Morgunblaðið - 08.02.1941, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 8. febr. 1941.
UR
DAGLEGA LÍFINU
17 rú Soffía M. ólafsdóttir vakti
máls á því á fundi Þjóðræknis-
fjelagsins um daginn, að eitt af verk-
efnum fjelagsins væri það, að örfa
brjefaskriftir milli Islendinga beggja
megin hafsinsl* Hún mintist m. a. á
það, hve margir ættu nána ættingja
vestra, . en vissu ekkert um þá eða
hagi þeirra, vegna þess a'S brjefa-
skriftir fjellu alveg niður.
Én á það var bent á fundinum, að
ef einhverjir hjer heima hefðu hug
á að kornast í brjefasamband við ætt-
ingja og vini vestra, þá væri ekki
annað en senda vestur-íslensku blöð
'unum fyrirspurnir um þetta fólk, eða
afgreiðslum blaðanna brjefin. með til-
mælum um að koma þeim til skila.
t>ví afgreiðslumenn eða ritstjórar blað
anna mýndu áreiðanlega greiða fyrir
‘þessu og hafa upp á fólkinu.
Ef það skylidi vera svo, að margir
hjer heima óskuðu eftir slíkum upp-
lýsingum, þá gæti líka komið til mála,
að Þjóðræknisfjelagið hjer tæki slík
mál að sjer, og greiddi fyrir því, að
koma slíkum fyrirspurnum á fram-
færi svo heimilisfang fólksins fyndist.
Að vísu eru ekki tímarnir, sem
Jieppilegastir til þeirra hluta, meðan
pósti seinkar mjög og póstsendingar
«ru ótryggar.
Jökull Pjetursson skrifar um Guð-
mund frá Stóra-Skógum:
1 Lesbók Morgunblaðsins þann 5.
jan. s. 1. er grein um Guðmund nokk-
sm Magnússon frá Stóru-Skógum,
góðan hagyrðing, og eru þar einnig
birtar nokkrai' stökur eftir hann. Það
er að vísu ekkert nýtt, en reyndar
altof sjaldgæft, að birtar sjeu vísur
eftir lítt eða óþekta hagyrðinga. En
það sem vakti sjerstaklega athygli
mína í fyrmefndri grein, var það,
að við þetta mjög svo fáþekta nafn
eru tengdar nokkrar allra þektustu
vísur hjer á landi á síðari áratugum.
I>arna eru vísur, sem oft hefir verið
•deilt um hver væri höfundur að. •—
Hafa menn haft mjög skiftar skoðan-
ir þar um, en enginn hefir þó nefnt
siafn Guðm. frá Stóru-Skógum, svo
jeg viti til. Mjer finnst þetta næsta,
undarlegt með ekki eldri vísur. Og þó
jeg hafi ekki beinar ástæður til þess
að vjefengja heimildii' greinarhöfund-
áir, þá gefa þó athugasemdir Björns í
Grafarholti í Lesbók 2. þ. m. nokkra
ástæðu til að halda að ekki sje þar
alt óskeikult.
★
En m. a. o. hvað segja hinir há-
raenntuðu meistarar í íslenskum frœ'ð-
>um um þetta ? Er til mikils mælst að
þeir leiðbeini fróðleiksfúsum alþýðu-
inönnum um þessa hluti, í stað þess
að horfa á þá, stangast á, í skugga
íafræði sinnar. Hvað aðhafast meist-
ararnir yfirleitt í þessum efnum, svo,
snm um rannsókn og skrásetningu
vísna og höfunda frá liðnum árum?
Ér það ekki raunverulega þjóðfjelags-
Ie.g skylda þeirra Eða á þessi merki-
legi og þjóðlegi fróðleikur, hjer eftir
•sem hingað til, tilveru sína að ]>akka
úhuga og Jijóðrækni íslenskra alþýðu-
'jnanna, sem verða að vinna þessi verk
í hjáverkum sínum, og hafa sjaldnast
aðgang að neinum heimildaritum, og
verða því af þeim sökum oft og ein-
,att ekki eins góð og skyldi.
J*etta segir Jökull Pjetursson.
★
Til viðbótar er rjett að geta þess
-að það er enginn liægðarleikur að
líomast að því rétta um höfunda lausa-
vísna, jafnvel þeirra, sem þjóðkunnir
eru. Yerður aldrei grafist fyrir allan
sannleika í því efni. En ýmsir fræði-
foaenn bafa lagt stund á lausavísna-
söfnun, og hafa þá reynt að vita sem
gleggst um höfundana.
í handritasáfni Landsbókasafnsins er
talsvert af lausavísnasöfnum. Meðal
þeirra er safn Ólafs, heitins, Marteins-
sonar. Jóhann Sveinsson frá Flögu
hefir fengið nokkurn opinberan styrk
til þess að safna lausavísum og á vafa
laust álitlegt safn.
Á
Fyrir nokkrum árum voru daglega
birtar lausavísur hér í blaðinu. En
við það var hætt m. a. vegna þess hve
miklar deilur risu um það hverjir væru
höfundar sumra vísnanna.
]>egar líður fram á vertíðina, fara
sjómennirnir að hugsa meira og meira
til slíkra fiskislóða sem Selvogsbanka,
er talin voru óbrigðul fiskimið. Ar eft-
ir ár hefir þessi ágæti „banki“ brugð-
ist. Hafa verið skiftar skoðanir manna
um það, hvernig á þessu stæði.
Hinir f'iskfróðu menn halda • því
fram, að það sje óvenjulegur hiti í
sjónum, sem hafi eyðilagt veiðina á
Selvogsbanka. Er þetta skýrt á þenna
hátt:
★
Þegar þorskurinn kemur úr kalda
sjónum fyrir Norður- og Austurlandi
til þess að hrygna í hlýrri sjónum, þá
leitar hann þangað, sem er ákveðið
hitastig. Því til þess að hrygningin eða
frjóvgun hrognanna rjettara sagt, tak-
ist vet, þá þarf sjórinn að hafa ákveð-
ið hitnstig.
J'egar sjórinn við strendur landsins
er nieð kaldara móti, þá er þetta kjör-
stig þorsksins á takmörkuðum svæð-
um, m. a. á Selvogsbanka, og þá hnapp
ast þorskurinn þar. Þegar hlýnar í
sjónum, þá er þetsta kjörstig á víðari
svæðum, og þorskurinn því dreifðari,
veiði hvergi eins mikil og hún er á
takmörkuðum miðum í kaldari ár-
unum.
1‘etta er þá einn þátturinn í „dag-
legu lífi“ þorsksins, sem getur háft
nijög mikil áhrif á afkomu okkar ís-
lendinga, atriði, sem við ættum að
legg.ja áherslu á, að gera okkur grein
fyrir. Því ekki væri það óhugsandi frá
okkar sjónarmiði sem engan kunnleika
höfum af eigin reynd á þorskveiðum,
að þegar veiði bregst á Selvogsbanka,
þá finni þorskurinn einhvem annan
stað, sem er honum jafn hentugur til
hins árlega hrygningar-„stefnumóts“ og
Selvogsbanki hefir verið um tugi ára
eða lengur.
Hva.ð segja, okkar reyndu og góðu
fiskiskipstjórar um þetta? Finst þeim
þessar húgleiðingar eintóm vitleysa?
Eða finst þeim rjett að athuga hitann
í sjónúm á fislrimiðunum, og læra af
honum með tímanum eitthvað um það,
hvar helst sje að gera sjer vonir um
að hitta „þann gráa.“?
Hafa þeir með sjer hitamæli, til
að bregða í sjóinn og fylgjast með
því frá ári til árs hver sjávarhitinn-er
á miðunum ?
★
Ur ensku blaði:
Ciano greifi/talar við Göbbels í síma
og segir:
Hvað er þetta? Ert þú enn í Þýska-
landi ? Þú sem ætiaðir að vera kominn
til London 15. desember.
Göbbels svarar: Talar þú frá Aþenu
borg ? *
Jeg er að velta því fyrir m.jer hvort
Hitler vanti yfir-Frakka.
Bazar h'afa konur í kirkjunefnd
Dómkirkjusafnaðarins ákveðið að
halda í r.'.r.rs.
Eggert Claessen:
Verkfallið í veit-
ingahúsunum
Sjöfn, fjelag starfsstúlkna á j veitingamönnum hjer í bænum
veitingahúsum hjer í bæn-'kr. 87.60 fyrstu þrjá mánuði
um er ekki nema rúmlega árs- starfstímans og síðar kr. 109.50
gamalt, og fyrsti samningurinn á mánuði. Þannig ætlar Al-
sem það gjörði við Fjelag gisti þýðusambandið að reyna að
húsa- og veitingastaðarekenda,' eyðileggja nefnt fjelag veit-
sem hafa kvenfólk í þjónustu 1 ingamanna, sem er í Vinnuveit-
sinni, hjer í bænum, var gjörð- j endafjelaginu.
ur 2. mars s. 1. Það mun eins Eftir skrifum Alþýðublaðsins
dæmi að þegar samningar hafa! og framkvæmdastjóra Alþýðu-
ekki staðið nema 10 mánuði, þáj sambandsins, Jóns Sigurðsson-
sjeu gjörðar svo miklar kröfur ar, að dæma virðast þeim veit-
til kauphækkunar og kjara-
bóta, eins og starfsstúlknafje-
lag þetta gjörði nú um áramót-
in.
í 12. grein tjeðs samnings er
svohljóðandi ákvæði:
„Starfsfólk má ekki starfa í
þjónustu annara gistihúsa og
veitingastaða í Reykjavík, en
veitingamanna þeirra, sem
standa að samningi þessum.
Þetta nær þó eigi til Ingólfs
Café og veitingasölunnar í
Iðnó“.
Þetta ákvæði samningsins
hafa stúlkurnar þverbrotið, og
ingamenn í nefndu fjelagi hafa
gert sig seka í mjög mikilli ó-
hæfu, með því að andmæla
þessari aðferð Alþýðusambands
ins, til þess að sundra fjelagi
þeirra! Á síðasta fundi hjá
sáttasemjaranum kváðust veit-
ingamennirnir ekki vilja semja
við starfsstúlknafjelagið, eða
Alþýðusambandið fyrir þess
hönd, nema að starfsstúlkna-
fjelagið vildi bæta úr tjeðum
samningssvikum sínum, að því
er snertir ofangreinda 12. grein
samningsins, og kæmu því til
framkvæmda að stúlkurnar í
þegar verkfallið var gjört 24. fjelaginu ynnu ekki hjá veit-
þ. m. kom í ljós að fjöldi af
átarfsstúlkunum, sem eru í fje-
laginu, störfuðu hjá veitinga-
mönnunum, sem ekki eru í
tjeðu fjelagi veitingamann-
anna.
Starfsstúlknafjelagið notaði
sjer þessa aðstöðu. Fyrir for-
göngu Alþýðusambands ís-
lands gjörðu starfsstúlkurnar
aðeins verkfall hjá veitinga-
mönnum í nefndu fjelagi og var
beinlínis tekið fram í Alþýðu-
blaðinu að verkfallið næði
ekki til annara veitingamanna
en þeirra, sem væru í Vinnu-
veitendaf jelagi íslands, en
ingamönnum, sem ekki eru í
umræddu fjelagi, en þetta og
annað ekki var krafa veitinga-
manna í þessu efni. Krafa
þeirra var alls ekki sú, að lokað
væri öllum veitingahúsum bæj-
arins, eins og Alþýðublaðið og
framkvæmdastjóri Alþýðusam-
bandsins hafa leyft sjer að
skýra frá.
Auk ofangreinds kaups hafa
starfsstúlkurnar frítt fæði hjá
veitingamönnunum. Kaupkröf-
ur starfsstúlknanna fara því
langt fram úr því kaupi, sem
nokkrar ófaglærðar og óvanar
starfsstúlkur hafa í nokkru
nefnt fjelag er deild í Vinnu- ] starfi hjer á landi, en auk,
veitendafjelaginu. Hinsvegar, kaupsins hafa starfsstúlkurnar
hjeldu og halda stúlkurnar á- haft 10 daga sumarfrí, sem
fram að starfa með óbreyttu stúlknafjelagið krefst að sje
kaupi og kjörum hjá öllum öðr-j]engt í 14 daga. Veikindakaup
um veitingamönnum hjer í ^ hafa þær haft í 14 daga, en
bænum, þar á meðal jafnvel ^ krefjast nú að verði lengt upp
stúlkan sem er formaður í í fjórar vikur.
stúlknafjelaginu.
Starfsstúlknafjelagið,
eða
Frá þessum kröfum hefir
starfsstúlknafjelagið eða fram-
líklega rjettara sagt Alþýðu- kvæmdastjóri Alþýðusambands
sambandið, krefst þess að lág-
markskaup starfsstúlknanna
sje hækkáð úr 60 — sextíu —
ins fyrir þess hönd ekki fengist
til að víkja í neinu tilliti í þeim
samningsumleitunum, sem far-
kr., fyrstu 3 starfsmánuðina og ið hafa fram bæði með og án
þar eftir 75 kr., upp í kr. 125,00 sáttasemjara.
- eitt hundrað tuttugu og
fimm — kr. á mánuði, auk
Það mun mega fullyrða, að
mjög margar starfsstúlkur eru
fullrar dýrtíðaruppbótar, og óánægðar með þessa aðstöðu,
þetta kaup átti að gilda alveg enda eru þær farnar að segja
frá byrjun starfstímans, þannig j sig úr f jelaginu. Hafa þær til
að konrnungar og alveg óvanar þess fulla heimild samkv. lög-
starfsstúlkur eiga að fá þetta um fjelagsins, ef þær aðeins
háa lágmarkskaup. Sje nú gert greiða skuldir þær, sem þær
ráð fyrir, að allir veitingamenn, eru í vegna ógreiddra fjelags-
hvort sem þeir eru fjelags- gjalda, og afhenda fjelagsskír-
bundnir eða ekki, greiði fulla teini, sem þær kynnu að hafa
dýrtíðaruppbót, þá vildi Al- fengið. En til þess að hræða
þýðusambandið þannig koma þær frá því að segja sig úr f je-
því til vegar að byrjunarkaup laginu hefir þeim verið sagt,
yrði, hjá veitingamönnum í of- að þær myndu verða settar í
annefndu fjelagi kr. 182.50 á tugthúsið ef þær segðu sig úr
mánuði, en hjá öllum öSrum fjelaginu!!
Alþýðublaðið og fram-
kvæmdastjóri Alþýðusambands-
ins eiga ekki til nógu ill or8
gagnvart þeim stúlkum, sem
vilja ekki beygja sig undir ok
framkvæmdastjórans.
En það hefir aldrei verið ráð-
legt að kasta grjóti þegar rnenn
sitja í glerhúsi.
Því hvernig hefir framkoma
framkvæmdastjórans sjálfs ver-
ið í þessu máli?
Hann hefir reynt að fá veit-
ingamennina til þess að svíkja
fjelagsskap sinn með því a5
gjöra við hann sjersamning, þó
honum hlyti að vera ljóst, að
þeir þar að auki gjörðu sig seka
í broti á lögum fjelags síns.
En stúlkurnar brjóta eiigin
fjelagslög þó þær segði sig úr
fjelaginu og ei'u þa óháðar öll-
um loforðum.
Framkvæmdastjóra Alþýðu-
sambandsins ferst ekki að vera
að úthúða stúlkunum, þó þær
vilji ekki láta honum haldast
uppi að eyðileggja atvmnu
þeirra til langframa. 1 grein i
Alþýðubiaðinu !5. 'þ. m. hefir
framkvæmdastjóri Alþýðnsam-
bandsins viðhaft ýms orð úr ís-
lensku máli, sem eru heldur ó-
venjuleg í greinum þar sem
gjörð er krafa til þess að með-
ferð mála sje bygð á rök-
semdum, orðatiltæki svo sem:
„óferjandi úrþvætti“, „andúð
og megnustu fyrirlitningu“T
,,öfund“, ,,illvilja“ o. s. frv.
Mætti ef til vill nota eitthvað
af þessu málskrúði t. d. um
mann, sem fer inn á veitinga-
^tað og hellir sjer með skömm-
um, illyrðum og hótunum yfir
varnarlaust kvenfóik.
I fyrnefndri grein sinni er fram-
kvæmdastjóri Alþýðusambandsins
að tala um að veitingamennirnir
sjeu vegna „ástandsins“ færir um
að borga hátt kaup. Hann hefir
komið fram með þetta við samn-
ingaumleitanir um málið, en þegar
hann svo hafði verið spurður að
því hvort hann vildi þá takmarka
kauphækkunarkröfur sínar við
þann tíma em ,,ástandið“ hjeldist,
þá hefir hann neitað því algerlega
og tiigangurinn er því auðvitað
sá, að hið háa lágmarkskaup
stúlknanna á að haldast hvernig
sem atvinnurekstur veitingamann-
anna gengur.
Framkvæmdastjóri Alþýðusam-
handsins þykist fullviss nm har-
áttuhug starfsstúlknanna, en jeg
get hinsvegar fullvissað hann nm,
að veitingamennirnir standa enn
fastar saman en nokkru sinni áð-
ur gegn hinum ósvífnu kröfnm
hans.
Reykjavík, 7. febrííar 1941.
Eggert Claessen.
Ármenningar ætla í skíðaför í
•Tosefsdal kl. 8 í kvöld. Lagt af
stað frá íþróttahúsinu.