Morgunblaðið - 27.05.1941, Blaðsíða 5

f»riðjudagur 27. maí 1941
S
orgtmMafcid
Ötjrof.: H.f. Arvaknr, Stykjtvlk.
Rftetjörar:
Jðn Kjartaneaou,
Valtýr Stefánr.aon (ábvrKttami.).
Augrlýslngar: Árnl Óla.
Rltatjörn, augrlýalcsar ok afcralBala;
Austurstrœtl S. — Staal 1*00.
'Áakrlftargjald: kr. 1,10 á mánuBl
lnnanlanda, kr. 4,00 ctanlanda.
l&usasölu: 20 aura alntaklB,
25 aura m«B Lsabök.
Ólafur Pálsson skrifstofu-
stjóri yfirborgarstjórnar-
Þáttaskifti
EP óvissan uni framtíðina, ef
óttinn við að allskonar erf-
iðleikar skelli yfir áður en varir,
"væri ekki efst í hugum flestra
maiina nú á dögum, myndu „lúðr-
ar þeyttir og bumbur barðar“ til
þess að veltja alþjóð til umhugs-
Tinar um hið mikla og örlagaríka
spor, sem Alþingi steig 17. maí
síðastliðinn.
Frelsi og sjáíl'stæði bafa verið
töfraorð í eyrum íslendinga alt
frá upphafi þjóðarinnar. í bjarg-
fastri trú á. að þjóðfrelsi væri
hinn mikli aflgjafi, er leysti dulda
krafta úr læðingi, höfum við
treyst því, að frelsið yrði sífelt í
þjóðlífi okkar sem gróðurskúr á
vorþyrsta jörð. Sú trú hefir ekki
bilað. Reynslan hefir staðfest
hana.
Þáttaskifti í þjóðlífinu gerast
•ekki aðeíns á ytra borðinu, með
lagasetníngu, samþyktum og
breyting stjórnarskipunar. Að
vissu leyti eru þau þáttaskifti
merkari, sem gerast í þjóðlífinu
sjálfu, í almenningsvitundinni, í
'liugsanaTífmu og athöfnum og við-
horfi éinstaklingsins.
A vakningaröld þjóðar vorrar
voru það skáld og hugsjónamenn,
sem settu svip sinn á þjóðlíf vort.
Raunhæf þekking þeirra á land-
'kostum og lífsmöguleikum, á skil-
yrðum atvinnuveganna var af
skornum skamti og mjög í molum.
'1 afturelding hins nýja tímabils
verður þjóðin að leggja megin-
áherslu á hið raunhæfa. Yið verð-
iim áð sýna það í verki, eins og
austlægasta Norðurlandaþjóðin,
Finnar, að við kunnum best allra
manna til verka, í okkar eigin
landi'.
’Við verðum að haga uppeldi
•okkar og atvinnulífi þannig, að
^alt sje þar lagað sem haganlegast
•eftir skilyrðum þeim, er fóstur-
jörðin býr börnum síhum. Mikio
vantar á, að svo sje enn.
Hugsjónir skáldanna, hugmynd-
ir forystumannanna, sem aldrei
sáu frelsisdrauminn rætast, verða
þá fyrst að vbruleika, þegar þjóð-
in lærir að standa saman í því,
að beita nútímavísindum og
hverskonar hagsýnj í því að
nytja kosti og auð lands og
sjávar.
Þáttaskiftin hið innra með
þjóðinni verða að vera þau, að
fyrir hugsjónir og hugarflug
komi raunhæf vísindi, stefnufast
starf, er miði að því, að allur al-
menningur í landinu fái góða lífs-
afkomu og geti unað glaður við
sitt.
En með vaxandi velmegun verð-
ur þjóð vor að læra vel að rækja
skyldur sínar við skáld og lista-
menn, þann andlega aflgjafa, sem
■er undirrót frelsis og þjóðarham-
ingju.
Sú skoðun var alment ríkj-
andi á skólaárum mínum.
að flestir skóla-,,dúxax-“ kæmu
úr Norðurlandi og að þar stæðu
Húnvetningar í fremstu röð. —
Geri jeg ráð fyrir, að nánari
rannsókn mundi leiða í ljós, að
þessi skoðun hafi átt allsterk
rök við að styðjast. Að minsta
kosti finst mjer, að jeg, frá
námsárum mínum, muni eftir
fleiri afburða-námsmönnum úr
Húnavatnssýslu en úr nokk-
urri annari af sýslum lands-
ins. — Meðal þessara ágætu
námsmanna, sem jeg var sam-
tíða í skóla og kyntist nokkuð,
voru þeir bræðurnir frá Akri,
Bjarni og Ólafur Pálssynir,
hreppstjóra Ólafssonar; var
Bjarni tveim vetrum, en Ólafur
einum vetri á undan mjer í skól-
anum. Bjarni er nú dáinn fyrir
19 árum sem vel metinn pró-
fastur í Húnaþingi (varð 63
ára), en Ólafur alveg nýlátinn
(13. apríl) í Khöfn (78 ára
gamall), og eru honum látnum
helgaðar þessar línur.
Ólafur Pálsson kom í skóla
haustið 1879 og fór þegar hið
besta orð af mjög farsælum
námsgáfum hans og samvisku-
semi við námið, svo og staklegri
prúðmensku hans í allri fram-
vöngu. Aðalkeppinautur hans
um efsta („dúx“)-sætið í bekkn
um var flest skólaár hans sami
pilturinn, Jón Steingrímsson,
útlærður prentsveinn (úr Reyk-
holtsdal), er að loknu skóla-
námi gerðist prestur í Gaulverja
bæ og dó ungur. Skiftust þeir
á um það sæti þá fimm vetur,
sem þeir voru samtíða í bekk,
n við stúdentspróf, vorið 1885,
varð Jón (sem og var fyrirtaks
námsmaður) Ólafi hlutskarpari
og hlaut „ágætiseinkunn“, en
Ólafur varð honum næstur að
stigatölu.
Að afloknu prófi fór Ólafur
utan um sumarið og gerðist lög-
fræðingur. Fór einnig þar hið
besta orð af honum sem náms-
manni, enda lauk hann fulln-
aðarprófi með lofseinkunn vor-
ið 1891. Það vor luku ekki færri
en fimm íslendingar lagaprófi
við háskólann í sama mánuðin-
um ,og allir méð lofseinkunn
(hinir voru þeir Jón Magnússon
(forsætisráðherra), Jóhannes
Jóhannesson (bæjarfógeti),
Páll Einarsson og Lárus JI.
Bjarnason (hæstarjettardóm-
arar), allir hinir nafnkunnustu
menn með þjóð vorri). Hafði Is-
land aldrei fyrri át+ að fagna
jafn-glæsilegri lofseinkunnar-
uppskeru lögfræðinga frá há-
skólanum á einu og sama vori.
En því miður átti ísland ekki að
njóta starfskrafta Ólafs Páls-
sonar eins og hinna fjögurra.
Danskur hugsunarháttur,
þjóðarandi og -einkunn haf'ði
snemma námsdvalar hans ytra
orðið honum svo innlíft, að hann
gat vel sætt sig við að ílendast
í Danmörku, enda varð niður-
istaðan sú og árin alls 56, sem
arinnar í Khöfn
hann dvaldist í Khöfn, lengst af
á einu og sama verkasvæðinu:
í þjónustu yfirborgarstjórnar
Kaupmannahafnar (Köben-
havns Overpræsidium). þar sem
hann starfáði í samfleytt 40 ár.
Hann byrjaði þar sem ,.assi-
stent“ 1893, varð fulltrúi 1901,
skrifstofustjóri 1905 og loks
yfirskrifstofustjóri 1926. En
síðastnefnd staða þykir jafn-
gilda deildarforstjóra (Departe
mentchefs)-stöðu innan stjórn-
ardeilda ríkisins.
Vorið 1933 varð Ólafur
sjötugur og hafði þá náð
aldurshámarki danskra embætt
ismanna. Fjekk hann þá lausn
frá embætti og hefir síðan dval-
ist embættislaus í Khöfn ‘Sem
að líkum lætur um mann, er
íafnlengi og Ólafur Pálsson
hafði starfað á einum og sama
vettvangi, innan sömu starfs-
greinar. hlaut hann snemma að
verða gagnkunnugur flestum
málum, sem yfirborgarstjórn
Kaupmannahafnar hefir með
höndum, enda var orð á því
haft í blöðum borgarinnar, er
hann hvarf úr embætti, hve
ágætum manni væri þar á bak
ið sjá. Hann hafði þá líka, auk
embættis síns, árum saman starf
að í ýinsum opinberum nefnd-
Ólafur Ágúst Pálsson.
Ðáinn 13. apríl 1941.
um, þar sem margþættrar þekk-
ingar hans og embættisreynslu
gerðist sjerstaklega þörf (t. a.
m. í yfirskattaráði, atvinnu-
skattanefnd, hafnarráði og
hafnarstjórn, gerðardómi K,-
hafnar varðandi verslun me'ð
húsdýr o. fl , o. fl.) og sýnir það
best hvert álit menn höfðu á
honum. Sjerstaklega var hann
á embættisvettvangi rómaður
fyrir samvinnuþýðleik gagnvart
öllu starfsfólki á skrifstofum
borgarstjórnarinnar, og af yfir-
mönnum hans í yfirborgarstjóra
embættinu fyrir óskoraða
skyldurækni hans og velgrund-
aðar tillögur hans í öllum mál-
um. sem heyrðu undir verka-
hring hans. Fyrir 12 árum átti
sá er þetta ritar lítilsháttar tal
Umdæmisstúkuþingið 1941
PING Umdæmisstúkunnar
nr. 1, sem er miðstjórn
Góðtemplarareglunnar í Sunn-
lendingafjórðungi, var háð í
Reykjavík sunnudaginn 25.
maí. Sóttu það fulltrúar frá 2
þingstúkum, 21 undirstúku og 6
barnastúkum.
Álls eru nú í umdæminu þrjár
þingstúkur, 35 starfandi und-
irstúkur, með nær 4000 fjelög-
um, og 20 bamastúkur með
rúmlega 2500 fjelögum.
Við þingsetningu var minnst
þeirra stigfjelaga, sem látist
hafa á árinu, en það eru: Gísli
Hinriksson kennari á Akranesi,
Pjetur Halldórsson borgar-
stjóri í Reykjavík, ísclfur Páls-
son tónskáld, Helgi P. Hálmars
son prestur, Steinunn Sigurðar-
dóttir frú, Anna Vigfúsdóttir
ungfrú, Ólafur Jónsson, lög-
regluþjónn og Ingibjörg Þor-
láksdóttir frú, öll í Revkjavík.
1 stjórn Umdæmisstúkunnar
til jafnlengdar næsta ár voru
kosin: Guðgeir Jónsson bók-
bindari Ut., Jón Gunnlaugsson
skrifstofustjóri Uk., frú Sigríð-
ur Halldórsdóttir Uvt., Árni Óla
blaðamaður Ur., Jón Ilafliða-
son fulltrúi Ug., Sverri Fougner
Johansen bókbindari Ugu.,
Kristinn Magnússon málara-
meistari Ugl., Kristinn Stefáns-
son fyrv. skólastjóri Ugf.,
Hjörtur Hansson stórkaupmað-
ur Uskr., Jakob Jónsson prest-
ur Ukap., Gií(lj Sigurgeirsson
verkstjóri Fut.
Fulltrúar á stórstúkuþing
voru kosnir: Guðgeir Jónsson,
Þorleifur Guðmundsson, Jó-
hann Ögm. Oddsson, Sigríður
Halldórssdóttir, Árni Óla, Sig-
urgeir Gíslason’, Þorst. J. Sig-
urðsson, Friðrik Ásmundsson
Brekkan.
Heiðursfjelagar voru kjörin
þau hjónin Helga Níelsdóttir
og Kristmann Tómasson á
Akranesi og Þorleifur Guð-
mundsson regluboði.
Ýmsar tillögur og ályktanir
voru samþykktar, m. a. að mót-
mæla harðlega ölfrumvarpi því,
sem nú liggur fyrir Alþingi.
Þá var og mikið rætt um þá
fyrirhugun að fresta Stórstúku-
þinginu, vegna þess hve litlar
horfur eru á, að það verði sótt
af fulltrúum utan af landi.
Stórstúkuþingið á að haldast á
Akranesi að þessu sinni, og
hafði verið ákveðið að það
skyldi hefjast 4. júlí. Nú virt-
ist framkvæmdanefnd Stórstúk
unnar sem rjettara mundi að
fresta þinginu. En Umdæmis.-
stúkuþingið samþykti í einu
hljóði áskorun til hennar um
að halda Stórstúkuþingið á á-
kveðnum stað og tíma.
Um 100 fulltrúar sátu Um-
dæmisstúkuþingið, er flest var.
við þáverandi yfirborgarstjóra
J. Búlow kammerherra. Vjek
hann að fyrra bragði tali sína
að samstarfi sínu við Ólaf Páls-
son og hvílík hjálparl.ella havuj
hefði reynst bæði sér og for-
verum sínum í embættinu með
djúpfærri þekkingu sinni og
skilningi á þeim málum, sem
þar kæmu til endanlegs úr-
skurðar varðandi höfuðborgina
sérstaklega.
Jafn-innlíf og danskur þjóðar-
andi og þjóðareinkunn, ein3
og fyr segir, urðu Ólafi Pálssyni
snemma æfi hans, mun honum
aldrei hafa til hugar komið að
hverfa til íslands aftur, til að
ílendast þar. Aðeins tvisvar mun
hann á þessum 56 árum, síðan er
hann fór úr skóla, hafa heimr
sótt ættland sitt og ættingja hér
á landi. (Seinna skiftið mun
hafa verið sumarið 1928, ef jeg
man rjett). Og lengst af dvalar
sinnar ytra, eftir að hann lauk
fullnaðarprófi, mun hann hafa
átt lítil sem engin mök við
landa sína þar í borginni (aðra
en einstöku náfrændur, sem þar
áttu dvöl) og yfirleitt látið ís-
lensk mál vera sjer að mestu sem
óviðkomandi, Sömu söguna má
að vísu segja um fleiri Islend-
inga sem ílentust í Danmörkú
til elliára eins og hann.
Þess konar ,.sinnuleysi“ hjá
alíslenskum manni um alla kyn-
lensku og um hagi þjóðar sinn-
ar og ættlands, þarf þó síst að
eiga nokkuð skylt við lítilsvirð-
ingu, hvað þá við óvildarhug’*
Það getur alt eins vel staðið í
sambandi við sjerstaka mótun
lundarfars og lyndiseinkunnar
hlutaðeigandi manns. Oss get-
ur að vísu þótt þetta miður far-
ið. þar sem í hlut eiga annars
mætír menn. En vjer megum
hinsvegar ekki gleyma því, að
slíkir menn geta alt að einu orð-
ið hinir þörfustu menn þjóðar-
heiðri vorum út á við, er þeir á
langri og starfauðugri æfi sinni
sem fyrirmyndarmenn 1 æfi-
■starfi sínu sem embættismenn
eða atvinnurekendur geta sjer
þann orðstír að ættlandi þeirra
verður sómi að.
Meðal þeirra má áreiðanlega
telja Ólaf Ágúst Pálsson.
Ólafur Pálsson var fæddur að
Gilsstöðum í Vatnsdal 3. mars 1863
en ólst upp á Akri. Foreldrar hans
voru Páll Ólafsson (dáinn 1910)
bónda á Gilsstöðum Jónssonar,
hreppstjóri og dannebrogsm. á
Akri, og Guðrún Jónsdóttir (dáin
1915) prests í Otrardal Jónssonar.
Af börnum þeirra lifir nú aðeins
ein dóttir þeirra hjer í bæ, IngUnn
Pálsdóttir, ekkja Halldórs Bjarna-
sonar bónda á Akri. Ólafur átti
danska konu, Ellen Chirstine With
(frá Árósum), og lifir hún mann
sinn ásamt einkasyni þeirra
Bjarna cand. jur., sem nú starfar
í utanríkisráðuneytinu í Khöfn.
Dr. J. H.