Morgunblaðið - 18.12.1940, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 18. des. 1940.
5
Otgef.: H.í. Árvakur, ReyKJavlk.
Ritstjórar:
Jón Kjartamaon,
Valtýr Stefánmon (ábyrgfiarm.).
Auglýsingar: Árnl Óla.
RlUtjðrn, auKlýalugar o*r afgrrelBala:
Austurstræti 8. — Slml 1#Ó0.
Áakriftargjald: kr. 8,50 á aánuól
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
f lausasölu: 20 aura elntaklO.
25 aura meO Lesbök.
Dagsbrún
¥
ERKAMAN NAFJELAGIÐ
Fjármálastjórn
Framsóknarfiokksins
Eftir Jón Pálmason, alþm.
Stjórnmálaritstjóri „Tímans'
Skúli Guðmundsson alþm.
hefir ritað í 116. og 117. tbl.
blaðsins grein um „Fjármálin og
Sjálfstœðisflokkinn". Tínir hann | bili um nærri 4 og hálfa miljón
upp nokkur ummæli Sjálfstæðis- króna, eða meira en tvöfaldast.
blaðanna undanfarin ár og leggur ( Má þar vel greina yfirburði
svo iit af því í sambandi við starf , Framsókuarflokksins. Tölurnar
semi núverandi fjármálaráðherra.
Niðurstaðan af þessum hugleið- útskýringa.
ingum ei' sú hjá manninum, að
allar ásakanir Sjálfstæðismanna
og blaða þeirra um sultk og ó-
stjórn í fjármálunum á liðnum ár-
um sje ástæðulaus þvættingur.
Stjórn Framsóknarmanna á þessu
sviði hafi verið í svo góðu lagi,
að Sjálfstæðismenn geti þar ekk-
ert um bætt. Til frekari áherslu
kom svo ný grein um sama efni í
118. tbl. Tímans, þar sem skorað
er á kjósendur Sjálfstæðisflokks-
ins að fylkja sjer undir merki
Framsóknar af því hve vel hafi
tekist að stjórna fjármálunum.
Það má gera ráð fyrir að þessar
greinar sjeu eins konar ljósmynd
af því sem ófyrirleitnustu menu
Framsóknarflokksins bera á borð
fyrir landslýðinn nú um þessar
mundir, og þó er myndin vafa-
laust talsvert sljettuð frá því juu hefir því nokkuð oft átalið þá
Dagsbrún auglýsir allsherj-
ar atkvæðagreiðslu meðal fje-
Jaga sinna um mikilsvarðandi
anál og fer atkvæðagreiðslan
íram næstkomandi föstudag,
laugardag og sunnudag.
Fyrsta aðal-málið, sem at-
icvæðagreiðslan snýst um er um
Iþað, að heimila stjórn fjelags-
ins að hefja vinnustöðvun frá
Jt. janúar n.k., ef samningar við
.'atvinnurekendur hafa ekki
náðst fyrir 23. þ. m. Svo sem;
kunnugt er, standa nú yfir
samningaumleitanir milli Dags-
brúnar og Vinnuveitendaf je-
lagsins. Þess er að vænta, að
'}>eir samningar takist vel og
giftusamlega og að ekki komi
iil neinnar vinnustöðvunar. En
ef samningar stranda, þarf vit-
anlega að liggja skýrt fyrir,
fiver vilji fjelagsmanna er, og
*er þessvegna áríðandi, að Dags-
brúnarmenn taki þátt í at-
íkvæðagreiðslunni.
Annað aðal-málið, sem at-
kvæðagreiðslan fjallar um,
varðar afstöðuna til Alþýðu-
samhandsins. Stjórn Dagsbrún-
.ar leggur til, að fjelagið verði
áfram utan Alþýðusambands-
ias, eða þar til næst verður kos-
Ið á sambandsþing samkvæmt
hinum nýju lögum safnbands-
ins.
Svo sem kunnugt er, breytti
síðasta þing Alþýðusambands-
ins lögum sínum þannig, að
•gengið var til móts við kröfur
Sjálfstæðismanna um jafnrjetti
verkamanna og um það, að Al-
þýðusambandið skuli vera óháð
.- stjórnmálaflokkum.
En í lok þingsins fóru Al-
þýðuflokksmenn, sem voru ein-
ráðir á sambandsþinginu, svo
óviturlega að, að þeir kusu ein-
göngu sína flokksmenn í allar
Trúnaðarstöður til næstu
ftveggja ára. Með þessu fram-
ferði var tekið burt með ann-
ari hendinni alt, sem hin hafði
gefið. Næstu tvö árin ríkir því
algert flokkseinræði í Alþýðu-
sambandinu. En það er einmitt
þetta, sem verkamenn í Dags-
brún hafa ekki getað þolað. —
Þeir hafa krafist þess, að Al-
þýðusambandið yrði tafarlaust
slitið úr öllum tengslum við
Alþýðuflokkinn. Lögum sam-
bandsins var breytt í þessa átt,
en framkvæmdin varð þannig,
cað lögin voru að engu höfð.
Auðvitað er það hárrjett1 iúgunni
stefna hjá stjórn Dagsbrúnar,1 ríkisins
að standa áfram utan við Al- J kvœmclix> hafa veruleg áhrif á
þýðusambandið, þar til kröfum <>iUnig |jpim sem lítil breyting hef-
fjelagsins er fullnægt í fram-jir á orðið, svo sem alþingiskostn-
kvæmdinni. | itói og kirkjumálagjöldum. En V
Er þess að vænta, að verka- þessnm stutta samanbnrði sjest,
menn standi einhuga og sam-' að á þessum 6 greinum hafa ár-
;taka um þetta. I legu gjöldin hækkað á þessu tíma-
tala nægilega skýrt og þurfa lít-
Það kann nú að vera, að ein-
hverjum þyki næsta langt seilst
nm samanburð að taka 12 ár, en
allan þann tíma hafa hinir ráð-
slyngu Framsóknarmenn. altaf
stjórnað fjármálum ríkisins, bank
anna o. s. frv. Til þess nú að
þrengja sviðið þyltir mjer rjett,
að gera nokkru nánari samanburð
á styttra tímabili.
★
Árin 1932—’34 fór samsteypu-
stjórn með völd, tveir Framsólm-
armenn og einn Sjálfstæðismaður.
Þá lieyrðu fjármálií undir ann-
7. fl.gr. Vextir
10. — Stjórnar-
ráðið o. fl....
11. fl.gr. Dómg.
lögreglustj. ..
14. fl.gr. Kenslu-
mál...............
17. fl.gr. Styrkt-
arstarfsemi ..
18. fl.gr. Eftirl.
og styrkarfi..
Útgj. alls við 6
ríkisspítala urðn
1933
þús.
kr.
1653
408
um Hækkun UU(jarj þu henni liafi verið stjórn
kr.
1770
583 175
1846 2239 393
1339 2106 767
1088 1618 530
236
363 127
1034 1414
Hjá þeim stofnunum ríkisins,
sem til voru 1933 og taldar eru á
3. gr. fjárlaganna, er í rekstrar-
reikningi ríkisins aðeins færður
tekjuafgángur. Hve hann verður
mikill markast af ýmsu, en eink-
um umsetningu og því, hve mik-
an Framsóknarmanninn, svo keðj-'ið fer f kostnað við þessar stofn-
anir. Samanburðurinn á því er
þannig:
an slitnaði ekki. En það skeði nú
samt, að þegar þessir tveir Fram-
ráðherrar liöfðu kynst starfshátt-
um flokksbræðra sinna nógu vel,
þá fóru þeir úr flokknum. Tím-
sem á fundum er sagt. Hjer
er því fyrir hendi æskilegt til-
efni fvrir mig og . aðra Sjálf-
stæðismenn til að taka
þeirri áskorun, sem í greinunum
felst og víkja nokkuð að fjár-
stjórn Framsóknarflókksins. Ilann
hefir farið með völcl yfir fjár-
málum þjóðarinnar um 12 ára
skeið frá 1927—1939, stundum
einn, en stundum með stuðningi
hiuna floklcanna. Á valdatímabili
Jóns Þorlákssonar á árunum 1924
—1927 var Tíminn sí og æ með
ásakánir um slæma fjárstjórn og
hefir jiað áti efa, haft áhrif til að
koma kjósendunum inn á þá
braut, að fella stjórnina.
Jeg sltal nú rjett til að gefa.
litla hugmynd um breytinguna
sem orðið hefir á nokkrUm út-
gjaldaliðum ríkisins nefna fáein-
ar tölur úr ríkisreikningunum ár-
in 1926 og 1938, en það eru síð-
ustu heilu árin, sem hver þessara
tveggja flokka foru með völd:
Fjárlagagreinar
7. gr. Vextir a£ ..
skuldum.............
10. gr. Stjórnarráð,
Hagstofa o.fl.o.fl
11. gr. Dómgæsla og
lögreglustjórn
14. gr. Kenslumól..
17. gr. Alm. styi’kt-
arstarfsemi .. ..
18. gr. Eftirlaun og
styrktarf je .. ..
1926
þús.
kr.
1938 Hækkun
þús. þús.
kr.
kr.
710 1770 1060
síðan og kann að vera, að eitt-
livað af því hafi verið verðskuld-
að.
Það mún því elcki geta talist
hlutdrægni frá minni hálfu, þú
jeg geri nokkumi sainanburð á
fjárstjórn þéssara syndugu Fram-
sóknarmanna og hinna hreinu,
sem á.eftir koma. Þeir rjeðu yfir
fjármálunum eitt heilt ár, árið
1933, og er því rjettlátast, að bera
það saman við það árið, sem
Framsóknarmenn stjórnuðu síðast
að mestu einir, árið 1938. Finim
ár ei’u á milli og má með rjettu
nefna þau Eysteins tímabilið, því
hjá Framsóknarliðinu hefir þá og
síðan mest borið á hrósyrðunum
um Evstein Jónsson fyrir lians
snildarlegu fjármálastjórn. Fyri
þessi 5 ár er þægilegra um sam-
anburð af því ríkisreikningarnir
eru færðir með alt öðrum liætti
frá Jóns Þorlákssonar tímanum.
Mismunuriiin frá 1933 er náttúr-
lega mikið minni heldur en frá
1926, enda tvær Framsóknar-
stjórnir búnar að starfa á milli.
Munurinn er þó nokkur, eins og
itú mun sýnt.
375 583 208
Stofnanir 1933 1938 Hækk.
þús. þús. þús.
kr. kr. kr.
1. Póstkostnaður 608 662 54
2. Landsíminn.. 1600 1936 336
3. Áfengisverslun 4172 355 183
4. Prentsmiðjan .. 358 472 114
5. Landsmiðjan, stjórn, skrifst.
o. fl 51 102 51
6. Útvarpið.... 305 533 223
7. Tóbakseinkasalan 165 201 36
8. Ríkisbúin á Kleppi, Vífils- stöðum og
Reykjum 89 115 26
954
1319
2239
2106
1285
787
648 1618 970
180 363 183
Hjer er gengið framhjá breyt-
á þeim gjaldagreinum
sem verklegar fram ■
og
Tekjur á sjóðs-
yfirljti .. ..
Gjöld á sjóðs-
yfirliti .. ..
Rekstrarfje ..
Rekstrargjöld
1933
millj.
kr.
1938 Hækkun
millj. millj.
kr.
16,1 23,4
15.5
13.5
13.6
23,2
19,5
17,7
kr.
7,3
7,7
6,0
4,1
Þetta sýnir, að tekjurnar hafa
hækkað um meira en miljón króna
á ári að meðaltali á þessu tíma-
bili, en það þýðir þá hækkun á
sköttum og tollum. Er þó margt
á því sviði, sem ekki dremur fram
í reikningum ríkisins, eins og síð-
ar verður vikið að.
Breytingin á nokkrum einstök-
um gjaldaliðum í ríkisstarfræksl-
unni er á þessa leið:
Kostnaðurinn við þessar stofn
anir liefir samkvæmt þessu hækk-
að á Eysteins tímabilinu um rúm
lega eiua miljón króna. Nokkuð af
því er að vísu af óhjákvæmilegri
aukningu á starfsemi eins og
nokkuð af aukningunni á rekstr-
arkostnaði símans og prentsmiðj-
unnar, en megin hlutinn er af öðr-
um ástæðum og gildir þar um
sama og á öðrum sviðum himiar
opinberru starfrækslu á þessu
„umbóta“ tímabili.
★
Þó þessi samanburður, sem hjer
hefir verið gerður, sýni glögt í
hvaða átt hefir stefnt, þá fer því
mjög fjarri, að hann sje tæm-
andi, því aukningin á sköttum og
öðrmn gjöldum hefir orðið miklu
meiri en fjárlögin og ríkisreikn-
ingarnir sýna. Þetta stafar af
því, að allskonar stofnunum og
opinberri starfsemi hefir verið
komið á fót. sem ekki var til
1926 og ekki heldur 1933.
Sumt af þessu er tekið með á
reikningi ríkisins, en sumt ekki.
Flest af því er myndað með nýj-
um sköttum, sem slengt hefir ver-
ið á landsfólkið og ekki eru tald-
ir með í yfirliti ríkisreikninganna.
Annað er með því að taka fleiri
þætti verslunarinnar undir ríkið.
Þannig er ástatt með Bifreiða-
einkasöluna og Raftækajeinkasöl-
una, sem hvor í sínu lagi eru mjög
mishepnuð fyrirtæki. Grænmetis-
verslun ríkisins er svipaðrar teg
|)ÚS.
kr. að á nokknð annan veg. Allar
117
þessar stofnanir hafa miðað aS
því og verið settar á fót til að
afla tekna fyrir ríkið, en þess hef-
ir ekki verið gætt, að slíkt í’ýrir
gjaldþol þeirra, sem áðjir hafa
verslað með sömu vörur að sama
skapi. Þar að auki sýnir reynsl-
an, að mikið af tekjunum fer í
reksturskostnað og skuldasöfnun,
auk þess sem einkasöluvörur eru
oftast dýrari til almennings en
380 ella. Þetta er þó alt annars eðlis
• en hitt, sem sett hefir verið af
stað með sköttum á almenning og
er að miklu leyti hulið landsfólk-
inu hvernig rekið er og stjórnað.
Þannig er með alla tryggingar-
starfsemina, sem þrengt var fram
með lögum af meiri hluta á Al-
þingi. Sjúkra- og ellitrygging-
in kostar nú yfir 2 miljón-
ir króna á ári. Ríkið greið-
ir nokkuð, sveitar- og bæjarfjelög
nokkuð, en hitt er tekið með alls-
herjar nefskatti eins og kunnugt
er. Hann er nú orðinn hæsta upp-
hæðin á þinggjaldsmiða flestra
sveitamanna og í bæjunum er
hann enn þyngri. Fyrir sveitirnar
hefir þó reynslan orðið sú, að þær
njóta einskis af þessum fram-
kvæmdum og jafnvel að framlög-
in til ellistyrktarsjóðanna hafi
lækkað. Um þessa starfsemi mætti
annars gefa upplýsingar, sem
bera þess ljóst vitni, hve rándýr
hin opinbera starfsemi verður á
skömmum tíma.
Jöfnunarsjóður sveitar- og bæj-
arfjelaga hefir síðustu árin feng-
ið 700 þúsund krónur af ríkis-
tekjum og sú upphæð er hvorkí
tekin með á fjárlögum eða ríkis-
reikningi. Sú uppliæð er því um-
fram það, sem reikningur rikisins
sýnir.
Sama er að segja um 450 þús-
krónur, sem teknar hafa verið með
sjergjaldi á fiski og lagðar hafa
verið til starfsemi Fiskimálanefnd-
ar. —
Ferðaskrifstofa ríkisins er eitt
þeirra fyrirtækja sem knúin vorn
fram með lögum gegn harðri mót-
stöðu Sjálfstæðismanna. Með þeim
lögum var lagður skattur á öll
ferðalög í landinu, og hefir hann
reynst 25—30 þús. krónnr á ári.
Ilann átti að nægja til þessarar
starfsemi að sögn formælendanna,
en það hefir farið á annan veg.
Rekstrarhallinn varð á 3 áruni.
1936, 1937 og 1938, rúmlega 3&
þús. kr. og skuld við ríkissjóð var
orðin við síðustu áramót 48.9 þús.
kr. Hefir sú upphæð ekki verið
talin með eignum ríkisins að und-
anförnu. Talin einskis virði.
Þetta umbótafyrirtæki hefir nú
loks verið ákveðið að leggja nið-
ur, þó mjög ætti það að vera
iiauðsynlegt á sínum tíma.
FRAMH. A SJÖTTTJ SÍÐU.