Morgunblaðið - 14.08.1941, Side 5

Tlmtudagur 14. ágúst 1941.
fftorjgim&Ia&td
í' út*ref.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
; Ritstjðrar:
Jðn Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgrtSar*.).
I Auglýsingar: Árni Óla.
I Ritstjðrn, auglýsingar o* afgrelBala:
Austurstræti 8. — Slasl 1600.
i Áskrlftargjald: kr. 4,00 á mánuBl
í innaniands, kr. 4,60 utanlanda.
í iausasölu: 26 aura eintaklB,
30 aura meB Lesbðk.
Lítilsigld krafa
Aljiýðublaöið sýnist nú liafa
sætt sig' við, að samkvæmt
ákosningalögum verði aukakosning
látin fram fara í Norður ísafjarð-
arsýslu. Bn jafnframt gerir það
þá einstæðu kröfu, að frambjóð-
andi sósíalista verði kjörinn þar
gagnsókríárlaust!
Telur blaðið, að tvenn rök hnígi
til þess, að að þeirri kröfu verði.
gengið. í fvrstá lagi hafi svo ver-
ið um samið milli stjórnarflokk-
•anna, er alm. kosningum var frest
að ,s.l. vor, að ef þingsæti losnaði,
skyldi sá flokkur, er kjördæmið
hefði haft, fá kjörinn frambjóð-
anda sinn gagnsóknarlaust. í öðru
lagi myndi kosning í Norður-ísa-
fjarðarsýsiu nú í haust tefla
stjórnarsamvinnunni í voða!
Þetta álit sósíalista sannar í
senn lýðræðislegan vanþroska
þeirra og misskilning þeirra á
eðli stjórnarsamvinnunnar. Hvern-
ig má það verða til þess að stjórn-
arsamvinnan spillist, að kosninga-
lögum og stjórnarskrá landsins er
fylgt og kosning með venjulegum
Iiætti látin fara fram í afskektu
hjeraði, sem þingmannslaust er
orðið? Heldrír blaðið, að ráðheír-
am þjóðstjórnarinnar myndi hitna
svo í hamsi þótt Norður-ísfirð-
inguríi væri gefinn kostur á að
velja sjer þingmann sjálfir, að
þeir gleymdu þeirri háleitu köll-
un sinni að viðhalda því frið-
samlega samstarfi, sem Alþýðu-
Waðið ræðir um, og æsast upp til
herskapar ? Það verður að teljast
harla ótrúlegt. Og tvímælalaust
væri um ábvrgðartilfinningu af
sk'oéííum skamti að ræða hjá þjóð
stjórn, sem"ekki þyldi, þótt póli-
i tískur andblær ljeki við annes eða
í fjarðabygðum á Yestfjörð-
um eða á Snæfellsnesi, árí
þess að stíga sjálf á stokk og
bíta í skjaldarrendur.
Þá er fyrri ástæðan, sem A1
þýðublaðið grípur fálmandi hönd-
nm, samkomulag stjórnarflokk-
anna um, hvernig með slík tilvik
skvldi fara.
Það kann að vera, að um það
hafi verið rætt, að frambjóðandi
þess flokks, er kjördæmi hafði,
skyldi kjörinn gagnsóknarlaust, ef
þingmanns misti við fyrir gild og
eðlileg forföll. En um það tilvik
var aldrei rætt og var heldnr ekki
hægt um að semja, að þingmenn
afsöluðu sjer þingmensku án þess
að tilgreina nokkur gild forföll.
En það er það, sem hjer hefir gerst
Ef um slíkt samkomulag hefð’
verið að ræða stafaði af því aug
!jós háski. Með því væri opnuð lexð
til pólitískrar spákaupmensku
með kjördæmi.
En þetta skilur Alþýðublaðið
ekki. þótt það telji sig kjörinn
ntálsvara lýðræðisins. En Norður-
ísfirðingar nnunu skilja ]>að — og j
'>það nægir. I
EMIL LUDWIG, hinn frægi æfisöguhöfundur og sagnfræðingur
hefir ritað eftirfarandi grein í »Toronto Star« um
Avila Camacho — í Mfiyirn
CÁ sem reynir að kynna
^ sjer æfiferil sumra þjóð-
kunnra manna tekur það oft
til bragðs, að grenslast eft-
ir hvernig konur þeirra eru,
eða hvaða konur hafa helst
haft áhrif á há. Ef til vill
væri rjett að byrja með bví
að spyrja um móður þeirra.
Það sem töfraði mig mest í sam-
bandi við hinn nýja forseta í
Mexico var myndin af móður hans.
Þegar jeg- stóð frammi fyrir stóru
ljósmyndinni af henni í vinnuu-
stofunni hans, vissi jeg ekki af
hvaða konu myrídin var nje hvort
þessi manneskja væri enn á lífi.
Jeg sá aðeins göfugmannlega and;
litsdrætti alvarlegrar konu, en al-
varan í andlitinu virtist ekki
sprottin af erfiðum lífskjörum
heldur af trúarlegum og háleit-
um tilfinningum og af djúpri
skyldurækni.
Þegar jeg frjetti að hún væri
komin af óbreyttu fólki og hefði
ekki alið bernsku sína nje hjóna-
bandsár meðal fyrirfólks heldur í
bændahýlum uppi í sveit, skildist
mjer að þetta hlyti að vera kona,
sem hefði varið æfi sinni til þess,
að ala upp börn Sín við góða siði.
Hún er ekkert svipuð hinni met
orðagjörnu móður Gracchanna njj
koniim þeim, sem ala upp bylt-
ingamenn, en þó urðu allir synir
hennar við byltingar riðnir í æsku.
Hún var kona, sem alla æfi sína
hafði æruhugsjónina í hávegum
og vænti bins sama af sonum sín
um. Jeg gat markað, af því hvem-
ig hann tók eftir því að myndin
af riióður hans hafði' áhrif á mig,
og af upplýsingum sem vinir hans
gáfu mjer síðar uni æsku hans,
að móðir hans hafði ávalt verið
honum leiðarstjarna. Og fyrir að-
eins einu ári liafði hann fylgt
henni til grafar og gert útför
hennar veglega.
★
Avila. Camacho, sem jeg býst við
að sje yngstur allra þjóðhöfðingja
vorra tíma, er ellilegri en hann
hefir aldur til. Hann er digur og
með nndirböku, þungur í vöfun-
um og virðist þetta vera í sam-
ræmi við skapsmuni hans. Hann
er orðfár, alvnrlegur og hátíðlegur
í framgöngu eins og sannur Spán-
verji. Hermenskubragðurinn er
ekki áberandi í fasi hans, enda
virðist hann leyna honum af á-
settu ráði.
Hann er maður sem ávalt hefir
gát á sjálfum sjer, og sem jeg er
viss um að aldrei gefur sjer lausan
tauminn, jafnvel í góðvina hóp,
maður sem ekki gerir sjer far um
að þóknast öðrum eða vera alúð-
legur. Skapfastur maður með skap-
andi vilja, sem krefst aga og
reglu í hvívetna. Enginn mundi
væna hann um byltingahug, og
hafi hann nokkurntíma verið bylt
ingasinnaður þá var það ekki nið-
urrifsbylting sem hann óskaði.
Sem herrnaður virðist hann hafa
meiri hæfileika sem herforingja-
ráðsmaður og skipuleggjandi en
sem bardagamaður í fremstu víg
línu.
í daglega lífinu lætur hann
aðra nálægjast sig án þess að
reyna að nálgast þá, og maður
firínur, að hann hefir ávalt verið
þannig gerður, einnig áður en
hann varð æðsti maður þjóðar
sinnar. Þannig bíður hann þegj-
andi eftir því að hann sje spurð-
ur, yfirvegar svar sitt rólega og
spyr síðan sjálfur.
I ölluu dagfari hans kemur fram
festa og alvara og hins sama
krefst harm af öðrum. Út úr brún-
um augum hans, sem gletninni
bregður fyrir í, má lesa kald-
hæðni.
★
Þeir sem muna þá staðreynd, að
maðurinn, sem stjórnar Mexico,
er í rauninni hálfgildings einvalds-
herra, geta skilið hve mikið er
undir forsetanum komið og lund-
arfari hans. — —
— Camacho er ekki hálffimtug •
ur enn. Hann byrjaði starfsferil
sinn þegar hann var seytján ára,
sem hérmaður í byltingarmanna ■
hernum.
Hann var átján ára þegar hann
fann sinn fyrsta foringja, Cabrera,
mvrtan. Tuttugu og þriggja ára
var hann orðinn ofursti, tuttugu
og sjö ára var hann faugi sem
beið dóms. Þá virtist hann vera
eini maðurinn í sínum flokki sem
sýndi staðfestu — er hann neit-
aði að setja nafn sitt undir stefnu-
skrá hinna sigrandi óvina sinna.
Fjórtán ár af æsku hans, að
minsta kosti, fóru -í borgarastyrj-
öldina, en þegar henni lauk var
hann orðinn hershöfðingi.
,.Jeg hefi lært margt sem ungur
liðsforingi í byltingahernum“,
sagði hann við mig, og það var
ekki mikill hreimur í röddinni
fremur en vant var. „Hjerna í
okkar landi er það ekki j,af n
hættulegt og fólk í Evrópu held
ur, að hershöfðingjar verði ríkis
stjórar“.
Camacho var ávalt hermaðurinn
og hefir, eins og flestir hershöfð-
ingjarnir í Mexico, engar stóror-
ustur en því meira af flokkavígum
að baki — sífeld vopnaskifti með
eða mót úppreisriármönnum, sem
reyna að endurheimtá völdin eða
verja þau.
í æsku hjeit hann í víking með
fjelögum sínum til þess að berja
á einvaldsherranum Porfirio Diaz
og brjóta á bak aftur völd stór-
laxanna, sem höfðu sölsað undir
sig stórjarðirnar. Hann vildi berj-
ast fyrir frelsi og rjettindum þjóð-
ar sinnar. — En það er ekki hægt
að finna í honum skaplyndi æfin-
týramannsins, sem þyrstir í óeirð-
ir; hjá honum ræður ávalt vilji
umbótamannsins, sem vill binda
enda á óeirðirnár.
★
Þegar byltingin stóð Sem hæst
skipaði hann s.jer í flokk þeirra
sem vildu semja frið. Árið 1935
var hann sendur til Tabasco til
þess að binda enda á hættulega
deilu. Honum tókst það, án þess
að úthella einum blóðdropa.
Jafnvel hinir mörgu óvinir hans
viðurkenua, að liann sje hinn á-
gætasti stjórnandi. Á sama tíma
og ýmsir samtíðarmenn hans hafa
auðgað sjálfa sig á því að gefa
sig við stjórnmálum, hefir hann
lagt mesta áherslu á að endur-
hæta herinn. Hann hefir ekki safn-
að fje, þó hann hafi haft hæði
tíma og tækifæri til, og hann.virð.
ist ekki hafa neina tilhneigingu
til að auðga sjálfan sig. Hann hef-
ir ekki verið vaninn við það hjá
fátækum foreldrum sínum í föður-
garði, að leggja sig eftir meira
fje en þau höfðu.
Hann hafði meiri áhuga á að
endurbyggja herinn og sem fje-
hirslustjóri hans í mörg ár hefir
hann komið skipulagi á fjármál
hans. Hver sá, sem helst óspiltur
í slíkri stöðu spillist aldrei. Hann
stofnaði skóla og sjúkrahús handa
liernum og hefir gert afar mikið
til þess að auka mentun hermann-
anna ; hann hefir jafnvel þýtt leið-
beiningabðk handa þeim úr
frönsku. Síðar, þegar hann varð
hermálaráðherra, útvegaði hann
nýtískuvopn handa hernum.
Þegar æðsti maður stjórnarinnar
talar um bættan hag og betri
kjör þjóðar sinnar — og maðir*
finnur að honúm er alvara —
verður útlendur géstur þess var,
að hugsanir forsetans hafa fesx
rætnr bæði í því ahnenna og því
einstaka. Jeg sá til dæmis hraust-
lega sveitakonu með barnið sitt í
kjöltunni. Hún horfði alvarleg og
hugsandi á bónda sinn, sem gekk
á eftir plógnum á akrinum fyrir
neðan.
Þessi sýn samræmisfullrar lífs-
gleði er árangur af starfi dugandi
stjórnar, sem hefir lyft okinu af
hérðum daglaunamanna og leigu-
liða og gefið þeim kost á að eign-
ast jarðnæði og lifa sjálfstæðn
lífi; þeim er trvgt hús, skóla og
læknishjálp; og prestgr eru ekld
bannfærðir og grænir rísakrarn-
ir fvrir utan gluggann hjá þeim
eru þeir sömu sem feður þeirra
ræktuðu.
Af þessari ástæðu finst mjer
þjóðmálastefna Camachos frjáls-
lynd en ekki soeialistisk. í stjórn-
málareglu hans liefi jeg greint
rússnesku þrenninguna, „hændur,
verkamenn og hermenn“ og hann
viðurkennir „syndicalisma", opin-
bert uppeldi, hugsanafrelsi og
strangt þjóðfjelagsrjettlæti. En
hann virðist halda aftur af hinurn
róttækari umbótatilraunum fyrír-
rennara síns og reyna að koma á
hófsemi og kyrð, enda er það í
samræmi við skapgerð hans. Hann
vill endurskipuleggja hin svo-
nefndu ejidos — kommúnistisku
sameignarbúin, sem síðasta stjór i
stofnaði.
★
„Skifting jarðeignanna heldur
enn áfram, lögum samkvænodú,
sagði hann við mig. „Við höfum
gert ráðstafanir til þess, að hver
einstaklingur hafi lagalega kröfu
til þess jarðnæðis sem honum ber,
þ. e. a. s. fái sinn skerf af hinnr
sameiginlegu jarðeign þjóðarinnar.
Á þann hátt vonum við að geta
aukið framleiðsluna. Með því a5
tryg".ia bændmn smábýlin vonimi
við að áhugi þeirra glæðist aftur,
er þeir vita að landið er í raun
og veru þeirra eign og að böra
þeirra erfa það eftir þá“.
Þegar jeg mintist á vantraustíö
við hann, sem jeg hafði orðið var
hjá ýmsum málsmetandi mönnum.
á stefnu hans gagnvart Banda-
ríkjunum, þá færðist fjör í hann
allan er hann neitaði því, að þettA
væri á rökum bygt:
,,Á liðiimi tíð höfðum við sögu-
legar ástæðnr til að vera á verði.
En síðan Roosevelt tók við hefir
vingjarnleg framkoma nágrannans
unnið fulla samúð okkar“. Forseti
Mexicomanna var jafnvel í flest-
um atriðum samþykkur stefnn
Roosevelts í inríanríkjsmálum.
„Auðvitað ermn við ekki sam-
mála um ýmislegt“, sagði hann,
„og stafar þetta af ólíku viðhorfi
og tverínskonar þjóðarlund. En
yfirleitt er þjóðmálastefna Roose-
velts í samræmi við þá stefnu, sem
við börðumst fyrir með bylting-
unni“. Þá spurði jeg:
„Eruð þjer þá eins og Roose-
velt í því, að vilja fremur stjórna
fyrir þá fátæku en þá ríku ?“
„Jeg vil ekki undir neinum
kringumstæðum stjórna fyrir for-
rjettindastjettirnar. Jeg vil stjórna
fyrir hinn mikla meirihluta þjóð-
arinnar, á grundvelli velviljaðs
lýðræðis"
„En eruð þjer ekki hræddur xon,
að valdgráðugir stjórnmálamenn
reyni að trufla starf yðar?“
„Auðvitað eru ávalt þeir meim
til, ekki síst á tímum stórvægi-
legra þjóðf jelagsbreytinga, sem
ekki eru of hreiríir um hendurnar.
En yfirleitt væri naumast rjett, að
seg.ja þetta um stjórnmálamenn
okkar. Flestir þeirra voru í fram-
varðaliði byltingarinnar og börð-
ust þar fyrir hugðarmálum sín-
um“.
★
Jeg spurði hann. þvínæst nni
liðstyrk kommúnistanna í Mexieo,
en flestir í höfuðborginni virtust
ekki liafa hugmynd um, hve fjöl-
mennír þeir væru.
„Hjer er enginn kommúnista-
flokkur“, sagði hann. „Hjer er að
eins lítill hópur, sem ekki hefir
fest rætur, en er að reyna að
FRAMH. Á SJÖTTTJ SÍÐU.