Morgunblaðið - 13.07.1941, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 13. júlí 1941.
Talið frá vinstri: Nygaardsvold, Stauning, Per Albin Hanson.
Rœða Nygaardsvolds
FRAMH. AF ANNARl SÍÐU.
ísland (léfii’ \ < rið algeviega
sjálfstætt frá bví 1918, og ís-
land hefir tekið þátt í hinri nr.r
rænu 'Samvinnu okkar i mörg
ár og verið jafngilt okkur hin-
um. Með hinni síðustu yfirlýs-
ingu og kjörinu á eigin ríkis-
stjóra, hefir ísland gjört öllum
heiminum kunnugt um þann
sjálfstjórnarvilja sinn, sem ver
ið hefir leiðarljós Islendinga í
þúsund ár. Það ætti við, að bjóða
ísland að nýju velkomið í hóp
hinna samstarfandi norrænu
þjóða, en því hefðbundna nor-
ræna Sámstarfi er í bili ekki
hægt að halda áfram. Island
sker sig úr, sem hin eina nor-
ræna þjóð, sem ekki er kúguð,
eða undir eftirliti þess valds, er
reyni að troða undir fótum alt,
sem við höfum metið mest og
álitið heilagast á Norðurlönd-
um. Jeg vil einnig óska íslandi
til hamingju með kjörið á ríkis-
stjóra. Jeg hefir kynst Sveini
Björnssyni persónulega á mörg
um norræmim mótum, og haft
mætur á honum sem manni, er
jafnan hefir borið hag sinnar
eigin þjóðar fyrir brjósti, og
einnig samstarf Norðurlanda-
þjóðanna. Af hálfp Norðmanna
höfum vjer með mikilli. ánægj u
hlýtt á hin hlýju orð, sem ríkis-
stjórinn flutti, er hann tók við
embætti sínu, basði um Norðiir
iönd' og Noreg. Slík tjáning á
samhug hlýjar oss um hjarta-
ræturnar á þessum tímum. En
við skiljum þetta einnig sem
tjáning á dýpri vilja hjá íslensku
þjóðinni. Við vitum að Islend-
ingar hafa á sama hátt og Norð
menn andúð á því stjórnarfari,
sem nú er verið að reyna að
þvinga aðrar frjálsar þjóðir til
að gapgast undir. Þetta er gert
í nafni hins norræna kynstofns,
og mun því okkur þetta ekki
Ijettbærar. Þúsund ár eru liðin
frá því að við höfðum man á
Norðurlöndum, og það er ekki
vilji okkar, að heimurinn skuli
hverfa aftur til þeirra tíma. —
Það er lífsnauðsynlegt fyrir
hina hefðauðgu norrænu merin
ingu, að Hitier verði sigraður.
Það er lífsnauðsyn fyrir frjáls
samskifti milli frjálsra þjóða á
Norðurlöndum, að þrældómsok
inu verði lyft bæði af okkar
þjóðum og öðrum. En Norður-
landaþjóðirnar geta ekk*i tekið
á sínar herðar þá áhættu að
standa einar sem háborg lýðræð
isins, eftir þessi ragnarök. Við
verðum að hafa samstarf við
aðrar frelsisunnandi þjóðir,
fyrst og fremst við hinars.stóru
lýðræmsþjóðir, sem í dag berj
ast upp á líf og dauða undir for
ustu Stóra-Bretlands gegn ein
ræðisríkjunum. Á sama hátt og
önnur lönd hefir ísland ekki ver
ið við öllu því búið, sem gerast
kann á þessari vargöld. Af her
stöðulegum ástæðum lá ísland
á hættusvæðinu, þangað komu
hermenn bandamanjaa, einnig'
norskur herflokkur. í þesari
viku hefir hið sjálfstæða full-
valda íslenska ríki af frjálsum
vilja gert samning við annað
frjálst land, Bandaríki Norður-
Ameríku, sem tekið hafa að
sjer að vernda og hjálpa íslend
ingum. Þetta er farsæll samn-
ingur, og honum mun verða tek
ið með fögnuði á hinum Norður
löndunum. ísland hefir á þenn-
an hátt trygt sig gegn því, að
hin þúsund ára gamla menning
þess verði troðin í duftið, þar
sem það er fáment og hefir ekk
ert hervald. Jeg vil gjarnan fá
að óska til hamingju með þenn
an samning, og lít svo, að hann
sje besta vörnin, sem Island get
ur fengið, eins og nú er ástatt.
Með mikilli. ánægju hefir jeg
einnig sjeð hin greinilegu og
ófrávíkjanlegu loforð, sem for-
seti Bandaríkjanna hefir gefið
forsætisráðherra íslands í þessu
máli. Sögueyjan í Atlandshaf-
inu mun upp frá þessu liggja
eins og brú milli þess, sem best
er í gamla og nýja heiminum.
ísland mun sjálft verða tákn
þess, að Norðurlönd og smáþjóð
irnar geta staðist heimsbölið.
Þjer blaðamenn vitið, hvernig
farið hefir fyrir samstarfsmönn
um yðar í hinum Norðurlöndun-
um. Þjer eruð nú hinir einustu,
að undanteknum fáeinum mönn
um, sem kdmið fram fyrir hönd
algerlega frjálsra blaða. Spek-
ingur nokkur hefir einhverju
sinni látið svo um mælt, að hinu
sama gegni um frelsið eins og
um ljósið og loftið, menn sakna
þess ekki, fyr en það er horfið,
og maður er að kafna. Margir
hafa fengið að reyna saijnindi
þessara orða. Nú mun hið nor-
ræna frelsi hafa vetursetu hjá
yður. Þá verður einhverntíma
hægt að flytja það yfir til hinna
Norðurlandanna, um hin sömu
höf, sem það var einu sinni flutt
um, af vestur-víkingum, fyrir
ellefu öldum.
Árni Jónsson, alþingismaður,
þakkaði þessa ræðu forsætisráð
herra og mintist skyldleikans
og vináttunnar milli Norðmanna
og íslendipga.
Danmörk
Fangelsisdómar
fyrir áreitni við
þýska hermenn
Ráðhúsrjetturinn í Kaup-
mannahöfn hvað upp dóm
í gær í máli nokkurra manna,
sem sýnt hefðu þýskum her-
mönnum eða þýskum liðsfor-
ingjum áreitni.
Sex menn, þ. á. m. 22 ára
gömul stúlka. voru dæmdir í
30 daga fangelsi, 1 maður í 40
daga og 1 maður í 2 ára fang-
elsi.
Maðurinn, sem dæmdur var
í tveggja ára fangelsi hafði
kastað flösku að þýskum her-
manni, og særðist hermaðurinn
alvarlega.
Þrjú þeirra, sem dæmd voru,
höfðu verið undir áhrifum
áfengis, þegar brotin voru
voru framin.
3 atriði gefa tilefni
til hógværrar ánægju
AV. Alexander, flotamála-
• ráðherra Breta flutti
ræðu í gær, og sagði frá tíð-
indum, sem hann sagði að gæfu
tilefni til hógværrar ánægju.
Þesi gleðitíðindi voru í þrem-
ur liðum:
1. Hann sagði, að breski flot-
inh hefði undanfarnar vikur
sökt sjerstaklega mörgum þýsk
um kafbátum. Þótt það myndj
gleðja bresku þjóðipa þá gæti
hann ekki sagt hvar þessum kaf
bátum hefði verið sökt, hvernig
eða hve mörgum.
2. Undanfarið hefði breski
flugherinn og flotinn eyðilagt
aðflutningsleiðir öxulríkjanna
til Libyu með sjérstaklega góð
um árangri.
3. Breskar flugvjelar hafa
sökt sjerstaklega mörgum skip
um "öxulríkjanna undanfarið.
svo mörgum, að það hljóti a3
vera til óþæginda fyrir óvin-
ina.
AUGLÝSING er gulls fei.ldi
sje hún á rjettum stafS.
14. jlílí
sorgardagur
Frakklands
Dularfullur
„V“ dagur
C' jórtándi júlí, Bastillu-dag-
dagurinn, sem hefir ver-
ið haldinn sem dagur fagnaðar
í Frakklandi, verður haldinn
sem dagur sorgarinnar að þessu
sinni.
Petain marskálkur hefir mælt
svo fyrir, að þennan dag skuli
vera minst hinna föllnu, stríðs-
fanganna og hernáms Frakk-
lands.
Frá London hafði verið hvatt
til þess, að hernumdu þjóðirnar
mintust þesa dags með því að
hafa til sýnis alstaðar, þar sem
því yrði við komið, bókstafinn
„V“ (Victory = sigur) til þess
að láta í ljós trú sína á s'-gur
Breta.
En í gær flutti breskur líðs-
foringi ávarp til í breska útvarp
ið, og bað um að ,,V“-deginum
yrði frestað þar til 20. júlí.
Hann kvaðst ekki geta skýrt frá
því, hversvegna þessa væri far
ið á leit, því að með því myndi
hann ljóstra upp leyndarmáli
— leyndarmáli, sem Tlitler
myndi langa til að vita um.
íslancl og Bandaríkin
Þýska stjúrnin tekur
enga afstnðu
Opinberlega var lýst yfir
því í Berlín í gær, að engr
ar opinberrar afstöðu væri að
vænta af hálfu þýsku stjórnar-
innar til síðustu aðgerða Roose-
velts. Uiji skoðun Þjóðverja til
þessarn aðgerða vjar vísað til
skrifa þýsku blaðanna.
En að öðru leyti var það látið
nægja að slá því föstu, að Roose
velt hefði farið út fyrir Monroe
kenninguna og ráðist inn á evr
ópiska hernaðarsvæðið.
Rússland
Bandarfkin taka
31 danskt skip
Siglinganefnd þjóðþingsins i
Bandaríkjunum hefir á-t
kveðið að leggja löghald 'i 16
dönsk,skip, sem liggja ónotuð í
höfnum Bandaríkjanna. 1 Er
þetta gert samkvæmt heimild
frá þinginu um að leggja lög-
hald á ónotuð - erlend skip í
Bandaríkjunumj Hefir þar með
verið lagt löghald á 31 danskt
skip í Bandaríkjunum.
ítölsk flugvjel
gerir loftárás
á spanska borg
Oþekt flugvjel varpaði spreng j
um yfir borgina La Linea
á Spáni í gær. Nokkurt tjón hlaust
og fórust 6 menn, en 20 særðust.
Reutersfregn frá Gibraltar herm
ii', að sprengjubröt hafi otvírætt
leitt í ljós, að flugvjélin hafi verið
ítölsk. Flugvjelin kom úr norð-
urátt og flaug iágt. yfir borginni.
Er tálíð að flugvjelin hafi ætlað
að gera árás á Gibraltar, sem er
í 8 km. fjarlægð.
Gort lávarðrfr, landsstjóri í
Gibraltar, hefir sent spanska setu-
liðsstjóranum í Algeuras samúðar-
skeyti og boðið honum að senda
lyf og hjúkrunartæki.
ítalski sendihérrann í Madi’id
hefir lýst yfir þ.ví, að það sje
óhugsandi að flugvjelin hafi verio
ítölsk.
FRAMH. AF ANNARI SÍÐU.
olíuvagni í austur frá Minsk.
„Olíuvagnar þessir áttu að
flytja hinum aðþlregndu rúss-
nesku hersveitum í glundroðan
um hjá Minsk eldsneyti, en þeir
komu of seint. Rússar virðast
jþá hafa ætlað að forða olíuvögn
unum, en þýsku flugvjelarnar
komu 1 veg fyrir, að þeim tækist
það“.
„Báðar eimlestirnar, sem
dróu ölíugeymana voru hæfðar
og sprengjur fjellu á miðbik
lestarinnar og á öftustu vagn-
ana. Mikil sprenging varð, ogr
rauður logi blossaði upp. Sást
eldhafið úr 150 km. fjarlægð“.
„Þarna voru eyðilagðir 750
þús. iítrar af olíu, sem nota átti
handa rússnesku brynvögnun-
u:v>“.
*, . r
ÞRJÁR VIKUR.
í tilkynningu þýsku herstjórn-
arÍTmar í gærdag var aðeins stagt,
að sóknin gengi samkværiit áætlun.
I tilkynningu ungversku her-
stjórnarinnar í gær var sagt, að
ungverski herinn hefði brotið varu
ir Rússa á bak aftur og sæki nú
fram austur,, yfir Zbrucz-fljótið.
Fljót þetta rennur á landamærum
Póllands og Ukraniu.
. J Jxoudon er á það bent, að
Rússar hafj undanfarið hiirfaú
imdan á þessum vígstöðvum, tit
þess að • ,,rjetta“ herlínu sína.
I; gær vcrru rjettar þrjár vikur I
liðnar frá því að Þjóðverjar hófu
inni’ás sína í Rússland, og á þess-
um tínía hafði þeim tekist að
sækja 570 km. inn í landið (segir
í fregn frá Brelin).
í London var á hínn hóginn á
það bent í gær, að Þjóðverjar væru
enn 250 km. frá Leningrad, 630
km. frá Moslsva, 240 km. fráx
Kiev og 210 km. frá Ödéssa.
BRETAR OG ÞÝSKU
RÆÐISMENNIRNIR
Breska stjórnin hefir neitað
að ábyrgjast þýskum
ræðis mönnum í Bandaríkjuh-
um og starfsliði þeirra örugga
siglingu til Þýskalands, nema
að þeir fari með skipinu „West
point“, sem leggur af stað aö
vestan n. k. þriðjudag.
Þegar Bandaríkjastjórn vía-
aði ræðismörínunum úr landi,
var svo ákveðið, að þeir skyldu.
fluttir tfl Þýskalands.