Morgunblaðið - 30.09.1941, Blaðsíða 5

!
IJriðjudagur 30. sept. 1941.
i
oupmMafcid
Otget.: H.f. Árvakur, Kaykjavlk.
Kltí tjörar:
Jón Kjartaniaon,
Valtýr Stefó.n*»on (abrrgrQarm.).
Auglýslngar: Árnl óla.
Rltstjórn, auglýslngar og afgroiOala:
Austurstrœtl 8. — Slaei 1800.
Áskriftargjald: kr. 4,00 á m&nuOi
innanlands, kr. 4,50 utanlanda.
t lausasölu: 25 aura elntaklB,
30 aura met) Lesbók.
Langur vinnudagur
Þjóðarviljinn í
áfengismálunum
Dað er sagt að reynslan sje
sá kennari, sem jafnvel tor-
mæmustu menn geti lært af. Bn þó
að þetta sje þannig, finnast þó
jafnan einhverjir, sem lemja höfð-
inu við steininn og hvorki vilja
sjá nje heyra lærdóma hennar.
Þessir menn halda áfram ferð
sinni eftir fyrirfram dregnu striki,
fullir fordóma með óbifanlega
sannfæringu um óskeikulleik sinn.
Eitthvað svipuð lýsing
þessari á við ýmsa þá menn, sem
nú þykjast kjörnastir til þess að
frelsa þjóðina frá brennivíns-
drykkju og þar af leiðandi áfeng-
isböli'. Án tillits til alls, reynsl-
unnar, þjóðarviljans, gildandi
'lagaákvæða um sölu áfengis,
heimta þessir menn nú að Áfeng-
isverslun ríkisins verði ekki' opnuð
á ný.
Hjer á íslandi var sett á áfeng-
isbann á sínum tíma. Til grund-
vallar því lá ákvörðun meirihluta
þijóðarinnar. Það bann reyndist
hraldega. Margskonar spilling
•sigldi í kjölfar þess, forrjettinda-
brennivín, smygl, brugg, í stuttu
máli sagt, flóð lögbrota og það var
drukkið áfram, að vísu nokkru
minna í bili. Þetta áfengisbann var
afnumið. Vegna hvers? Vegna þess
að þjóðin hafði lært af reynslunni.
Mikill meirihluti hennar kastaði
banninu fyrir borð vegna þess að
<dómur reynslunnar hafði fallið á
4>að. Þetta er þá sá þjóðarvilji,
sem gleggstur liggur fyrir í þess-
um málum. í samræmi við hann
hefir sala áfengis farið fram í
landinu síðan.
En á því lýðræðisári 1941 koma
fram menn sem vilja gera undir-
•skriftaskjöl í kaupstöðum lands-
ins að mælikvarða á þjóðarviljan-
um í þessúm efnum. Leynilegri
þjóðaratkvæðagreiðslu á að ýta til
hliðar með opinberri undirskrifta
■smölun!
Svona er lýðræðisþroskinn mik-
Íll. En hvað þá um „ástandið"?
"Ríður það ekki baggamuninn? „Á-
standið" er til margra hluta nyt-
samlegt, m. a. sem skálkaskjól
•grunnfæmislegra tiltekta.Ollum er
auðsætt, sem á annað borð vilja
sjá, að lokun áfengisverslunarinn-
ar leiðir til stóraukinna kynna
hins erlenda setuliðs við lands-
menn. Brennivínssníkjur íslend-
Inga hjá setuliðinu er lítill sómi
fyrir þjóðina og bætir hvorki sið-
ferði karla nje kvenna, sem þær
stunda.
Að lokum þetta: Sá sýnilegi
þjóðarvilji, sem fyrir hendi er í
þessum málum, afneitaði banninu,
smyglinu, lögbrotunum og yfir-
drepsskapnum sem af því leiddi
og kaus sölu á áfengi í landinu.
Þangað til þjóðin hefir látið gagn
stæðan vilja sinn í ljós, verður að
teljast sjálfsagt að sala á áfengi
fari fram í landinu.
Gísli Einarsson, fyrrum bóndi,
er nú á heima hjá dótturson-
um sínum á Hæli í Gnúpverja-
hreppi, varð níræður í gær (29.
sept.).
TJm þennan öldung eiga þær
andstæður heima, að þrátt fyrir
traustan og athafnamikinn búskap
um nærfelt 50 ára skeið, er óhægt
að kenna hann nú í ellinni við
bújörð sína, því að þar var hann
ekki við eina fjölina feldur og
flutti oft búferlum. Eru jarðir þær,
er Gísli hefir setið, á milli' 10 og
20 og ýmsar þeirra höfuðból, svo
sem Fjall á Skeiðum, Hagi og
Ásar í Gnúpverjahreppi og Nes í
Selvogi. Þetta f jöllyndi fyrir gafst
honum vel, því að allar jarðirnar
sat hann með prýði, bætti flestar
þeirra að húsum og notagildi og
varð uppgangsbóndi hvar sem
hann bar að garði og verkefni
var fyrir hendi. Átti hann í þess-
um efnum alt við sjálfan sig og
þurfti aldrei að biðja náungann
um vorgbtt, þrátt fyrir hin tíðu
jarðaskifti, er svo mörgum öðrum
hafa orðið að fótakefli. Lengstur
varð búskapartími Gísla í Ásum
og bjó hann þar í 11 ár.
Gísli Einarsson er fæddur að
Urriðafossi í Villingaholtshreppi
og voru foreldrar hans Einar
Einarsson, hreppstjóri og kona
hans, Guðrún, dóttir Ófeigs „ríka“
Vigfússonar á Fjalli. Mun mann-
taks hans og áræðis fljótt hafa
gætt, því að innan við tvítugt var
hann orðinn formaður á róðrarbát
frá Vatnsleysuströnd. Var Gísli
þar formaður í nokkur ár, fiskaði
vel og fárnaðist hið besta. Ungur
að aldri reisti hann bú, en hvarf
frá því um nokkur ár og gerðist
ráðsmaður hjá sjera Valdimar
Briem, fyrst í Hrepphólum og síð-
an á Stóranúpi. Græddist þá báð-
um fje og var vinátta þeirra
óslitin síðan. Um þær mundir
kvæntist Gísli Margrjeti Guð-
mundsdóttur Þormóðssonar frá
Ásum. Varð sambúð þeírra far-
sæl, enda var Margrjet afbragðs-
kona og ólust börn þeirra upp við
starf, reglusemi og siðprýði. Gísli
misti konu sína, er hann bjó í
Bitru í Hraungerðishreppi, árið
1917.
Allir, sem kynst hafa Gísla Ein-
arssyni, munu sammála um, að
hann hafi búmaður verið svo góð-
ur, að slíkir sjeu torfundnir. Var
hann jafnan skjótur til hyggilegra
ráða, framkvæmdahraður og úr-
ræðagóður og hafði, svo sem sagt
var um Snorra Sturluson, „hinar
bestu forsagnir á öllu því, er gera
skyldi“.
Hjúum sínum var hann hollur
húsbóndi' og hjelst vel á þeim og
með búpening sinn fór hann
ágætlega, gáfu skepnurnar honum
góðan arð og stóð bú hans víðast
með miklum blóma. Gísli var hinn
mesti reglumaður í allri bústjórn
og vildi að vel væri unnið, enda
vann hann vel sjálfur, en harð-
stjóri var hann ekki. Oll sín bú-
skaparár var hann veitandi en
aldrei þurfandi og fátækum ná-
grönnum reyndist hann hjálpar-
hella. — Gísli er ör í lund og opin-
skár við vini sína og hollráður, en
jafnframt var hann sáttfús maður,
þar sem snurða hljóp á. Þótti geðs-
Gísli Einarsson.
lag hans að öllu leyti tilþrifa-
mikið. — Hann er fróður og stál-
minnugur og segir skemtilega frá
mörgu, er skeð hefir á langri leið.
Þegar fundum okkar bar síðast
saman, sagði hann mjer t. d. um
svaðilför í eftirleit á Eystrihrepps-
afrjetti, er hann lenti eitt sinn í
ásamt Ólafi Bergssyni á Skriðu-
felli, sem er fjallagarpur og ást-
vinur afrjettarlandanna. Urðu
þeir fjelagar að láta kindur, sem
þeir fundu í Arnarfellsleit, eftir
vegna snjóþyngsla og illveðurs, en
komust sjálfir með hestana við
illan leik í Kjálkaverssæluhús,
sunnanvert við Fjórðungssand og
höfðust þar síðan við, nær bjarg-
þrota, í 7 dægur fyr en upp stytti.
Telur Gísli sig aldrei hafa komist
í hann jafn krappan sem að þessu
sinni.
Þessi níræði kappi hefir orðið
vel við ellinni og ber hana fádæma
vel. Sjónin hefir að vísu daprast,
en af kröftum og vilja er það
eftir, að á slætti þeim, sem nú er
nýlokið, gekk hann alla virka
daga með orfið á engjar og skár-
aði þar á greiðri jörð sem ungur
væri. Er hann enn sem fyr að-
sópsmikill og bognar held jeg
aldrei.
Þegar frá eru talin uppvaxtar-
árin á Urriðafossi hefir Gísli nú
lengst átt samastað á Hæli, því að
þangað flutti hann, er hann brá
að fullu búi, árið 1926, og hefir
dvalið þar síðan í skjóli Mar-
grjetar, elstu dóttur sinnar. 1 ná-
vist hennar hefir honum altaf þótt
gott að vera. — Þótt margt megi
um Gísla segja, umfram það, sem
hjer hefir verið drepið á, og eítt-
hvað út á hann setja sem aðra
dauðlega, þá hefir hann nú sem
fyr búið vel í haginn, þegar um
hann kann að vera deilt, með
vitnisburði barnanna, sem hann
umgengst, því að þeim þykir öll-
um svo vænt um hann og þekkja
ekki hetri mann. Hefir hann altaf
verið vinur þeirra og yfirleitt
allra, sem lítils hafa mátt sín,
manna og málleysingja. — Glöð
börn, fallegur söngur og vonin
um, að alt megi ganga vel, er nú
elligleði hins gamla og góða söng-
manns og bústólpa, og óskum við,
vinir hans, að það megi endast
honum uns yfir lýkur. E. E.
Sambýli bóndans og verkamanns-
ins i SjðifstæBisflokknom
PRAMH. AF ÞRIÐJTJ SÍÐU.
Árnason og Páll Zophóníasson
voru ósammála um kjötverðið.
Samt munu þeir báðir telja sig
Jylgja „stefnu“ Framsóknarfl.
Lika er víst, að Stefán Jóh.
Stefánsson og Ingimar Jónsson
hafi eitthvað greint á um kjöt-
verðið, en hvorugur mun þó
teljast genginn af ,,stefnu“ Al-
þýðufl. Og:
„hver er þá hin raunveru-
lega stefna“ Alþýðufl. og
Framsóknarfl. „í þessum
málum“?
„Lýðskrum". — „Ábyrgðar-
leysi“?
★
Sje hinsvegar átt við það, að
bóndi og t. d. verkamaður, geti
ekki verið í sama stjórnmála-
flokki vegna þess, að bóndinn
vill selja verkamanninum kjöt-
ið sem dýrast, en verkamaður-
inn vill gjalda bóndanum sem
r.iinst fyrir kjötíð, þá er sú skoð-
un engu skynsamlegri.
Það er alt annað en þetta, sem
fiokkum skiftir, eins og t. d
einkarekstur gegn ríkisrekstri,
frelsi gegn viðjum, eignarjett-
ur einstaklinga gegn ríkisráni
o. s. frv.
Að framleiðendur og neyt-
endur berjast báðir með sama
áhuga fyrir stefnu Sjálfstæðis-
flokksins, stafar af þvf, að báð-
um er ljÓst, að sú stefna trygg-
ir best, að aðdrættimir í þjóð-
arbúið verði það miklir, að þeir
nægi til að skifta milli allra, eða
með öðrum orðum, að Sjálfstæð-
isstefnan veiti mest öryggi fyrir
góðri afkomu hvers einstakl-
ings og heildarinna,r. Að bónd-
inn og verkamaðurinn una vel
sambýlinu í Sjálfstæðisflokkn.
um, stafar af því, að báðir trúa
því, að þegar Sjálfstæðisstefn-
an er orðin als ráðandi á Islandi,
þá muni aðstaða framleiðenda
batna svo að bændur megi
vænta meiri framleiðslu og
hærra verðlags en verkamenn
stöðugri vinnu, hærri tekna og
meiri kaupgetu.
Sú trú er rjett.
Og loks aðeins þetta:
Ef bændur og verkamenn
geta ekki átt samleið í einum
flokki vegna þess, að þess sje
J’firleitt enginn kostur að sjá
báSum borgiS í senn, bvernig
getur þá Framsóknarflokkur-
inn, sem læst vera flokkur
bænda og bændanna einna,
tryggt hag bænda, og hvemig
getur Alþýðufl., sem vill telja
sig flokk verkamanna og verka
manna einna, sjeð verkamönn-
um borgið í margra ára nánu
samstarfi hvor við annan um
löggjöf og stjórn landsins -
svo nánu samstarfi, að þeir hafa
oft mátt fremur teljast einn
flokkur en tveir? ö. Th.
AlmennorkirkjU’
fundur um trú
og safnaöarmál
A lmennur kirkjufundur verð
ur haldinn hjer í Reykja-
vík dagana 12. til 14. október
nœstk.
Sjerstök nefnd hefir sjeð um
allan undirbúning þessa fundar
og hefir hún boðað til fundar-
ins alla presta landsins, sókn-
arnefndarmenn og safnaðar-
fulltrúa. í undirbúningsnefnd
eiga þessir sæti: Gísli Sveins-
son sýslum. (formaður), Ás-
mundur Guðmundsson prófess-
or, Friðrik J. Rafnar vígslu-
jiskup, Ólafur B. Bjömsson
íaupm. (Akranesi), Sigurbjörn.
Á. Gíslason cand. theol., Sigur-
geir Sigurðsson biskup og Valdi-
mar V. Snævarr, Hafnarfirði.
í fundarboðinu, er nefndin
sendi í sumar, segir m. a.:
„Aðalmál fundarins verða:
1. Safnaðarstarf.
2. Kirkjuþing fyrir hina ís-
lensku þjóðkirkju.
3. Kirkjusöngur.
Auk þess verður flutt erindi
um kristilegt starf nú á stríðs-
tímunum. Ennfremur má gera
ráð fyrir, að fleiri erindi verði
haldin og önnur mál rædd, er
fundarmenn kunna að óska. Bú-
ast má við, að ýmsu verði út-
varpað frá fundinum.
Eins og kunnugt er, hefir al-
mennur kirkjufundur farist fyr-
ir 2 undanfarin ár sökum for-
falla, og er af þeim ástæðum og
ýmsum öðrum mjög nauðsyn-
legt, að þessi fundur verði vel
sóttur, svo að starf fundanna
geti náð sem mestri festu og
góðum árangri.
Ti þeim söfnuðum, þar sem
sóknarnefndarmenn geta ekki
sótt fundinn sjálfir, er ætlast til
þess, að fultrúar verði tilnefndir
til að sækja hann, 1—3 úr
hverjum söfnuði. Þeir, sem
lengst eiga að sækja, geta vænst
nokkurs ferðastyrks að fundin-
um loknum.
Þeir, sem hafa einhver sjer-
stök mál fram að bera á fund-
inum, eru beðnir að láta ein-
hvern reykvísku nefndarmann-
anna vita um þau, með ekki
skemri en hálfs mánaðar fyrir-
vara fyrir fundinn. Að öðrum
kosti má búast við því, að ekki
verði unt að ræða þau á honum.
Dagskrá verður afhent í upp-
hafi fundarins. »
Enginn vafi er á því, að
kirkjufundirnir hafa þegar
unnið mikið gagn, og mun svo
enn. En eitt höfuðskilyrði þess
er góð fundarsókn“.
ÚTHLUTUN
SKÖMTUN ARSEÐLA
f gær höfðu 24 þús. matvæla-
seðlar verið afhentir.
Síðasti dagur úthlutunarinnar er
í dag og er því áríðandi að fólk
vitji seðla sinna.
Afgreiðsla þeirra fer fram í Gúð
templarahúsinu kl. 10—12 og 1—S