Morgunblaðið - 01.09.1940, Blaðsíða 5

íSuimudagur 1. sept. 1940,
JPtarjptttMafctd
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Rltstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgóarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglÝsingar og afgreiiSsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,50 á mánutSi
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
í lausasölu: 20 aura eintakiS,
25 aura meti Lesbók.
Skaftarnir
ÞAÐ hefir ekkert bólað á því
éfmþá, að neinn undirbún-
ingur sje hafinn til endurskoð-
xmar skatta- og útsvarslöggjafar-
iSnnar fyrir næsta þing. Þessi end-
urskoðun er þó alveg óumflýjan-
'leg, eins og málum nú er komið,
því að öðrum kosti myndi ríkja
hjer þegar á næsta ári hið herfi-
legasta misrjetti milli skattjiegn-
anna, misrjetti, sem væri óþolandi
i lýðfrjálsu landi.
Það hafa þegar komið fram
mjög ákveðnar og eindregnar
kröfur um afnám þeirra undan-
þága og ívilnana í skattgreiðslu,
sem nú gilda. Þessar kröfur eru
eðlilegar og skiljanlegar, þegar
þess er gætt, að einmitt þeir, sem
nndanþágunnar njóta, hafa liaft
mjög góða afkomu á þessu ári og
miklu betri en nokkrar stjettir
aðrar í þjóðfjelaginu. Hinsvegar
hefir hvað eftir annað verið sýnt
fram á það hjer í blaðinu, að af-
nám undanþágunnar, án þess að
neitt kæmi í staðinn, yrði rothögg
á útgerðina. Það væri því hið
mesta glapræði, að gera slíkt.
En hitt á að gera — og það má
ekkí dragast — að endurskoða
skatta- og útsvarslöggjöfina og
sníða hana þanuig, að heilbrigð-
ur atvinnurekstur geti þrifist. í
landinu. Þannig verður að sjá.til
þess, að útgerðin geti í góðu ár-
ferði safnað sjer varasjóði, sem
hún hefði svo upp á að hlaupa í
erfiðu árferði. Einnig verður að
tryggja það, að útgerðin geti safn
að fje til aukningar skipastólsins,
því að þess er fylsta þörf. Eklv-
ert af þessu gæti útgerðin gert,
- ef hún ætti að búa við hin al-
mennu skatta- og útsvarslög, sem
nú gilda.
En endurskoðun skattalöggjaf-
arinnar er ekki aðeins aðkallandi
vegna útgerðarinnar og þeirra,
■ sem nú njóta ívilnana, heldur einu
íg og ekki síður vegna annara
stjetta þjóðfjelagsins, sem nú búa
undir hinni ranglátu skatta- og
útsvarslöggjöf.
Lítum t. d. á millistjettirnar,
sem í er flest launafólk hins op-
inbera, fast starfsfólk einkafyrir-
tækja og stofnana. Lítum einnig
á verkamannastjettirnar, dag-
' launamennina. Þessar stjettir fá
allan þunga dýrtíðarinnar á sínar
' herðar. Þær fá einnig nokkra upp-
bót á sín laun og dagkaup, en þó
ekki sem nemur hinni auknu dýr-
' tíð. En hvernig verður svo farið
með þessar stjeftir að ári, þegar
farið verður að leggja á þær
skatta og útsvar samkv. gildandi
’ löggjöf ? Þannig, í stuttu máli, að
- ríkið 1 og sveitarfjelagið hirðir
> obbann af uppbótiimi og lijá. mörg
■ um meira til. M. ö. o. uppbótiu
sem fólkið fær til að mæta dýr
' tíðinái, er blekking og fals, ef
: sömu skattalög verða áfram.
s :
Fyrir hverjiim
á að biðja?
Eftir síra Jón Auðuns
ann 27. ágúst s.l. birti
Mbl. grein frá hr. Ólafi
Ólafssyni, kristniboða, til
andsvara því, sem jeg hafði
sagt í tímaritinu „Morgni"
í sambandi við hugleiðing,
er hann hafði áður birt í
„Bjarma“ um bænir fyrir
framliðnum. Verð jeg því að
biðja Mbl. fyrir fáeinar at-
hugasmedir.
I grein sinni fer hr. O. O. nokk-
uð lit fvrir það efni, sem jeg liefði
óskað að ræða við hann um: hvort
kristnir menn eiga að minnast í
bænum sínum ástvina sinna,
þeirra, sem látnir eru. Verð jeg
að svara því að nokkru.
Fúslega skal jeg láta öðrum eft-
ir að dæma það, hve mikið böl
það var fyrir hina lúthersku
kirkju á Islandi, að jeg gerðist
ritstjóri „Morguns“, en við hinu
vil jeg ekki þegja, er kristniboð-
inn fullyrðir, að í 20 ár hafi tíma-
ritið „Morgunn“ haldið uppi „lát-
lausum árásum á evangelísk lút-
herska kenningu" í landinu.
Á liðnum 20 árum ritaði Einar
H. Kvaran rithöf. manna mest í
itímaritið. Jeg held að kunnugur
enginn geti lað mjer þótt mjer
blöskri, þegar tengja á svo þung-
ar sakir við nafn hans, sem með
ritstörfum sínum liefir meira unn
ið í þágu kristilegrar menningar
með þjóðinni en flestir aðrir menn.
í ritdómum um bækur hans kom
það fyrir, að hin eindregna kristi-
lega bókmentastefna hans var
fundin honum til foráttu. Ein-
hvern veginn finst mjer, að kristn-
ir menn á Islandi skuldi honum
látnum eitthvað annað en hnútur
og hnjóðsyrði.
Næstur honum kemur si'o síra
Haraldur Níelsson með sínar
mörgu ritgerðir og ræður í
„Morgni“. Jeg geri ekki ráð fyrir
að til þess fóist margir af íbúum
höfuðstaðarins að samsinna því í
alvöru, að haun hafi verið skað-
I ræðismaður í kirkju þjóðarinnar.
Fleiri munu vera þeirrar skoðun-
ar, að við fráfall hans hafi kristni
landsins goldið það afhroð, að
hún sje sýnu svipminni síðan hanu
hvarf oss og bragðminni sú fæða,
sem síðan er reidd á borði kirkj-
unnar. Að margir muni þeirrar
skoðunar vottaði mannf jöldinn,
sem fyrir tæpum þrem árum fylti
tvö af stærstu samkomuhúsum
höfuðstaðarins, þegar 70 ára minn-
ing lians var heiðruð af hálfu
Háskólans og S. B. F. í. Jeg efa
að svo fjölsóttar minningarhátíðir
hefði verið unt að halda um
nokkra aðra síðari tíma menn en
síra Ilarald og síra Matthías, en
síra Matthías reyndu skoðana-
bræður hr. Ó. Ó. á sínum tíma að
hafa að hornreku í kirkjunni. Að
síra Haraldur hafi verið ólúthersk-
ur maður er mikil fjarstæða, því
að í sinni sterku sannleiksást og
vægðarleysi við fúablettina á
meiði kirkjunnar minti hann
manna mest á sannleiksvottinn og
bardagahetjuna frá Worms.
Þessir tveir menn hafa mestu
ráðið um stefnu „Morguns“ fram
til þesa dags, og jeg fullyrði að
hr. Ó. Ó. sje „einhversstaðar fyrir
utan“ meginþorra kristinna manna
í landinu þegar hann.leyfir sjer
að fullyrða, að þeirra störf hafi
miðað til óheilla fyrir kirkjuna í
landinu. Það minnir óþægilega á
ummæli Ilallesbys, hins norska,
um síra Harald fyrir fáum árum.
Þeir sem hlustuðu á síra Harald
og þekkja boðskap hans, þurfa
ekki að láta hinn norska prje-
dikara nje lærisveina hans á Is-
landi seg.ja sjer hver maður hann
var. Þeir sakna hans og harma
það gæfuleysi þjóðarinnar, að hún
skyldi ekki fá að njóta lians leng-
ur en varð. Hr. Ó. Ó. og skoðana-
bræðrum hans verður áreiðanlega
ekki til framdráttar að varp-i
rýrð á minning þessara manna.
★
Þá er þess að minnast, sem er
aðalatriði málsins, sem hjer ræð-
ii : Megum vjer biðja fyrir fram-
liðnuin ?
Aðalrök hr. Ó. Ó. eru þau, að
slíkt sje ekki fyrirsltipað í Nýja-
testaméntinu.
Það er raunar rjett, en hversu
margt er það ekki annað, sem
vjer teljum nú sjálfsagt, eitda
þótt það sje ekki fyrirskipað
beinum orðum þar ? Kristur mint-
ist aldrei einu orði á ferming ung-
menna, að því er vjer best vitrnn,
vjer fermum börnin samt og sú
athöfn er oss heilagt alvörumál.
Vjer vitum, heldur ekki til að
hai\n hafi nokkuru sinni minst á
hjónavígsluathöfnina, kirkjan tel-
ur hana yfirleitt sjólfsagða engn
að síður, og svo mætti lengi telja.
Starfstími Krisfs á jörðunni var
svo. stuttur, að það var fjölda
margt, sem honum.vanst, ekki tími
til að tala um, og margt glatað,
sem liann hefir talað, en fyriv
eðlilega þróun og vaxandi skiln-
ing 'á kenningu haus hefir margt
komið fram og orðið sjálfsagt þó
það væri ekki fyrirskipað í þeim
tiltölulega fáu orðum frelsarans,
seni varðveist hafa. Þannig lærð-
ist mönnum tiltölulega fljótt, að
enda þótt engar ákveðnar fyrir-
skipanir um að biðja fyrir fram-
liðnum hafi geymst í guðspjöllun-
um, þá nær kærleiks- og fyrir-
bænaskylda vor einnig til breiskra
bræðra, sem sigldir ertf á hinn
ókunna sæ.
Hr. (). Ó. fullyrðir að hinir
frahiliðnu þurfi ekki fyrirbæna
jarðneskra ástvina við.
Hvernig veit hann það?
Það er góð regla, að fullyrða
sem minst um það, sem maður
veit ekki nokkurn skapaðan hlut
um.
Meðan þeirri kenning hins lút-
herska rjetttrúnaðar var alment
trúað lijer á landi, að þegar eftir
dauðann hyrfu góðir menn til ei-
lífrar sælu en vondir menn til
endalausra kvala í eldsvítinu, var
vitanlega ástæðulaust að biðja fyr-
ir látnum mönnum, þeir góðu
þurftU þess ekkí með, þeir voru
alsælir orðnir, en hinum vondu
komu slíkar bænir ekki að neinu
gagni, þeirra dapurlegu örlög
voru innsigluð um alla eilífð.
Skoðanír manna á þessum efn-
um hafa tekið miklum stakkaskift-
um. í trúarvitund flestra manna
nú bíður hið fullkomna sæluríki
ekki sálarinnar fast við dauðans
dyr, lieldur er það markmið, sem
jafnvel sál hins trúaða og góða
manns verður að keppa að með
langri þróun fyrir handan gröf og
dauða. Maðurinn verður að halda
áfram, þar eins og hjer, að berjast
fyrir þeirri fullkomnun, sem eng-
um er unt að ná í jarðlífinu,
liversu góður, sem Guð gefur lion-
um náð til að verá.
Þessum skoðanabreytingum hlaut
það að fvlgja, að menn fóru að
spvrja: Ef fyrirbæn trúaðs manns
getur hjálpað vini hans, sem við
örðugleik'a á að stríða í framandi
landi, getur hún þá ekki einnig
hjálpað honum þó hann sje far-
inn af jörðunni? . '
Trúarvitund þess manns, sem á
trú Jesú Krists á mátt hænar-
innar hlýtur að svara þeirri
spurningu játandi. Auk þess kenn-
ir sjálf heilög Kitning oss þa'ð,
að eftir dauðann hafi Kristur
stigið niður í vansælustaðina ann-
ars heims til að frelsa sálir, og
er það ekki biblíuleg kenning, að
bæn vor eigi að vera samstarf við
hann? Fvrir hverjum .eigum vjer
þá að biðja til að líkjast honum ?
Á þessu máli er líka önnur, al-
gerlega mannleg hlið, ósnortin
allri guðfræði, og hún er sú, að
fjöldi fólks mun biðja fyrir látn-
um ástvinum sínum hvað sem
hver segir.
Mig langar til að taka dæmi úr
grein minni í „Morgni“, sem varð
hnevkslunarhella hinum rjetttrú-
aða kristniboða;
Jeg tók fórst dæmi af trúaðri
móður, sem er í sorg eftir breisk-
an son, kem dó ekki ,,í Drotni“
heldur í synd, og jeg spurði hr.
Ó. Ó. hvort hami trevstist til að
leiða þessa mæddu móður inn í
þá kirkju, sem á sjálfum minn-
ingardegi framliðinna er svo fá-
tæk, að hún á ekki til eitt bænar-
orð fyrir þeim, sem í svipuðu á-
standi deyja og drengurinn henn-
ar. Og hvað mun móðirin hugsa
í kirkjunni? Hver má banna henni,
að bæn móðurhjartans fyrir tára-
syninum leiti enn upp til Guðs
eins og hún gerði á meðan hann
velktist í syndum jarðlífsins?
Og jeg sneri dæminu við og
gerði ráð fyrir, að móðirin sjálf
hafi dáið mædd og þreytt frá
syninum á villigötum. Ætlar hr.
Ólafur kristniboði að telja nokkr-
um heilvita manni, sem annars
trúir á framhaldslífið, trú um, að
hún hætti að hugsa um drenginn
sinn og biðja fyrir honum, en.
gangi áhyggjulaus og syngjandi
sálma um aldingarða Paradísar?
Mun móðirin gleyma drengnum
sínum, sem villist á jörðunni í
sorg og syndum? Mun dauðinn þá
drepa móðureðli henar svo að hún
gleymi að elska og gleymi að
biðja? I greininni, sem hneyksl-
aði trúboðann, kvaðst jeg ekki
vita hverskonar trú mætti boða í
Kína, en jeg fullyrti að þessa trú
þýddi ekki að boða íslendingum.
★
TTm miður vingjarnleg orð, sem
hinn hógværi kristniboði lætur
falla í minn garð, eins og t. d.
þau, að hann telur mig Baals-
dýrkanda, eða heiðingja, skal jeg
ekki fást. Dæmisaga, Krísts ai
illgresinu meðal hveitisins hefir
kent mjer að reyna að varast
dómsýki um trú eða trúleysi ann-
ara manna og jeg held það góða
og kristilega speki, sem E. Bened.
orðar svo:
„Hver er sem veit, nær knjein
krjúpa
við kirkjuskör, hvað Guði er
næst?“
En ekki síst eins og heiminum
er nú komið, þegar löndin loga af
hatri og morðvopriin senda dag-
lega unga menn unnvörpum, og
í misjöfnu sálarástandi, yfir landa-
mærin miklu, tel jeg það mikla
nauðsyn, að ekki sje steinþögn um
þá fögru, kristilegu hugsjón —
þótt hennar kunni að gæta lítt í
játningaritum vorrar lúthersku
kirkju — að kristnir menn, lífs
og liðnir, á jörðu og á himni, eiga
að vera ein órofa, biðjandi heild,
þar sem hver biður fyrir öðrum,
þeir fyrir oss og vjer fyrir þeim.
Það er næsta ótrúlegt, að mað-
ur, sem virðist tala fyrir munu
nokkuð fjölmenns hóps innan
kirkjunnar, skuli hafa hugrekki
til að skrifa greinína, sem hjer
getur, því að það má liver maður
sjá, að aðeins sú kirkja, sem rist-
ir hugsjónina um bænasamfjelag
allra heima, undir leiðsögn Drott-
ins Krists, á sinn helga skjöld,
gétur nálgast þá háleitu hugsjón
sálmaskáldsins, að verða sá goð-
borni viður, sem
„breiðir. sitt lim yfir lönd, yfir höf,
á lifenda bústað og dáinna gröf“.
i
Jón Auðuns.
Barnaheimilið Vorboðinn biðnr
þess getið, að börn, sem hafa
dvalist í Brautarholti og Þingborg,
koma þriðjudaginn 3. sept. kl. 6—
7 í Hafnarstræti 5, og eru að-
standendur ámintir að vitja
þeirra þangað.