til neins
fyrir kommúnista að halda því
fram, að það sje vilji alþýðunn
ar að lúta vopnaðri harðstjórn.
Hún kýs að mega vera frjáls og
sjálf að ráða skoðunum sínum
og athöfnum. Öll kúgun og yf
irdrotnun er andstygð í augum
hennar.
Það skiftir engu máli í aug-
um alþýðunnar, hvað hann heit
ir, sem ofbeldið fremur. Verkn-
: aðurinn er hinn sami.
Sameinaðir stöndum
vjer — sundraðir
föllum vjer
Hugleiðingar gamals
'prests; Síðari grein
Eflnar Sflgfésion:
Vegur meðfram
Jökulsá
HvernÍR stendur á því, að
nú heyrist og sýnist
eins og farið sje oftar, og
meir en um skeið, að bera á
ýfingum milli svokallaðra
íandsmálaflokka og upprifj-
unum og endurlífgunum
gamalla væringa, og sakast
á víxl um orðna hluti, til
gagnkvæmrar gremju og
spillingar — ef til vill til
samstarfsslita, og þá um leið
til friðslita o£ ófarnaðar —
og; ófremdar?
Ef svo er eða fer — sem guð-
leg forsjón forði — þá er og verð-
ur það mest að kenna heimsku-
lega og ranglega stofnuðum, stjórn
uðum og starfræktum flokka- og
stjettafjelögum, sem aðallega
hugsa um og reyna — að því er
sýnist svo oft — að „byrja sína
eigin dýrð á annara rírð“. Enda
mun jafnan mörg og mikil freist-
ing til þessa fylgja slíkum stofn-
unum, sem einatt virðast aðeins
vera, að eðli sínu og tilgangi til,
ekkert annað en „samkepnisstofn-
ir“. —
Því segi jeg það og fullyrði, að
slíkar stofnanir eiga og mega
leggjast niður, sem mjög vara-
samar og óþarfar með öllu, ef ekki
meir en svo.
Því að sannleikurinn er sá, að
hver einasti skynsamur, hugsandi
og góður maður, sem nokkuð
þekkir sjálfan sig, og getur ætlað
aðra menn líka sjer sjálfum, um
þarfir og þrár, jafnvel ókristinn,
aúk heldur vel kristinn — vill og
ann öllum vel; getur nærri um
sannar þarfir þeirra og eðlilegar
þrár, og er fús til, að gera sitt
til, að öllum megi vel farnast og
enginn líði nauðsynjaskort eða
neyð. Langflestir góðir og gegnir
menn í hverjum svokölluðum
stjórnarflokki senn þeir teljast,
hafa líka sameiginlega hugsun og
tilfinning, sama skilning og sömu
skoðun, og sameiginlega ósk og
viðleitnislöngun, að því er snertir
fjölda mála einstaklinga og al-
mennings.
Jeg hefi talað einslega og í ein
lægni við marga menn úr öllum
landsmálaflokkunum, svonefndum,
hjer, nenia kommúnista, sem varla
eru viðmælandi sökum öfga og
ofsa, og komist að raun um, að
þeir geta verið og vilja, ef þeir
væri óbundnir og frjálsir, vera
samþykkir og samvinnandi að
fjölda mála, ef ekki flestra, sje
með ró og rökum um þau hugsað
og rætt — og jafnvel um ýmis-
legt, sem sjálfir flokkarnir og for-
kólfar þeirra rífast um til óbóta.
Og jeg hefi oft lilustað á ræður
þingmanna og annara úr svo-
nefndum andstöðuflokkum þess
flokks, sem jeg hefi hing-að til
fylgt, og getað verið þeim hjart-
anlega samþykkur um yfirborð
þess, er þeir sögðu. En þeim
flokknum hefi jeg helst fylgt, sem
mjer þótti eða þykir skárstur, eðli-
legastur, hóglegastur, rýmstur og
rökræðnastur, minst æsandi og
ruglandi og minst spillandi. Sann5
leikurinn er líka sá, að mörg ef
ekki flest þau mál, sem kölluð
eru „flokksmál“ og með farin sem
slík, eru í eðli sínu alls engin
„fl.okksmál‘ ‘ eða eins flokks frem
ur en annars eða annara, heldur
eru þau, bæði samkvæmt eðli sínu,
afleiðingumi og áhrifum, hrein og
bein allra flokka eða þjóðmál, sem
snerta og-varða alla þjóðina, og
þá jafnvel einnig f jölda marga ein-
staklinga hennar — til ills eða
góðs.
Og jafnvel svo köllum „stjetta-
málefni“ og sjermál sjerstakra
stjetta, eða hagsmunahópa, eru
líka í eðli sínu, áhrifum sínum og
afleiðingum blátt áfram allra
stjetta, og. alþjóðarmál, alveg
eðlilega vegna þess, að áhrif
þeirra og afleiðingar í verki eða
framkvæmd koma niður á öllum
stjettum og þar með allri þjóðinni.
Því segi jeg, fyrir mitt leyti, af
heilum hug og hjartanlegri sann-
færingu, já, fullri vissu: „Burt
með alla flokka með flokkadrátt-
utti; og einnig stjettasamtök móti
stjett eða stjettum; því að slíkar
',stofnanir“ fylía alt og alla með
vonsku og vitleysu, til ófarnaðar
í flestum greinum, eins og eðli-
legt er og marg sýnt og reynt,
þar sem og þegar einn vanskast
móti einum eða mörgum, eða marg
ir á móti einum.
En í staðinn komi aðeins einn
þjóðflokkur, samhuga og samtaka,
samráðandi og samstarfandi þjóð-
arheild allra nauðsynlegra og upp-
byggilegra stjetta í landinu, ís-
lenskur þjóðflokkur, með íslensku
dáða- og drengskapareðli, íslensku
hreinlyndi, íslenskri lífsskoðun og j,
greind, og íslenskulegu ráðlagi, alt
í samræmi við náttúrufar, þarfiv
og nauðsynjalögmál farsællegs lífs
og starfs í íslénskri náttúru úti
og inni.
Og þessi eini íslenski þjóðflokk-
ur, allra stjetta flokka, ali síðan
sjálfau sig, börn sín og niðja upp
til þekkingar og vits, vilja og
viðleitni, til að efla og viðhalda
hvers kyns heill og sóma hvers
eins, og göfugs fjelagsskapar, sjer-
hverrar góðrar og þarfrar stjettar,
og alls síns lands og lýðs, og jafn-
framt þá einng hvers einstaklings
í allri stjett, — og síðast en ekki
síst vits og vilja og viðleitni til,
að velja sjer þing, oð stjórn alla,
af völdustu, vitmestu og vönduð-
Jistu mönnum allra stjetta, þar sem
saman ráðgist saman hjálpist og
saman álykti líkar Þorgeirs Ljós
vetnings, Einars á Þverá, Njáls á
Bergþórshvoli, Síðu-Halls og fleiri
slíkra. Ætti hver þörf og upp-
byggileg stjett í landinu að eiga
sína fulltrúa á þingi, og velja þá
Asíðari árum hefir verið
ruddur vegur milli Öx-
arfjarðar og Hólsfjalla, svo
nú er fært bifreiðum þá leið.
Enda er þessi vegur eina
leiðin sem ennþá er bílfær
milli Austurlandsins og ann-
ara landshluta. Allslæmur
hefir vegur þessi þótt til
umferðar, þótt hann hafi
nokkuð batnað síðan farið
var að jafna hann með veg-
hefli.
Þegar byrjað var að ryðja um-
ræddan veg, mun lítil athugun
hafa verið gerð á vegarstæðinu,
en farið nálægt hinum gömlu göt-
um yfir Hólssand. Efa jeg varla,
að hefði undan gengið rannsókn á
svæði því sem farið er yfir, hefði
önnur og heppilegri leið orðið fyr-
ir valinu.
Eins og sjá má á hinum nýja
íslandsuppdrætti (Aðalkorti nr. 7)
liggja mí tvær hliðarálmur út af
Hólsfjallaveginum, háðar til suð-
vestuts. Ömiur til Hafursstaða og
þaðan áfram til Jökulsár. þar sem
heita Forvöð, og endar sá vegur
við Vígabjargsfoss. Er þessi vegur
pð mestu kostaður af eigendum
Hafursstaða, og ríkið engan eyri
til hans lagt. Er hann nálægt 13
km. að lengd.
Hin álma vegarins liggur að
Dettifossi og er um 6% km. að
lengd. Verða þeir sem1 vilja heim-
sækja Dettifoss að lengja leið sína
um 13 km. Er þannig búið að
ryðja veg sem nálgast tuttugu
kílómetra að mestu að óþörfu, þar
sem vegurinn hefði verið best sett-
ur að liggja um Hafursstaði og
þaðan til Jökulsár og meðfram
henni suður fyrir Dettifoss, en
þaðan hentugustu leið að Hólsseli.
Þessi leið mun mjög svipuð að
Jengd og hinn núverandi vegur,
og vegarstæði svipað: gott á báð-
um stöðunum, en sennilega snjó-
ljettara meðfram ánni og betra að
fá ofaníburð.
umferð komi veitingaskáli á hent-
;ugum stað við fossana, t. d. Víga-
bjargsfoss, sem eigi væri síður
þörf en t. d. í Þjórsárdal.
3. Viðhald vegar sparast, þar
sem hin samlagða vegarlengd
styttist um alt að 20 km. við það
að engar hliðarálmur þarf.
IJndanfarin ár hefir verið mik-
ið unnið að því að kynna íslend-
.ingum sitt eigið land, og sömu-
leiðis stutt að ferðum útlendra
manna til landsins. En það virð-
ist vera bágborin „landkynning",
að láta veg, sem tegnir saman
landsfjórðunga, liggja um eyði-
mörk, þar sem jafn auðvelt er að
láta hann liggja um eitt af feg-
urstu svæðum landsins.
Sem betur fer, er ekki búið að
verja stórfje í umræddan Hóls-
f jallaveg. Hann er að mestu aðeins
rudclur, en lítt upphlaðinn eða
malborinn. Þær vegabætur sem
þegar eru gerðar, þurfa ekki að
verða með öllu einskis nýtar, þótt
vegurinn sje lagður um gamla
veginn mætti nota til fjárrekstra,
en fyrir sauðfje er best að vegur
sje ekki malborinn.
ntAMBL Á 5JÖTTU 8fDV
En það sem jeg tel að mæli með
því að hafa veginn meðfram Jök-
ulsá er þetta þrent, fyrst
fremst.
1. ÖU leiðin meðfram Jökulsá er
með afbrigðum að náttúrufegurð,
enda nú farið að venja þangað
komur sínar af ferðamönnum. Hin
síðari ár hafa margir farið á bíl -
um suðuri að Hafursstöðum og það-
an suður í Forvöð, sem mörgum
þykir að standi Þjórsárdal síst að
baki með fegurð. En öllum sem
um Hólsfjallaveg fara væri það
auðvitað kærast, að geta farið um>
þessi svæði án þess að þurfa að
fara mikla króka út af aðalleið
inni.
2. Það styttir mjög leið milli
bæja að fara um Háfursstaði, þar
sem þeir eru nær Hólsfjöllum en
Austaraland. Það hefir að vísu lít-
ið að segja fyrir þá seirn ferðast á
bílum, en kemur öllum öðrum vel
Eins má bíiast við, að með vaxandi
Jeg vil að síðustu minnast á hin*
væntanlegu brú á Jökulsá á Aust-
urlandsveginum.
Brú hjá Grímsstöðum' á Fjöll-
um er fyrirsjáanlegt að verði ein-
hver dýrasta brú landsins, og hef-
ir því ýmsum komið til hugar að
brúa ána sunnar. Þ. e. a. s. lengra
upp til öræfanna. Því hefir rjetti-
lega verið mótmælt, einkum af
Sigurði á Arnarvatni. En því ekki
að færa brúna nokkuð norður á
við, þótt það lengi talsvert bílveg-
inn milli Mývatnssveitar og Hóls-
fjalla? Yið Vígabjargsfoss er besta
brúarstæðið sem er til á ánni milli
fjalls og fjöru. Þar rennur hún í
djúpu en þröngu gljúfri; nálægt
tuttugu metrar milli gljúfrabrún-
anna og virðist að brú þar þyrfti
ekki að verða dýrari en t. d. brúin
á Brunná 1 Öxarfirði,#sem mun
hafa kostað rúm 20 þús. krónur.
Og vegarstæði þangað frá Mý-
°" vatni er ágætt, að máklu sjálf-
gerður vegur, sem best sjest á því,
að bílar komast nú. frá Náma-
skarði að Dettifossi. En að austan
skamt á núverandi Hólsfjallaveg,
og auðvitað ennþá skemra ef hann
yrði færður að Jökulsá eins og að
framan er lagt til.
★
Vegamál þess svæðis sem hjer
er um' rætt, þarf að athuga af
verkfræðingum nánar en hingað
til hefir verið gert. í bili verður
ekki ráðist í að brúa Jökulsá,
sem jeg tel vel farið. Er eigi
ó’hugsanlegt að ef það dregst nokk
ur ár að brúa ána lijá Grímsstöð-
um, þá verði svo komið málum,
að allir telji vel farið að ekki varð
þar af framkvæmdum. Önnur
lausn málsins fengin ódýrari og
betri. Einar Sigfússon.