Morgunblaðið - 18.08.1940, Blaðsíða 5

Sunnudagur 18. ágúst 1940,
B
Út*af.: H.f. Árvskor, H*FkJ»nk.
Rltvtjórar:
Jón Kjartanaacn,
Valtýr Stefó.na«n (ttTtgtlstm.).
Aoglýsingar: Árnl Óla.
Rltatjórn, auvlýslncnr o* afcratOaia:
Austuratrœtl 8. — Slntl 1460.
Irtrlftargjslð': kr. 1,60 á ntnoOl
lnnanlands, kr. 4,00 utaxdonða.
t Inusaaölu: 20 aura elntakttS,
26 aura maB Hssbðk.
Reykiauíkurbrjef 17. ágúst
JW ™ ™ JttlllltltlNIMIIflMIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIItlllllllllllllllll
Styrjöldin. I aður ógagnsærri lijúp en áðnr hef-
ýr þáttur er hafinn í styrj- ir verið.
Leynistöðvarnar
Þ
^AÐ hefir enn ekkert verið
látið uppi opinberlega
um, hvað þeim er gefið að sök
hinum tveim ungu Islendingum,
er hafðir eru í haldi hjá breska
setuliðinu. Annar, Sigurður
Finnbogason, hefir setið í varð-
haldi síðan á mánudag, en
hinn, Þórhallur Pálsson, síðan
á miðvikudag.
Um ástæðuna fyrir handtöku
ESgtirðar var þess getið, að
„tekið hefði verið upp“ skeyti
til Þýskalands, er sent var með
■kallmerki Sigurðar, en ekkert
yar látið uppi um innihald
skeytisins, eða hvort Sigurður
hafi sent skeytið. Einnig var
tilkynt, að fundist hefði stutt-
hylgjustöð í fórum Sigurðar. En
yiðvíkjandi handtöku Þórhalls
er það eitt látið uppi, að hún
standií í sambandi við stutt-
bylgjustöð.
Það vekur að sjálfsögðu ugg
og kvíða aðstandenda hinna
ungu mantia og alls almenn-
Jins, að mál þeirra er enn sem
komið er algerlega í höndum
hins breska setuliðs. Þó mun
íslenska stjórnin hafa fylgst
meg gangi málsins.
Sem kunnugt er, er það brot
á ísl. lögum, að nota stutt-
bylgjustöð í óleyfi valdhafanna.
.En sje slík stöð notuð til njósna
starfsemi, þá leggja nýju
hegingarlögin, sem að vísu ekki
gengu í gildi fyrri en 12. ágúst,
'við því mjög þungar refsingar.
Islenska stjórnin hefir, síðan
stríðið braust út og alveg sjer-
staklega eftir hertöku landsins,
brýnt mjög fyrir mönnum, hve
alvarlegt það sje, að hafa stutt-
bylgjustöð í fórum sínum og
nota hana á óleyfilegan hátt.
Þrátt fyrir aðvaranir ríkis-
stjórnarinnar, virðist einhver,
einn eða fleiri, hafa gerst svo
fífldjarfur, að óhlýðnast boði
stjórnarinnar, með því að senda
skeyti, eitt eða fleiri, þo enn
sje ekki upplýst, að það sjeu
Jjessir menn. Slík framkoma er
svo ábyrgðarlaus á þessum al-
yörutímum, að ótrúlegt er, að
nokkur Islendingur svíkist
. Jjannig aftan að þjóð sinni.
Ríkisstjórnin hefir nú gefið
út bráðabirgðalög, þar sem lögð
er þung refsing, alt að 16 ára
fangelsi, við því, að hafa í fór-
um sínum stuttbylgjustöð, án
Jeyfis íslenskra stjórnarvalda.
Er þá þess að vænta, að með
slíkum lagaboðum komist hvert
mannsbarn á landinu í skilning
um, að h'.jer sje um hið full-
komnasta alvörumál að ræða,
og að mönnum verði ljóst, að
þeir sem af fikti, eða af öðrum
ástæðum fari með þann eld,
geti brent sig illilega, og gert
þjóð sinni mikið tjón.
N öldinni, eða „forleikur“ að
nýjum þætti; ef svo mætti komast
að orði. Flugárásir Þjóðverja á
Breta hafa verið meiri og tíðari
undanfarna viku, en nokkru sinni
áður.
Fregnum ófriðaraðila af árásum
þessum ber vitanlega ekki saman.
En kinsvegar liggur í augum uppi,
og allar líkur mæla með því, að
breskar útvarpsfregnir af loftárás-
um þessum og tjóni, sem þær
valda, geti ekki verið fjarri sanni.
í Bretlandi er málfrelsi og rit-
frelsi og álit almennings mótað af
því, sem, kunnugt -ei;. Kæmist ai-
menningur í landinu á þá skoðun,
að fregnij- af hinum alvarlegustu
viðburðum í lífi þjóðarinnar væru
fjarri sanni, þá myndi vantraust
almennings á blöðum og útvarpi
þar í landi hafa alvarlegri afleið-
ingar í för með sjer, en ótti al-
mennings af sönnum fregnum,
hversu örlagaríkar sem þær væru.
Engin tök eru á því að dæmr.
um það hjer, hve mikil áhrif það
hefir t. d. á herstyrk Þjóðverja,
þó þeir missi flugvjelar svo hundr-
En alt fyrir það er það á Eng-
landi, við stíendur Englands elleg-
ar í loftmu yfir „eyvirki þjóð-
frelsisins“, en svo kalla Bretar
nú land sitt, að úrshtaviðureignin
fyrst og fremst verður háð.
í Noregi.
Aöðrum stað hjer í blaðinu er
frásögn norsks liðsforingja
um hernám Noregs og viðureign-
ina í Dofrafjöllum um miðjan
apríl í vor.
Á þessum. viðburðaríku og við-
sjárverðu tímum er víða gefin sii
regla, að enginn skuli flytja nein-
ar fregnir af öðru en því, sem
hann sjálfur hafi sjeð og heyrt,.
Það yrði, sem betur fer, lítið sagt
hjer á landi af styrjöldinni, e2
íslensk blöð fylgdu þeirri gull-
vægu reglu. Til þess að fá eitt-
hvert yfirlit yfir það sem er að
gerast í heiminum, hlýða menn á
frásagnir frá báðum liliðum. Svo
er hverjum. í sjálfsvald sett hvar
hann dregur þá línu sem hann
telur vera næsta því sanna.
Af öllum þeim fregnum sem frá
útlöndum hafa borist á þessu ári,
framtíð sína, rjettlætistilfinning I skap, að þeir skuli gleyma því
hins meiriháttar og siðferðisdug hagræði, sem framleiðendur þar
til þess að mæta örðugleikunum fengu, og liafa ekkert um þetta
sem framundan eru samtaka og að segja annað en skæting. Þess-
uðum skifti í árásum þessum, eða i hafa ýmsaf fregnir í sambandi við
af hve miklu þeir liafa að taka. | hernám Noregs verið furðulegast-
En í nýkomnum enskurn. blöðum er
því mjög haldið fram, að eftir því
sem lengra líður verði aðstaða
Breta og Þjóðverja jafnari, að
því er við kemur herstyrk þeirra
í lofti. Bretar nálgist að standa
þar Þjóðverjum jafnfætis.
Enn er svo spurt og um það
bollalagt um víða veröld, hvort
hjer sje hafinn undirbúningur að
hinni fyrirhuguðu innrás þýska
hersins í England. Ellegar þýska
herstjórnin hyggi nú á langvinnt
stríð. Ellegar loftárásir þessar
sjeu til þess gerðar að þreifa fvrir
sjer um herstyrk Breta og land-
varnir og hugdirfsku þjóðarinna.r,
og enn sje ekki fullráðið hvort
Þjóðverjar leggi til úrslitaviður-
eignar á þessu sumri.
Það vekur alveg sjerstak eftir-
tekt, að einmitt nú, þegar manni
sýnist alvaran vera sem mest í
árásum Þjóðverja á England, þá
láta Bretar sjer ekki nægja að
vera, í vamaraðstöðu, eins og þeir
oft hafa áður gert, heldur lialda
þeir uppi daglegum loftárásum á
ýmsar herstöðvar og birgðastöðv-
ar á meginlandinu, alt suður tii'
Ítalíu.
Á víð og dreif.
Þó hugir alli’a beinist fyrst og
fremst til Englands, og þess
sem þar er að gerast á degi hverj-
um, þá sýna hingr ónákvæmu og
slitróttu fregnir, sem hingað ber-
ast, að margt annað g-erist í heim-
num, sem kann að gefa mikils-
verðar vísbendingar uifl það sem
koma kann í næstu framtíð. Á
Balkanskaga er nú risin meiri ó-
kyrð en áðnr. Uppreisn gegn ít-
ölurn í Albaníu. Og ítalir ógna
Grikkjum, sökkva skipum þeirra.
1 Breska Somalilandi í Austur-
Afríku sækja ítalir fram og sækja
um leið í sig veðrið gagnvart
Egyptum.
Molotoff hinn rússneski gefur í
skyn, að Rússaveldi muni enn
hugsa sjer til hreyfings í vestur
átt. Og afstaða þeirra kommún-
ista til aðal-hernaðaraðila er sveip
ar. Frásögnum hins norska Hðs-
foringja ber saman við það sem
hingað hefir frjest áður. En þeg-
ar sjónarvottur segir frá, færast
'þeir sem til lians heyra nær við-
burðunum, en þegar fregnir ber-
ast gegnum fleiri milliliði.
Norðmanninum liefir komið það
þannig fyrir sjónir, að þýski her-
inn, sem barðist þar í fjallabygð-
unuifl' í apríl, hafi borið með sjer
alveg- nýjau anda í hermensku og
viðskiftum við varnarlaust fólk.
.Og’ þeir sem á annað borð eru
fullyissir um, að hinum norsku
hermönnum og hinu norska fólki
hafi ekki missýnst, þeir skilja þá
afstöðu breskra stjórnmálamanna
og annara. að eigi sá nýi andi að
verða alsráðandi í álfunni, þá hafi
ýms lífsverðmæti farið forgörðum.
sem dýrmætust hafa þótt a. m. k.
á Norðurlöndum.
Svefnrof.
fc Jmsum kann að þykja sem.
með einbeittum þjóðhug.
Meinsemd.
A þreifanlegt dæmi um seinlæti
og sljófleika meðal okkar
íslendinga er afstaða margra
sæmilegra manna gagnvart komm
únistum. Á undanförnum árum
hefir kommúnisminn fengið að
dafna hjer í skjóli margra áhrifa-
manna í þjóðfjelaginu, sem lokað
hafa augunum fyrir landráða-
starfsemi þeirra. Fyrirtæki það
hjerlent, sem kommúnistar hafa
fengið mestan stuðning af bæði
fjárhagslega og pólitískt, hefir
ár eftir ár verið einskonar aligrís
þjóðfjelagsins í kálfastíu Fram-
sóknarflokksins.
Það er þó vitað og viðurkent,
að foringjar kommúnista eiga
sjer enga ósk heitari en að ísland
komist algerlega undir yfirráð
húsbænda þeirra í Moskva og þeir
geti sjálfir baðað sig í erlendri
náð eins og- íslenskir Kuusinar eða
Quislingar.
Blað þeirra er í dag fóðrað með
rússneskum frjettum, sem sendar
eru fyrir rússneskt fje, og blaðið
prentað fyrir peninga, sem koma
frá sömu stöðum.
Alt sem þessir menn segja um
velferðarmál íslenskra manna, ís-
lensku þjóðarinnar er fals og
fagurgali. Því þeim er sama um
alt, sem íslenskum hágsmunum
við kemur, nema það eitt, að frelsi
þjóðarinnar og sjálfstæði verði
ofurselt rússneskri harðstjórn.
Menn, sem þannig hugsa og
liaga sjer, eru glataðir þjóð sinni.
Þeir eru annaðlivort aumingjar
eða bófar. En sennilega flestir
hið fyrnefnda, andlega volaðir
menn, sem hafa látið sjúklega
hugaróra drepa í sjer fslendings-
eðlið.
Það er tími til þess kominn að
allir íslendingar skilji, hvílík
meinsemd slíkur flokkur er í
þjóðfjelaginu, þegar okkur ríður
mest á því að geta verið sam-
hentir.
Tímatónn.
Norðmaðurinn taki nokkuð i tÁ að AÚrðist eiga langt í land
djúpt í árinni, er hann kemst
þannig að orði, að háhn efist um,
a.ð allin Norðmenn hafi enn skilið
það til fulls, að Noregur hafi glat-
að sjálfstæði sínu.
En frelsishneigð þjóðarinnar og
sjálfstæðisþrá hefir svo lehgi ver-
ið óáreitt, að menn trúðu ekki á
árásarhug annara í þeirra garð;
styrjaldir og blóðsúthellingar
orðnar Norðmönnum svo fjarri
skapi, að þeir töldu alt slíkt heyra
sögunni til.
Þegar Norðmaðurinn mintist á,
hve landar hans sumir væru sein-
ir að átta. sig, datt mjer í hug
orðtakið: Margt er líkt með skyld-
um. Því það segi jeg aftur og
enn, að engu er líkara en fjöldi
fólks hjer á landi hafi ekki áttað
síg á þeirri breytingu sem orðin
,er hjer á landi eftir 10. maí í ár.
Er þó sannarlega tíini til þess
kominn að muna eftir því
að fsland er hernumið land,
að þjóðin er komin inn fyrir tak-
mörk átakasvæðis styrjaldarinnar,
og hefir á því tvennu að byggja
~ enn að þeir, sem í Tímann
skrifa, hafi átfað sig á hinu
breytta viðhorfi í landinu. Sam-
neyti þeirra' ef ekki andlegur
skyldleiki við kommúnista heldur
þeim við það gamla heygarðshorn
að bera á borð fyrir lesendurna
sífeldan skæting til Sjálfstæðis-
manna.
Síðast í gær minnist Tíminn á
gærusöluna til Þýskalands í fyrra
haust, og hefir ekkert um það mál
að segja annað en ónot til Olafs
Thors.
Það er á alb’a vitorði, að á
gærusölunni til Þýskalands grædd
ist ekki aðeins þær 800 þús. kr.,
sem úthlutað hefir verið, heldur
miklu meira, eins og minst hefir
verið á lijer í blaðinu. Og hitt er
jafnvíst, enda vitað af mörgum
og sannanlegt, að það er einmitt
atvinnumálaráðherrann, sem áttt
mestan þátt í því að þessi sala
tókst svo vel.
Það ber vott urn alveg liörmu-
legt ábyrgðarleysi Tímaritaranna,
ef ekki þá flokksofstopa og nagla
ir menn þykjast bera hag bænda
fyrir brjósti (!)
Stríðsvátryggingar.
Undanfarnar vikur hefir rík-
isstjórnin undirbúið lög-
gjöf um stríðsvátryggingu fast-
eigna hjer á landi. Vátryggingar
á vörum kunna einnig að koma
þar til greina.
Er þess vænst, að undirbúningi
undir þetta mál verði lokið I
næstu viku. Verður reynt að
hraða því sem mest, að koma
fastri skipun á þessi mál. Því öll-
um ber saman um, að allar að-
gerðir verða mun erfiðari eftir að
reynslan kynni að hafa sýnt, að
slíkar vátryggingar eru nauðsyn-
legar.
Sfldin.
Síðustu viku hefir verið sama
síldargangan fyrir Norður-
landi eins og áður. Furða menn
sig þeim1 mun meira á hinu geysi-
lega síldarmagni í sjónum, sem
aflinn heldur lengur áfram við-
stöðulaust.
Þ. e. a. s. nú er eklti lengur
hægt að tala um viðstöðulausan
afla, því síldveiðiskipin tefjast
altaf gríðarlega njikið vegna þess
hve afgreiðsla þeirra gengur treg-
lega.
Nokkrir útgerðarmenn hafa á
4
Siglufirði gert tilraunir með það
að kæla síldina, blanda í hana
snjó og freista að geyma hana
þannig þangað til þeir komast
að með hana í bræðslu. Er alt út-
lit fyrir enn, að þessi tilraun
hepnist þeim. Verður henni fylgt
með mikilli athygli. Því reynist
það að vera fremur einfalt og ó-
dýrt að geyma síldina vikum sam
an óskemda, þá varðveitast með
því móti feikna mikil verðmæti í
miklum síldaraflaárum, sem ann-
ars fara alveg forgörðum.
Gísli Halldórsson verkfræðing-
ur/'sem unnið hefir að því, að
beina síldargeymslunni inn á kæli
brautina, hefir bent blaðinu á,
að með því að verksmiðjunar
kældu bræðslusíldina og hún
kæmi alveg fersk til vinslu í verk
smiðjurnar, þá ykist vinsluhrað-
inn í verksmiðjunum svo mikið,
að það útaf fyrir sig gerði þeim
mögulegt að taka örar á móti
síldinni, svo skipin losnuðu við
20—25% meiri síld í aflahrotun-
um en þau nii gera.
Þareð vel má vænta þess, að
þetta aflaár verði ekki einstakt,
úr því svona miki] síld er á ann-
að borð í sjónum, er mjög nauð-
synlegt að gerðar verði allar ráð-
stafanir sem mögulegar eru fyr-
ir næstu vertíð, til þess að af-
greiðsla skipanna geti orðið hrað-
ari. en hún hefir getað verið í
sumar.
Loftvarnanefnd skipuð. Bæjar-
ráð hefir skipað eftirtalda menn
í loftvarnanefnd: Gunnlaug Briern
símaverkfr., Gunnlaug Einarsson
lækni, Helga Tómasson yfirlækni
og Jón Axel Pjetursson bæjarfull
trúa. Jafnframt lýsir bæjarráð
því yfir, að það ætlast til þess,
að skrifstofa loftvarnanefndar
verði í slökkvistöðinni og starf-
rækt af slökkviliðsmönnum.