Morgunblaðið - 20.09.1940, Side 4

4
Föstudagur 20. sept. 1940.
MORGUNBLAÐIÐ
„Mynd af almenn-
ingsálitinu í
Bandaríkj unum“
Islensk heildarútgáfa á ritum
Gunnars Gunnarssonar
r
Avarp frá „Landnámu“
A meríska tímaritið „Life“
hefir kannað almenn-
ingsálitið í Bandaríkjunum,
— hvernig það hefir mótast
af atburðum sumarsins, upp-
gjöf Frakklands og ógnun
um innrás í England.
„Life“ hefir oft áður kannað
almermingsálitið í Bandaríkjun-
xim og er það gert á þann hátí'.
að spurningar eru lagðar afyrir
fólk af öllum stjettum víðsvegar
xim ríkin.
Hjer fer á eftir „mynd af skoð-
unum Bandaríkjamanna sumarið
1940“ (eins og „Life“ orðar það).
★
1) „An tillits til óska þinna og
'vona, hvor aðilinn heldurðu að
vinni stríðið í Evrópu, eins og út-
litið er nú?“
Þjóðverjar og ítalir 56.4%
Bandamenn 24.7%
Hvorugur 2.3%
Veit ekki 16.6%
2) „Ef Þjóðverjar og ítalir
sigra. heldurðu að nokkur hætta
sje þá á ferðum fyrir Bandarík-
in?“
Já 66.9%
Nei 19.6%
Óvíst 6.4%
Veit ekki 7.1%
3) „Ertu samþykkur því, að
lögskipuð verði herskylda allra
ungra manna?“
Já 70.7%
Nei 22.6%
Veit ekki 6.7%
4) „Ef Þjóðverjar og ítalir
skyldu sigra í stríðinu, hvort af
eftirfarandi tveim atriðum nálg-
ast meir það, sem þú álítur að
Bandaríkin ættu að gera?“
a) Hætta að verja öllu þessu
fje í vígbúnað og reyna
að búa í friði við þá
7.6%
b) Vígbúast til tannanna
hvað sem það kostar, til
þess að vera viðbúnir
öllum hættum 88.0%
Veit ekki 4.4%
5) „Ættum við að verja Suður-
Ameríku fyrir innrás erlendra
þjóða okkur sjálfum fyrir bestu?“
Hins sama var spurt um
Kanada, Mexico og önnur
Mið-Ameríkuríki, Vestur-Ind-
landseyjarnar og Grænland,
og fara svörin hjer á eftir:
c
Oi
0
t
n>
a
PT
P>
w
ö
P.
3
n>
ö.
o*
o
<T> O
3.0,5
5* O:
C ö
3» g
g
* $
y
J
j
I
I
EMOL
TOILET SOAP

Já 68.9% 80.8% 74.7%
Nei 11.7% 7.4% 9.4%
Óvíst 6.3% 3.7% 4.9%
Veit ekki 13.1% 8.1% 11.0%
V.-Indlandseyjar Grænland
Já 65.8% 58.8%
Nei 11.0% 15.5%
Óvíst 4.5% 5-2%
Veit ekki 18.7% 20.5%
6) „Ef Bandaríkjamenn lentu í
sömu aðstöðu og Belgir, Norð-
menn eða Finnar, og allar horfur
virtust á að þeir væru að bíða.
lægra hlut, hvort vildurðu held-
ur (a) halda áfram að berjast
hvað sem það kostar, eða (b)
gefast upp til að koma í veg fyrn-
frekari blóðsúthellingar og eyði-
leggingar?“
Halda áfram að berjast hváð
sem það kostar 54.0%
Gefast upp til að koma í veg
fyrir frekari blóðsúthellingar
og eyðileggingar 33.4%
Veit ekki 12.6%
7) „Ef litið er á ástandið í
heiminum eins og það er í júní
1940, finst þjer vera bjartar horf-
ur eða horfa illa um framtíð
menningarinnar ?‘ ‘
Bjartsýnn 43.3%
Bölsýnn 36.2%
Veit ekki 20.5%
Reykjavfk - Akureyri
Hraðferðir alla daga.
BifreiOastöð Akureyrar. Bifreiðastöð Steindórs
Fyrirliggfandft
Hveiti — Haframjöl
Kokosmjöl — Kanell heill
Cacao — The
Eggert Krisljánsson & Co. h.f.
Sími 1400.
Góðir íslendingar!
Hjer á landi eru starfandi
mörg útgáfufjelög, og þætti
ýmsum ef til vill sem verið sje að
hera í bakkafullan lækinn, að eitt
sje stofnað til viðbótar. En sú
skoðun hefir ekki við rök að styðj -
ast. Mörg verkefni bíða lausnar,
og þau verkefni eru þess eðlis,
að ekkert hinna eldri fjelaga get-
ur tekið þau að sjer. Eftir sum
höfuðskáld þjóðarinnar, t. d. Hall-
grím Pjetursson og Sigurð Breið-
fjörð, hefir aðeins verið gefið út
brot af því, sem þeir hafa ritað.
Aldrei hefir borið meiri nauð-
syn til þess en nú, að þjóðin neyti
þeirrar lífsorku, sem felst í ís-
lenskum bókmentum.
Vjer biðjumst því engrar af-
sökunar á því, þótt vjer stofnum
enn eitt útgáfufjelag. Það er ekki
stofnað til höfuðs eða samkepni
i við hin eldri fjelög, heldur er því
ætlað sjerstakt verkefni. Það ætl-
ar eingöngu að annast útgáfu á
ritum nokkurra höfuðskálda þjóð-
arinnar og hafa þá útgáfu með
öðru sniði en áður hefir tíðkast.
Vill fjelagið geta leyst stærri
verkefni af hendi á styttri tíma
en önnur útgáfufjelög, gert skraut
legar heildarútgáfur að smekk
vandfýsinna bókamanna, án þess
að horft sje um í kostnað. Hefir
fjelagið ákveðið að snúa sjer fyrst
að því verkefni, sem þjóðinni er
mikil vansæmd að hafa vanrækt,
og eigum vjer þar við: íslenska
hciladútgáfu af ritum Gunnars
Gunnarssonar.
Löngu fyrir heimkomu Gunnars
voru uppi margar raddir, sem
töldu þjóðinni ekki vansalaust, að
rit hans hafi ekki verið gefin út
á íslensku. Nú eru þessar raddir
orðnar 'enn fleiri og enn hávær-
ari. Það var framar öllu nauðsyn-
in á þessari útgáfu, sem hratc
þessu fjelagi af stokkunum, þó að
fleiri verkefni bíði þess.
Gunnar Gunnarsson er nafn-
kunnastur erlendis allra íslenskra
rithöfunda. Sum rit hans eru tek-
in í úrvalsrit heimsbókmentanna.
Danir telja hann einn besta rit-
höfund á danska tungu, og þeir
hafa hlotið bróðurpartinn af
frægð hans. Úr dönsku hafa rit
hans verið þýdd, og til Danmerk-,
ur hefir verið leitað um útgáfu- :
rjett á þeim. Margir ókunnugir j
hafa talið hann danskan rithöf-
und. Mörgum íslendingi hefii-1
sviðið þetta sárt. Eigi vitum vjer, 1
hvernig Gunnari Gunnarssyni hef !
ir fallið þetta, en vjer þykjumst j
skynja, að heimsfrægðar hafi hann
leitað til þess að hefja veg og
virðingu íslands. Víst er um það,
að Gunnar Gunnarsson er umfram
alt íslenskur rithöfundur. Sögur
hans fjalla um íslenska menn og
íslensk lífskjör. Þær eru íslensk-
ar bókmentir. Gunnar Gunnarsson
er íslenskur í lund, steyptur í mót
íslensks bónda. Það er því naum-
ast tilviljun, eða dutlungar
draumóraskálds, er hann flyst
heim og stofnar bú, heldur eðlis-
nauðsyn Islendings, sem kominn
er af bændum í ættir fram, og
borið hefir tregandi heimþrá til
móðurstranda.
íslandi her heiður af kjarnanum
í verkum Gunnars Gunnarssonar
og því þreki, sem skáldið hefir
búið yfir. Það er því skylda þjóð-
arinnar, ef hún þekkir sóma sinn
að helga sjer að fullu verk Gunn-
ars Gunnarssonar, og verður það
ekki betur gert með öðru en að
eiga á sinni eigin tungu vönduð-
ustu heildarútgáfuna, sem til er
af þeim. Það hefir líka verið
draumur skáldsins um langt skeið,
að aðalútgáfan af verkum hans
væri íslensk og ritaði hann sjálfur
eftirmála við hvert bindi, og verði
sú útgáfa lögð til grundvallar
þýðingum á erlendar tungur. í
þessu felst jafnframt krafa frá
honum sjálfum um það, að vera
talinn íslenskur rithöfundur, eihs
og rjett er og skylt. Einungis meb
slíkri útgáfu getur þjóðin rjetti-
lega fagnað heimkomu skládsins.
Með því að gerast fjelagar í
Landnámu stuðla menn ekki ein-
ungis að menningarstarfi, sem
þjóðinni ber skylda að inna af
hendi, og fagna heimkomu skálds,
sem borið hefir hróður íslands út
um heiminn, heldur eignast menn
einnig listræn skáldrit, meðal
hinna bestu í íslenskum bókment-
um.
Bækur Gunnars Gunnarssonar
eru orðnar um 4 tugir. Sumar
hinna fyrri hafa verið þýddar á
íslensku, en flest hin listaverk
hans, er hann samdi sem full-
þroska maður, hafa ekki komið út
hjer, t. d. Kirkjan á fjallinu,-
sjálfsæfisaga Gunnars í skáldsögu
formi. Mun hún að flestra dómi
talin fullkomnasta verk Gunnars.
Þá má nefna skáldsagnaflokk úr
þjóðarsögu íslands (Jón Arason,
Jörð, Hvíta-Krist o. fl.). Aðeins
tvær sögur í þessum flokki (Fóst-
bræður og Svartfugl) eru til á ís-
lensku. íslenskum lesendum, sem
eigi njóta skáldskapar Gunnars á
dönsku, er því ókunnugt um flest
hið besta, sem hann hefir skrifað.
Kirkjan á fjallinu er eitt feg-
ursta listaverk eftir íslenskan höf-
und.
Upphafið að Kirkjunni á fjall-
inu verður fyrsta bók heildarút-
gáfunnar. Halldór Kiljan Laxness
rithöfundur þýðir bókina, að ósk
höfundarins sjálfs. Yerkið alt
verður þrjú bindi. Kemur fyrsta
bindið snemma á næsta ári. Síðar
á næsta ári er ætlast til að komi
út ný skáldsaga eftir Gunnar
Gunnarsson.
Glæsilegasta útgáfa á fslandi,
einungis fyrir fjelaga í Landnámu
og alls ekki seld öðrum.
Bækurnar verða allar í Skírnis-
broti, bundnar í vandað skinn-
band, tölusettar og áritað af höf-
undi, er skrifar formála við hvert
bindi.
Landnáma verður að heita á
alla, sem vilja styðja þetta menn-
ingarstarf. En 10 kr. ársgjald
eins og önnur bókmentaf jelög
hafa, hrekkur skamt til slíkra
framkvæmda, sem hjer er í ráð-
ist. Mánaðargjald hefir því verið
ákveðið kr. 3.50. Væri æskilegast,
að það væri greitt í einu lagi fyr-
ir heilt eða hálft ár í senn. Vjer
þurfum 2000 f.jelaga, til þess að
fjelagið geti starfað af nægileg-
um þrótti, þ. e. látið 2—3 stór
bindi koma út árlega. Fæst sá
fjöldi vafalaust þegar í stað.
Umsjón með útgáfunni hefir út-
gáfuráð. Erum það vjer, sem rit-
um hjer nöfn vor undir. Úr vor-
um hópi höfum vjer kosið: Pró-
fessor Sigurð Nordal, forseta út-
gáfuráðs, og 7 manna fram-
kvæmdastjórn, þá: Andrjes G-
Þormar, aðalgjaldkera (formann),
Ragnar Jónsson, fulltrúa (vara-
formann), Kristján Guðlaugsson,
ritstjóra (ritara), E. Ragnar Jóns
son, forstjóra (gjaldkera), Ár-
mann Halldórsson, magister, Krist-
inn E. Andrjesson, magister, og
Ragnar Ólafsson, lögfræðing, og
endurskoðendur þá: Hauk Þor-
leifsson, aðalbókara, og Jón Gríms-
son, fulltrúa.
Reikningar fjelagsins verða
birtir árlega.
Jafnskjótt og vjer sjáum þess-
ari útgáfu á verkum Guhnars
Gunnarssonar að full borgið, höf-
um vjer hugsað oss að gefa út rit
fleiri bestu skálda vorra, en vjer
teljum ekki tímabært að ákveða
neitt um það áður en vjer höfum
snúið oss til yðar í nýju brjefi.
Viljum vjer nú, góðir íslend-
ingar, bjóða yður að gerast fje-
lagsmenn í Landnámu, bjóða yður
að verða einu eigendur að hinni
íslensku heildarútgáfu á verkum
Gunnars Gunnarssonar. Vjer
treystum því, að þjer þurfið ekki
langan umhugsunarfrest áður en
þjer takið þessu tilboði.
Áskriftarlistar liggja frammi í
öllum bókaverslunum í Reykjavík.
En síðar verður auglýst, hvar
menn geta gerst fjelagar utan
Reykjavíkur. Einnig geta menn
sent inntökubeiðni til einhvers í
framkvæmdastjórninni eða í Póst-
hólf 575, Rvík.
Með virðingu.
Sigurður Nordal, prófessor.
Ragnar Jónsson, fulltrúi,
Kristján Guðlaugsson, ritstj.
E. Ragnar Jónsson, forstjóri.
Halldór Kiljan Laxness, rithöf.
Kristinn Andrjesson, magister.
Guðm. Thoroddsen, prófessor.
Ármann Halldórsson, magister.
Jón Grímsson, fulltrúi.
Guðni Jónsson, magister.
Haukur Þorleifsson, aðalbókari.
Páll ísólfsson, orgánleikari.
Ól. H. Sveinsson, forstjóri.
Árni Priðriksson, fiskifræðingur.
Andrjes G. Þormar, aðalgjaldkeri.
Magnús Gíslason, skrifstofustjóri.
Ásgeir Ásgeirsson, bankastjóri.
Jens Figved, kaupfjel.stj.
Jakob Frímannsson, framkv.stj.
Ingólfur Gíslason, læknir.
Sigrún Blöndal, frú.
Símon Ágústsson, dr.
Sigurður Thorlacius, skólastjóri.
Árni Jónsson frá Múla, alþm.
Ragnar Ólafsson, lögfræðingur.
Tómas Guðmundsson, rithöf.
Gunnl. Einarsson, læknir.
Helgi Hjörvar, skrifstofustj.